Het archeologisch vooronderzoek aan de Bergensesteenweg te Halle

Hele tekst

(1)!. ! ! Archeo(rapport!227!! Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg! te!Halle! !. !. ! !. ! !. Vanessa!Vander!Ginst,!Annelies!De!Raymaeker!!&!Maarten!Smeets! Kessel(Lo,!2014! Studiebureau!Archeologie!bvba!.

(2) !. ! !. !.

(3) !. ! ! ! ! ! ! ! Archeo(rapport!227!! Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg! te!Halle! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !. ! !. Vanessa!Vander!Ginst,!Annelies!De!Raymaeker!&!Maarten!Smeets! Kessel(Lo,!2014! Studiebureau!Archeologie!bvba! !. !.

(4) !. ! !. !.

(5) ! ! !. !. Colofon! ! ! Archeo(rapport!227!! Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! ! ! Opdrachtgever:! ! ! Vanhaerents!Development!NV! ! Projectleiding:! ! ! ! Maarten!Smeets! ! Leidinggevend!archeoloog:! ! Vanessa!Vander!Ginst! ! Auteurs:! ! ! ! Vanessa!Vander!Ginst! ! ! ! ! ! Annelies!De!Raymaeker! ! ! ! ! ! Maarten!Smeets! ! Foto’s!en!tekeningen:! ! ! Studiebureau!Archeologie!bvba!(tenzij!anders!vermeld)! ! ! Op!alle!teksten,!foto’s!en!tekeningen!geldt!een!auteursrecht.!Zonder!voorafgaandelijke!schriftelijke! toestemming! van! Studiebureau! Archeologie! bvba! mag! niets! uit! deze! uitgave! worden! vermenigvuldigd,! bewerkt! en/of! openbaar! gemaakt,! hetzij! door! middel! van! webpublicatie,! druk,! fotokopie,!microfilm!of!op!welke!andere!wijze!ook.! ! D/2014/12.825/28! ! Studiebureau!Archeologie!bvba! Jozef!Wautersstraat!6! 3010!KesselULo! www.studiebureauUarcheologie.be! info@studiebureauUarcheologie.be! tel:!0474/58.77.85! fax:!016/77.05.41! ! ! ! ©2014,!Studiebureau!Archeologie!bvba. ! !.

(6) !. ! !. !.

(7) Administratieve!fiche! ! Administratieve!gegevens! ! Opdrachtgever! Uitvoerder! Vergunningshouder! Beheer!en!plaats!opgravingsgegevens! Beheer!en!plaats!vondsten!en!stalen! Projectcode! Vindplaatsnaam! Locatie! Kadasternummers! Lambertcoördinaat!1! Lambertcoördinaat!2! Lambertcoördinaat!3! Lambertcoördinaat!4! Kadasterplan! Topografisch!plan! Begindatum! Einddatum! ! Onderzoeksopdracht! ! Verwijzing!Bijzondere!voorwaarden!. Archeologische!verwachtingen!. Wetenschappelijke!vraagstellingen!. ! !. Vanhaerents! Development! NV,! Oude! Gentweg! 81,!8820!Torhout! Studiebureau!archeologie!BVBA! Vanessa!!Vander!Ginst! Deze! gegevens! werden! na! het! onderzoek! overgemaakt!aan!de!opdrachtgever.! De!vondsten!en!stalen!werden!na!het!onderzoek! overgemaakt!aan!de!opdrachtgever.! 2014/019! Halle,!Bergensesteenweg,!Zenneproject! VlaamsUBrabant,!Halle,!Zenneproject!! Afdeling:1,!Sectie:F,!perceelsnummers:178A5! Afdeling:1,!Sectie:G,!perceelsnummers:609/02! 9010!(X:!140453,08!Y:!158020,598!Z:!33,121m)! 9020!(X:!140407,96!Y:!157953,413!Z:!33,686m)! 9030!(X:!140480,275!Y:!157938,479!Z:!33,54m)! 9040!(X:!140508,011!Y:!158011,401!Z:!33,152m)! Zie!fig.!1.2! Zie!fig.!1.1! 21/05/2014! 21/05/2014!. Zie! bijzondere! voorwaarden! bij! de! vergunning! voor!een!archeologische!prospectie!met!ingreep! in! de! bodem:! Halle,! Bergensesteenweg,! Zenneproject! Het! projetgebied! situeert! zich! ! net! buiten! de! 14deUeeuwse! stadsvesten! ten! zuiden! van! de! toenmalige!Bergensepoort.! - zijn!er!sporen!aanwezig?! - zijn!de!sporen!natuurlijk!of!antropogeen?! - hoe!is!de!bewaringstoestand!van!de!sporen?! U!maken!de!sporen!deel!uit!van!één!of!meerdere! structuren?! - behoren!de!sporen!tot!één!of!meerdere! periodes?!! U!zijn!er!sporen!aanwezig!die!wijzen!in!de!richting! van!artisanale!activiteiten!binnen!of!in!de! onmiddelijke!omgeving!van!het!projectgebied?! U!wat!is!de!precieze!locatie,!aspect!(de!opbouw! en!fasering!van!het!defensieve!systeem,!diepte! en!onderhoud!van!de!grachten,!...)!en!.

