Vochtproblemen in een woning te Sambeek

Vochtproblemen in een woning te Sambeek

Citation for published version (APA):

Janssen, D. (1988). Vochtproblemen in een woning te Sambeek. (TU Eindhoven. Fac. Bouwkunde : publicaties Bouwkundewinkel). Technische Universiteit Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1988

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne

Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at:

openaccess@tue.nl

BOUWKUNDE-WINKEL EINDHOVEN

vochtproblemen

in een waning

te Sambeek

een onderzoek van: Don Janssen

id. nr. 228230

begeleider ir. B.G. Wolfs

mei 1988

De Bouwkundewinkel is een van de acht Wetenschapswinkels aan de Technische Universiteit Eindhoven. Dit onderzoek is gedaan in het kader van projektwerk bij de faculteit Bouwkunde, vakgroep FAGO. De TUE aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade aan personen

en zaken die voortvloeit uit de toepassing, of het gebruik van resultaten van het verrichte onderzoek, behoudens in geval van opzet, grove schuld of grove nalatigheid van de TUE of de

SAMENVAITING

Dit verslag is het resultaat van een onderzoek naar

vochtproblemen in een woning te Sambeek.Er zijn klachten over

schimmelvorming aan de binnenzijde van de kopgevel.

Gedurende twee maanden zijn de luchtvochtigheid en de temperatuur in de woning gemeten. Na verwerking van de meetgegevens bleek het

dat de woning zeer vochtig is, terwijl de vochtproduktie niet

extreem hoog is. Dit wordt veroorzaakt door onvoldoende

ventilatie, de aanwezige ventilatievoorzieningen funktioneren

niet goed.

Bij de kopgevel blijken er koudebruggen te bestaan.

om

de problemen in de woning te verhelpen zullen de ventilatie

voorzieningen verbeterd moeten worden. Ook verdient het sterke

aanbeveling de kopgevel te isoleren, om problemen in een strenge

voor de kopgevel wand is INLEIDING

In februari 1986 kwam bij de Bouwkundewinkel Eindhoven het

verzoek binnen om een onderzoek te doen naar voehtproblemen in een hoekwoning te Sambeek. gemeente Boxmeer.

Er ZlJn klachten over sehimmelvorming op de wanden

(voornamelijk op de kopgevel) en stoelpoten. bollende

vloerbedekking. stervende planten en een knetterend

televisie toestel. De klaehten doen zich voor in de

woonkamer en in een slaapkamer op de eerste verdieping.

De woningstiehting heeft naar aanleiding van deze problemen

een onderzoek uitgevoerd. waarna een afvoerkanaal

geiser is aangebraeht. de onderste 50 em van de

gelsoleerd is en er sehimmelwerend middel op de

aangebraeht.

Ondanks de maatregelen bleven de klachten terugkeren.

vooral bij langdurig voehtig weer.

In april 1987 heeft Ingrid Leenders metingen verrieht in de

woning. Zij konkludeert dat de binnenvoehtigheden te hoog

ZlJn. de woning is te klassifieeren als een voehtige

woning.

Om de oorzaken van de hoge voehtigheden te verklaren waren

er nieuwe metingen nodig in de winter. Daarom zijn er van

eind december tot eind februari opnieuw metingen verrieht. Met behulp van deze gegevens is dit verslag gesehreven.

INHOUD

HOOFDSTUK TITEL

BLZ.

samenvatting inleiding 1 inhoud 2 1. bouwkundige si tuatie 3 2. probleemste 11 ing 4 3. gebruikte meetapparatuur 5 3.1 . thermohygrograaf 5

3.2. multimeter met temperatuurvoeler 5

3.3. infraroodthermometer 5 3 .4. testotherm 5 4. gebruikte formules 6 5. meetresu 1taten 7 5.1. indeling in klimaatklasse 7 5 . 2 . bouwvocht 9 5.3. optrekkend vocht 9 5.4. kondensatievocht 9

5.5. vochtproduktie door bewoners 10

5.6. ventilatie 11 5.7. doorslaand vocht 13 5.8. bouwfouten 13 6. konklusies en aanbevelingen 14 6.1. venti latie 14 6.2. isolatie 15 7. I iteratuur 1i jst 16 8. bijlagen 17

8.1. verklaring van gebruikte begrippen

8.2. tekeningen van de woning

8.3. meetstroken thermohygrograaf

8.4. tabellen dampspanning in woonkamer.

slaapkamer en keuken

8.5. gegevens KNMI

1. BOUWKUNDIGE SITUATIE

De woning is een eengezins-kopwoning, van eind jaren

zestig.

Voor de indeling van de woning verwijs ik naar de

tekeningen in bijlage 2. Hieronder voIgt een opsomming van

de belangrijkste gegevens.

algemeen:

-de woning is voorzien van een cv-installatie

-de orientatie voorgevel licht op het noorden

-er is geen kruipruimte aanwezig, de beganegrond vloer ligt direkt op het zand

-de onderste 50 cm van de spouw is geisoleerd (vermoedelijk gesiliconiseerde perliet), de rest van de muur niet

-voor de ramen op de begane grond zijn rolluiken

aangebracht, die

's-nachts dicht zijn

woonkamer:

-zowel aan de voor als aan de achterzijde bevindt zich een klapraampje. het raam achter staat meestal open -de wanden zijn afgewerkt met een pleisterlaag

-schimmel op de zijwand -opbollende vloerbedekking

-storing in de elektrische apparatuur

keuken:

-geiser heeft eigen afvoer

-geen ventilatievoorziening bij gasfornuis

-klapraampje boven buitendeur staat bijna altijd open -ventilatiekanaal voor de helft dicht

-deur staat tijdens het koken meestal open

jongensslaapkamer:

-maakt vochtige indruk -schimmel op zijwand

-grote kledingkast tegen kopgevel

-ventilatie aIleen mogelijk door de tamelijk grote ramen open te zetten

douche/badkamer:

-geen ventilatiekanaal

-ventilatie aIleen mogelijk door het grote raam open te zetten

De

fami I ie

vochtoverlast.

vooral

voor

s 1aapkamer op

2. PROBLEEMSTELLING

Schiks

klaagt

over

schimmelplekken

en

De

vochtproblemen

doen zich op dit moment

op

de

zijwanden

van

de

woonkamer

en

de

de eerste verdieping.

_ J

0,91

~ =schillelplekken op de Mand

fig.! jsituatie zijMand Moonkaler

In

de

woonkamer

bevindt

zich

OP

de onderste 50 cm geen

schimmel. dit gedeelte van de gevel is gelsoleerd.

Er bevindt

zich

weI

schimmel

op

het

plafond

nabij de

kopgevel. Op

de slaapkamer

is de schimmelvorming verdeeld

over de

hele wand.

maar vooral

gekoncentreerd achter een

kledingkast.

Zowel in

de woonkamer als in de slaapkamer heeft gevoelige

elektrische

apparatuur

last

van

vocht

(bijv.

televisietoestel en c.d. speIer). De klachten duiden op een

hoge luchtvochtigheid en eventueel koudebruggen.

Voor zover bekend treden deze problemen bij andere woningen

in de buurt niet Ope

2,01

3. GEBRUIKTE MEETAPPARATUUR

Bij de metingen is gebruik gemaakt van de volgende meet

instrumenten: 1 thermohygrograaf (Thies)

2 multimeter met temperatuurvoeler (Fluke)

3 infraroodthermometer (Horiba)

4 testotherm

3.1. thermohygrograaf

Dit is

een

zelfregistrerend

apparaat,

dat

de relatieve

luchtvochtigheid en de temperatuur ten opzichte van de tijd

uitzet.

De nauwkeurigheid van het

apparaat

is

1

a

2

·C

en is

afhankelijk

van

de

afstelling

en

de vervuiling van het

apparaat. De meting van de relatieve

vochtigheid is minder

nauwkeurig, na onderzoek bleek apparaat 1 in het meetgebied

11% te hoog aan te geven en apparaat 6 9% te laag.

De gemeten waarden zijn hiervoor gecorrigeerd.

3.2. multimeter met temperatuurvoeler

Een multimeter meet stroomspanningen en -sterkten, door dit

apparaat

met

een

thermokoppel

te

verbinden

wordt

het

mogelijk (oppervlakte)temperaturen te meten.

De temperatuur wordt in twee decimalen nauwkeurig gegeven.

3.3.

infraroodthermometer

Een infraroodthermometer meet

de

warmte

door

gebruik te

maken

van

het

gegeven

dat een materialen meer infrarode

straling uitzendt, naarmate het warmer is.

3.4. testotherm

Met de testotherm kan zowel de temperatuur als de relatieve

vochtigheid

gemeten

worden.

De temperatuur wordt gemeten

met een warmtegevoelige

weerstand

en

de

vochtigheid met

4. GEBRUIKTE FORMULES

*

Ps-a(b+~)

n. (lit. 8). waarin

100 OiTi30·C: a-288.68 Pa b- 1,098 n- 8.02 -20iTi O·C: a- 4.689 Pa b- 1.468 Pa c- 12.30

Ps-maximale dampspanning bij temperatuur T

*

P_{d- s·----. waarln}P RV . 100 Pd-partiele dampdruk RV-relatieve vochtigheid

*

p._p_{1 e}.G.RO·Ti _• (lOt_{1 .} 5) _• n.V zie 5.6.

