1 Masterthesis Neerlandistiek: Redacteur/editor Naam: Luna Wong Lun Hing Studentennummer: 6171060 E-mailadres: lunawong91@hotmail.com Begeleider: Dr. N.T.J. Laan Tweede lezer: Drs. E.J. Rietstap Datum: 24-08-2016
De acquisitie van Young Adult-literatuur
Universiteit van Amsterdam
2
3
Inhoudsopgave
Inleiding 4 Hoofdstuk 1 – Theoretisch kader 7 1.1 De poortwachter en de vorming van een fonds 7 1.2 De redacteur en de acquisitie van literatuur 8 Hoofdstuk 2 – Young Adult-literatuur 11 2.1 Querido 12 2.2 Lemniscaat 13 2.3 The Best of YA (Van Goor) 14 2.4 Blossom Books 14 2.5 De Fontein 15 2.6 Leopold 15 2.7 Gottmer 15 2.8 Moon 15 2.9 Luitingh-Sijthoff 16 Hoofdstuk 3 – Het acquireren van Young Adult-boeken 17 3.1 Methode en casus 17 3.2 De interviews 17 Conclusie 43 Dankwoord 47 Bibliografie 48 Bijlage 1: Interview met Eefje Buenen 50 Bijlage 2: Interview met Hannerlie Modderman 65 Bijlage 3: Interview met Jolijn Swager 81 Bijlage 4: Interview met Mirjam Bolt 90 Bijlage 5: Interview met Myrthe Spiteri 101 Bijlage 6: Interview met Suzanne Verkoren 1154
Inleiding
In 2010 schrijft jeugdboekenrecensent van de Trouw Bas Maliepaard nog: ‘Ook de uit Amerika overgewaaide term ’Young Adult novels’ hoor je steeds vaker’.1 In 2016 is Young Adult (YA) literatuur echter een ingeburgerde term in de Nederlandse boekenwereld, zowel bij de lezers als bij de schrijvers, zowel bij recensenten als bij onderzoekers. Bekende Young Adult-uitgeverijen/imprints zijn Blossom Books en Best of YA , maar ook kinderboekenuitgeverijen, zoals Querido, Lemniscaat en Ploegsma, en volwassenboekenuitgeverijen, zoals Luitingh Sijthoff, geven naast hun ‘reguliere’ titels ook Young Adult uit. In 2015 werd in Nederland voor het eerst ‘Literatour’ georganiseerd, een echte Young Adult Boekenweek voor jongeren, die tussen de doelgroepen van de Kinderboekenweek en de Boekenweek invallen. En begin 2016 werd door uitgeverijen Blossom Books en Unieboek-Spectrum zelfs voor het eerst een YALFEST (Young Adult Literatuur Festival) georganiseerd, met optredens van internationale Young Adult-auteurs, Q&A’s, workshops en meer. Dat het festival uitverkocht was, zegt genoeg over de populariteit van het genre in Nederland. Young Adult is een genre dat nu ook in Nederland serieus wordt genomen. Er werd al eerder onderzoek gedaan naar Young Adult-literatuur. Zo deed Irene Ketting onderzoek naar de manier waarop de Nederlandse boekenwereld omging met de introductie van Young Adult-literatuur en deed Femke Feenstra onderzoek naar de manier waarop een nieuw genre zoals Young Adult zich verspreidt binnen de Nederlandse boekenwereld.2 Anne Tjalsma deed onderzoek naar hoe jeugdliteraire uitgeverijen Querido Kinder- en Jeugdboeken en Lemniscaat jongeren- en adolescentenliteratuur zich positioneren op de Nederlandse boekenmarkt.3 In dit onderzoek kijk ik naar de stap die moet worden gezet voordat de markt kan worden aangesproken: de fondsvorming. Hoe komen uitgeverijen aan nieuwe Young Adult-titels? Hoe ontstaat zo’n Young Adult-fonds nou precies? Hoe worden nieuwe titels voor het fonds geacquireerd? Franssen en Kuipers publiceerden in 2011 een onderzoek naar de manier waarop redacteuren bij Nederlandse literaire en commerciële uitgeverijen beslissingen nemen over de aankoop van vertaalrechten voor oorspronkelijk Engelstalige fictie.4 Zij onderzoeken in hun artikel hoe, en op welke gronden, redacteuren in het Nederlandse literaire veld beslissingen nemen over aankoop van vertaalrechten: wat kopen ze en hoe gaat dit aankoopproces in zijn werk? Op basis van welke overwegingen komen redacteuren tot hun beslissing?5 Hun zeer gedegen onderzoek zal model staan voor het onderzoek in deze scriptie. Franssen en Kuipers laten jeugdliteratuur in hun onderzoek nadrukkelijk buiten beschouwing. Ze kijken in hun onderzoek naar ‘alle in Nederland gepubliceerde fictieboeken met uitzondering van de jeugdliteratuur.’6 Ook kijken zij in hun onderzoek alleen naar de 1 Maliepaard 2010. 2 Ketting 2011; Feenstra 2011. 3 Tjalsma 2010. 4 Franssen en Kuipers 2011. 5 Franssen en Kuipers 2011: 68. 6 Franssen en Kuipers 2011: 68.5 acquisitie van uit het Engels vertaalde boeken en laten fictie vertaald uit andere talen en alle oorspronkelijk Nederlandse titels buiten beschouwing. Om nog meer inzicht te krijgen in het acquisitieproces, worden de resultaten uit mijn onderzoek ook vergeleken met de casus van Ter Smitten, die onderzoek deed naar het acquisitieproces van vertaalde literatuur (zich niet beperkend tot het Engels) bij uitgeverij De Arbeiderspers.7 Ter Smitten bevestigt de bevindingen van Franssen & Kuipers op veel punten, maar biedt ook een aantal ‘correcties, nuanceringen en aanvullingen’.8 In dit onderzoek wil ik enerzijds graag bekijken waar de verschillen en overeenkomsten liggen tussen de vorming van een vertaald fictie fonds voor volwassenen en zo’n zelfde fonds voor young adults, en anderzijds waar de verschillen en overeenkomsten liggen tussen de acquisitie van vertaalde fictie en de acquisitie van oorspronkelijk Nederlandstalige fictie. Veel van de Young Adult-literatuur die in Nederland wordt uitgegeven, is vertaald uit het Engels. Bekende voorbeelden zijn De Hongerspelen-trilogie, de Twilight-saga, de Divergent-trilogie en de boeken van John Green. Maar ook Nederlandse auteurs wagen zich aan boeken voor jongeren. Onder anderen Floortje Zwigtman, Edward van de Vendel, Helen Vreeswijk en Daniëlle Bakhuis zijn bekende schrijvers die voor de doelgroep 14+ schrijven. Een interessante kwestie waar Franssen en Kuipers op stuiten in hun onderzoek is transnationaal horizontaal institutioneel isomorfisme. Dit houdt in dat uitgeverijen naar fondslijsten van gelijksoortige uitgeverijen in het buitenland kijken om te confirmeren dat een titel ook bij hen in het fonds past. Als uitgeverijen eenmaal zo’n gelijksoortige uitgeverij hebben gevonden kunnen ze met deze uitgeverij ook informatie uitwisselen, die weer tot interessante nieuwe acquisities kan leiden.9 Dit transnationaal horizontaal institutioneel isomorfisme staat naast verticaal institutioneel isomorfisme, dat inhoudt dat uitgeverijen omhoog kijken naar (trans)nationale machtscentra en gerenommeerde uitgevers en proberen zich daaraan te spiegelen. Het is interessant om te kijken of er volgens de redacteuren van Young Adult-uitgeverijen ook voor hen een buitenlands equivalent bestaat en of ze daar gebruik van maken of dat ze zich daar misschien niet van bewust zijn. Aan de hand van interviews met redacteuren van verschillende uitgeverijen die YA-titels uitbrengen, zal een antwoord worden gegeven op de volgende hoofdvraag en deelvragen. Hoofdvraag: Hoe wordt een Young Adult-fonds in de Nederlandse markt, met vertaalde literatuur, oorspronkelijk Nederlandstalige literatuur of beide, gevormd? Deelvragen: - Welke personen uit hun (inter)nationale netwerk gebruiken redacteuren van Young Adult-uitgeverijen wanneer ze nieuwe titels uit het buitenland willen acquireren? - Scouts zijn volgens Franssen en Kuipers onmisbaar bij de zoektocht naar fictie op de zeer competitieve en enorme Engelstalige markt. Is dit ook het geval voor vertaalde Young Adult-fictie? Is er een scout nodig om een eerste schifting te maken voor redacteuren van Nederlandse Young Adult-uitgeverijen? 7 Ter Smitten 2013. 8 Ter Smitten 2013: 68. 9 Franssen en Kuipers 2011: 87. Dit onderwerp zal in hoofdstuk 1 uitgebreider aan bod komen.
6 - Hoe gaat het er aan toe bij de acquisitie van oorspronkelijk Nederlandstalige literatuur binnen de Young Adult-literatuur? Welke actoren spelen in dit proces een rol? - In hoeverre gaat de acquisitie van oorspronkelijk Engelstalige Young Adult-fictie er anders aan toe dan de acquisitie van Engelstalige fictie voor volwassenen? - In hoeverre gaat de acquisitie van oorspronkelijk Nederlandstalige Young Adult-fictie er anders aan toe dan de acquisitie van Engelstalige Young Adult-fictie? - Hoe belangrijk is de fondslijst voor redacteuren van Young Adult-boeken? - Geldt voor Young Adult-uitgeverijen ook dat er sprake is van horizontaal institutioneel isomorfisme? Om deze vragen te kunnen beantwoorden zal eerst een theoretisch kader moeten worden geschetst. Dit gebeurt in hoofdstuk 1. Het poortwachtersconcept zal worden toegelicht en het artikel van Franssen en Kuipers zal worden besproken. In hoofdstuk 2 zal vervolgens het begrip Young Adult-literatuur verder gespecificeerd worden. In dit hoofdstuk zal ook worden geïnventariseerd wat de belangrijkste spelers zijn binnen de Nederlandse YA-literatuur. Van deze uitgeverijen zal kort een omschrijving en geschiedenis worden gegeven. In hoofdstuk 3 komt de casus van dit onderzoek aan bod. De interviews die werden gehouden met verschillende acquirerend redacteuren van Young Adult-literatuur zullen hiervoor de basis vormen. Daarna zullen de resultaten uit dit onderzoek in de conclusie vergeleken worden met de resultaten uit de onderzoeken van Franssen en Kuipers en Ter Smitten.