(8) Aarde!van!de!bedreiging!. Randvoorwaarden!. ! !. ! !. bewaringstoestand!van!de!!vestingswerken?! - welke!aspecten!verdienen!bijzondere!aandacht! bij!een!eventueel!vervolgonderzoek?! Op! het! terrein! van! ca.! 0,89! ha! zullen! appartemenen! met! ondergrondse! parkeergarages!gebouwd!worden! Zie! bijzondere! voorwaarden! bij! de! vergunning! voor!een!archeologische!prospectie!met!ingreep! in! de! bodem:! Halle,! Bergensesteenweg,! Zenneproject!.

(9) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Inhoudstafel!! ! Inhoudstafel! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Hoofdstuk!1! Algemene!inleiding!en!situering!van!het!project!! ! ! 1.1!Inleiding! ! ! ! ! ! ! ! ! 1.2!Beschrijving!van!de!vindplaats! ! ! ! ! ! 1.3!Fysiografie! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 1.3.1!Lokale!topografie!en!hydrografie! ! ! ! ! ! 1.3.2!Bodemeenheden!rond!de!site!en!hun!eigenschappen! ! 1.4!Archeologische!voorkennis! ! ! ! ! ! ! 1.5!Onderzoeksopdracht! ! ! ! ! ! ! Hoofdstuk!2! Bureaustudie! ! ! ! ! ! ! ! 2.1!Stadsontwikkeling! ! ! ! ! ! ! ! 2.2!De!eerste!belegering!van!Halle! ! ! ! ! ! 2.3!De!tweede!en!derde!belegering!van!Halle! ! ! ! ! 2.4!De!tachtigjarige!oorlog!en!Halle! ! ! ! ! ! 2.5!De!belegering!van!Halle!in!de!negenjarige!oorlog! ! ! ! 2.6!De!Bergensesteenweg!en!de!Arkenvest! ! ! ! ! 2.7!Besluit! ! ! ! ! ! ! ! ! Hoofdstuk!3! Werkwijze!en!opgravingsstrategie! ! ! ! ! Hoofdstuk!4! Resultaten!van!het!sporenbestand! ! ! ! ! ! Hoofdstuk!5! Besluit! ! ! ! ! ! ! ! ! Bibliografie! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Bijlagen!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Bijlage!1:!Sporeninventaris!! ! ! ! ! ! ! Bijlage!2:!Vondsteninventaris!! ! ! ! ! ! ! Bijlage!3:!Fotoinventaris!! ! ! ! ! ! ! Bijlage!4:!Coupetekeninginventaris!! ! ! ! ! ! Bijlage!5:!Profielinventaris!! ! ! ! ! ! ! Bijlage!6:!Harris!matrix!!! ! ! ! ! ! ! ! !. ! 1! !. !. !. p.!1!. ! ! ! ! ! ! ! !. ! ! ! ! ! ! ! !. p.!3! p.!3! p.!3! p.!5! p.!5! p.!6! p.!7! p.!9!. ! ! ! ! ! ! ! !. ! ! ! ! ! ! ! !. p.!11! p.!11! p.!16! p.!16! p.!17! p.!17! p.!17! p.!19!. !. !. p.!21!. !. !. p.!27!. !. !. p.!37!. !. !. p.!41!. ! ! ! ! ! ! !. ! ! ! ! ! ! !. p.!43! p.!45! p.!47! p.!49! p.!51! p.!53! p.!57!.

(10) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! ! !. !. ! 2! !. ! !.

(11) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Hoofdstuk!1!. Algemene!inleiding!en!situering!van!het!project!!. ! !. ! 1.1!Inleiding!! Naar! aanleiding! van! geplande! bouw! van! appartementen! met! ondergrondse! parkeergarages! aan! de!! Bergensesteenweg! te! Halle! werd! door! Onroerend! Erfgoed! een! archeologisch! vooronderzoek! in! de! vorm!van!proefsleuven!opgelegd!(2014/019).!! Het! onderzoek! werd! door! Vanhaerents! Development! NV! aan! Studiebureau! Archeologie! bvba! toevertrouwd.! Het! terreinwerk! werd! uitgevoerd! op! 21! mei! 2014.! Eerder! werd! een! poging! tot! onderzoek! gedaan! op! 28! april,! maar! het! terrein! bleek! toen! niet! vrij! te! zijn! ondanks! de! gemaakte! afspraken.! ! ! 1.2!Beschrijving!van!de!vindplaats! ! Het!projectgebied!beslaat!ca.!0.89!ha!en!is!omsloten!door!bestaande!bebouwing!langs!de!Arkenvest! en!de!Bergensesteenweg!in!het!noorden!en!westen!en!door!de!Zenne!in!het!oosten!en!zuiden!(fig.! 1.1!en!fig.!1.2).!! Binnen!de!archeoregio’s!(fig.!1.3)!is!het!projectgebied!gesitueerd!in!de!(zand)leemstreek.! !. Fig.!1.1:!Topgrafische!kaart!met!aanduiding!van!het!projectgebied1.!! !. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1. !www.agiv.be!!. ! 3! !. !.

(12) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!1.2:!Kadasterkaart!met!aanduiding!van!het!projectgebied.2! ! Lambertcoördinaat!1! Lambertcoördinaat!2! Lambertcoördinaat!3! Lambertcoördinaat!4! !. 9010!(X:!140453,08!Y:!158020,598!Z:!33,121m)! 9020!(X:!140407,96!Y:!157953,413!Z:!33,686m)! 9030!(X:!140480,275!Y:!157938,479!Z:!33,54m)! 9040!(X:!140508,011!Y:!158011,401!Z:!33,152m)!. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 2. !www.minfin.fgov.be!!. ! 4! !. !.