*

'Tn_TOi - Tbui • (lit. 5).

Tbi - Tbui zie 5.4.

met twee er een in de tweede een in de

5. MEETRESULTATEN

Om

de oorzaak van de vochtproblemen goed te kunnen

onderzoeken is het noodzakelijk dat de buitentemperatuur

laag is. Ingrid Leenders konkludeert in haar verslag dan

ook dat er nieuwe metingen in de winter nodig zijn. Helaas

is de winter dit jaar tamelijk zacht, maar de temperatuur

ligt weI duidelijk onder de temperatuur van de vorige

metingen. Er is gemeten van eind december tot eind januari

en, omdat er lagere buitentemperaturen verwacht werden, van eind januari tot eind februari.

De buitenluchtgegevens zijn afkomstig van het K.N.M.I.,

meetpunt Gemert.

De gegevens van de binnenlucht ZlJn verkregen

thermohygrografen, in de eerste meetperiode stond

de woonkamer en een in de jongensslaapkamer, in

periode stond er een in de keuken en wederom

woonkamer.

Vochtproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben,

namelijk: 1 bouwvocht

2 optrekkend vocht

3 kondensatie vocht

4 vochtproduktie door bewoning

5 te geringe ventilatie

6 doorslaand vocht

7 bouwfouten

Voor uitleg van deze begrippen verwlJS ik naar bijlage

xxx.

Aan de hand van deze mogelijke oorzaken bespreek ik de

meetresultaten in de volgende hoofdstukken. Eerst deel ik

de woning in, in een klimaatklasse.

5.1. indeling in klimaatklasse

Uit onderzoekingen is gebleken dat er een verband bestaat

tussen het gemiddelde dampdrukverschil tussen binnen en

buiten en de kans op schimmelvorming (lit. 7).

Er is een indeling gemaakt van woningen in klimaatklassen

(zie fig. 2), de meeste woningen liggen in klimaatklasse II

(lit. 5,6).

Voor het indelen van deze woning heb ik ook gebruik gemaakt van de meetresultaten van Ingrid Leenders (lit. 7).

Bij een gemiddelde buitentemperatuur van 7,2 ·C is er een

dampdrukverschil van 557 Pa, dit betekent dat de woning in

klimaatklasse IV ligt (zie fig. 2).

De meting over deze periode wijst dit uit, het is echter

niet uitgesloten dat in een andere meetperiode

klimaatklasse III gevonden wordt.

(Pa) 1200 1100 1000 900 800 700 600 soo 400 300 200 100 Oampdruk.frschill,n , i : : I I _I l::ll i

t-

I ii I _I -~ I ~ i 1\ i I I !' I L ~ \ _iIIl j 11£ ••

." .

..,. _{i I} I"· I I

,

_{! i} I ,

_"

_~ I I ,

,

_:... I

,

':-o -10 -s o 5 10 15 20 buil.nl,mpfratuur ("C)

fig. 2iDa1pdrukverschillen tussen binnen- en buitenklilaat in relatie tot de buitentelperatuur. De ROleinse cijfers geven de klilaatklasse aan, het punt de situatie in de Moning.

" I 1\/\ Ja

-

"

" v'-. ,.J \ , _" , _{V \ AA} / '

..

_"

.

, , _I " V

.

'.~i"...~~

.

, , .t "" . . . .

.

' , , , , ... , I ' J It r.

,

.

I I' • • \.J _{v •} ~ .fi. \ i..J ... ; \ ,'\ v \. . , J "\ .' . " I /\ 1\ ! \ \../ \.,.j \ /I ,"-,v,

----

_{\ / '\}

.

~

.

v ~ ,' , , ....

-

".... I -, " _{i '}

,.

.

.

, _{'."' '-}

,

, \.~A / \ -v \..-../'... / \ 'v' ' -2000 1900 1BOO 1700 1800 lriOO 1400 1300 1200 1100 l 1000 goo BOO 700 600 500 400 300 200 100 o 126-de 1-jIn 10 2000 190:) 1800 170:> 1600 1500 1400 1300 1200 1'00 ~ 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 ,00 o 1-feb 10 20 25 dsNn

--

---

...

---fig. 3ida1pspanning in januari in Moonkaler, slaapkaler en buiten•.

de.tl.I'II

-

--...-. ----.."...

--

...,

fig. 4ida1pspanning in februari in Moonkaler, keuken en buiten.

5.2. bouwvocht Daar de woning onwaarschijnlijk bouwvocht. Over jaar verdwenen. zo'n dat het

twintig jaar oud is, is het zeer

de woning nog last heeft van

algemeen is bouwvocht na ongeveer 2

waarin:

5.3. optrekkend vocht

De schimmelvorming op de wand begint zo'n 50 em boven de

vloer, optrekkend vocht Iijkt dus onwaarschijnlijk. De drie

onderste steenlagen aan de buitenkant van de kopgevel zijn

weI donkerder van kleur, naar mijn mening heeft dit geen invloed op de binnenzijde van de wand.

5.4. kondensatievocht

De schimmelvorming doet zich vooral voor in de zij en

bovenhoeken van de zijwand (kopgevel) van de woonkamer.

Volgens prof. Lichtveld (lit. 2) is een relatieve

vochtigheid van 90% een voorwaarde voor schimmelvorming.

Deze gegevens wijzen op een lage oppervlakte temperatuur,

dus op mogelijke koudebruggen.

Een koudebrug is te definieren met een temperatuurfactor

~n' als ~n<0.70 dan is er sprake van een kritische

koudebrug.

~ _Toi Tbui

n

Tbi Tbui

~n -temperatuurfaktor

Toi -oppervlaktetemperatuur binnenzijde

Tbi -de omgevingstemperatuur aan de binnenzijde van de koudebrug

Tbui-de buitenluchttemperatuur

Tijdens een bezoek aan de woning op 2 maart j.l. ZlJn deze

temperaturen gemeten. Volgens het artikel van prof.

Lichtveid passen koudebruggen zich zeer traag aan. aan

wijzigingen in de omgevings- en buitentemperatuur. Bij

toepassing van nachtveriaging, zoals bij de familie Schiks

het geval is, mag er niet van een stationaire situatie

worden uitgegaan. De meetwaarden heb ik daarom gecorrigeerd

(Voor de omgevingstemperatuur heb ik de gemiddelde

etmaaltemperatuur genomen en niet de gemeten waarde (lit.

2» .

13,6 - 5,2 0 62

~n-18,7 - 5,2- ,

Er is dus sprake van een kritische koudebrug.

In fig. 5 is te zien dat de relatieve vochtigheid bij de

koudebrug in de meetperiode vrijwel konstant boven de 90%

10 ,_,

.

,

_..

,_,

.

_..

_..

..

_..

..

...

~

100 go 80 1(1 50 60 40 30 20 1() () -15-10 -5 0 5 10 1& :20 25 30 T. 80 1(1 80 60 40 30 20 1(1 (I ... 25-dee 1-,-"

':~~I

r=C,62 Colj q2~2Qw~~Ge Et~=a~~em:e~C:LJ:

(;l} eli qeF,lCJE<de ::a~,:,s:a::,~lnQ (~l}l! ce ::lten:e;G€~atuur (T. IS ge\3~ieerj.

Uit fig. 6 blijkt

buitentemperatuur van

ontstaat er kondens.

dat schimmelvorming

±

aoc

kan ontstaan.

al bij

vanaf

jongensslaapkamer

Er zit schimmel op de wand van deze slaapkamer. er is dus

vrijwel zeker sprake van kondensatie. De beschikbare

gegevens zijn echter te beperkt om hiermee zinvolle

berekeningen te kunnen maken.

De schimmelvorming komt niet voor in de. ook aan de

kopgevel gelegen. ouderslaapkamer. Uit de meetgegevens

blijkt dat de jongensslaapkamer erg vochtig is. Verlaging

van de vochtigheid zal waarschijnlijk voldoende zijn om de

kondensatie en schimmelvorming te voorkomen. WeI zal de

kledingkast dan verplaatst moeten worden (tegen een

binnenwand) de kledingkast werkt nu als isolator. de

oppervlaktetemperatuur van de wand achter de kast is een

stuk lager dan de rest van de wand. Verplaatsen van de kast is niet nodig als de zijgevel gelsoleerd wordt (lit. 13).

5.5. vochtProduktie door bewoners

Daar de meetresultaten niet duidelijk op een externe

vochtbron wijzen. wilde ik graag meer informatie over het

bewonersgedrag. Daarom heb ik een enquete opgesteld om meer

over het bewonersgedrag te weten te komen. de familie

Voor de berekening van de vochtproduktie heb ik de

resultaten van deze enquete gebruikt, voor de

enqueteformulieren verwijs ik naar bijlage 6.