7
Hoofdstuk 1 – Theoretisch kader
1.1 De poortwachter en de vorming van een fonds In de literatuur die over uitgeverijen is gepubliceerd, wordt er vaak gesproken over de functie van poortwachter die de uitgeverij vervult.10 De uitgeverij zou – net als een poortwachter – een selectiefunctie hebben en ervoor zorgen dat bepaalde auteurs wel de ‘literaire wereld’ – de stad – kunnen betreden en anderen niet. De uitgeverij bepaalt immers wie zich een auteur kan noemen en wie niet. Want kan iemand die tien ongepubliceerde manuscripten in zijn bureaulade heeft liggen een auteur genoemd worden? De uitgeverij zorgt ervoor dat iemand die schrijft een schrijver genoemd kan worden.11 De selectie van auteurs en teksten kan zelfs een van de belangrijkste taken van de uitgeverij worden genoemd.12 Deze selectiefunctie werkt zelfs door als een auteur eenmaal is doorgedrongen tot de uitgeverij, want waar sommige auteurs alleen de kans krijgen één boek te publiceren, geeft de uitgeverij van andere auteurs meerdere werken uit. Deze schrijvers krijgen de kans een oeuvre op te bouwen.13 Naast de selectiefunctie kunnen er nog meer functies toegeschreven worden aan de uitgeverij. De daadwerkelijke erkenning van de uitgeverij, die samenhangt met de selectiefunctie, voor een bepaalde tekst of auteur is ook zeer belangrijk voor een auteur. Aangezien er geen ‘auteursdiploma’ bestaat dat het schrijverschap legitimeert, is de erkenning en bevestiging van de uitgeverij cruciaal.14 Ook een controlefunctie wordt uitgeoefend door de uitgeverij: de uitgeverij bepaalt of de auteur en zijn werk geschikt zijn om zonder aanpassingen toe te treden tot het literaire veld, of dat er nog bepaalde zaken veranderd en verbeterd moeten worden.15 Volgens Susanne Janssen is dit echter niet het enige wat uitgeverijen doen; uitgeverijen gaan ook zelf op zoek naar talenten, in plaats van te wachten tot die zich bij hun ‘poort’ aandienen: het werkwoord gatekeeping in plaats van het zelfstandig naamwoord gatekeeper zou volgens haar passender zijn.16 Een andere manier waarop het begrip poortwachter kan worden uitgebreid is ook beschreven door Susanne Janssen. Zij ziet dat naast het concept poortwachter (gatekeeper) ook een poortenbouwer (gatemaker) bestaat. De term poortenbouwer doelt op de creërende functie die de uitgeverij kan hebben; uitgeverijen spelen vaak een grote rol bij het ontwikkelen van nieuwe concepten, ideeën en soms zelfs genres. Janssen doelt onder andere op een aantal redacteuren van Amerikaanse uitgeverijen die in de jaren zeventig een hele nieuwe formule voor romantische fictie ontwikkelde en daardoor fungeerden als ‘”gatemakers” voor een nieuw type romantische fictie en een nieuwe lichting auteurs in dit genre.’ 17 10 Zie onder andere Coser 1975, De Glas 1989 en Laan 2010. 11 Laan 2010: 148. 12 Janssen 2000: 67. 13 Laan 2010: 148. 14 Ter Smitten 2013: 11. 15 De Glas 2003: 114. 16 Janssen 2000: 74. 17 Janssen 2000: 69.8 1.2 De redacteur en de acquisitie van literatuur Thomas Franssen en Giselinde Kuipers onderzoeken in hun artikel ‘Overvloed en onbehagen in de mondiale markt voor vertalingen’ uit 2011 hoe een uit het Engels vertaald fonds van een uitgeverij tot stand komt. Zij namen interviews af met redacteuren van de meeste grote Nederlandse uitgeverijen om te inventariseren ‘hoe, en op welke gronden, redacteuren in het Nederlandse literaire veld beslissingen nemen over aankoop van vertaalrechten’.18 Franssen en Kuipers stellen dat in plaats van de term ‘poortwachter’, beter de term ‘poortwachten’ gebruikt kan worden. De term ‘poortwachter’ klinkt erg statisch, en het meer dynamische ‘poortwachten’ beschrijft beter dat het gaat om een ‘sociaal proces gedistribueerd over een keten van actoren’.19 In dit proces vervult het cultureel en symbolisch kapitaal van redacteuren een centrale rol. De smaak, expertise en status van de redacteur zorgen er namelijk voor dat de onzekerheid over de kwaliteit van de aan te kopen werken wordt gereduceerd. Ook helpen deze zaken om het persoonlijke (inter)nationale netwerk te vestigen, behouden en uit te breiden. Als laatste kunnen ze hiermee prestige verwerven in het (trans)nationale literaire veld.20 De drie grootste problemen waar redacteuren volgens Franssen en Kuipers op stuiten bij hun zoektocht naar nieuwe kwalitatieve werken, zijn overvloed aan nieuwe manuscripten, twijfel over de kwaliteit van deze manuscripten en een zware competitie voor de grootste en beste titels van het moment. In hun artikel wordt besproken welke strategieën de redacteuren toepassen om deze problemen op te lossen.21 De drie strategieën die worden gebruikt om deze problemen op te lossen zijn het inzetten van het persoonlijke (inter)nationale netwerk, het accumuleren van symbolisch kapitaal met behulp van de fondslijst en het afgaan op de eigen expertise.22 De eerste strategie voor het vergemakkelijken van het vinden van geschikte titels voor de uitgeverij is het aanspreken van het persoonlijke (inter)nationale netwerk van de redacteur. Het netwerk kan voor het aankopen van vertaalde fictie worden opgedeeld in drie categorieën: scouts, literair agenten en bekenden uit het boekenvak, zoals vertalers, buitenlandse redacteuren en schrijvers uit het fonds. Zij helpen met het classificatieproces: deze mensen labelen en categoriseren het boek en beoordelen de kwaliteit ervan. Hierdoor wordt een deel van het werk bij de redacteur weggenomen; het aanbod wordt alvast geschift voordat het bij de redacteur binnenkomt.23 Franssen en Kuipers merken op dat scouts onmisbaar zijn in de grote en zeer competitieve Engelstalige markt. Hierdoor zijn de Nederlandse uitgeverijen afhankelijker geworden van deze markt. Over deze markt krijgen ze het meeste informatie, waardoor er minder tijd is voor de andere taalgebieden. Ook is het inhuren van een scout duur: de aangereikte informatie moet wel gebruikt worden, anders is het niet gelegitimeerd om de scout in de arm te nemen.24 Ter Smitten en Maessen onderzochten beiden ook de acquisitie uit andere taalgebieden dan het Angelsaksische. Hier blijkt dat vertalers vaak een belangrijke rol spelen bij het 18 Franssen en Kuipers 2011. 19 Franssen en Kuipers 2011: 68. 20 Franssen en Kuipers 2011: 71. 21 Franssen en Kuipers 2011: 68. 22 Franssen en Kuipers 2011: 68-69. 23 Franssen en Kuipers 2011: 76. 24 Franssen en Kuipers 2011: 76.
9 aandragen van informatie, aangezien het voor kleinere taalgebieden vaak te duur is om een scout in te huren. Ook speelt het een rol dat de redacteuren de brontaal vaak niet beheersen en iemand nodig hebben om de kwaliteit van het manuscript in te schatten. Maessen noemt ook de buitenlandse letterenfondsen als belangrijke partij in het netwerk. En net zoals op de Angelsaksische markt zijn ook buitenlandse agentschappen en uitgeverijen van groot belang.25 Nu er een eerste schifting is gemaakt is het probleem van overvloed gedeeltelijk opgelost. Echter is het succes van de aangedragen manuscripten op de Nederlandse markt nog steeds niet te voorspellen. Tijdens de volgende stap moet het werk gepositioneerd worden in het literaire veld. Dit doen redacteuren door te kijken naar de informatie die derden hebben aangedragen. Dit kan informatie zijn over het genre, de originele uitgever, welke literaire agent het boek heeft aangeboden, wie de auteur is, welke andere buitenlandse uitgevers geïnteresseerd zijn of het boek al hebben aangekocht en het plot van het werk.26 Deze informatie moet de redacteur helpen om een beslissing te maken over het wel of niet lezen van een manuscript. Dit is een leerproces: hoe vaker een redacteur zoiets heeft gedaan, hoe makkelijker dat wordt.27 De fondslijst (inclusief backlist) is hierbij ook een belangrijk mechanisme voor de redacteur en uitgeverij. Met deze lijst kan naar buiten toe kwaliteit en goede smaak uitgedrukt worden; de lijst benadert zaken die moeilijk onder woorden te brengen zijn. De lijst belichaamt het symbolisch kapitaal en weerspiegelt de identiteit van redacteur en uitgeverij. Een derde functie vervult de fondslijst in het transnationale veld: er wordt gekeken naar uitgeverijen in het buitenland met een gelijksoortige fondslijst en op basis daarvan kan inspiratie worden opgedaan en kan worden bevestigd of de aankoop van een bepaald boek een logische en goede keuze is.28 Door deze strategie worden verschillende nationale literaire velden gelijkvormig: er ontstaat ‘horizontaal institutioneel isomorfisme’.29 Er lijkt volgens Franssen en Kuipers zelfs in zo’n grote mate sprake te zijn van isomorfisme dat ‘voor elke Nederlandse uitgeverij een “dubbelganger” kan worden aangewezen in een ander Europees land met een letterlijk vergelijkbare fondslijst’.30 Maar hoe bepaalt een redacteur als hij een manuscript eenmaal aan het lezen is of het boek goed genoeg is? Echte criteria hiervoor blijken moeilijk te geven. Het gaat vaak om een bepaalde ‘“connectie” met het boek; dit kan persoonlijke smaak zijn of kan voortkomen uit een meer commerciële connectie: ‘de overtuiging dat “andere mensen” het leuk vinden’. Redacteuren baseren zich vaak op een emotionele of intuïtieve respons die ze voelen tijdens het lezen van een boek. Wel blijkt bepaalde genrefictie makkelijker te beoordelen vanwege de meer gestandaardiseerde vorm.31 In ieder geval is het besluitproces een complex proces, ziet ook organisatorisch socioloog Walter Powell, die onderzoek deed naar de criteria die uitgeverijen hanteren wanneer ze besluiten een manuscript wel of niet uit te geven: ‘The decision to publish a book takes place 25 Maessen 2013: 109-112; Ter Smitten 2013: 69. 26 Franssen en Kuipers 2011: 77. 27 Franssen en Kuipers 2011: 78. 28 Franssen en Kuipers 2011: 69. 29 Franssen en Kuipers 2011: 70. 30 Franssen en Kuipers 2011: 89. 31 Franssen en Kuipers 2011: 79-80.
