Uit d’oude doos: ontsluiting en boring A 1 bij kasteel Alde Biesen, 1972

(1)

AFZETTINGEN WTKG 28_(2),2007 37

Uit d’oude doos:

_ontsluiting

en

_boring

A

1

_bij

kasteel Alde

Biesen,

1972

Arie+W. Janssen*

Aanvankelijk (begin zestiger jaren)

richtte het onderzoek zich

_{hoofdzakelijk}

_{op de}

_omgeving

van

Winterswijk,

maar

al snel werden de daar_toegepastetechniekente

gecompli-ceerdenwerd het

_eenvoudige

_{handboorwerkovergenomen}

metmeer

geavanceerde middelen,

die niet of

nauwelijks

meerdoor

simpele werkgroepleden

tehanterenwaren.Het onderzoek aldaar werd_een

zorgvoorhet

toenmalige

Rijks-museum van

Geologie

en

Mineralogie,

onder de voortdu-rendeenbezielende

leiding

vanMaartenvanden

Bosch,

die daar

_overigens

totde

_dag

van

vandaag

mee

bezig

is. Hetwas derhalve

nodig,

om eenander

_{onderzoeksgebied}

te

vinden,

ende

omgeving

van

Tongeren

leende zich

daar-vooruitstekend. Weliswaarkwamenwedaarmeeop het

ge-biedvan

Belgische collega’s,

metnamede

Belgische

Geo-logische

Dienst. Diewarenop datmomentniet erg geïnte-resseerd inzulk

gedetailleerd veldwerk,

maarwildenwel

graagde resultatenvan ons_{werk in hun archieven} opne-men.Wat ookis

gebeurd, spreekt

vanzelf.

Dat

_Tongerse

veldwerk heeft zichoverenkele

_jaren

uitge-strekt. We

_begonnen

het onderzoek in de

_omgeving

vanhet

dorpje

Kleine

_Spouwen,

eenbekendenaamvoor

diegenen

die zich weleensin de

_{Belgische oligocene}

fauna’s hebben

verdiept.

We kenden daar

_{ettelijke ontsluitingen (Alde}

Bie-sen,

Koestraat, Keistraat, Nachtegaalstraat,

groeve Fran-cart,

enzovoort),

maarhet

_onderling

verbandwasminder

duidelijk.

Om dat uitte

vinden,

was eengrootaantal

hand-boringen nodig.

De

Werkgroep

had

_{indertijd (en}

wellicht

nogsteeds

??)

de

_beschikking

_{over een}

_Edelmanboor,

met

verschillende

_boorkoppen

die

geschikt

waren voor

zand,

zandige

klei _enklei. De techniekvanhet handboren heeft Het verzoekvan onze

webmasters,

eenpaar weken

geleden,

om foto’svanvroegere Miste-acties inte

zenden,

bracht

mij

ertoe omenkele foto-albumsuit ‘de

goede

oude

_tijd’

eens doorte

lopen.

Dat

ging

toennogmet6x9

afdruk-jes,

die werden

_ingeplakt,

niks

digitaal

of computer.

Hier-bij reproduceer

iker eenpaar,omte

proberen

de sfeeren

het fanatismevan ‘toen’

duidelijk

temaken.

_Helaas,

heb ik

_{destijds, bij}

het

_inplakken

van de foto’s niet

duidelijk

vermeldwanneerde

opname’s gemaakt zijn,

maarde

si-tuatievandeeerste foto herinner ik menogzo

goed,

dat ikeen enander in

mijn

oude veldboekenmet

behulp

van

de

_publicatie

heb kunnen

_terugvinden.

Want

_gepubliceerd

werd

_{het, vanzelfsprekend!}

Alle foto’s dateren uit de

_{periode zeventigerjaren,}

dat de WTKGzeeractiefwasin de

omgeving

van

Tongeren.