Voor de vochtproduktie door koken heb ik gebruik gemaakt

van de resultaten van de thermohygrograafmetingen.

aktiviteit koken vaatwassen dweilen douchen planten bewoners vochtproduktie(kg/dag) (lit. 5) 2,5 1,0 0,25 0,75 0,14 8,6 totaal --- + 13.24 ("'0.55 kg/h)

waarden uit de literatuur is dit

(Voor de vochtproduktie door

literatuur vele verschillende

hiervoor een gemiddelde genomen. enquete) .

In vergelijking met de

niet extreem hoog.

douchen worden waarden gegeven. rekening houdend in de ik heb met de 5.6. ventilatie

Door een vochtbalans voor de woning van de familie Schiks

op te stellen kan het benodigde ventilatievoud berekend

worden.

De balans is met de volgende formule te omschrijven;

p._p _G.RD·Ti

1 e

n.V

waari~:Pi-Pe-dampdrukverschiltussen binnen en buiten (Pa)

G -vochtproduktie (kg/h)

RD -462 J/kg.K

Ti -temperatuur binnenlucht (K)

n -ventilatievoud (l/h)

V -netto volume van de woning (m3 )

Uit 5.1. blijkt dat het dampdrukverschil

buiten (Pi-Pe) 550 Pa bedraagt, bij

buitentemperatuur van 7.2

·C.

tussen binnen en een gemiddelde 550_0,55 . 462 . 292 n.195 n"0.69 n-1,52 250_0,55 . 462 n.195

Op basis van de metingen is dit ventilatievoud bepaald.

Woningen waar normaal gesproken geen vochtproblemen

optreden liggen in klimaatklasse II, het dampdrukverschil

zou dan ongeveer 250 Pa moeten zijn (zie fig. 2).

292

De uiterste grens voor klimaatklasse II ligt bij 320 Pa, het ventilatievoud is dan 1,19.

Het ventilatievoud zal dus moeten verdubbelen, waarbij het

belangrijk is de ruimten afzonderlijk te bekijken.

keuken

Volgens de NEN 1087 is er voor de keuken een

ventilatiehoeveelheid van 75 m3/h noodzakelijk, dit

betekent dat er een ventilatievoud van 75/(8.75*2.5)-3.43

nodig is. Daar het ventilatiekanaal niet voldoende

functioneert lijkt het mij dat dit niet gehaald kan worden,

dit blijkt ook uit het feit dat tijdens het koken de

buitendeur opengezet moet worden. Het openzetten van de

buitendeur zou niet nodig moeten zijn en is ook niet altijd mogelijk (bijv. bij regen of vorst) .

De geringe ventilatie in de keuken zal zeker invloed hebben op de vochtigheid in de woonkamer.

woonkamer

De vereiste ventilatiehoeveelheid voor de woonkamer is

75-100 m3/h, dit komt neer op een ventilatievoud van 1,6. Dit

zou met het klepraampje haalbaar moeten zijn. Het kan

echter een probleem zijn dat er onvoldoende doorstroming

is. Er wordt achter geventileerd, terwijl er weinig lucht

vanuit de voorzijde van de kamer wordt aangevoerd. De

schimmel bevindt zich vooral in de voorzijde van de kamer.

badkamer

In de badkamer is geen ventilatiekanaal aanwezig (dit is

volgens de huidige normen weI vereist), de ventilatie is

dus aIleen mogelijk via het raam.

De benodigde ventilatiehoeveelheid is volgens de NEN 1087

50 m3 /h. Het aanwezige raam biedt het benodigde oppervlak,

maar doorstroming is niet mogelijk. Het raam is zo groot

dat redelijkerwijs niet mag worden verwacht dat dit veel

open staat. Het raam scharniert aan de bovenzijde, daardoor

zit de ventilatie opening niet op de geschikte hoogte

(volgens norm minimaal 50 cm onder het plafond).

Een groot deel van het vocht uit de badkamer verdwijnt dus

in huis.

s 1aapkamers

In de slaapkamer is een ventilatiehoeveelheid van 25 m3 /h

vereist, dit komt neer op een ventilatievoud van 0,77 . Dit

is met de aanwezige ramen zonder meer te halen, maar ook

hier geldt dat de ramen eigenlijk ongeschikt zijn voor

ventilatie, er kan aIleen "gelucht" worden.

rolluiken

's-Avonds en 's-nachts worden er voor de ramen op de begane

grond rolluiken neergelaten, de klepraampjes in de keuken

en in de WOOnkamer blijven dan weI open staan. Uit de

metingen bIijkt niet dat de woning hierdoor 's-nachts vochtiger wordt, al mag worden aangenomen dat de ventilatie minder wordt.

De invioed bIijft waarschijnIijk gering doordat de

vochtproduktie 's-nachts minimaal is en de rolluiken niet

volledig Iuchtdicht afsIuiten.

Het verdient weI aanbeveling om bij eventuele oplossingen

voor de vochtproblemen rekening te houden met de rolluiken.

5.7. doorslaand vocht

Doorslaand vocht is onwaarschijnlijk, daar de buitenwand

uit twee spouwbladen bestaat, waarbij de verdiepingsvloer

(waarschijnlijk) in het binnenblad is ingelegd.

5.8. bouwfouten

De vochtproblemen bestaan al zeer lang, bouwfouten kunnen

dus tot de mogelijkheden behoren, maar zijn niet

gesignaleerd. De spouw is al eens gekontroleerd op

specieproppen, deze zijn toen niet aangetroffen.

Volgens de bewoners zijn de vochtproblemen ontstaan na

problemen met de riolering. Er zijn op dit moment echter

geen aanwijzingen die dit bevestigen. De vochtproblemen

zouden zich dan waarschijnlijk voordoen in de lijn

voordeur-keuken, maar daar is van vochtoverlast niets te

merken.

6. KONKLUSIES EN AANBEVELINGEN

Er ZlJn twee oorzaken voor de vochtproblemen, de hoge

vochtigheid in huis en de koudebruggen.

6.1. venti latie

Om de hoge vochtigheden te verhelpen is het nodig dat het

ventilatievoud verhoogd wordt, dit betekent dus meer

ventilatie, waarbij vooral belangrijk is waar er extra

geventileerd gaat worden (zie NPR 1088).

Het ventilatiekanaal in de keuken zal verbeterd moeten

worden, maar beter is mechanische ventilatie (bijv.

afzuigkap). Hoewel dit niet direkt aantoonbaar is bestaat

er een zeer sterk vermoeden dat het vocht uit de badkamer

in de woning verdwijnt. De gewenste voorzieningen om dit

probleem te verhelpen zijn een vertikaal ventilatiekanaal

(volgens de Model Bouwverordening moet dit minimaal een

doorsnede van 120 mID. hebben) en ventilatiesleuven in het

kozijn (± 0,5 m breed en 0,03 m hoog, dit kan in kleinere

delen opgedeeld worden). De pieken in de vochtigheid kunnen met bovenstaande oplossingen beter opgevangen worden.

Verbetering van de huidige ventilatievoorzieningen in de

woonkamer en in de slaapkamers is aan te bevelen. Hiervoor

lijken ventilatiegleuven in de kozijnen mij de beste

oplossing.

Het is voor de woonkamer erg belangrijk dat ook aan de

voorzijde de ventilatievoorzieningen goed gebruikt worden.

-

...

~ '""C_ e c c OC)O

-'

§I'

- I

~

I , foil+----

tii:_---

t-':1-1 ..

..,.-~

I "-; ~,_; , , I '

-'

_~r

Nil

_{+---1iI·_--....- _...}

1

6.2. isolatie

Ais de voorgestelde ventilatievoorzieningen doorgevoerd

worden zal de vochtigheid in huis dalen, waardoor de kans

op schimmelvorming bij de koudebruggen kleiner wordt. Bij

lage temperaturen zal de kans op schimmelvorming echter weI

blijven bestaan, er is immers sprake van een kritische

koudebrug.

om

voorgoed van de schimmelvorming op de wand af te komen

is isolatie van de kopgevel nodig, dit blijkt ook uit de

huidige situatie, de onderste 50 cm van de gevel zijn

gelsoleerd. Er doet zich hier geen schimmel voor, terwijl

schimmelvorming in de regel in de benedenhoek plaatsvindt

(lit. 2).

Voor het isoleren zal de spouw eerst nog eens goed

gecontroleerd moeten worden, vooral nabij de

verdiepingsvloer.

Verhoging van de isolatiegraad is ook zinvol in verband met

beperking van de stookkosten. meer ventilatie zal leiden

tot extra stookverlies, betere isolatie kompenseert dit

7. LITERATUURLIJST

1.Prof. ir. W.J. Lichtveld,

Vocht. ontmoeting tussen woon- en bouwcultuur, Bouwwereld 82. nr.3, 7 feb. 1986

2.Prof. ir. W.J. Lichtveld,

Een realistischer beoordeling van koudebruggen, Bouwwereld 82, nr.4, 21 feb. 1986

3.ir. P. Huijbregts,

Vocht en bewonersgedrag,

Bouwwereld 82, nr.9, 2 mei 1986 4.L. Wostmann,

Tal van oorzaken voor vochtproblemen in woningen, Energiebeheer, juni 1985

5.ir. R.P.J. van Hees,

Vochtproblemen in bestaande woningen, SBR 151,

6.ir. E.tammes en B.H. Vos.