10 within a complex mosaic of simultaneous occurrences that involve other individuals, other places, other concerns, and the phasing of other events that remain unresolved.’32 32 Powell 1978: 227.
11
Hoofdstuk 2 – Young Adult-literatuur
Een goede definitie van Young Adult-literatuur – in het Nederlands wordt af en toe ook wel de formelere term adolescentenliteratuur gebruikt – is moeilijk te geven. Het kan worden gezien als de literatuur die instaat tussen jeugdliteratuur en literatuur voor volwassenen. Freek Staps van het NRC Handelsblad merkt op dat uitgeverijen, boekhandels, lezers en recensenten er allemaal een andere definitie op na houden, maar ‘[o]ver het algemeen zouden de lezers tussen twaalf en twintig jaar oud zijn, en volgens de Amerikaanse bibliotheekorganisatie voor dit genre speelt het merendeel van young adult-boeken zich af tegen de achtergrond van adolescentie.’33 Het is moeilijk te bepalen wanneer Young Adult-literatuur precies ontstond. J.D. Salinger’s Catcher in the Rye (1951) wordt in de Verenigde Staten wel aangewezen als één van de eerste Young Adult-boeken, ook al werd dit boek, net als zijn evenbeeld uit het Verenigd Koninkrijk Lord of the Flies (1954) van William Golding, niet speciaal voor die doelgroep geschreven en/of uitgegeven. Ook literatuurprofessor John Rieder merkt op dat hetzelfde boek op verschillende momenten in de tijd ‘in verschillende genres kan worden geplaatst, afhankelijk van de heersende opvattingen en het collectieve “geloof” in bepaalde genrekenmerken.’ Ook is het zo dat een literaire traditie en/of literair genre vaak pas achteraf zo wordt genoemd.34 Begin jaren zeventig werden er vooral in Amerika langzamerhand meer boeken gepubliceerd speciaal voor jongeren.35 In 2010 kreeg de term Young Adult in Nederland meer bekendheid, toen uitgeverijen hem gingen gebruiken in aanloop naar de Boekenweek, die dat jaar in het thema ‘Jong zijn: het kind, de jeugd, de jongere’ stond.36 John Rieder geeft de volgende definitie van een genre: ‘The genre is whatever the various discursive agents involved in its production, distribution, and reception say it is.’37 Er zijn verschillende onderdelen van de boekenwereld die helpen bij het definiëren van een genre: productie (uitgeverijen, auteurs, literaire tijdschriften), distributie (boekhandels en andere verkooppunten van boeken, bibliotheken) en receptie (literaire kritiek, literaire prijzen). De meningen uit deze drie verschillende hoeken kunnen een genre vormgeven.38 Uit de interviews waarop dit interview is gebaseerd, blijkt dat het voor de redacteuren van Young Adult nog steeds een moeilijk genre is om precies te definiëren, en blijkt ook dat de definitie, per persoon, maar ook qua taalgebied, nog wel eens kan verschillen. In Amerika vinden ze iets sneller Young Adult dan wij. Bij hen begint het eerder. Terwijl ik 12+ nog geen Young Adult vind, vinden zij dat wel. Maar wat zij ontdekt hebben is dat het beter verkoopt wanneer je er Young Adult op zet. I don’t blame them. Maar ik heb het ook wel eens met de scout, dat zij me een mail stuurt met: ‘Ik heb nu een mooie YA binnen’ en dan ga ik het lezen en dan vind ik het helemaal geen Young Adult. [Eefje Buenen, Leopold] 33 Staps 2009. 34 Geciteerd in Verburg 2015: 6. 35 Hahn 2012: 647-648. 36 Feenstra 2011: 5. 37 Geciteerd in Verburg 2015: 113. 38 Verburg 2015.12 Niet iedereen hanteert precies dezelfde definitie voor Young Adult. Young Adult zie ik toch best wel als veertien tot zeventien ongeveer, net boven 12+. Maar er zijn ook uitgeverijen die noemen gewoon alles wat 12+ is Young Adult. En dat is ook gaan schuiven, want vroeger was Young Adult volgens mij bijna altijd gewoon hetzelfde als 12+. [Mirjam Bolt, Querido] Er zijn geen harde criteria om te bepalen wat goede literatuur is, ook niet in het geval van Young Adult-literatuur. In het boek Young Adult Literature in the 21st century heeft Pam B. Cole echter wel een aantal punten op een rij gezet die kunnen helpen bij het evalueren van de kwaliteit. De volgende punten worden door Cole genoemd als aanwijzingen dat een Young Adult-boek van hoge kwaliteit is:39 - Verhaal heeft meerdere thema’s - Spanningsopbouw in plaats van shock effect - Memorabele personages - Accurate feiten en details - Geen onwaarschijnlijke toevalligheden - Geen rekening houdend met de literaire kritiek - Origineel idee - Memorabele stem en authentieke dialoog - Effectieve, duidelijke schrijfstijl - Gevoel voor humor - Poëtisch taalgebruik - Geen overbodige personages en scènes - Universele aantrekkingskracht - Goede opening - Bijzonder einde In Nederland zijn een aantal uitgeverijen te onderscheiden die belangrijke spelers zijn wat betreft het uitgeven van Young Adult-fictie. In de volgende paragrafen zullen deze uitgeverijen ieder kort aan bod komen. 2.1 Querido Kinder- en Jeugdboeken Querido Kinder- en Jeugdboeken is onderdeel van de uitgeversgroep WPG (Weekbladpers Groep) Uitgevers en is sinds kort (2014) gesplitst van Uitgeverij Querido, die op het moment deel uitmaakt van het concern Singel Uitgeverijen. Uitgeverij Querido werd in 1915 opgericht door Emanuel Querido. De uitgave van Annie M.G. Schmidts Pluk van de Petteflet in 1971 wordt gezien als de start van het kinderboekenfonds. Dit was grotendeels te danken aan de inzet van de toenmalige uitgeefster Tine van Buul, die besloot daar op in te zetten. In 1995 verscheen de eerste Vlaamse titel binnen het kinderboekenfonds: Blote handen van Bart Moeyaert. 40 39 Cole 2009: 61-65. 40 https://www.queridokinderboeken.nl/over-querido-kinderboeken/
13 Querido Kinder- en Jeugdboeken geeft per jaar vijftig tot zestig boeken uit, inclusief herdrukken. Op dit moment zijn er op de site van Querido onder het genre Young Adult vijfentwintig titels opgenomen. Opvallend is dat onder de noemer 15+ maar liefst 43 titels zijn opgenomen. De Slash-reeks is een serie die door Querido in 2008 is opgericht speciaal voor jongeren. De boeken in deze serie worden door bekende (jeugdboeken)schrijvers geschreven ‘op basis van het waargebeurde levensverhaal van een bijzondere jongere’.41 De jongere vertelt zijn verhaal aan de schrijver, die het vervolgens optekent in verhaalvorm. De naam van zowel schrijver als jongere komen vervolgens op het omslag, gescheiden door een grote Slash. Deze serie is een initiatief van schrijver Edward van de Vendel. Zijn boek, De gelukvinder, dat hij schreef naar aanleiding van het verhaal van Anoush Elman, was de eerste in de reeks.42 Naast oorspronkelijk Nederlandse Young Adult-titels, geeft Querido Kinder- en Jeugdboeken ook vertaalde Young Adult uit. Ik zal er zijn van Holly Goldberg Sloan, door Querido Kinder- en Jeugdboeken uitgegeven, won in 2013 bijvoorbeeld de Gouden Lijst voor beste jeugdboek in vertaling. 2.2 Lemniscaat Uitgeverij Lemniscaat is een zelfstandige uitgeverij die in 1963 werd opgericht door het echtpaar Boele van Hensbroek. De uitgeverij richtte zich in het begin vooral op twee markten: non-fictie over kunst en filosofie en mooi verzorgde prentenboeken.43 In 2009 werd de uitgever van Lemniscaat, Jean Christophe Boele van Hensbroek, benoemd tot uitgever van het jaar. 44 In het juryrapport werd Boele van Hensbroek geprezen vanwege zijn inzet voor de leesbevordering. Hieronder viel onder andere de introductie in Nederland van de Young Adult-kast. In Amerika kwam hij in boekhandels een kast met literatuur voor de leeftijdsgroep vijftien tot vijfendertig jaar tegen. ‘Daar vond men: er ís een jongerencultuur en die willen we ook in boekhandels terugzien. De kasten waren zo succesvol dat inmiddels alle filialen van de machtige boekhandelsketen Barnes & Nobles zo’n kast hebben.’45 Lemniscaat heeft op de website een aparte pagina voor ‘YA/Literair’. 73 titels zijn opgenomen in deze categorie. Lemniscaat geeft een mix uit van vertaalde en oorspronkelijk Nederlandstalige Young Adult-fictie. Lemniscaat geeft onder andere het werk uit van de populaire Amerikaanse auteur John Green.46 Op het gebied van YA-fictie lanceerde Lemniscaat twee series. In 2005 bracht de uitgeverij de In Between-reeks, met als doel ‘boeken bieden die een mooie introductie vormen tot de literatuur bedoeld voor zowel volwassenen als jongeren’.47 Meer dan vijf boeken verschenen er echter niet in deze reeks. Carlijn van Ravenstein, voormalig 41 https://www.queridokinderboeken.nl/thema/slash/ 42 https://www.queridokinderboeken.nl/thema/slash/ 43 Femke Feenstra. Poortwachters en bruggenbouwers - De verspreiding van een nieuw genre: Young Adult binnen de Nederlandse boekenwereld. 44 Interview met Jean Christophe Boele van Hensbroek. http://www.literatuurplein.nl/rubriek.jsp?rubId=68 45 Interview met Jean Christophe Boele van Hensbroek. http://www.literatuurplein.nl/rubriek.jsp?rubId=68 46 http://www.lemniscaat.nl/YA%20_%20Literair/titels 47 http://www.literatuurplein.nl/nieuwsdetail.jsp?nieuwsId=1088