(13) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!1.3:!Situering!van!het!projectgebied!binnen!de!verschillende!Vlaamse!archeoregio’s3.!!. ! !. !. ! ! 1.3!Fysiografie! ! ! 1.3.1!Lokale!topografie!en!hydrografie!! ! Het! onderzoeksgebied! ligt! op! een! hoogte! van! 34! m! TAW.! Het! oppervlak! is! vrij! vlak! (fig.! 1.4).! Het! gebied!ligt!net!bezuiden!de!plaats!waar!de!Groebegracht!in!de!Zenne!uitmondt!(fig.!1.5).!! !. Fig.!1.4:!Lengteprofiel!van!het!oppervlak!en!de!helling!in!het!projectgebied4.! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 3 4. !https://onderzoeksbalans.onroerenderfgoed.be/onderzoeksbalans/archeologie!! !Projectie!via!Google!Earth.!. ! 5! !. !.

(14) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! !. Fig.!1.5:!Topografie!en!hydrografie!rond!het!aangeduide!onderzoeksgebied5.!. ! !. !. ! ! 1.3.2!Bodemeenheden!rond!de!site!en!hun!eigenschappen!! ! Het!projectgebied!ligt!in!een!OTUzone.!Dit!is!een!antropogene,!vergraven!zone.!De!bodemtypes!die!in! de!omgeving!van!het!projectgebied!gekarteerd!werden,!zijn!de!volgende!(fig.!1.6).! ! U AbB(0):!niet!gleyige!leemgronden!met!textuur!of!structuur!B!horizont! U Aba1:!niet!gleyige!leemgronden!met!textuur!B!horizont! U Acp:!zwak!gleyige!gronden!op!leem!zonder!profielontwikkeling! U Lhp:!sterk!gleyige!gronden!op!zandleem!zonder!profielontwikkeling!. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 5. !www.agiv.be!!. ! 6! !.

(15) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!1.6:!Overzicht!van!het!bodemlandschap!met!aanduiding!van!het!onderzoeksgebied6.!. ! !. !. ! ! 1.4!Archeologische!voorkennis! ! Op! de! Centrale! Archeologische! Inventaris! (CAI)! (fig.! 1.7)! zijn! in! de! directe! omgeving! van! het! projectgebied! acht! vindplaatsen! geregistreerd.! Op! 3! plaatsen! werden! poorten! van! de! laatmiddeleeuwse!stadsomwalling!geïdentificeerd.!Het!gaat!om!de!Bergpoort!(CAI903),!de!Bospoort! (CAI901)! en! de! Vondelpoort! (CAI900).! Ten! westen! van! het! onderzoeksgebied! ligt! een! laatmiddeleeuwse!hoeve!!(CAI1857).!Ten!noorden!van!het!terrein!werd!op!4!plaatsen!archeologisch! onderzoek! gedaan.! De! eerste! is! CAI3844.! Hier! werden! sporen! uit! de! middenUijzertijd! tot! de! late! middeleeuwen!gevonden.!Meer!specifiek!ging!het!om!een!kuil!met!vroeg!LaUTène!aardewerk,!sporen! die!op!ambachtelijke!aanwezigheid!wezen!uit!de!Karolingische!periode,!bewoningssporen!uit!de!volle! middeleeuwen!en!een!klooster!met!bijhorend!hospitaal,!3!waterputten!en!een!aantal!vlakgraven!uit! de! late! middeleeuwen.! De! tweede! plaats! waar! er! opgegraven! werd,! is! CAI159113.! Hier! werden! resten! van! 16deUeeuwse! woningen! met! kelders! met! een! tongewelf! gevonden.! Ook! zou! men! resten! gevonden!hebben!van!het!stadhuis!uit!de!17de!eeuw.!De!derde!plaats!waar!er!opgegraven!werd,!is! CAI895.!Hier!vond!met!bewoningssporen!uit!de!volle!middeleeuwen!en!resten!van!een!molen!uit!de! 16de!eeuw.!De!laatste!locatie!is!CAI1992.!Hier!werden!resten!van!een!kade!of!steiger!aangetroffen,! die! niet! gedateerd! kon! worden.! Ook! werden! er! resten! van! bewoningssporen! uit! de! late! middeleeuwen!opgegraven,!samen!met!een!afvalU/!beerput,!een!waterput!!en!resten!van!een!16de! U! eeuws!alleenstaand!huis!met!keldergewelf!(dat!niet!onderzocht!werd),!een!stenen!kanaal!uit!de!17de! eeuw!en!een!riolering!uit!de!19de!eeuw.!!! ! Op!zowel!de!Ferrariskaart!(1771U1778)!(fig.!1.8)!!als!op!de!Atlas!der!Buurtwegen!(fig.!1.9)!zien!we!de! aanwezigheid!van!een!groot!gebouw!ten!westen!van!het!onderzoeksgebied.!Het!projectgebied!zelf!is! niet!bebouwd.!! ! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 6. !www.agiv.be!!. ! 7! !.