Bouwconstructies gezien door een thermohygrische bril, SBR 61, 1978

7.I.A.M. Leenders.

Verslag meting in vochtige woning te Sambeek, Bouwkunde-winkel Eindhoven, april 1987

8.DIN 4108, deel 5 9.NEN 1087

10.NPR 1088

11.Modelbouwverordening,

Vereniging Nederlandse Gerneenten, 1987 12.KNMI-gegevens station 033, Gernert,

december tim februari 1988 13.Vocht in huis, doe er wat aan,

BIJLAGEN

8.1. verklaring van gebruikte begrippen

8.2. tekeningen van de woning

8.3. meetstroken thermohygrograaf

8.4. tabellen dampspanning in woonkamer.

slaapkamer en keuken

8.5. gegevens KNMI

8.6. enquete formulieren

BIJLAGE 1. VERKLARING VAN GEBRUIKTE BEGRIPPEN

bouwfouten

Verschillende vochtproblemen kunnen ontstaan door

bouwfouten. Voorbeelden hiervan zijn: puin in de spouw en koudebruggen.

bouwvocht

Daar het bouwen gepaard gaat met veel watergebruik, bezit de woning de eerste twee jaar na oplevering een verhoogde vochtkoncentratie. Deze tijdelijk verhoogde

vochtkoncentratie kan aanleiding geven tot vochtproblemen in de konstruktie, die zich vaak uit aan de oppervlakken van de betreffende bouwdelen.

doorslaand vocht

Doorslaand vocht ontstaat ten gevolge van regendoorslag. De spouw dient er voor om het doorgeslagen vocht af te voeren. Verstopte stootvoegen en isolatieroosters kunnen een goede vochtafvoer uit de spouw verhinderen. Ook bijvoorbeeld

specieproppen kunnen voor vochttransport tussen het binnen-en het buitbinnen-enspouwblad zorgbinnen-en.

kondensatievocht

Lucht bevat altijd een hoeveelheid vocht. Des te hoger de temperatuur van de lucht des te meer vocht de lucht kan bevatten. Als nu de oppervlaktetemperatuur van een

konstruktiedeel laag genoeg is kan er kondensatie optreden, zoals bij enkel glas.

koudebruggen

Konstruktieonderdelen die ten gevolge van kontakt met koude lucht of konstruktieonderdelen een lagere temperatuur

hebben dan de omgevende konstruktie. Bij koudebruggen kan er gevaar voor kondensatie ontstaan.

optrekkend vocht

Optrekkend vocht is vocht dat door de konstruktie (meestal de fundering) opgenomen wordt als gevolg van aanraking met vochtige of natte grond en door capillaire werking van het materiaal naar

boven wordt getransporteerd. Het optrekkend vocht uit zich vlak boven het vloerniveau aan de oppervlakken van de

wanden. ventilatie

Verkeerde of onvoldoende ventilatie door de bewoner of door gebrek aan ventilatiemogelijkheden kan tot vochtproblemen

lijden, doordat er niet genoeg vocht afgevoerd wordt.

vochtproduktie door bewoning

Bewoners produceren vocht door ademen. transpireren, koken. wassen. koken. douchen. etc.

ventilatievoud

Het aantal malen dat de totale hoeveelheid lucht per uur wordt vervangen.

. " . , "~ ..~; ...

.

". ~. . . '.'. .. . .... •. ! '

,

.' " .., ., ...

,",

_"~

.'.

_~<?:J~}~,":

',"

f "

,.'~

" . _ .:".. :to •.•..•"": :..-,.""" , : ... ,.' 'K

VOORGEVEL~, ,.. VOOR GEVELVARIANT ZIE TYPE B

·

.

betor

:0 ..

~'~I...,-.~i

...

~I"'I"'I-+'''''"9"I.-+I.-._I...! ...· - .'1 TI " ' !I: !!I (' "I t · 1'1 I' "" 1"'1111" ...:-1

, ' . ' .~. : . •I I .1: i.t : . ..11 '. . . .:

• :'., . II : • ' : •. ' : . . : :. ' . ." . • : I .

i

;.·.

.-;:;r~ ~i·:·q·

;.,{; ....

::;:.~.;

...

;~;.;

..

<.':.:.:;

.:.!

:':.

;

i

i

~

I

i[[

i::.'

Iii ; ; ,

!

ill'

t;

n

I

d

h

;'1

i'l

j

r

iT·

n:

iii

i

I

f.i

i

l;;

I

i

iI'Ii

,'!

ii;

11 ,

!;i

j

j

j;

i::;

I

Ill;

i

j

j

ACH TERGEVEL

---r. r .i .',.'

J,

,

360 ? . 220 2201 I I • 2~ SLAAPKAMER 10

..

10 "1

...

360 330

.

. J_i; .~ 100

t

U3

W

360

610

n' d ' .j<EUI( N 360 " 113 ~ 100

627

WOONKAMER

....

...

BEGANEGROND

VERDIEPJNG

" t

.

I 2 I 3 I 4 , 5 I 6 I 7 I 8 I 9 I 10 I 11 I 12 I 13 14 I 15 I 16 I 17 I 18 19 I 20 I 21 I 22 I 23 I 24 I 25 I 26 I 27 I 28 I 29 I 30 I 31 I

.

_{/·~kh-ttjljh~lt~}

lilt

I

i,llt~j

,;

11111/!If!Fijjllllllllt1111t 11Wllflf!#f#/llfl!JIII#h Ilfil/!.liJIl!H

Ill,

I

~

/LL-~j--L''iJlJl.U.1lJ

J

II

II

I

J

_I'

/111

1

1

'1

J

1

1111

1

1W'

/11

J

1'11

1

1(11

1

1('

r1

'I/'I"l

'II'WIII.W

I

HI

1/'

'i

Ii'

iLL/'fLL',Ull,!!i

If

I

Z

I

I ; ,

~

I :! i "I

II I

I

I

,'I

I ,

I

T

n~

I

I

I

I

i

I,r!

I

I I I! I I I I

I

LL_

JJL :I; -I

I:

I

I

UJ

!

_ _.. __

,

1_ _

,.J~, ,I i

i

'j

I

L

!!.i

I

I_!

: i I ! i ~ ! ! ! I! I

1

i i i I .~ ,11 I I: ! i I

~-':"l.L

;i i i

lrr'Lj_.L

.. -..

,--.- -r

t ,,-

I-I ('

i

-j,

j

'ji

J

j

I :,

f '! I ' , I I I ; Il'il ':_'-_-"1'-:1 : I , ! I

.H ...

t,~~-~- --~~ J._L:.-

-i+L,t

I, " H " _ __l_ .. _ t L : :

r

F • I~ ) ! ! '~: ,I \.. \

j

:

.

J~" ,I \: : ! , ~

n'

I ' I : '<::'0 I i ' ' I ' I . ! II - . " __. ' VLa ~". ' i 1 -\ I I, I... ,..L.~... \ ' ! , ~"., " .JI, I r':'.

~" ~: ·r..:~-' "'fM.'-'·.i:A - .. \ . ,.J . . . . '" iii. J\ -

-1v

,~ P\ "" ' . , ' ,I'1'\. Ar.;.l .J ,'" ... ... :. Jhd..l if', 1:

• wr"V'l_~::~L" ' , L ' l""tlt.. v:" I -

!'" .\

L u: I \ " , , I , v , " ' . l " " .0

,,"\-\-·':J::..-t"T-:-"'-q"V' ., i \ \ \ \ 1\\\\ \ - I Tt\a\+\\:I~--++

,-t-"\\I'"

"'~,'I~;:!' .~I .~\',' T:'~C

L l .__t_ ..

L._",r_

\L.,_:",\:",~\-+-L1.\ ii' 1..11 11111\ 11\11 111111111\11\1 I' 1\1\1\\..I\III\\.II.L..IT\_U\\IU\_l,ll,\_\.\~1.\,~\\,\" .•\;l1""J,-5~

\

-r

r ....~---r', T,

-r"

'

\

1...1 \ \

-r

II -t..l..iTTTTiTll

,'r,

I I :~,," , '~B

j ,_ _L._. --::-~_.-,__L_~~L_ I I ! I \ ' \ \i \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ I \ \ \

m \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \

\'1"1 I \ \ \ \ \ \ \ \ UL\L\.LL\~l.l..l..U.U..LLU..L\...L,\_,.-L~,.t_:-'l"...l_.-\"-"-\-~M9~L\

tJ

I, I _...:. ,.\", ' , I ", \,., \I \ \ I \ \ 'M I \ I \ I I I I I I I I \ \ I I I IA,.l I \ I I I \ I \ I \ I I \ \ I I I IA. I I I I \ I I I I \ I \ \ \ \ \ \ 1M \ \ I \ \ \ I \ II \ \ " ' \ . I "i,., \ \ \ ' .I , j 8

'J.';...:...