14 promotiemedewerker bij Lemniscaat, weet dit aan het tijdstip waarop de serie op de markt werd gebracht; dit was wellicht te vroeg. Er werd op dat moment namelijk nog niet zozeer een gat ervaren tussen kinder- en volwassenenliteratuur, waardoor een serie met als doel dit gat te vullen, niet aansloeg.48 De tweede serie voor jongeren die Lemniscaat, in 2008, op de markt bracht was Made in the USA, waarin vertalingen van Amerikaanse YA-titels verschenen. In deze serie verschenen in totaal acht titels.49 2.3 The Best of YA (Van Goor) Van Goor is een imprint van uitgeverij Unieboek | Het Spectrum, welke weer deel uitmaakt van de Uitgeverij Lannoo Groep. The Best of YA wordt onder het imprint Van Goor geschaard. Uitgeverij Van Goor is een van de oudste uitgeverijen in Nederland. Gerrit Benjamin van Goor begon in 1839 te Gouda als zelfstandig boekhandelaar en drukker. Hij gaf onder andere woordenboeken, jeugdboeken en schoolboeken uit. Uiteindelijk werden de boekhandel en drukkerij gesloten en werd de uitgeverij het bedrijf waar op werd gefocust. 50 Van Goor is in de huidige markt een uitgeverij van kinderboeken voor alle leeftijden. Bekende characters voor peuters en kleuters zijn onder andere Elmer en Winnie de Poeh. Van Goor is onder andere uitgever van series zoals de Twilight-saga en de Hongerspelen-trilogie en biedt veel literaire fictie voor Young Adults aan. Op hun site staan onder het genre Young Adult maar liefst 352 titels genoemd.51 2.4 Blossom Books Blossom Books werd in 2010 door Myrthe Spiteri opgericht als imprint van Uitgeverij Kluitman en begon met het uitgeven van teen chicklits en fantasy chicklits voor meisjes vanaf 13 jaar. Langzaamaan ontwikkelde het fonds zich en ontstond een breder fonds met meerdere genres voor jongeren. Naast het uitgeven van boeken is Blossom Books in 2013 ook begonnen met het produceren van ‘producten die lezen als lifestyle promoten’.52 Blossom Books is erg actief op diverse social media en staat er om bekend interactie met haar publiek niet uit de weg te gaan. Op dit moment staan er op de site van Blossom Books 56 leverbare YA-titels. Dit zijn uitsluitend vertaalde YA-titels.53 Belangrijke titels zijn de boeken uit de Touching Juliette-serie en de boeken van Jandy Nelson. Een uitzondering in het fonds van Blossom Books is Het Grote Dilemma op Dinsdag Boek, dat wordt gemaakt door een aantal Nederlandse ‘individuen’ en niet uitsluitend op jongeren is gericht.54 48 Tjalsma 2010. 49 http://www.lemniscaat2.nl/madeintheusa/index.html 50 http://www.unieboekspectrum.nl/imprint/2/VanGoor 51 http://www.unieboekspectrum.nl/imprint/2/VanGoor; Hierbij moet worden opgemerkt dat e-books naast de gebonden versie als aparte titel worden vermeld. 52 http://www.blossombooks.nl/over-ons/ 53 http://www.blossombooks.nl/boeken/ 54 http://dilemmaopdinsdag.nl/over/
15 2.5 De Fontein Jeugd Uitgeverij De Fontein is opgericht in 1946 en sinds 2009 onderdeel van VBK Uitgeversgroep en verdeeld in De Fontein Jeugd en De Fontein Romans & Spanning.55 De Fontein Jeugd heeft op haar site momenteel zeventien titels onder de noemer Young Adult & New Adult56 staan.57 De Fontein geeft zowel vertaalde als oorspronkelijk Nederlandse
Young Adult-titels uit. Belangrijke auteurs zijn onder anderen Koos Meinderts en Jennifer E. Smith. 2.6 Leopold Leopold is net als Querido Kinder- en Jeugdboeken onderdeel van uitgeefconcern WPG. Uitgeverij Leopold werd in 1923 opgericht door de Haagse Post, met als doel de reisartikelen van Louis Couperus in boekvorm te publiceren. Niet lang daarna, in 1924, werd het eerste kinderboek gepubliceerd: Johan Fabricius’ De scheepsjongens van Bontekoe. In de jaren vijftig werd Leopold een echte kinder- en jeugdboekenuitgeverij. De boten van Brakkeput van Miep Diekmann verscheen. Diekmann bepleitte vanaf dat moment een uitbreiding van het kinderboekenfonds; zij zag een toekomst in goede jeugdboeken. Uitgeverij Leopold heeft geen aparte classificering voor Young Adult op de site. Er zijn echter wel negentien 15+-titels op de website te vinden die Young Adult genoemd kunnen worden. Deze titels zijn zowel oorspronkelijk Nederlands als vertaald. Belangrijke auteurs zijn Erna Sassen, Marijn Backer en Victoria Scott.58 2.7 Gottmer Gottmer Kinderboeken is onderdeel van de Gottmer Uitgevers Groep. Deze groep is ontstaan uit Uitgeverij J.H. Gottmer, die werd opgericht in 1938, en Uitgeverij H.J.W. Becht, uit 1892. De Gottmer Uitgevers Groep is een zelfstandige, algemene uitgeverij, die naast kinderboeken onder andere kookboeken, watersportboeken en spirituele boeken uitgeeft.59 Bij Gottmer staan op dit moment tien leverbare titels voor 14+ op de website. Nergens op de site benoemt Gottmer de classificering Young Adult specifiek. Grote titels zijn onder andere de Legend-serie van Marie Lu en de boeken van Derk Visser. Ook de Grijze Jager-serie die Gottmer uitgeeft, wordt wel geschaard onder Young Adult. 2.8 Moon Moon is in 2007 van start gegaan als kinder- en jeugdboekenimprint van Overamstel Uitgevers (voorheen Dutch Media). Speciaal voor de Young Adult-lezers begon Moon de serie Full Moon. Deze serie is echter alweer gestopt.60 Naast de titels die Moon zelf uitgeeft, zijn een aantal jaar geleden ook alle Young Adult-titels van The House of Books, ook onderdeel van Overamstel Uitgevers en tot voor kort belangrijk uitgever van Young Adult-titels, overgedragen aan uitgeverij Moon, waardoor 55 http://spanning.defonteintirion.nl/over-de-uitgeverij 56 Een nieuw opkomend genre met als doelgroep lezers in de leeftijdscategorie 18 tot 30 jaar. 57 http://www.uitgeverijdefontein.nl/kinderboeken/boeken/young-adult-new-adult/ 58 Onder de classificering 15+ zijn ook de kinderkunstboeken (alle leeftijden) opgenomen. Deze heb ik niet meegeteld. 59 http://www.gottmer.nl/gottmer 60 http://www.uitgeverijmoon.nl/boeken/fullmoon/
16 hun collectie flink is gegroeid. Op dit moment zijn er 85 Young Adult-boeken van uitgeverij Moon leverbaar.61 Belangrijke Young Adult-auteurs zijn Sally Green, Gayle Forman en Mel Wallis de Vries. Grote series van Moon zijn de Academicus Vampyrus-serie en de Kronieken van de Onderwereld-serie. 2.9 Luitingh-Sijthoff Luitingh-Sijthoff (LS) ontstond in 1989 uit een fusie tussen A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij (opgericht in 1851) en Uitgeverij Luitingh (opgericht in 1947). Al meer dan 25 jaar is de uitgeverij gevestigd in Amsterdam.62 Luitingh-Sijthoff is onderdeel van VBK Uitgeversgroep. Luitingh-Sijthoff publiceert romans, thrillers, fantasy-boeken, non-fictietitels en, sinds kort, ook jeugd- en YA-boeken.63 De directeur van Luitingh-Sijthoff, Geneviève Waldmann, wilde om de uitgeverij nog completer te maken, graag een jeugd- en YA-fonds aan de uitgeverij toevoegen. Begin 2015 is dit fonds van start gegaan. Belangrijke Young Adult-auteurs van Luitingh-Sijthoff zijn onder andere Floortje Zwigtman, Annabel Pitcher en Meg Rosoff.