(16) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. !. Fig.!1.7:!Uittreksel!uit!de!CAI!met!situering!van!het!projectgebied7.! !. Fig.!1.8:!Uittreksel!uit!de!Ferrariskaart!met!situering!van!het!projectgebied8.! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 7. !http://geovlaanderen.gisvlaanderen.be/geoUvlaanderen/cai/#!. ! 8! !. !.

(17) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! !. Fig.!1.9:!Uittreksel!uit!de!Atlas!der!Buurtwegen!met!situering!van!het!projectgebied9.!. ! !. !. ! ! 1.5!Onderzoeksopdracht! ! Het! doel! van! deze! prospectie! met! ingreep! in! de! bodem! is! een! archeologische! evaluatie! van! het! terrein.!Hierbij!moeten!minimaal!volgende!onderzoeksvragen!beantwoord!worden:! U Zijn!er!sporen!aanwezig?!! U Zijn!de!sporen!natuurlijk!of!antropogeen?!! U Hoe!is!de!bewaringstoestand!van!de!sporen?!! U Maken!de!sporen!deel!uit!van!één!of!meerdere!structuren?!! U Behoren!de!sporen!tot!één!of!meerdere!periodes?! U Zijn!er!sporen!aanwezig!die!wijzen!in!de!richting!van!artisanale!activiteiten!binnen!of!in!de! onmiddelijke!omgeving!van!het!projectgebied?! U Wat!is!de!precieze!locatie,!!aspect!(de!opbouw!en!fasering!van!het!defensieve!systeem,!diepte! en!onderhoud!van!de!grachten,!...)!en!bewaringstoestand!van!de!vestingswerken?! U Welke!aspecten!verdienen!bijzondere!aandacht!bij!een!eventueel!vervolgonderzoek?! ! ! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 8 9. !www.geopunt.be!! !http://gis.vlaamsbrabant.be/webgis/bin/view/AtlasBuurtwegen!. ! 9! !.

(18) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! ! ! ! ! ! !. !. ! 10! !. ! !.

(19) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Hoofdstuk!2!. Bureaustudie!. ! !. ! ! 2.1!Stadsontwikkeling! ! Volgens!Gysseling!werd!Halle!reeds!in!1152!vermeld!als!Hallensis10.!!! Het! domein! van! Halle! zou! van! oudsher! samengesteld! zijn! uit! een! aantal! Frankische! hofkernen! met! een!centraal!gelegen!functioneel!centrum.!Dit!domaniaal!centrum!was!meer!een!bestuurskern!dan! een! hofkern11.! Op! de! plaats! Nederheim,! ten! noordoosten! van! Halle! gesitueerd,! zou! sinds! de! 11de! eeuw!een!motte!gestaan!hebben.!Op!het!einde!van!de!12de!eeuw!(of!wellicht!iets!later,!in!de!periode! van!de!confrontatiepolitiek!tussen!Henegouwen!en!Brabant)!ontstond!ernaast!een!donjon.!Nog!later! in!de!13de!eeuw!ontwikkelde!deze!donjon!zich!tot!een!waterkasteel,!een!verblijfplaats!voor!de!graaf! of!één!van!zijn!vertegenwoordigers.!! Halle!behoorde!tot!het!gebied!dat!onder!voogdij!stond!van!de!SintUWaldetrudisabdij!van!Mons.!Na! usurpatie!van!het!gezag!door!de!wereldlijke!heren!maakt!Halle!tijdens!het!gehele!ancien!regime!deel! uit!van!het!graafschap!Henegouwen.! Een!stadskeure!wordt!in!1225!verleend!door!Johanna,!gravin!van!Vlaanderen!en!Henegouwen12.! ! De!agglomeratiekern!groeit!uit!!tot!een!belangrijk!wegenkruispunt.!Twee!grote!verkeersassen!kruisen! er! elkaar:! de! as! NijvelULennik! (ook! de! toegangspoort! tot! Vlaanderen! genoemd)! en! de! as! BergenU Brussel.!Daarnaast!waren!er!nog!andere!invalswegen,!de!weg!naar!Geraardsbergen!en!de!weg!naar! Edingen13.! Halle! kende! een! tijdens! de! 13de,! 14de! en! 15de! eeuw! een! gestadige! groei,! voornamelijk! als! handelscentrum!en!bedevaartsoord,!dankzij!het!bezit!van!een!miraculeus!Mariabeeld!sedert!1267.! ! Halle!krijgt!als!vooruitgeschoven!grenspost!van!Henegouwen!met!Brabant!snel!versterkingen.!Gezien! de!rivaliteit!tussen!Henegouwen!en!Brabant!op!het!einde!van!de!12de!eeuw!lijkt!het!volgens!Desmet! ondenkbaar! dat! Halle! onder! deze! omstandigheden! zonder! versterkingen! bleef.! De! 1ste! omwalling! moet! volgens! deze! auteur! gedateerd! worden! in! de! 13de! eeuw14.! Toch! wordt! in! de! werken! van! de! Henegouwse! geschiedschrijver! Gislebert! de! Mons! (ca.! 1150U1225)! geen! versterkingen! of! grote! bouwwerken! rond! Halle! vermeld.! De! oudste! vermelding! van! stadswallen! vinden! we! in! een! charter! uitgeschreven!door!de!hertog!van!Henegouwen!Willem!III!van!Beieren!(1356U1358)!in!1357.!! De!plaatselijke!burcht,!vermeld!sedert!1376,!was!een!belangrijke!verdedigingspost!in!het!grensgebied! van!Henegouwen!en!Brabant15.! Volgens!plannen!van!René!Borremans,!gemaakt!op!basis!van!het!stadsplan!van!Jacob!van!Deventer! uit! de! tweede! helft! van! de! 16de! eeuw! (fig.! 2.1),! liep! de! eerste! stadsomwalling! (fig.! 2.2)16! van! de! Brusselpoort! tot! aan! de! plaats! waar! de! oude! weg! naar! Lennik! de! stad! binnenkwam! (vermoedelijk! was! daar! een! poort,! de! latere! SinteUKatharinapoort)! verder! tot! de! oude! weg! naar! Geraardsbergen! (met!poort)!en!hieruit!langs!de!huidige!Korte!Vest!tot!aan!de!Zenne.!De!poort!hier,!de!Kwade!Poort!of! de!oude!Boschpoort,!stond!er!nog!in!de!19de!eeuw.!Van!hieruit!ging!de!omwalling!langs!de!Zenne!om! aan! Sollenbeemd! af! te! buigen.! Ze! liep! dan! langsheen! het! kasteel! naar! de! Brusselpoort.! Op! dit! stuk! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 10. !http://www.wulfila.be/tw/query/?gem=Halle!! !Desmet!1995:!259U263! 12 !https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/21432!! 13 !Desmet!1995:!259U263! 14 !Desmet!1995:!168.! 15 !https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/21432!! 16 !Desmet!1995:!174! 11. ! 11! !.