An-ders dan de

_{tegenwoordige}

veldwerktochtenvande Werk-groepwas toenniet

(altijd)

het hoofddoelom zoveel en zomooi

_mogelijk

fossielmateriaalte

_verzamelen,

maar om

volgens

de

_{oorspronkelijke doelstellingen}

van de

vereni-ging

‘een

_{positieve bijdrage}

televeren tot de kennis van

de TertiaireenKwartaire

_{afzettingen’.}

Oe locatie. Het

_AposteUvuis

op He

(2)

zich in die

_{streek, letterlijk}

en

figuurlijk

tot

_{grote hoogte}

verheven! En

sommige uitdrukkingen

uit die

_{tijd zijn}

be-roemd,

somszelfs berucht

geworden,

ik hoefalleenmaar

‘de kleivan

gisteren’

tenoemen!

Er werdeenaantal transekten

uitgezet,

die de diverse be-kende

_{ontsluitingen}

metelkaarmoesten verbindenenhet

stratigrafisch

verbandmoesten

verduidelijken.

Eenen

an-der heeft

_geresulteerd

ineenaantal

publicaties

in de

(des-tijds

nogzo

genoemde) Mededelingen

vande WTKG. De

plaats

vande foto’s heb ikmet

enige

moeiteterugkunnen

vinden,

aande handvande

publicatie (van Hinsbergh

et

al., 1973)

enm’n veldboek.

Hetmoetons

ontsluitingsnummer

A 1

_{zijn geweest,}

met

het officiëlenummer567EXavan de

Belgische

Geologi-sche

Dienst, gemaakt

op 27

juli 1972,

voortgezet op 31

juli

1972,op de

voormalige oprijlaan

tussenKasteel Alde Biesen

_(dat

kort

_daarvoor,

op 8maart 1971,helaastotde

grond

toe_was

_afgebrand,

_maar inmiddels

_prachtig

_is

ge-restaureerd)

enhet

_Apostelhuis

te Kleine

_Spouwen,

een zeerberoemde locatie!

Want,

wasdaar

niet,

op die

plaats,

de ‘zeer

gekende’ ontsluiting

in de Zanden_en

_Mergels

van

Oude

_Biesen,

methun

_rijke

fauna ? Was dat niet de

_plaats

waarTom

Meijer

heteerste

slakje

vanhet genus Ena

ver-zamelde ?

_Jazeker,

daarwashet. In

_mijn

veldboekstaathet

volgende

over de

_{gemaakte ontsluiting}

telezen:

“Ontsluiting

A1,

oprijlaan

tussenKasteel Oude

Bie-zen en

Apostelhuis,

voor

bemonstering

Zandenvan

Oude Biezen. Gat

gegravenvanca. 1,5m2

(bedoeld

werd wel_1,5_x1,5

m). Afdekking

bestaande uit±5

a10cmhumusenzode,metveel

vegetatie,

daaron-der het

_wegdek

_van de

_voormalige

laan. Dikte 20 d 30cm, bestaande uiteen

kleilaag (blauwgrijze

klei met

_schelpen),

waarin

baksteenpuin

en

grind,

hier

_bovenop

een

laag

grotekwartsietkeien. Onder de

_{kleilaag volgt}

direct

_geelbruin

totwit zandmet

zeerveel

schelpen (Cerithiumfauna),

contact

onre-gelmatig, plaatselijk

tot40cm.

Bovenlaag

metzeer

veel dikkeengroteregenwormen, dietotin de

schel-plaag

graven.

”

De foto op de

vorige pagina geeft

eenbeeldvan de

loca-tie,

methet

_Apostelhuis

_{op de}

_achtergrond.

Herkenbaar

_zijn

(in

zwarte

_trui)

Frans Maatmanen

(in

zwartebroekenmet

paardenstaart)

Lenard Vaessen. Wie de persoon in overall isweetik nietmeer.Misschien ben ik het zelf?

Deter

_plaatse

_gegraven_put was

‘nogal modderig’,

ook al

doordater

tijdens

die actie

_nogal

eens regen viel. Je ziet op de

volgende pagina (foto linksonder)

Lenard

_toekijken

hoe iemand de edelmanboor

_{draait, waarbij}

_eensoort

man-telbuis

_{(een regenpijp !)}

moestvoorkomen dat het

grond-water het

_boorgat

zou

inlopen.