L ...

\-:..:r.. -

~

__

~c..\~ ~_J

\ \ \ \ \ \

7"\'..\.\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \I'\-\-\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \II \I' '\ \ \II \ \ \ \_{\l\..U\+\-UIr~}

U-\-\:

_I

\_'_\1.,

_'.\~.

\c..\,.'\\ \. '...\

'-,Il \\ .:... \ ,g~

1;

(

)

J

I

J

III

ii--lj

-+---H-l

t I

DA"PSPANNIN6 IN WOONKA"ER JANUARI

datul telP. 1 RVI ps 1 pd 1 telp. 2 RV2 ps 2 pd 2 pd gel.

25-12 16.0 611 1819 1110 23.0 71t 2808 1994 1552 26 16.0 631 1819 1146 23.0 71% 2808 1994 1570 27 16.0 651 1819 1182 23.0 70t 2808 1966 1574 28 17.0 721 1938 1395 21.0 7bI 2487 1890 1643 29 17.0 741 1938 1434 20.0 761 2338 1777 1606 30 17.0 751 1938 1454 20.0 73% 2338 1707 1581 31 17.5 751 2001 1501 22.0 72t 2643 1903 1702 1-1 17.5 711 2001 1421 21.0 71I 2487 176b 1594 2 17.0 741 1938 1434 22.0 761 2643 2009 1722 3 17.0 741 1938 1434 22.0 691 2643 1824 1629 4 17.0 721 1938 1395 20.5 691 2411 1664 1530 5 16.5 717. 1878 1333 21.0 7bl 2487 1890 1612 6 17.0 741 1938 1434 20.5 681 2411 1639 1537 7 17.0 711 1938 1376 21.0 681 2487 1691 1534 8 16.0 641 1819 1164 21.0 661 2487 1641 1403 9 16.0 64I 1819 1164 23.0 691 2808 1938 1551 10 16.5 701 1878 1315 20.5 731 2411 1760 1538 11 17.0 741 1938 1434 22.0 711 2643 1877 1656 12 16.0 701 1819 1273 21.0 651 2487 1617 1445 13 15.0 63% 1706 1075 20.0 701 2338 1637 1356 14 16.5 64t 1878 1202 21.5 6bI 2564 1692 1447 15 15.0 671 1706 1143 20.5 691 2411 1664 1404 16 16.0 bOl 1819 1201 21.5 691 2564 1769 1485 17 111.5 671 1878 1258 20.5 671 2411 1615 1437 18 16.0 671 1819 1219 21.0 631 2487 1567 1393 19 15.5 651 1762 1145 20.S 661 2411 1591 1368 20 16.0 70t 1819 1273 20.0 691 2338 1613 1443 21 16.0 118% 1819 1237 21.0 68t 2487 1691 1464

DA"PSPANNIN6 IN SLAAPKA"ER

datul telp. 1 RYI ps 1 pd 1 hlp. 2 RY2 ps Z pd 2 pd gel.

25-12 14.0 611 1600 976 18.5 56% 2130 1193 lOBS 26 15.0 571 1706 972 19.5 511 2267 1406 1189 27 16.0 641 1819 1164 17.0 771 1938 1705 1435 29 16.0 64Z 1819 1164 17.0 74% 1938 1647 1406 29 15.5 691 1762 1216 23.0 641 2808 2106 1661 30 18.0 751 2064 1548 19.0 571 2198 1495 1522 31 17.0 761 1938 1473 19.0 481 2198 1297 1385 t-l lUI 541 1819 982 14.0 67% 1600 1248 1115 2 16.0 72% 1819 1310 17.0 731 1938 1628 1469 3 15.0 771 1706 1314 17.0 611 1938 1395 1355 4 15.0 521 1706 887 17.0 551 1938 1279 1083 5 16.0 641 1819 1164 17.5 651 2001 1521 1343 6 16.0 661 1819 1201 17.0 461 1938 1105 1153 7 16.0 611 1819 1110 18.5 551 2130 1406 1258 8 15.0 b31 170b 1075 19.5 511 22b7 HOb 1241 9 13.0 b7% 1499 1004 18.0 591 20b4 1445 1225 10 15.0 6bl 170b 1126 19.0 bU 2198 1649 1388 11 14.0 671 1600 1072 19.0 481 2198 1297 1185 12 14.0 601 IbOO 960 17.0 491 1938 1163 10b2 13 13.0 561 1499 839 18.0 47% 2064 1197 1018 14 13.5 651 1549 1007 16.0 5U 1819 1182 1095 15 12.5 641 1451 929 18.0 521 2064 1300 1115 16 14.0 611 1600 976 18.0 SU 2064 1342 1159 17 15.0 601 1706 1024 18.0 601 2064 1465 1245 18 14.0 571 1600 912 16.0 431 1819 982 947 19 13.0 601 1499 899 18.0 521 2064 1300 1100 20 13.5 601 1549 929 17.0 451 1938 1085 1007 21 14.0 621 IbOO 992 17.0 541 1938 1260 1126

DA"PSPANNIN6 IN ~OONKA~ER FEBRUARI

datul telp. 1 RVI ps 1 pd 1 telp. 2 RV2 ps 2 pd 2 pd gel.

30-1 Ib.5 51. 00 1878 958 21.0 51.00 2487 12b8 1113 31 17.0 40.00 1938 775 21.0 50.00 2487 1244 1010 1-2 17.0 47.00 1938 911 20.0 51.00 2338 1192 1052 2 17.5 51.00 2001 1021 21.0 50.00 2487 1244 1133 3 16.0 46.00 1819 837 19.0 52.00 2198 1143 990 4 16.0 51.00 1819 928 20.5 50.00 2411 1206 1067 5 16.0 49.00 1819 891 20.0 52.00 2338 1216 1054 b 23.5 50.00 2894 1447 21.0 50.00 2487 1244 134b 7 15.5 49.00 1702 8b3 20.5 47.00 2411 1133 998 8 Ib.O 49.00 1819 891 19.0 50.00 2198 1099 995 9 15.0 52.00 170b 887 20.0 47.00 2338 1099 993 10 15.5 48.00 1702 846 20.5 49.00 2411 1181 1014 11 16.0 51.00 1819 928 22.0 45.00 2043 1189 1059 12 16.0 46.00 1819 837 20.5 43.00 2411 1037 937 13 15.0 44.00 1706 751 21.0 44.00 2487 1094 923 14 Ib.O 45.00 1819 819 21.0 41.00 2487 1020 920 15 Ib.O 41.00 1819 746 20.0 45.00 2338 1052 899 16 15.0 47.00 1706 802 20.0 47.00 2338 1099 951 17 15.5 45.00 1702 793 20.0 47.00 2338 1099 946 18 15.0 4b.00 1706 785 20.0 48.00 2338 1122 954 19 15.5 48.00 1702 846 19.0 46.00 2198 1011 929 20 14.5 47.00 Ib52 776 21.0 50.00 2487 1244 1010 21 16.0 47.00 1819 855 22.0 49.00 2043 1295 1075 22 16.5 49.00 1878 920 21.0 45.00 2487 1119 1020 23 Ib.O 45.00 1819 819 20.0 48.00 2338 1122 971 24 15.0 46.00 1706 785 21.0 39.00 2487 970 878 25 Ib.O 44.00 1819 800 20.5 45.00 2411 1085 943

OA"PSPANNIN6 IN KEUKEN

datul telp. 1 RV1 ps 1 pd 1 telp. 2 RV2 ps 2 pd 2 pd gel.

30-1 IB.O 48.00 2064 991 24.0 47.00 2983 1402 1197 31 20.0 44.00 233B 1029 24.0 42.00 2983 1253 1141 1-1 19.0 41.00 2198 901 22.0 57.00 2643 1507 1204 2 20.0 43.00 2338 1005 25.0 51.00 3166 1615 1310 3 18.0 45.00 2064 929 22.0 73.00 2643 1929 1429 4 19.0 46.00 2198 1011 23.0 50.00 2808 1404 1208 5 IB.O 44.00 2064 908 24.0 52.00 2983 1551 1230 6 18.0 45.00 2064 929 22.S 46.00 2725 1254 1092 7 17.0 39.00 1938 756 24.0 36.00 2983 1074 915 8 19.5 36.00 2267 816 29.0 42.00 4003 1681 1249 9 19.0 44.00 2198 967 23.0 45.00 2808 1264 1116 10 17.0 41.00 1938 795 24.0 44.00 2983 1313 1054 11 IB.5 41.00 2130 873 25.0 40.00 3166 1266 1070 12 17.0 39.00 1938 756 25.0 41.00 3166 1298 1027 13 16.5 42.00 1878 789 19.0 37.00 2198 813 BOl 14 19.5 36.00 2267 B16 28.0 25.00 3777 944 B80 IS 22.0 30.00 2643 793 24.0 43.00 2983 12B3 1038 16 IB.O 34.00 2064 702 23.0 35.00 2808 9B3 B43 17 19.0 36.00 2198 791 19.0 42.00 2198 923 B57 IB 17.0 43.00 193B 833 21.0 44.00 2487 1094 964 19 17.0 42.00 1938 814 21.0 47.00 2487 1169 992 20 16.0 44.00 1B19 800 22.0 41.00 2643 1084 942 21 17.5 46.00 2001 920 23.0 44.00 2B08 1236 1078 22 18.0 44.00 2064 908 23.0 43.00 2808 1207 1058 23 18.0 43.00 2064 BBB 20.0 39.00 2338 912 900 24 16.5 42.00 1878 789 23.0 32.00 2808 899 844 25 15.5 33.00 1762 581 22.0 34.00 2643 899 740

/

DfCfltllfR 1\181

3-UU~LIJ(S(-,OA~·,Ui~AOE·,-AA~O-,OfC.DE-]-UUaLIJKSE

STATIO .. :'33 Cit-tilT fill ~A4\o·j-ua~LIJ<S~.. hCIIE"S I/A~ DE

t

"

P U 'J ~

-

UOH ifilL (<<ill.ULShlS)

.~-DII' UUIl 3 6 'I 12 1S ~1 21 24 «iE. .~ 1 1,9 2,1 z,e 3,t 1,0

'.'