(20) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. staat!op!de!kaart!van!van!Deventer!geen!poort,!maar!een!stadsrekening!uit!1401!vermeld!wel!één:! “...1van1eenen1oude1slote1te1hermaken1dat1aan1die1porte1van1de1vondele1stont1...”.!Het!is!niet!duidelijk! in!welke!vorm!we!deze!versterking!moeten!zien.!Mogelijk!ging!het!om!een!aarden!wal,!met!op!een! aantal!plaatsen!een!stenen!poort17!.! De! 2de! of! grote! versterking! (fig.! 2.3)18! werd! gebouwd! van! 1382! tot! 139219,! onder! leiding! van! de! hertogelijke! bouwmeester! Thomas! Ladart! (gestorven! in! 1404).! Deze! versterking! bestond! uit! een! stenen! muur! van! ongeveer! 9! m! hoog! en! een! borstwering! uit! aarde,! omringd! door! een! gracht! (ongeveer!9!m!breed)!aan!de!buitenkant.!Deze!gracht!werd!van!water!voorzien!door!de!Zenne!en!de! Groebegracht.!De!stadsmuren!waren!net!als!de!stadspoorten!voorzien!van!hoektorens.! Bij! het! aanleggen! van! deze! nieuwe! wallen,! werden! 2! poorten! toegevoegd:! de! Bergenpoort! en! de! Bospoort.! Het! projectgebied! ligt! net! buiten! deze! stadsomwalling,! ten! zuiden! van! de! Bergenpoort! (Bergensepoort).! Omdat! vanaf! nu! de! Zenne! door! het! centrum! liep,! werd! in! 1400U1402! als! voorzorgsmaatregel! een! afwateringsgracht,! de! Leide,! gegraven! die! ervoor! moest! zorgen! dat! bij! hoogwater! in! de! Zenne! het! water!weg!kon!(fig.!2.3)20.! ! Na! herhaaldelijke! belegeringen,! plunderingen! en! verwoestingen! tengevolge! van! de! oorlogen! van! Maximiliaan!van!Oostenrijk!(15de!eeuw),!door!de!godsdiensttroebelen,!(16de!eeuw),!door!de!Franse! legers! (17de! eeuw)! en! door! pestepidemieën! (1634,! 1668),! komt! een! geleidelijke! heropleving! pas! onder!het!bewind!van!Keizerin!MariaUTheresia!(1740)21.. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 17. !Desmet!1995:!169! !Desmet!1995:!175! 19 !Voltooid!in!1387!volgens!https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/21432!! 20 !Desmet!1995:!169U170! 21 !Voltooid!in!1387!volgens!https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/21432!! 18. ! 12! !.

(21) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!2.1:!Stadsplattegrond!van!Halle!van!van!Deventer!(1550U1560).! !. ! 13! !. ! !. !.

(22) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!2.2:!De!eerste!stadsomwalling!(vermoedelijk!in!de!13de!eeuw),!naar!R.!Borremans22!. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 22. !Desmet!1995:!174!. ! 14! !. !.

(23) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. !!. Fig.!2.3:!De!tweede!stadsomwalling!(einde!14de!eeuw),!naar!R.!Borremans23!. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 23. !Desmet!1995:!175!. ! 15! !. !.