61 http://www.overamsteluitgevers.nl/boeken/ya/ 62 https://nl.wikipedia.org/wiki/Luitingh-Sijthoff 63 http://www.vbku.nl/uitgeverijen/luitingh-sijthoff/
17
Hoofdstuk 3 – Het acquireren van Young Adult-boeken
3.1 Methode en casus In deze scriptie wordt de acquisitie van oorspronkelijk Nederlandse en vertaalde Young Adult-boeken onderzocht. Hierbij moet worden benadrukt dat van de in Nederland uitgebrachte Young Adult-boeken een overgroot deel vertaald is uit het Engels. Franssen en Kuipers merken ook op dat het ‘Nederlandse literaire veld wordt gekenmerkt door een hoog percentage vertalingen: bijna dertig procent van alle gepubliceerde boeken zijn vertalingen. In fictie zijn vertalingen zelfs belangrijker dan ‘originele’ publicaties. De hegemonie van het Engels als brontaal is in Nederland onbetwistbaar. Het is de brontaal van 75 procent van alle vertalingen.’ 64 Geprobeerd is om acquirerend redacteuren van de grootste uitgeverijen van Young Adult-boeken te spreken. Negen redacteuren zijn benaderd en uiteindelijk is met zes van hen een face to face-interview gehouden. Twee van de redacteuren waren bereid een aantal vragen te beantwoorden over de mail. Ook stemden alle geïnterviewde redacteuren toe met het beantwoorden van een aantal vervolgvragen via de mail. De redacteuren waren, net als in het onderzoek van Franssen en Kuipers, in het algemeen hoogopgeleid, hadden vaak een geesteswetenschappelijke studie afgerond, waren relatief jong en allemaal vrouw.65 Bij elke uitgeverij spraken we de redacteur die zich bezighield met de acquisitie van Young Adult-boeken. In bijna alle gevallen was deze redacteur ook verantwoordelijk voor de acquisitie van kinder- en jeugdboeken voor andere leeftijden.66 De interviewvragen zijn gebaseerd op het onderzoek van Ter Smitten en onderzoek van Franssen en aangevuld naar eigen inzicht.67 De vragen gingen onder andere over opleiding en smaak, de betreffende uitgeverij, het aankoopproces, de aangekochte boeken, hun publiek, andere uitgeverijen en hun doelen, successen en mislukkingen en isomorfisme op de transnationale boekenmarkt binnen het Young Adult-genre. Het onderzoek is kwalitatief van aard. De opbouw van de casus is gebaseerd op de onderzoeken van Franssen en Kuipers en Ter Smitten; de indeling in onderwerpen is aan deze twee onderzoeken ontleend. 3.2 De interviews Selectie en overdaad: hoe krijgt en selecteert een redacteur informatie? Manuscripten uit het buitenland Het is voor de redacteur moeilijk om te beslissen wat hij moet lezen. Er is een overdaad aan manuscripten op de markt en de redacteur kan niet alles wat er wordt aangeboden, lezen. De redacteur moet dus eerst een manier zien te vinden om de manuscripten te selecteren die de moeite waard zijn om te lezen. Een heel belangrijk gegeven daarin is vertrouwen. Hoe meer 64 Franssen en Kuipers 2011: 72. 65 Franssen en Kuipers 2011: 73. 66 Alleen in het geval van Myrthe Spiteri van Blossom Books was dit niet het geval, zij houdt zich uitsluitend bezig met het acquireren van Young Adult-boeken. 67 Franssen 2009; Ter Smitten 2013.18 mensen de redacteur vertrouwt, hoe meer personen er zijn die kunnen helpen in het selectieproces. De Young Adult-uitgeverijen die meededen aan het onderzoek, maken allemaal gebruik van een scout om alvast het kaf van het koren te scheiden. De scout houdt de redacteur op de hoogte van alles wat er in het (taal)gebied dat hij onder zijn hoede heeft, gebeurt. Wij betalen hen om voor ons te scouten in hun taalgebied of er interessante titels zijn en zij houden ons ook op de hoogte van the industrynews, alles wat er gebeurt in Amerika, Engeland, daarvan houden zij ons goed op de hoogte. En zij krijgen natuurlijk ook heel snel te horen of bepaalde manuscripten interessant zijn, of de filmrechten zijn verkocht van iets en zij houden ons gewoon zo goed mogelijk op de hoogte en we krijgen natuurlijk wekelijks een verslag van alle nieuwe titels en een rapport erbij, maar natuurlijk ook eerder als er gewoon belangrijke dingen lopen. Soms krijg je elke dag wel even een berichtje, maar in principe één keer per week zo’n verslag. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Alle redacteuren geven aan een scout te hebben in het Angelsaksische taalgebied. De redacteuren hebben ofwel een scout in Amerika (New York), ofwel in Engeland (Londen) en in een aantal gevallen zelfs in beide landen. Franssen en Kuipers concluderen in hun onderzoek dat omdat scouts nogal duur zijn, de scout in bepaalde gevallen gedeeld wordt met andere fondsen of imprints binnen de uitgeverij of uitgeverijen binnen een concern.68 Ook bij de meeste Young Adult- en kinderboekenuitgeverijen blijkt dit het geval te zijn. (…) maar kijk het wordt natuurlijk voor een heel bedrijf geregeld hè, mijn collega’s hebben ook diezelfde scout, dus ze scouten niet alleen voor de kinderboeken, zij scouten gewoon ook voor mijn collega’s van de thrillers, van de romans, van de non-fictie. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Want jullie scout die werkt dus zowel voor Leopold als voor Querido, als voor Ploegsma neem ik aan dan ook? Ja, voor de drie uitgeverijen. [Mirjam Bolt, Querido] Franssen en Kuipers noemen in hun onderzoek de scout voor de Angelsaksische markt als de belangrijkste informatiebron voor redacteuren.69 Ook voor de Young Adult-markt blijkt dit in de meeste gevallen zo te zijn. (…) ik zou zonder een scout altijd te laat weten wat er is, dat het er is en ook bij wie ik moet zijn, want het is zo’n ondoorzichtig netwerk van mensen: deze vertegenwoordigt weer dat en dan verschijnt het daar en ik zou dat echt onvoldoende weten. [Eefje Buenen, Leopold]. We hebben ook een scout, die houdt ons ook op de hoogte van wat er speelt, dus dat helpt natuurlijk heel erg, alleen al om die Amerikaanse markt een beetje in je greep te krijgen, want dat zijn echt zo veel agenten, dat houd je anders echt niet bij. Het is best veel leeswerk ook, dus het is wel fijn als iemand je een beetje kan sturen daarin. [Mirjam Bolt, Querido] 68 Franssen en Kuipers 2011: 75. 69 Franssen en Kuipers 2011: 75.
19 En je krijgt heel veel mail van je scout. We hebben scouts in Engeland en in New York. En die leesrapporten die zij sturen die lees je dan. [Jolijn Swager, Moon] Ja, grotendeels via de scout, ja. We hebben een scout in de US en een scout in de UK en die zijn fantastisch, die zitten overal bovenop. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Vooral het probleem van overvloed, waar Franssen en Kuipers in hun onderzoek ook veel aandacht aan besteden, wordt gedeeltelijk opgelost door de scout. Veel van de redacteuren geven aan dat er nu al zo veel tijd besteed wordt aan lezen, dat het zonder scout, ook op de Young Adult-markt, ondoenlijk geweest zou zijn om de meest populaire en de beste titels op tijd te ontdekken. We zijn met ons Nederlandse fonds al zo veel bezig, daar kun je je dagen mee vullen, dus dat buitenlandse leeswerk komt er bovenop. Nou, wanneer dat dan nog moet gebeuren? Nou ja, ’s avonds. En dan heb je gewoon die scout nodig om niet zelf alles te hoeven lezen. [Mirjam Bolt, Querido] Vooral voor de populaire, commerciële titels moet je er snel bij zijn, en dat blijkt zonder scout heel lastig. (…) wij hebben het ook heel lang zonder gedaan, maar toen hadden we wat minder ambitie op het gebied van die acquisitie en toen zochten we ook niet die populaire titels per se. [Mirjam Bolt, Querido] Maar onze scout heeft het vaak toch net wat eerder. [Eefje Buenen, Leopold] (…) als het goed is zit onze scout natuurlijk aan de bron van waar het vandaan komt, dus eigenlijk al op het moment dat het manuscript er is. [Eefje Buenen, Leopold] Het is heel belangrijk dat de scout goed op de hoogte is van waar de redacteur, en dus de uitgeverij, naar op zoek is. Ook Ter Smitten wijst hier in haar onderzoek op. Zij geeft aan dat het inspanning vergt van beide partijen om de zakelijke relatie naar tevredenheid van beider partijen te laten verlopen.70 Een tweezijdige informatievoorziening is dus van groot belang. Nou ja, dan is het aan Thille en mij om er voor te zorgen dat zij weten wat wij zoeken. Goed ingelicht. Dus wij moeten ze ook informeren. We hebben ook een lijstje met boeken die we hebben aangekocht, dat krijgen ze ook regelmatig, zodat ze kunnen zien: wat voor soort boeken hebben wij geacquireerd, waar zit onze smaak, wat zoeken wij. Dus het is natuurlijk informeren twee kanten op. En dan op een gegeven moment na een tijd lang samenwerken dan raak je steeds meer op elkaar ingespeeld. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] (…) aan de andere kant is het ook weer zo dat ik haar ook soms help, want eigenlijk, durf ik wel te zeggen, lees ik nog meer dan zij. Want ik lees ook nog wat ik niet via haar krijg, maar via anderen, dus soms als mij dingen opvallen, bepaalde trends binnen de internationale Young Adult-literatuur met name, dan zeg ik dat weer tegen haar en zo versterken we elkaar. Ja, dat is een hele fijne samenwerking. [Eefje Buenen, Leopold] 70 Ter Smitten 2013: 40