1,9 1,1 Z,~ l

eJ

a

32 r,6",1 - L,2L,S - 1:,11,2 3,3z,e 3,12,3 2,7. , t

·

J,t.",4 1,1C,S 2,~0,6 l.ll 4

-

1,1 - 1,!l - 1;,9 3_1 1,2 1,1. 1,c. 1,6 L,6 (

~

5 1,1 2,) 2,e 2,9 2,5 1,3

·

u,3 - 0,11 1,4 in ::.: 6

-

1,7 - 2,1

-

2,1

-

2,2

-

1,5

-

J.1

·

0,1 CI,t

-

t,l

{;(

7 _",~ 1,7 1;,1 1,5 [ , 5

-

1,~ 3,2 5,8 - tI,l ( 1-

,

-

_5,lI - 3,!l - .2,2 0,4 - ';,fo.

-

],10

-

4,e

-

4,4

-

2,d .... ' / t7t ₉ 5, ] !l,6 5,6 ],5 4,2 !l,S 1,3 5,7 5,]

'Jf

,:l

-

4,9 - 4,11 - 3,9

-

&:;,9 C,S 1,2 1,1 1,6

-

1,2 l

\:~\

V

DEC

-

1,3 1,2 !I,9 1,0 .J,6 '!" L',1. ~,ti 1,2 - t,5

'""

"":.~~

..

:;., 11 2,6 3,2 ~,(, !l,e 4, .. 2,'1 2,' 1,8 3,Z 12 1,2 1,>1 C,9 2,'- l.3 1,~ ~.1 1l,3 1,3 13 0.1 1,2 1,6 1.4 ':.,1

...

" • ... 1

-

1.1 C,6 ( 14 - 1.4 - 1.9 - 2.0

.

1.7

-

1.9

-

?,;

-

2,5

-

2,6

-

2,1 15

-

2.4

-

~.(,

-

1.6

-

10,5 V.4 1,1 :t,t; ·2,11 e,l 16 S,6 5.1 1,1 11.9 Y" 'i,1 10.1 11,2 I . l <. 11 l1,t H.9 H·.7 11.3 11.1: 11. 7 H,3 13.!l 11,1 a 14,lI 1!.11 14.3 13.1: 12,b 11,1 1 .. ,6 H,i) 12,5 19 9,li 1.1

'.3

1,1 ~• .! 1.9 8.4 a.5 8,2 2::1 9.11 9.b 9,6 H,l 110,4 9.2 'i,3' 9,3 9,6 DEC 4.7 4.9 5,2

(

5.8 5,7 5,1 5,4 5,4 5,3 l. 2' 9,3 ·9,3 9,[ 11,9 0,9 i •• 1,9 '1,9 8,1 22 S.ll 6.6 8,5 9,3 1,9 2.) ".3 - 0,. 5,5 ( 23 1.2 1.8 3.' 5,Q 4.6 3,7 2,9 - e,2 2,8 l4

-

2,e - 2.2 - 0,1 l,b 2.9 S,I 4,6 5.3 t,9 25 5,l t.t. 1,e 7.2 1,1.. 1,2 1,2 7,3 6,9 2t 1,3 7.1 6,0 7,8 6.1 .. ~.: 1,9 1,2 1,1 21 ,,2 1,6 11,0 . 6,6 9,1

\

i,5 iI,2 9,4 .,5 2' 11,4 9.9 lu,l 11,8 11,5 9,9 9,8 s,o 10,3 l 29 1l,9 9,l 9.9 .11,6 11,S 12,..; 11,2' H,6 10,6 30 h,7 H,I '1,8 :10,6 ~,.. ~,5 Q.! 9,5 9,9

31 11,2 1,~ _1" ;, ", l ti,'" ~,1 8,1 l,u II,]

DEC ~,8 t,9 1,"! a,s e,l 1,4 1,t 6,1 '1,4

...

""D' !, ') ~,6 4,0 5,2 s,: 4,~ 4,e. 3,1

.

4,l

l

II "l ..Of~ ilEllcI)UII.AAIl n,lDU III U.T.C.

"LA~CO O"TBRHIT

/

DECEi'lflfli 10.111 3-UU~LIJKSt-,O~ij-,UfCA~t-,~A_.O-,OEC4Di-3-UUaLIJKSE- EN '4A_~-~-UUILIJKSE iEHIIENS VAil tf. C

STATIO~ (35 bE~E~T

~ to L , T I ( J E J 0 C " T I G " E I D (PIlOClNTEII)

OAG

"-UUIl ! 6 9 1l 1) H O!, ZIt (iF.'!

1 _9 90 9 .. liZ tl1 75 II~ 11 8~ l

2 'J, 9J IHI 74 bll 66 65 11 16

1 81 33 II) til 72 !II, 86 91 61

4 .;2 93 91 lZ hI, 116 86 liS lie.

,

5 ,4

_1\'

19 76 80 H 97 H t5 6 L;,O 100 99 95 95, U !t9 97 U 7 li9 64 10 59 63 19 89 10J 8:1 8 100 97 III ·56 62 18 115 8S: &1 9 \I] 91 95 81 1:9 9Z 91 9i yo!

,.1

96 -il a5 711 80 92 96 9i 9:i C.

DEC H 911 ci6 15 19 'IZ· 8!S 91 is

\ l 11 ~9 \/9 1 JC 9~ tol 9Il 98 9J 97 1l \/9 9) 99 9'1 ~6 91 9S 91 'H 13 ."d 'Ill 99 98 B 91 IJO 7Z 91 l 14 15 76 78 1!l 79 n ~2 .H H 15 "I, 91 98 97 99 I'll 98 17 H 16 91 H 97 91 S3 92 9!i 8>1 94 ( 17 96 9'1 91 119 ~9 911 95 9~ 9S " ld 93 96 58 95 I!d fl9 ~d 8'1 ~t 19 119 "9 91 Il4 t6/ 91 ilC" 9S ~9 l 2ti 9.5 8,8 06 112 llU 91 99 9i 9) DEC 92 93 93 91

tu

93 93 9~ 92 ( I 21 911 97 97 9~ 98 ~8 1\9 H 96 ( 22 91 91 91 71 74 96 96 9'1 ~J C. 23 II! 98 98 77 11 77 76 9l 86 24 96 ' 97 92 U H H fl5 119 9'3 Zl; btl ~d 9t lee; 11.0 95 99 9S 95

26 :11 II~ II: il3 78 dol n- ilS 85

27 11 n- 9(' B 73 78 _{04 \} H hI, 2.i 13 9S 115 1~ &3 91 35 . 85 88 L H Itt 1\9 7;) 15 7t- 14 1/2 9i H ." 3D \ill "" 92 SJ ~l 97 ~8 95 92 :n 96 95 :'2 ~:J is d3 Il\ 9l !S l DEC -i3 92 9;) OZ 8'2 81 09 9Z ft3 43 l. , I ".D 93 92 .;, 83 88 9G 91 89 I \.. 4 "1~DfR dfT.Ouw~441l Tl~D(. 1. U.T.C. BUNCO O~T8IC:hr \. ~

""

( ( J.IoUHI tHIl

~-UU~LJJlSt-.OA~-.uf:.OE-.~AA"O-.DECADE-3-UURLIJaSE-EN "AAND~l-UURLIJlSE IiEUwEIIS VAN DE

r StHIO~ .. B C£IIIUT R L LA' J F WE V 0 C " T I , " f 1 o (PIOCENTEN) ( ( 0116 UUR 3 6 9 12 15 18 l1 24 GEM ( 1 ~O 02 113 13 13 94 94 89 ~S ( l 117 96 80 15 99 71 72 U III C 3_{4 111}79 _n79 ₈₅71 _6~71 74_{65 1J2}91 ₇₉1S ₇₁78 ₇₆71 ( 5 78 74 97 88 80 72 16 7S 1:1 (" 6₇ 98₉₁ 83_{es. 13}11 67 t4 67 06 17 74 C 68 ~2 96 99 U 89 8 94 91 95 77 72 87 77 82· as C ₁₀9 ₉₁70 72_{97 96}84 91_~6 92_{93 97}97 92₉₇ "2_{95 9S}W8 C r DEC 86 14 115 78 80 85', I ] 83 83 ( \ 11 96 92 82 n 69