(24) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. ! 2.2!De!eerste!belegering!van!Halle24! ! De!belegeringen!van!1488!en!1489!kaderden!in!de!opstand!tegen!Maximiliaan!van!Oostenrijk.!Halle,! op!de!grote!baan!van!Brussel!naar!Henegouwen!gelegen!en!als!Henegouws!stadje!in!het!kamp!van! Maximiliaan,! mocht! zich! tijdens! de! onrustige! periodes! in! de! 2de! helft! van! de! 15de! eeuw! aan! een! aanval! van! de! Brusselse! troepen! van! Filips! van! Kleef! verwachten.! Om! de! stad! tegen! een! verrassingsaanval! te! beschermen,! had! keizer! Frederik! II! er! een! klein! Duits! garnizoen! gevestigd! en! bovendien!verbleef!er!sinds!1484!een!groep!wapenknechten.! Op! 20! september! werd! de! raad! van! Bergen! ingelicht! over! de! intrede! van! van! Kleef! in! Brussel,! het! werd!duidelijk!dat!Halle!en!Lessen!gevaar!liepen.!De!schepenen!van!Halle!schreven!naar!Bergen!met! de! vraag! naar! goederen! en! manschappen! om! de! stad! te! beschermen.! De! raad! van! Bergen! besloot! hier!niet!op!in!te!gaan.!Een!aantal!dagen!nadien!kreeg!de!raad!terug!een!brief!van!de!stad!Halle,!met! de!melding!dat!van!Kleef!daags!voordien!had!geprobeerd!de!stad!in!te!nemen!en!met!de!vraag!of!ze! nu! wel! versterking! kregen.! De! raad! besloot! Halle! een! som! geld! te! geven,! om! zichzelf! te! kunnen! verdedigen.!Nog!voor!eind!1488!zouden!de!prins!van!Chimay!met!de!heer!van!Chièvres!en!anderen! op!bevel!van!Maximiliaan!een!groot!aantal!krijgslieden!verzamelen!in!Halle.! ! ! 2.3!De!tweede!en!derde!belegering!van!Halle25! ! Elders!boekte!van!Kleef!wel!succes.!Na!zijn!mislukte!aanval!op!Halle!kon!hij!verschillende!Brabantse! steden! innemen! en! op! 20! november! veroverde! hij! Rotterdam.! In! Brussel! boekte! Maximiliaan! vooruitgang:! hij! slaagde! erin! de! bevoorrading! van! Brussel! compleet! af! te! snijden,! waardoor! er! hongersnood! in! Brussel! uitbrak.! Van! Kleef! besefte! dat! hij! de! bevoorrading! van! Brussel! niet! kon! garanderen!zolang!er!nog!steden!in!de!buurt!waren!die!tot!het!kamp!van!Maximiliaan!behoorden.!Hij! zocht!de!hulp!van!de!Franse!koning!en!deze!zond!geschut!en!levensmiddelen!naar!Brussel.!Op!9!mei! 1489!vertrok!hij!samen!met!5!à!6000!man!uit!Brussel!naar!Halle.!Ze!hadden!met!handlangers!binnen! de! stad! Halle! afgesproken! dat! ze! ’s! anderendaags! gingen! aanvallen,! de! handlangers! gingen! aanduiden! waar! de! zwakke! punten! in! de! verdediging! zaten! (de! plaats! die! later! de! naam! “Bres”1 of! “Breche”!kreeg).!De!soldaten!geraakten!gemakkelijk!over!de!stadsgracht,!maar!toen!ze!de!eigenlijke! muur!wilden!beklimmen!werden!ze!bekogeld!met!onder!andere!strijdhamers!zodat!ze!snel!de!aftocht! moesten! blazen.! De! kansen! begonnen! te! keren! voor! van! Kleef.! Op! korte! tijd! verloor! hij! een! aantal! steden!in!de!Nederlanden!en!hij!verloor!Brugge!aan!Maximiliaan.!Op!20!mei!besloot!hij!zijn!kansen! nogmaals! te! wagen! in! Halle! en! hij! keerde! terug! met! groot! geschut! en! zo’n! 10000! man.! Halle! verwachtte! wel! een! nieuwe! aanval,! maar! ze! hadden! hem! niet! zo! snel! verwacht.! Soldaten! die! hout! aan! het! hakken! waren! om! de! verdedigingen! te! versterken,! werden! gevangen! genomen.! Diezelfde! avond!nog!begon!van!Kleef!met!de!beschieting!van!de!stad.!Halle!kreeg!honderden!kanonballen!te! slikken!en!men!slaagde!erin!een!gat!in!de!muur!te!schieten.!Toen!de!legerbende!van!Filips!van!Kleef! langs! dit! gat! de! stad! wilde! binnendringen,! werden! ze! echter! tegengehouden! door! een! grote! weerstand!van!de!Hallenaren.!Weer!werd!er!besloten!om!terug!te!trekken.!Filips!van!Kleef!aarzelde! om! een! nieuwe! aanval! te! beginnen.! Toen! hij! zich! klaarmaakte! om! een! laatste! keer! aan! te! vallen,! begon!men!vanuit!Halle!te!roepen!dat!Albrecht!van!Saksen!in!aantocht!was!met!grote!versterkingen,! waardoor! de! belegering! werd! opgegeven.! Voor! van! Kleef! was! dit! het! begin! van! het! einde.! Alleen! Gent!kon!hij!nog!even!behouden!en!zelf!trok!hij!zich!terug!in!Sluis,!waar!hij!zich!na!3!jaar!overgeeft.! ! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 24. !Clement!R.!&!Franssens!M.!1989:!81U82! !Clement!R.!&!Franssens!M.!1989:!88U89!. 25. ! 16! !.