20 Franssen en Kuipers concluderen uit hun onderzoek dat scouts ‘cruciaal zijn in de enorme, zeer competitieve Engelstalige markt’.71 Ook voor de Young Adult-markt geldt dat er een overvloed aan manuscripten beschikbaar is. De redacteuren geven aan dat de overvloed wel minder groot is dan bij literatuur voor volwassenen. Ook geven ze aan dat er nog wel een aantal verschillen zijn tussen de acquisitie van volwassenliteratuur en Young Adult-literatuur. Zo zijn de bedragen die voor volwassenliteratuur worden betaald groter, is er meer competitie en zijn uitgeverijen van volwassenliteratuur meer afhankelijk van grote klappers. Nou, bij boeken voor volwassenen is er veel meer geld mee gemoeid. Je hebt ook meer competitie denk ik, want er zijn meer uitgeverijen, hoewel dat nu ook begint te veranderen. Wat zouden nog meer verschillen zijn? Ik denk dat het aanbod daar ook veel groter is. Nog groter, dus er wordt zoveel uitgegeven, maar tegelijkertijd doen mensen dat ook om er voor te zorgen dat ze… Dan geven ze tien boeken uit en dan is… Eén daarvan brengt heus wel op wat ze voor die boeken hebben betaald. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Ik denk dat het bij volwassenboeken om veel meer geld gaat. Ik denk meer concurrentie, hogere bedragen. Ik denk dat het daar nog meer een soort roulette is, dus dat je gewoon maar moet gokken en dan heb je af en toe een bestseller. [Mirjam Bolt, Querido] Ik heb natuurlijk nooit met volwassenliteratuur gewerkt, maar wat ik dan van collega’s hoor is dat zij soms wat hottere titels hebben bijvoorbeeld op een beurs, waar dan iedereen achteraan gaat. Ja, er zijn gewoon meer spelers in het veld. En er staat misschien ook iets meer op het spel, de omzet kan hoger zijn, want de markt is groter. [Jolijn Swager, Moon] Toch blijkt er qua werkwijze ook weer niet zo veel te verschillen. Nee, ik merk daar niet echt een fundamenteel verschil in. De kanalen zijn wel grotendeels hetzelfde, de agenten zijn hetzelfde. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Nee, dat denk ik eigenlijk niet, want in principe werk je daar natuurlijk ook met een scout en zal je heel goed op de hoogte moeten zijn van wat er is en dus wat je kunt toevoegen. [Eefje Buenen, Leopold] Het belangrijkste lijkt te zijn, of je nou volwassenboeken of Young Adult-boeken acquireert, dat je weet waar je naar op zoek bent. Als dat duidelijk is, wordt het een stuk makkelijker om door de bomen het bos te kunnen zien. En ja, het ligt er misschien maar net aan waar je werkt, het lijkt me dat als je voor een heel breed fonds werkt… Dan is het zoeken misschien nog moeilijker, maar als je voor een duidelijk afgebakend imprint werkt, dan is het oké. [Eefje Buenen, Leopold] Ter Smitten concludeert dat voor De Arbeiderspers de rol die de scouts spelen niet zo cruciaal genoemd kan worden als Franssen en Kuipers het in hun artikel doen lijken: 'er blijft altijd genoeg onopgemerkt – ook door scouts' concludeert zij in haar onderzoek. Een actieve houding 71 Franssen en Kuipers 2011: 76.
21 van de redacteur blijft volgens haar van groot belang.72 Tijdens de interviews blijkt dat ook onder de redacteuren van Young Adult-literatuur twijfel heerst over de absolute onmisbaarheid van de scout. (…) waarom hebben jullie besloten om wel met een scout te gaan werken? Nou, dat was eigenlijk niet mijn beslissing. We delen die met uitgeverij Kluitman. De uitgever van Kluitman, Mariska Buddingh, wilde graag met een scout werken en zij heeft toen Folly Marland aangetrokken als scout, zij scout voornamelijk de UK, de US doet zij niet. En jullie gaan daar gewoon in mee dan? Ja, zij doet ook YA dus ik kan daar gewoon gebruik van maken. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Het begon met de scout, maar je begint natuurlijk met boeken aankopen en dan weten die mensen ook weer wat jij zoekt. [Eefje Buenen, Leopold] En hoeveel titels heb je dan nu al via je je scout geacquireerd? Via mijn scout? Nog niks. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Maar goed, je kunt het ook zonder doen, er is natuurlijk genoeg wat goed is, niet alles wordt gehypet. Gelukkig niet. Dus er blijven altijd boeken over die niemand heeft gekocht, maar die wel heel goed zijn, ja, al zit je er niet helemaal boven op, dan zou je nog wel goede boeken kunnen acquireren. [Mirjam Bolt, Querido] Wel wordt aangegeven dat een scout, naast informatiebron, ook nog een ander doel kan dienen, namelijk het verlenen van status aan een uitgeverij. Om uit te stralen naar de andere spelers in de boekenwereld dat je een serieuze partij bent. (…) het geeft ook voor de agenten waar je mee werkt een beetje een signaal van: hé, zij hebben een scout. Dus je krijgt sommige dingen ook gewoon eerder. Een soort van status? Ja. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Want naast de informatie die de redacteuren via de scout vergaren, komen er ook via andere wegen nieuwe manuscripten uit het buitenland op hun pad. Een andere actor die Franssen en Kuipers onderscheiden is de literair agent, zowel in het buitenland als in het binnenland.73 Ook voor de redacteuren van Young Adult-boeken spelen agenten een belangrijke rol. Gelukkig is het wel zo dat laten we zeggen 95% van wat ik van haar krijg, ik later ook van andere, Nederlandse agentschappen krijg, of via buitenlandse agenten die ik inmiddels goed ken. [Eefje Buenen, Leopold] Buitenlandse uitgevers, agenten, veel worden er weer vertegenwoordigd door Nederlandse subagenten. Dus dan kopen we boeken soms aan via een subagent, maar ook nog steeds rechtstreeks. Dus het is heel erg afhankelijk van wat ons wordt aangeboden. [Mirjam Bolt, Querido] 72 Ter Smitten 2013: 41. 73 Franssen en Kuipers 2011: 75.
22 Daarnaast heb je in Nederland natuurlijk ook nog allerlei agenten werken, zoals Marianne Schönbach, Sebes & Van Gelderen, Linda Kohn, nou ja goed, die houden ons ook op de hoogte van de boeken, van de uitgeverijen en agenten die zij weer vertegenwoordigen, zij treden dan vaak op als een soort subagent voor een uitgeverij of een agent in het buitenland. Dus met hen hebben we ook regelmatig contact, zij sturen ons ook vaak manuscripten. Ik moet ook Mo Literary Agency noemen, Monique Oosterhof, die hoort daar natuurlijk ook bij. Dus zij houden ons ook regelmatig op de hoogte van ‘Joh, ik heb een nieuw manuscript dat heel goed bij jullie fonds zou kunnen passen’. Zij sturen van de partijen die zij vertegenwoordigen manuscripten en tips door. Dan heb je natuurlijk altijd nog rechtstreeks contact met een heleboel uitgeverijen en agenten, die zien we ook twee keer per jaar in Bologna tijdens de kinderboekenbeurs en in Frankfurt tijdens de algemene boekenbeurs en daar spreken we altijd iedereen, dus we hebben ook veel rechtstreeks contact als er geen agent of subagent tussen zit en zij mailen ook regelmatig manuscripten, nieuwsbrieven, noem maar op. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Eigenlijk alles of in ieder geval het meeste wat we acquireren is gewoon via agentschappen waar we dan contact mee hebben opgebouwd in de loop der jaren en die weten dan ondertussen wat we leuk vinden. Ook met Nederlandse agenten, die sturen ons natuurlijk ook veel toe. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] (…) een ander kanaal, de agentschappen, zowel buitenlandse agentschappen als de Nederlandse agenten, die bijna allemaal Young Adult doen tegenwoordig [Suzanne Verkoren, Best of YA] Franssen en Kuipers stellen dat '[i]nformatie die redacteuren krijgen van iemand die ze kennen, of het nu een vriend, literair agent of scout is' serieuzer wordt genomen dan informatie die via een andere weg bij hen terecht komt.74 Met sommige van deze personen ontwikkelen de redacteuren zelfs een hechtere vertrouwensband. Hoe meer vertrouwen de redacteur heeft in de persoon van wie de informatie komt, hoe groter de kans dat de redacteur iets doet met de informatie. (…) mijn belangrijkste contactpersoon daarvoor was de agent, dat was Sol de Swaan, maar die werkt nu niet meer voor hen. Hij vertegenwoordigt nog wel andere uitgeverijen, maar niet meer Scholastic, dus dat is wel jammer, want inderdaad, met Sol had ik wel echt een band en hem kende ik ook al uit mijn Unieboek tijd, dus dat helpt dan wel. (…) dan helpt het wel, omdat als hij inderdaad door heeft: zij kopen meerdere keren per jaar iets bij ons, dan heb je inderdaad een streepje voor. [Eefje Buenen, Leopold] En op een gegeven moment zie je wel patronen, dat je denkt van: o, bij die agent vind ik vaak hele mooie dingen. [Eefje Buenen, Leopold] De laatste tijd heb ik toevallig veel van Jenny Bent Agency ingekocht. Dat is dan dus niet van één uitgeverij. Nee, dat is dan van één agentschap en zij verdeelt dan haar titels weer. Die verkoopt ze 74 Franssen en Kuipers 2011: 76.