"

81 94 14 C 12₁₁ 98₈₀ 96₇₆ 93_{78 69}69 65_{73 78}87 82_{79 16}77 n76 C 14 71 U 95 n 82 98 99 99 89 ~ 15_{16 99}99 98₉₉ 92₉₉ n_{94 U}86 ₉₅93 9691 III96 969! ( 17 95 95 93 76 79 87 87 99 Il9 .\ n _{100 98 95 71 80 92 94 90} 9l) _C C _{19 9e. 18 119 69} 74I 91 90 S6 as 20 liS 8l 51 76 a5 100 90 90 16 \ ( DEC 91 91 90 77 _fa 90 90 90 al C· ( 21 95 91 14 as 78 90 97 91 93 C· 22 1110 9l; 92 99 99 96 92 B1 94 23 91 90 III 75 73 90 91 U Il~ ( 24 116 ' 93 94 94 69A 82 90 94 119A ( 2S 98 98 115 as 76 93 as. 91 Ii;! 26 91 98 87 86 9~ 86 II S' 54 91 ( 27 95 98 98 80 77 93

84\

93 9[J ( 28 95 91 96 94 114 117 h liS 91 29 111 8S 77 73 97 1111 9U 84 84 C ₃₁30 _9:1I I 8S₈₅ 117₁₄ 80₈₆

;1

₇₅8:) 81₁₁ U₁₁ lis81

,

I ( OfC 93 92 88 as

I:

111 u 90 au

,

,

,

"liD 90 19 II lit S7 47

..

au (

"

"

MINDER 8ET'OUWB~A. TIJDfN III U.T.C.

( BLANCO OIlTBREElCT

,

,

\. (

"-

₍

"

( r fllllU AIII 19811

3·UUlllrJ~~E·,D'G·,D(C'Qf·,~AAND-,DfCADE-3-UUIlLrJKS[

STATION 033 6[-EIIT EN "AAND-3-UUlllIJ~SE '(6EVENS VAN DE T E

"

,

f

•

A T U U I - UOH BOl eu.CELSIUS)

( DiG (

UUI

,

6 9 12 15 til 21 24 liE"

( 1 4,9 3,3 4,to 7,1 8,3 ~,1 !I,ll 8,4 6,6 ( 2 a,2 7,1l 7,9 8,1 5,9 4,3 5,3 4,7 6,5 3 4,0 4,6 5,6 7,1 1l,IJ !I,D 7,0 9,0 6,7 ( 4 a,6 7,9 7,0 8,2 Il,a 5,5 6,1 6,0 7,3 ( 5 5,7 5,0 5,6 a,1 a,4 7,2 6,9 6,5 6,7 4\ a,6 3,0 3,2 5,4 5,a 4,1 1,11 1,6 4,3 ( 7 1,8 1,Z Z,9 s,2 5,6 2,2 3,1 2,4 3,2 ( 8 3,1 3,1 3,6 5,1 3,5 4,3 4,9 4,5 4,0

•

Z,4 S,4 4,0 11,0 .,1 6,5 4,2 3,5 5,1 (

"

3,0 S,Z 2,5 3,5 4,5 4,Z 4,1 3,t 1,5 ( DEC 5,0 4,4 4,7 6,6 6,8 5,4 5,2 5,0 5,4 ( ( 11 3,0 1,Z 1,5 5,a 6,9 3,4 2,2 1,0 3,5 12 0,7 0,3 2,6 5,7 5,Z 3,2 1,5 1,1 1,5 ( 13 - 0,2 - t,3 t,9 7,7 6,8 3,9 • 3,8 4,1 3,3 (

"

.6,0 3,9 4,1 7,9 . 10,0 5,9 4,7 2,8 5,4 15 1,6 D,S Z,5 7,9 9,4 4,It 1,4 0,1 3,4 (. 16 - 0,7 1,1 4,1 5,5 6,!l S,7 2,6 2,5 - 3,2 (

"

1,4 1,7 4,0 5,Z 5,11 5,5 5,4 4,7 4,Z .\ n

•

4,7 4,7 5,Z 6,4 7,1 S" 6,4 6,' 5,9 (

"

! 5,7 4,3 5,8 7,9 7,7 5,. 5,9 6,4 6,2 ( ZO 6,7 6,7 7,0" 8,4 8,5 7,0 6,1 5,6 7,0

( DEC 2,7 2,4 4,1 6,a 7,4 _/ 4,a 4,0 3,5 4,5 (

21 4,7 4,4 5,Z 7,0 7,6 7,0 6,0 5,to 5,9 zz 4,9 3,0 ~,2 8,a 7,7 5,9 4,1'1 4,9 5,' ( 13 ',8 4,0 4,5 6,6 5,1 ',7 3,1 2,7 4,4 Z4 l,~ 2,4 1,' . 2,9 2,7 1,3 e,1l 0,6 1,9 2~ 0,' r,z ~,8' 1,~ 1,1 1,1 ,!,7 e,7 0,11 Z6 r,6 I 1,3 C,7 o,a 0,6 0,' ',S C,4· 0,7 21 t,l! t,4 t,6 Z,O 2,6 2,3 1,4 - 0,9 t,4 H .' 0,9 2, , 5,9 6,7 3,. 1,8 1,6 1,3 3,1 29 1,7 1,9 3,4 3,4 4,0 1,7 1,11 1,Z 2,4 DEC 2,4 Z,3 1,1 4,4 3,9 2,9 2,~ 1,8 2,9

...

3,4 3,1 4; (' 6,C 6,1 4,4 3,' 3,S 4,3

•

•I"DE~ P~TIIOUWBA" TUDEII IN U.T.C •

HBRUUI HIlS

!-UU~LIJCSE·,DAG-,OEC4DE·,~A4hO·,DECADf·~-UURLIJ.!E-Eh ~AA_O-3-uURLIJKSEGEUI/US VAIj DE

STATIO~ 031 'E~ERT • f L A TIE II E V 0 C H T I , " E I o (PROCENTEN) GA6 UUR 3 6 9 1Z 15 n Z, Z4 6£1t

,

S5 88 94 93 11

.,

12 64 19 2 ~8 72 71 70 86 93 89 84 79 3

'I'

1f 14 77 11 U ,oe n I' 4 67 66 7S 70 f2 7S 71 72 71 5 76 d7 81 13 68 77 n 98 n 6 69 95 liZ P1 74 lIZ 100

'0'

I ! 7 98 87 85 79 64 71! 67 9J n

•

117 '10 77 79 1I6

"

67 65 77 9 n n 95 14 43 54 71 72 7J '0 1) 72

9'

'" 71 65 n 95 n o'!C 76 !lQ U. 79 7' 16

.,

n n 11 93 97 . _'!l 69 (4 90 94 '03 11 12 1OlO 10D 92 fll 64 n 95 19 U 13 95 97 a, 58 S6 74 76 n , 76 14 73- 67 6l 474 sa. 54 S9 6~ 6'A 15 18 113 75 54 55 73 .9 92 16 16 i l 9!) 51 ~1 t2 80 sa U 14 '7 t 9, 92 111 n 78 57 9S 9S n '8 ' 92 '19 lIS 053 10 93 95 Ail I ' 19 71 !4

"

e9 H 7'1 11)0 '03 11 Z!> 96 96 9Z 15 611 U 9S 1!10 n DEC 89 9j 83 tllA t.3A

.,

19/ 89 IU

Z1 , Dr. ,oe 100 H 93 93 96 95 91 22 9S 99 96 n (9 11 92 '14 86 23 95 lit 1/1 6~ PZ In !It

'9

a2 ZA 97 92 S1 61 •. 1;) 19 13 '12 111 25 '14 11 "6

".

~') 'H 9!! 91 H 26 9~ ~, ~9 92 He lJa 96 99 94 27 " 91 ~o 91 92 17 Al III 96 !Ill B 92 'I! 46 f,5

.,

16 7S 11!) '4 Z9 95 '13 '4 H ez ~c '19 94 19 DEC 94 ~, _{il8 19 fI3 'IS H 91 I i}

"~D ;6 u '15 76' 12A ~~ 65 1'1 e?A

A •1~DEa 9ETjOUWeAA~ TIJDEh I~ u.T.C •

dag: ... ft~~.rt9.l''j datum: ..L~:-7:1.-... ( ) I I , ~ i • • , . f , f X i'x':

Y:

i i'X iX; X: i i i i iXi i i i ; i 7 7.

.