(25) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. 2.4!De!tachtigjarige!oorlog!en!Halle! ! Willem! van! Oranje! had! in! Brabant! Olivier! van! den! Tympel! aan! het! hoofd! gezet! van! een! leger! van! hervormingsgezinden.!In!1575!was!hij!Brussel!binnengevallen!en!hij!zou!er!tot!1585!blijven!als!militair! gouverneur.!De!hervormingsgezinde!partij!had!ook!in!de!regio!van!Halle!zijn!aanhangers.! In!1580!besloot!van!den!Tympel!Halle!aan!te!vallen,!met!als!eerste!doelwit!het!kasteel!van!Budingen! dat! eigendom! was! van! de! Spaanse! Kroon! met! als! koning! Filips! II.! Het! kasteel! werd! geplunderd! en! men!trok!naar!Halle.!Daar!had!hij!gehoopt!de!stad!snel!te!kunnen!innemen,!het!was!namelijk!maar! verdedigd! door! een! klein! garnizoen.! Met! ladders! zou! men! gepoogd! hebben! over! de! muren! te! klimmen.!De!ladders!bleken!echter!te!kort!zodat!besloten!werd!om!terug!te!trekken.!’s!Anderendaags! kwamen! ze! terug! met! langere! ladders,! maar! het! aanwezige! garnizoen! had! iedereen! die! mee! kon! helpen!met!de!verdediging!gemobiliseerd.!Samen!met!de!schuttersgilden!bekogelden!ze!de!soldaten! van!van!den!Tympel,!waardoor!ook!deze!aanval!werd!afgeslagen.!De!overwinning!op!van!den!Tympel! en!de!vorige!overwinning!op!van!Kleef,!werd!al!snel!verklaard!door!de!tussenkomst!van!OnzeULieveU Vrouw,!waardoor!Halle!een!groot!bedevaartsoord!werd.! ! ! 2.5!De!belegering!van!Halle!in!de!negenjarige!oorlog! ! Halle! werd! tijdens! de! negenjarige! oorlog! (1688–97)! rond! eind! mei! 1691! veroverd! door! de! Franse! troepen! onder! leiding! van! Frans! Hendrik! van! Montmorency! (hertog! van! PineyULuxembourg).! De! negenjarige! oorlog! was! een! laatU17deUeeuwse! oorlog! tussen! de! Franse! koning! Louis! XIV! en! een! coalitie! geleid! door! de! EngelsUNederlandse! stadhouderUkoning! William! III,! de! keizer! van! het! Heilig! Roomse!Rijk!Leopold!I,!de!Spaanse!koning!Charles!II,!Victor!Amadeus!II!van!Savoy!en!nog!prinsen!van! het!Heilig!Roomse!Rijk26.! Bij!deze!verovering!zouden!de!wallen!van!de!stad!gesloopt!worden27.! ! ! 2.6!De!Bergensesteenweg!en!de!Arkenvest! ! Het! onderzoeksgebied! ligt! net! buiten! de! tweede! stadsomwalling,! ten! zuiden! van! de! voormalige! Bergensepoort.!! Op! een! ets! uit! de! Diva1 Virgo1 Hallensis! van! Justus! Lipsius! (1604)! zien! we! 2! aanvallen! op! Halle! afgebeeld!(fig.!2.4)28.!Aan!de!linkerzijde!is!de!belegering!van!Filips!van!Kleef!in!1489!afgebeeld,!aan!de! rechterzijde!de!belegering!van!Olivier!van!den!Tympel!in!1580.!! De! troepen! van! Filips! van! Kleef! staan! op! de! ets! voor! de! SintUKatharinapoort! (Porta1 S.1 Catharina)! afgebeeld,!aan!de!(noord)westzijde!van!de!stad!gelegen.!! Bij! de! troepen! van! Olivier! van! den! Tympel! staat! Locus1 aggressionis1 Tempelii! (te! vertalen! als! plaats1 van1de1aanval1van/1door1Tempelius).!Op!de!ets!staat!de!aanval!van!van!Tympel!aangeduid!ten!zuiden! van!de!SintUCatharinapoort.!Het!is!niet!heel!duidelijk!waar!die!plaats!zich!zou!moeten!bevinden.!Het! lijkt!erop!dat!deze!plaats!zich!ter!hoogte!van!de!poort!aan!de!steenweg!naar!Geraardsbergen!bevindt! (eerder! dan! ter! hoogte! van! de! nog! zuidelijker! gelegen! voormalige! Bergensepoort).! Volgens! andere! bronnen! echter! zou! van! Tympel! afgesproken! hebben! met! handlangers! binnen! de! stad! om! aan! te!. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 26. !http://en.wikipedia.org/wiki/Nine_Years%27_War! !de!Baurain!1776:!19.!En!http://nl.wikipedia.org/wiki/Halle_(VlaamsUBrabant)! 28 !http://www.flandrica.be/items/show/741/! 27. ! 17! !.