We wisten

_{natuurlijk wel,}

dat_eronder de

_schelpenlaag

de Klei_vanHenismoest zit-ten,maarhoeveel? Boren dus ! Als u weleens inzware

klei

geboord hebt,

danweetudat de

boorkop

als _een

zui-AFZETTINGEN WTKG 28 (2),2007 38

(3)

AFZETTINGEN WTKG 28_(2),2007 39

ger

werkt,

en eensoort vacuumtrekt

bij

het

_ophijsen.

Dat kost de

_{nodige kracht,}

_{en een}aantal

_{willige lieden,}

omhet

zwarewerktedoen.Gewoon,uit

_{nieuwsgierigheid,}

want

ervalt daar onder

weinig spectaculairs

aanfossielente

ver-wachten. Nou,hoe dik de Klei vanHenister

_plaatse

was

hebben weniet kunnen

_vaststellen,

want

_mijn

veldboek vermeldtalslaatste:

“7.20-8.55m.

Blauwgrijze,

zeervetteenharde

_klei,

steriel.

_Op

7.25veranderendtotzeerdonkerbruin/

zwart.

_Op

7.30een

pyrietknolletje (hard, zwart). Op

7.35eendun

_{schelplaagje,}

naaronder

_af

entoeeen

schelpnestje of -laagje.

Op

7.50weer

blauwgroen,

schelpen af

entoein

_{nestjes oflaagjes.}

Boring gestaakt

wegens

levensgevaar!”

Uit de later

_{gemaakte profielreconstructie (van Hinsbergh}

et

al.,

1973,

fig. 2) blijkt

dat_we

nogmaar zo’n 2 meter

vanaf debasis vande kleiwaren. Maar uit de foto op de

linkerpagina blijkt

ook hoeveel

_boorstang

er

nodig is,

om

8.55 meter

diep

teboren! Waarmede het

_{‘levensgevaar’}

begrijpelijk

wordt.

Probeer zo’n

_boorstang

maar eens in

bedwang

te

hou-den! De

_fotomontage

hier rechts toont _{dat nog iets beter.}

Hier

_zijn

Frans Maatman

_{(links onder)}

en

ondergetekende

(denk

ik

_toch?)

de

_{krachtpatsers.}

De

boorstang

heefthier

een

lengte

van9 meter!

De laatstetweebeeldenvan deze actie wil ik U niet

ont-houden. Teneerstedan dat

schattige boskaboutertje

op de onderste foto:_eenmetmodderenklei bevlekte, nogzeer

jonge

Lenard Vaessen!

Krachtpatsers met boorstang

Or nas'ttlbuü. L**a.<rd

_kykt

tor.

(4)

AFZETTINGEN WTKG 28(2), 2007 40

En tenslotte nogeenfotovan

ondergetekende,

op dezelf-de

plaats,

samen metz’n

_{dochtertje Marlies,}

dietoen 4

jaar

was.En letevenop, zowel

Een,

op de

vorige foto,

als Marlies

(???)

en

ik,

westaanallemaalmeteen

flesje pils!

Jaja, bij

hard werken hoorteenkoele dronk!

Weet u, dat harde

ploeteren,

zonder opnaten

smerig

wor-dente

_letten,

alleenmaarmethet doelomte wetenhoe dik

een

kleipakket is,

dat mis ik

_tegenwoordig

besteen

beetje,

als ik zo de verschillende

_verslagen

van

werkgroeps-

en

particuliere

tochten lees!

Literatuur

Hinsbergh,

V. W.M. van, A.W. Janssen & L.M.B.Vaessen, 1973. Een

_profiel

door

oligocene

enkwartaire

afzettin-genten westen vanhet

dorp

Kleine

Spouwen (België,

prov.

Limburg).

-

Mededelingen

vande

_Werkgroep

voor

Tertiaire_enKwartaire

_{Geologie, 10(1):}

_9-28,2

fig.

*Arie W.Janssen, 12

_{Triq il’Hamrija, Xewkija}

VCT110,

Gozo, Malta,

email:

_{ariewjanssen@waldonet.net.mt}

Morum

oniscus

&L&£*s,

_/Jf/

-