23 en dat komt dan weer bij verschillende uitgeverijen terecht, maar ik merkte ineens dat de titels die zij als agent acquireert en edit en dan aanbiedt, mij heel erg aanspraken. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Rightspeople daar kijk ik altijd veel naar, dat is ook een agentschap, daar komt bijvoorbeeld Ik geef je de zon vandaan, De 100 komt daar vandaan, Lobsters komt daar vandaan. En ik werk veel met Sebes & Van Gelderen, maar die vertegenwoordigen ook echt een shitload aan agenten en uitgeverijen. Verder nog Nederlandse agentschappen? Ja, en Monique Oosterhof, die doet ook echt bizar veel. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Sebes is heel groot voor ons. Schönbach is iets kleiner, maar daar doen we wel regelmatig iets mee samen. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Uit het onderzoek van Franssen en Kuipers blijkt dat Engels de brontaal is 'van 75 procent van alle vertalingen in het Nederlands, en daarmee van meer dan de helft (52 procent) van alle Nederlandstalige fictie.'75 Ook in de Young Adult-fictie lijkt deze trend stand te houden. De redacteuren geven aan dat de meeste uit het buitenland geacquireerde titels oorspronkelijk in het Engels zijn geschreven. Er zijn ook andere taalgebieden waar Young Adult-titels vandaan komen, maar dit komt bij de meeste uitgeverijen alleen incidenteel voor. Toevallig hadden we laatst een verlenging van het scoutcontract en toen moesten we even uitzoeken waar het vooral vandaan kwam. Toen zei de directeur van: ‘Het meeste komt toch uit Engeland, Amerika is niet zo belangrijk.’ Maar eigenlijk hebben we de meeste YA’s wel aangekocht uit Amerika. Dus op één Amerika, op twee Engeland en verder alleen als iets heel toevallig groot wordt internationaal en veel andere buitenlandse uitgevers het ook aankopen, doen we ook wel eens iets uit een ander land. We hebben nu bijvoorbeeld iets aangekocht uit Schotland, maar ik kan me niet heugen dat dat vaker is gebeurd. Ja, Australië wordt ook nog wel eens gedaan, is natuurlijk ook makkelijk omdat het Engels is. [Jolijn Swager, Moon] Ja, Italië nu, daar ben ik nu naar aan het kijken. En Duitsland daar kijken we ook wel, maar je merkt gewoon dat de boeken in Duitsland over het algemeen als we die lezen, heel traag zijn. En die duren heel lang en vaak denk je: dat Duitse boek dat had ongeveer in driekwart verteld kunnen worden, dus Duits vinden we lastig. En nu ga ik naar Italiaans kijken en ook naar Spaans en Frans. Maar ja, het lastige is dat ik het zelf niet kan lezen. Dus dan moet je óf een hele goede vertaling hebben of gewoon afgaan op je gut zeg maar. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Ik ben momenteel bezig met een Duits boek dat heel veelbelovend lijkt. Nou ja, eigenlijk is Duits dan het taalgebied waar we het eerste naar kijken naast het Engelse taalgebied. Is dat dan omdat je dat ook zelf kan lezen of hebben jullie daar ook iemand? Nee, daar hebben we niet ook iemand, maar daar komt steeds meer YA vandaan. Is inderdaad makkelijk zelf te lezen. We hebben ook wel connecties in Frankrijk, maar ik heb de afgelopen tijd niets uit dat gebied voorbij zien komen waarvan ik echt dacht: yes. En Scandinavië doen we ook wel. We hebben een externe redacteur, die voor ons Deens 75 Franssen en Kuipers 2011: 72.
24 en Zweeds leest, ja, dat zijn geen grote aantallen hoor, maar er komen wel twee boeken per jaar uit Scandinavië. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Nou, toevallig komt er op de komende aanbieding een boek uit Argentinië, we doen ook wel titels uit Frankrijk, Timothé de Fombelle bijvoorbeeld, we hebben wel een aantal vaste schrijvers die we uitgeven. Is dat dan weer een ander soort manier waarop die manuscripten binnenkomen? Dan via vertalers ofzo? Soms gebeurt dit via vertalers, soms worden we door andere uitgeverijen getipt. Scandinavische boeken acquireren we ook. Dus het is niet alleen maar Angelsaksisch, maar dat is natuurlijk wel wat we zelf het snelste kunnen lezen. [Mirjam Bolt, Querido] De vertaler komt uit het onderzoek van Ter Smitten als een belangrijke informatiebron naar voren. Ook in het onderzoek van Tessa Maessen, die onderzoek deed naar de acquisitie van titels voor het Scandinavische fonds van uitgeverij De Geus, blijkt dat vertalers een grotere rol spelen in de acquisitie van titels in andere taalgebieden dan het Angelsaksische taalgebied.76 In de interviews met de redacteuren van Young Adult-boeken werden vertalers echter bijna nooit genoemd als een belangrijke informatiebron. Alleen Hannerlie Modderman van Luitingh-Sijthoff noemt vertalers als belangrijke bron wanneer het gaat over de acquisitie van niet-Angelsaksische vertaalde Young Adult-manuscripten. (…) ook in andere landen, in Italië bijvoorbeeld, daar hebben we iemand die ons regelmatig tipt, want ja, onze scouts weten dat ook niet. Tenzij het natuurlijk ook naar het Engels of Amerikaans wordt vertaald, maar als het echt puur nog net nieuw is en nog alleen in het Italiaans dan… Dan zijn dat de mensen... Dan hebben we andere connecties nodig, die ons daarvan op de hoogte houden. En dat zijn vaak vertalers? Dat zijn vaak vertalers ja, vaak wel ja. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Dat vertalers niet vaak genoemd worden komt onder andere doordat de Young Adult-wereld Engelstalig gedefinieerd is. De doelgroep is Engelstalig georiënteerd: de lezers van deze boeken kijken naar wat er in Amerika en Engeland wordt uitgegeven en wat daar een hype is. We laten ons ook heel erg leiden door wat de doelgroep wil en die kijken naar Engelstalige dingen in Amerika en Engeland. We gaan dan niet een of andere Scandinavische titel doen zomaar. Tenzij het vertaald wordt naar het Engels en daar succes heeft. Dan is het ook weer op de radar van de doelgroep. Dus het gaat toch wel echt via de Engelstalige markt allemaal. [Jolijn Swager, Moon] Andere mensen uit het boekenvak, zoals boekhandelaren en critici tippen de redacteuren ook wel eens, deze tips worden door de redacteuren altijd bekeken, maar worden niet gezien als de belangrijkste bronnen. Ook van lezers krijgen de redacteuren regelmatig tips binnen. Of daar iets mee wordt gedaan, verschilt van keer tot keer. 76 Maessen 2013: 111.
25 Ja, we krijgen regelmatig tips (ook van lezers!) en kijken er altijd naar. Soms zijn het boeken die we reeds hebben afgewezen, soms boeken waar we oprecht interesse in krijgen. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Nee, ik krijg inderdaad wel eens mailtjes van nou ja, gewoon onbekende fans eigenlijk, die zeggen: ‘Waarom is dit boek er niet in het Nederlands?’ Maar vaak ken je die titels natuurlijk al, heb je het al gelezen en er al over besloten. Ja, zeker, vaak wel. En sommige boeken vind ik zelf ook wel heel goed, maar dan zie ik gewoon niet per se voor me dat die het hier heel goed gaan doen. [Eefje Buenen, Leopold] Wat tegenwoordig ook niet meer weg te denken valt, is de invloed van social media. Zowel Franssen en Kuipers als Ter Smitten hebben dit niet opgenomen in hun onderzoek. Dit zal er onder andere mee te maken hebben dat de onderzoeken al een aantal jaren oud zijn, maar het is ook mogelijk dat dit voor literatuur voor volwassenen simpelweg een minder grote rol speelt. Zeker voor Young Adult- en jeugdboeken is social media juist heel relevant, gezien het zeer actieve gebruik van social media door jongeren en de focus van producenten van producten voor deze doelgroep hierop. (…) social media, ja, dat is nu natuurlijk algemeen goed geworden, maar jongeren waren daar toch wel als een van de eersten mee bezig. En het dwingt ons ook om met veranderingen mee te gaan en dat op de voet te blijven volgen. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Om zo volledig mogelijk te zijn, heb ik voor dit onderzoek de redacteuren wél gevraagd naar het gebruik van social media in de acquisitie van nieuwe titels. Niet alleen als een boek eenmaal gepubliceerd is, blijken de uitgeverijen social media in te zetten, ook voor de acquisitie kan social media tegenwoordig een rol spelen. En je hebt er natuurlijk nog een nieuw gebied bij: dat zijn natuurlijk de online auteurs, de Wattpad-auteurs, of gewoon personen die online groot zijn en een enorme fanbase hebben, dus dat is eigenlijk een nieuw soort gebied [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] (…) ergens is dit ook wel belangrijk voor acquisitie, want vooral die bloggers en die vloggers die heel veel lezen, die lezen ook in het Engels en die... Die weten soms eerder dingen nog misschien? Nou ja, die lezen soms boeken en dat zien we dan voorbij komen van: ‘Joh, fantastisch boek!’ en dan is het er nog niet in het Nederlands. Kijk, dat is voor ons ook een signaal om te denken, wacht eens even, die veellezers vinden dit een leuk boek en daar moeten we maar eens als de donder achteraan, weet je, dus je krijgt als je dat bijhoudt ook gewoon feedback vanuit de social media. Dus het is zeker ook voor acquisitie, belangrijk om meer en meer in de gaten te houden. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] (…) dit hebben we van bloggers gekregen als tip: ‘We willen zo graag dat dit boek ook in het Nederlands verschijnt!’ [Jolijn Swager, Moon] (…) ik houd dat niet constant in de gaten. Dat zijn zo veel blogjes, ook hele kleine, dus dat is lastig bij te houden. Maar als je ziet dat heel veel bloggers over een bepaalde auteur praten dan wordt het natuurlijk wel interessanter. [Jolijn Swager, Moon]