I ) 6 -thermostaatstand alst iyite iten -vaatwassen -handwas -koffie/thee zetten -dweilen/schrobben -ramen wassen(binnen) -douchen -aantal aanwezige personen venti latie

-raam keulsen open '" . • v' >: ' 'x. •

-roam woonkamer voor open :',,:;~~~~_+---.J~-+_+-~:----+_+-,~2.~'~'<~'"::",--:-'--,X~·...:..--:-.c...~~~~·,-,)<'=-·~__-; -roam woonk amer achter-

t

:_....i..._+-~_....i..._+-~--!--!-~-+--::---:--7--::---:--7-~-+-:---"7

-raam badlsamer open ~

Extra qegeyens' Opmerking~

planten watergegeven: ~/nee

zo ja. hoeveel water ongeveer: . rolluiken dicht van ..

/.9.

tot ..q .. uur

J

H.i..lls;ll

o zeer matig. richting: .

o matig. richting: .

• hard. richting:.ttl<e..f .

neersiog' • geen o motregen. o gewone regen. o slagregen. o snE:oeuw van van van tot tot tot uur uur uur : )• I

dog: . .. , /;'5>' ..9.:, . datum: .

.Ii:

z.. .

, I I I I , I I , ! , I I I • I , , I ! t , ; 1

xl

1<: 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 nacht

.

Its

6 7 8 9 10 I':: .; I )iIS j . ,₎₍ ,

;

X

;

-thermostaatstand alstiYiteiten -vaatwassen -handwas -koffie/thee zetten -dweilen/schrobben -ramen wassen(binnen) -douchen -aantal aanwezige personen ' (

."

y' \. ' /

.

(" k t; -.:

"

.

, " r X

.

, "(

.

, venti lotie

-raam keulsen open

-roam woonkamer voor open -raam woonkamer achter -roam badkamer open

to ; \ v

Extra gegeyens: Opmerkinqen:

planten watergegeven: iainee

zo ja. hoeveel water ongeveer: . rolluiken dicht van

/.8..

tot .

-9 ..

uur

H.i..lls;ll

o zeer matig. richting: .

• matig. richting: . o hard. richting: . neerslag: o geen o motregen. • gewone regen. van

dog:.11,;.'.c.:.~.>.:'..1.Cj •• J datum: .1.1:2. . . " '" 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 nacht Xi iX )(:); x i~"-, " " ' " .J (, 7 8 6 iI)"i -thermostaatstand aktiviteiten -vaatwassen -handwos ",.,H( -koffie/thee zetten -dweilen/schrobben -ramen wossen(binnen) -douchen -aontol aanwezige personen venti latie

-raam keuken open

-roam woonkamer voor open -roam woonkamer ochter -room bodkamer open

1£ ,,\.' ,,\' V Y ,, , >, ,_, '. \", ,,\ / l<, 'J<,, x· y ,_, V ,_, Y .Y / ,~, , , , , ,

_.-.

\ _i-t v· \..,, , ' / , , _, , ,

Extra gegevens' Qpmerkingen· plonten wotergegeven: ~/nee

zo ja, hoeveel water ongeveer: . rolluiken dicht von ./~.. tot

!ii..w1..i.

Q zeer motig. richting: . • motig, richting: ..j,·v.e.st .

o hord. richting: . .. r;;? uur neerslag: o geen • motregen, o gewone regen. o slagregen, o sneeuw van van Van .. q.. tot ...'ir. tot tot uur uur uur f\ ' r datum: if'.:~. ... dog: .j.'IJ~~t,'P.d~. 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 nacht -thermostaotstand _{1\ ''2'} j -)

:

'j , _I , _{., -i7.7;; /} < ,, .- ? j I, <~I 2,:!l ( :2, ; , I t , aktiviteiten , -vaatwassen _{X X} -hondwos -koffie/thee zetten _{>l- X} -dweilen/schrobben -ramen wossen(binnen) ,

.

-douchen _{,!:/\i :!/(} ...;, -oontal aanwezige

.

, personen _{«!' ( ~,}

_:

_{;,' I} (. _{); 5}

_is

_{2 ~- ,S :s=} ) $ ( 1/_{, ,} , , ,_, ,_, venti latie ,_, ,_, ,_,

-roam keuken open X ;~. , '<

"

\, ., , \ ~,

..

,

\"

,

.

, ,

.

,

-roam woonkamer voor open ,_, ,_, ,_, ,_,

-room woonkamer achter _{'< ,}, It Y '.<; , ." _"- ,, _"" , jz ;,,- ~,, - , /

-roam bodkamer open ,, y:~ ,,

Extra gegeyens: Opmerkinqen: planten watergegeven: ~nee

zo ja, hoeveel water ongeveer: .

, ')

rolluiken dicht van .-.1.

.9'

tot ..<2'.. uur

!ii..w1..i.

• zeer matig, richting: . o matig. richting: , .. o hard, richting: . neerslog: o geen Q motregen. ~ gewone l'egen. o slagregen, van van Van

'/4 ..

tot ... uur . J .. tot l'lf ''f:uurtg tot ... uur

datum:1.9·-:~··· . -thermostaatstand aktiviteiten -vaatwassen -handwas -koffie/thee zetten -dweilen/schrobben -ramen wassen(binnen) -douchen -aantal aanwezige personen :x: 0 ls0 I ,

i xi

i gi i

'>(: ,

.

.

·

.

.

0

·

.

.

·

0

;f/,4-

I

.

. .

i~ttf'- ; 'fr; Wet" 0 I

·

• I

. .

·

.

I •

. .

0 <fis:

.,

·

_s

0

.,

s-

i- _S

It

·

~<

:¥

«

!"

iCc

.-

j4 :} ";)

·

S'

.

I

.

, '2

.

·

• i I

. .

0

.

.

venti latie

-raam keuken open

-roam woonkamer voor open -roam woonkamer achter -raam badkamer open

I< 'i< )<,.y 0 _\'

"

·

K"' v· j.-'

..-'

0 ~

.

k' y _~ ~

.

. .

_·

_·

.

.

_:;c:

0 (- {'

.

J? '<

.

\<C. _i(

·

v .<' I< l<- v \:,;,-"

,

;(( I(" X- _V (

·

I I

. .

.

.

0 i:i 0

.

I

Extra gegevensj Opmerkingen:

planten watergegeven: ~/nee

zo ja. hoeveel water ongeveer: . rolluiken dicht van

.r.C) ..

tot

.e...

uur

../

~

o zeer matig. richting: ... • matig. richting:.i1./:' t .. "

o hard. richting: . neerslag' 8 geen o motregen. o gewone regen. o slagregen. o sneeuw van van van tot tot tot uur uur uur iX

. .

t I o • • o !It •

. .

, I

.

,

.

,

.

.

;x

-thermostaatstand oktiviteiten -vaatwaasen -handwas -koffie/thee zetten -dweilen/schrobben -ramen wassen(binnen) -douchen -aantal aanwezige personen • 0 t I o • 0 f • • $if; :r ; s c: ,is.

r

i

s:

i ~-ventilotie

-roam keuken open

-roam woonkamer voor open -roam woonkamer achter

-roam badkamer open _{; ; i i i i)(: x; ; ; :}

. .

, ,

.

I t ,

. .

Extra qegevensj Opmerkingenj

planten watergegeven: ja/Aee ~

zo j a. hoeveeI woter ongeveer:.f.'I...•

rolluiken dicht van . .

19

tot .J)... uur

~

o zeer matig. richting:.J"

o matig. richting:.~.O.OC(,J•••

o hard. richting: .

neeralagj • geen

o motregen.

o gewone regen. vonvan tottot

uur uur

dag: -7

~_, .I •I~ _{datum: ..}1. , :.2.

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 nacht

-thermo~taatstand /~;, ) ,JIII"~ , -, j _j2.<:';

reii'.d; lot : ,;:"r ;2 / i //; ) / '2"_i1t ; z, i'iwi (~.

, , , I I , I , , , , , , , , , I I I , alstiviteiten , , I I , , -vaatwas~en )< :A

a-- ;

I -handwa~ mellh• , 'I< jx ;v y ,, _" j\' ,~--koffie/thee zetten _, , I -dweilen/schrobben , , I wassen(binnen) ! ~ _fl'O: , -ramen _'1

_{iii, ;}

_,..',

I -douchen ,_, I • I , I , I , , I -aantal aanwezige _{5:...,; :5} S- is ,:<- S (" (- _f c ,- <t S- i$" personen I_, I, I I I vent i laUe ,I , I

.

, keuken

y:

.

CO: ...

v

I -raam open \( _>< ... _.x' v v A-" I \. I- f" \0- v ', , ! , , , I

-raam woonkamer voor open I, ,_, ,, I I I

\ \' ,

-raam woonkamer achter ,

.-" ,V '

"

I' ,

...

, \- ( I _~,

"

v I- I \ I \ ' I , , C:

.

I I ,

-raam badkamer open

I , \.;

Extra qeqevens:

pi anten watergegeven: J.e"/nee

zo ja. hoeveel water ongeveer: . . . • . . rolluiken dicht van ..:.~. tot .. .

t?

uur

~

o zeer matig. richti~?:... }, • maUg, richting:JI"'f,()Cf>o.

o rd. richting: . Qpmerkinqen' neerslaq: o geen • motregen. o gewone I-egen. o ~logregf'n. o sneeuw van van vlln . 1.\ tot tot tot .~. uur uur uur