26 Nou, bijvoorbeeld op Instagram. We volgen heel veel buitenlandse bloggers. Of nou ja, wat ik net liet zien, Sarah Scribbles, daar kom je dan een plaatje van tegen op internet en dan ga je kijken van: wat is dit? Dus dat eigenlijk en dan kom je zo weer via via verder. En dan zoek je naar de auteur, en dan staat er meestal op de auteurspagina: ‘Ik word gerept door…’ en dan ga je weer doorklikken en dan mail je van: ‘Hé, hebben jullie de Nederlandse rechten en zo probeer je dan de rechten te achterhalen.’ [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Op verschillende vlakken doen we dat. We houden goed in de gaten wat er vanuit het buitenland op social media wordt gezet en waar enthousiast op wordt gereageerd. Waar bijvoorbeeld sommige auteurs enthousiast over zijn. Dan weet je dat je dat hoog op je prioriteitenlijstje moet zetten. Dus dat houden we wel heel goed in de gaten en daarbij kijken we ook naar onze eigen social media. We hebben bijvoorbeeld begin dit jaar een boek van een meisje uitgegeven dat op Wattpad publiceerde en dat we dus langs die weg hebben geacquireerd. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Toch blijkt social media niet voor iedereen een bron van informatie te zijn. Zo geeft Mirjam Bolt van Querido Kinderboeken aan dat social media door hen niet wordt benut in de acquisitiefase. Wij zijn daar niet speciaal mee bezig, nee. [Mirjam Bolt, Querido] Manuscripten uit Nederland In de onderzoeken van zowel Franssen en Kuipers als Ter Smitten wordt de acquisitie van Nederlandse manuscripten buiten beschouwing te laten. Om een compleet beeld te geven van het acquisitieproces van de Nederlandse Young Adult-boekenwereld, zijn in dit onderzoek ook vragen gesteld over de acquisitie van oorspronkelijk Nederlandstalige manuscripten. Een aantal van de uitgeverijen geven Nederlandstalige boeken voor 14+ uit, maar marketen deze niet specifiek als Young Adult-literatuur, omdat dit volgens hen een bepaald stempel op de boeken drukt dat er niet bij past. Het begrip literatuur wordt volgens Verburg, die onderzoek deed naar het fantasygenre in Nederland, op twee manieren gebruikt: als een overkoepelende term voor alle fictie en als een ‘specifiek, kwalitatief hoogwaardig soort boeken’.77 Beide kunnen een bepaald soort verwachting scheppen bij de lezer. De geïnterviewde redacteuren geven aan dat dit bij Young Adult-literatuur zeker het geval lijkt te zijn, de toevoeging ‘literatuur’ in ‘Young Adult-literatuur’ lijkt te verwijzen naar het feit dat het om fictie gaat en niet naar de hoogwaardige kwaliteit van de boeken. Ja, YA is voor mijn gevoel toch ook, om nou een hele literaire roman als YA te gaan marketen… Nee, dat is een beetje gek. Blijkbaar zit er toch zo’n stempel op YA dat het niet zo literair is. In mijn hoofd is dat in ieder geval ook zo. Nee, nou in elk geval in Nederland, hoe wij het doen hier, dat is dus weer anders dan in Amerika. Bij ons is het toch een iets romantischer en iets populairder genre. Terwijl YA best literair kan zijn, kijk maar naar John Green. 77 Verburg 2015: 5.
27 Ja, die wilde ik ook net als voorbeeld aanhalen. Dus die kan beide groepen bekoren, wat je eigenlijk ook altijd hoopt. Maar goed er valt ook best veel onder wat gewoon lekker lezen is, maar niet per se heel literair. [Mirjam Bolt, Querido] Nou op zich geven we wel oorspronkelijk Nederlandse boeken uit voor die leeftijd, maar die brengen we dan niet speciaal als Young Adult. Rindert Kromhout, Erna Sassen en sommige boeken van Maren Stoffels zijn een beetje op die grens, maar die brengen we niet heel nadrukkelijk als Young Adult. Want zeker de boeken van Rindert zijn ook voor volwassenen heel interessant en de boeken van Erna ook. En ik vind het zelf ook eerder, als ik het zo mag zeggen, boeken voor de leeslijst, echt op school. En Young Adult vind ik eigenlijk nadrukkelijk vrijetijdsboeken. [Eefje Buenen, Leopold] Een andere reden om geen oorspronkelijk Nederlandse Young Adult-titels te brengen kan zijn dat de uitgeverijen simpelweg nog nooit iets gevonden hebben dat aansloot op de wensen voor een Young Adult-boek. Ja dat gebeurt dus wel eens? Want heel veel kinderboeken die worden ingestuurd natuurlijk, maar ook wel eens Young Adult? Ja, jawel, alleen heb ik daar dus tot op heden nooit iets tussenuit gevist. Maar zeg nooit nooit, want de laatste jeugdroman van Emiel de Wild ging ook alweer iets meer richting 15+. En het is natuurlijk ook maar net waar een auteur behoefte aan heeft om te schrijven. Ja, maar dat wordt dan toch weer niet dat Young Adult, maar dat 15+. Nee, dat is inderdaad een interessante vraag, want Best of YA heeft wel Nederlandstalige boeken opgenomen, maar dat wilde ik eigenlijk in eerste instantie voor ons fonds niet doen. Omdat ik toch vind dat Nederlandse auteurs niet dat hele vlotte en snelle hebben. Er ontbreekt iets voor mijn gevoel. Nou niet zozeer ontbreken, maar het lijkt wel alsof… Het hele plaatje moet ook kloppen. Als je iets aankoopt vanuit Amerika heb je vaak ook van die prachtige omslagen erbij zitten, die eigenlijk al meteen naar een filmavontuur neigen. [Eefje Buenen, Leopold] Maar ja, aangezien jullie natuurlijk geen oorspronkelijk Nederlands brengen… Nou, dat doen we wel, maar we komen nog niks goeds tegen. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] (…) wat er van de slushpile kwam dat was gewoon echt niet goed, dus dan ga je gewoon verder met vertaald en nog steeds kijk ik er wel naar als er wat binnenkomt, maar het is gewoon niet… We zijn wel eens in trajecten geweest met auteurs begeleiden om te kijken of we er wat van konden maken, maar ik mis dan die overtuiging nog. [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Toch worden door een aantal uitgeverijen ook oorspronkelijk Nederlandstalige Young Adult-boeken uitgegeven. Deze manuscripten komen voor een deel op dezelfde, maar ook op andere manieren onder de aandacht van de redacteuren. Veel van de manuscripten worden natuurlijk geschreven door de vaste auteurs, of ‘fondsauteurs’, van de uitgeverij. Als je het dan hebt over 15+, als we het dan over oorspronkelijk Nederlands hebben, hoe komen die manuscripten dan bij jullie terecht? Je hebt natuurlijk je bestaande auteurs.
28 Ja, het merendeel van de auteurs is Nederlands en Vlaams, die sturen het zelf in. [Mirjam Bolt, Querido] (…) we hebben natuurlijk ook onze vaste Nederlandse auteurs, onze fondsauteurs, die natuurlijk regelmatig met iets nieuws komen. Dus sowieso krijgen we van hen uit ook het een en ander. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Ja, en dan heb je natuurlijk nog je eigen vaste auteurs die gewoon nieuw werk maken. Ja, precies, daar ben je sowieso natuurlijk continu mee in contact, dus daarvan weet je heel goed wat ze aan het doen zijn en wat ze van plan zijn. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Ook de slushpile met spontaan ingestuurde manuscripten blijkt voor sommige redacteuren nog een redelijk belangrijke bron. Voor anderen is dat weer een stuk minder. En daarbuiten toch spontaan toegestuurde manuscripten, dus die gewoon uit de stapel komen, maar dat zijn er niet zo veel, dat zijn er een paar. Ook voor die leeftijdsgroep wel. Ja, ook voor die leeftijdsgroep, die wijs je niet af. Als dat goed genoeg is, dan gaan we dat wel doen, maar we zijn er niet heel erg actief naar aan het zoeken [Mirjam Bolt, Querido] We krijgen zeg gemiddeld dertig manuscripten per maand, ongeveer één per dag, spontaan toegestuurd. [Hannerlie Modderman, Luitingh-Sijthoff] Uit de slushpile halen we er misschien één per jaar die we uitbrengen, en dat is nog veel. En dat is dan eigenlijk altijd een jeugdboek, zeg maar voor 8 tot 12 jaar. Voor Young Adult is dat echt lang geleden. [Jolijn Swager, Moon] We hebben er dit jaar al één gedaan uit de stapel, er zit er nog één aan te komen. Dat is echt nog wel… Ja, en dan heb ik het alleen over YA hè, bij Kind en Jeugd hebben we er ook zeker twee dit jaar. Dus er komt echt wel regelmatig wat uit. [Suzanne Verkoren, Best of YA] (…) wat er van de slushpile kwam dat was gewoon echt niet goed, dus dan ga je gewoon verder met vertaald en nog steeds kijk ik er wel naar als er wat binnenkomt, maar het is gewoon niet… [Myrthe Spiteri, Blossom Books] Suzanne Verkoren van Best of YA vertelt zelfs dat zij bij de uitgeverij beschikken over een externe redacteur die de slushpile voor hen doorspit. We krijgen heel veel manuscripten toegestuurd en die worden allemaal door een externe redacteur in de eerste instantie beoordeeld en die geeft ons dan om de paar weken een stapel met manuscripten die we zelf moeten lezen en daar komt toch regelmatig nog wel wat uit. [Suzanne Verkoren, Best of YA] Nederlandse agenten representeren natuurlijk ook Nederlandse auteurs en sturen redacteuren ook manuscripten van jeugdboeken op. Ook al lijkt dat voor Young Adult-boeken nog niet vaak te gebeuren. Komt het eigenlijk wel eens voor in, bij Young Adult-titels dat jullie oorspronkelijk Nederlandse Young Adult-titel via een agent binnenkrijgen? Young Adult nog niet volgens mij. Kijk, er zijn natuurlijk agenten die wel steeds meer