(26) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. vallen!aan!de!plaats!die!later!‘de!Bres’!genoemd!zou!worden29.!Deze!plaats!ligt!in!het!noorden!van!de! stad.! ! Op! historische! kaarten! is! geen! bewoning! weergegeven! in! het! projectgebied.! Dit! kan! mogelijk! te! maken! hebben! met! het! feit! dat! de! ondergrond! zeer! drassig! was! in! de! zone! langs! de! Zenne.! Op! de! Ferrariskaart! (fig.! 2.5)! zien! we! 1! gebouw! naast! het! onderzoeksterrein.! Zowel! de! Atlas! der! Buurtwegen!(1840)!en!de!kadasterkaart!van!Vandermaelen!(1846U1854)!geeft!hetzelfde!beeld!weer.! !. Fig.!2.4:!Ets!uit!de!Diva1Virgo1Hallensis!(Justus!Lipsius)!1604.! !. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 29. !Clement!R.!&!Franssens!M.!1989:!88U89!. ! 18! !. !.

(27) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. ! Fig.!2.5:!Uittreksel!uit!de!Ferrariskaart!met!aanduiding!van!het!projectgebied.! ! ! 2.7!Besluit! ! Het! is! onduidelijk! of! er! specifieke! aanduidingen! zijn! voor! militaire! activiteit! in! het! eigenlijke! projectgebied.! Het! terrein! ligt! wel! bezuiden! de! tweede! 14deUeeuwse! stadsomwalling! en! beslaat! gedeeltelijk!de!vroegere!stadsgracht!met!aansluiting!op!de!Zenne.!! Er!zijn!er!geen!cartografische!aanduidingen!voor!bewoning!in!het!projectgebied.! ! ! !. ! 19! !.

(28) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! !. !. ! 20! !. ! !.

(29) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Hoofdstuk!3!. Werkwijze!en!opgravingsstrategie!. ! !. ! Voorafgaand!aan!het!archeologisch!onderzoek!met!proefsleuven!werd!een!bureaustudie!uitgevoerd.! Hierbij! werden! cartografische,! iconografische! en! historische! bronnen! en! literatuur! geraadpleegd! betreffende!de!historische!achtergrond!van!Halle!en!meer!specifiek!de!militaire!achtergrond!van!het! defensieve!systeem!van!de!stad.! ! Op! het! projectgebied! werden! 5! proefsleuven! aangelegd,! parallel! aan! de! Bergensesteenweg! en! 4! controleputten! (fig.! 3.1).! In! 4! proefsleuven! werd! een! profielput! aangelegd,! opgeschoond! en! geregistreerd!om!de!gelaagdheid!van!de!bodem!te!onderzoeken.!De!profielput!in!sleuf!1,!aanpalend! aan! de! Zenne,! werd! tweemaal! opgeschoond.! De! eerste! keer! werd! deze! uitgegraven! tot! ca.!4.50! m! diep.!Na!opschoning!met!de!schop!werd!de!profielput!gedeeltelijk!gedempt!om!veiligheidsreden.!Het! profiel!en!een!gedeelte!van!het!profiel!aan!de!westzijde!van!sleuf!1!werd!vervolgens!met!het!truweel! opgeschoond.! Het! noorden! van! het! terrein! bleek! plaatselijk! zwaar! verstoord! te! zijn! door! de! aanwezigheid! van! de! ingekokerde! Groebegracht! (fig.! 3.2).! Deze! loopt! in! OUWUrichting! op! het! terrein! en! mondt! uit! in! de! Zenne!(fig.!3.3).!!! De!zuidzijde!van!het!terrein!was!eveneens!zwaar!verstoord!door!de!sanering!voor!olievervuiling!op! de! plaats! van! een! voormalig! magazijn.! Plaatselijk! werd! tot! 4.7! m! grond! afgegraven.! Het! magazijn! staat!nog!afgebeeld!op!de!topografische!kaart.!De!sanering!werd!uitgevoerd!door!Tauw!België!nv!(fig.! 3.4).! Aan! de! zuidzijde! van! de! sleuven! werd! inderdaad! plasticfolie! aangetroffen! met! erop! aangevoerde! kiezelrijke! grond! (fig.! 3.5).! De! sleuven! werden! op! deze! plaats! niet! volledig! meer! doorgetrokken.!Op!de!plaats!van!de!sanering!werden!3!gerichte!putten!aangelegd!om!te!verifiëren!of! de!verstoring!inderdaad!aanwezig!was.!! De! meest! westelijke! sleuf! kon! niet! volledig! aangelegd! worden.! De! noordzijde! van! deze! sleuf! was! immers! al! verstoord! door! de! recente! rioleringswerken! en! de! aanwezigheid! van! nutsvoorzieningen! (fig.!3.6).!Aan!de!zuidzijde!was!reeds!een!berlinerwand!ingeheid.!Binnen!de!beschikbare!ruimte!werd! een!korte!sleuf!en!een!put!gegraven!om!de!toestand!van!het!terrein!op!deze!plaats!te!controleren.!! In!totaal!werd!ca.!12,5!%!van!het!nietUverstoorde!gedeelte!van!het!projectgebied!onderzocht.! ! De! aangetroffen! sporen! werden! opgeschoond! en! geregistreerd.! Er! werden! 3! coupes! gezet.! Deze! werden!digitaal!ingetekend.! Alle!sleuven,!sporen!en!losse!vondsten!werden!digitaal!topografisch!ingemeten,!evenals!het!maaiveld! en!de!locatie!van!de!profielen.! !. ! 21! !.

(30) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!3.1:!De!aanleg!van!de!sleuven! !. Fig.!3.2:!De!ingekokerde!Groebegracht!in!sleuf!2.!. ! 22! !. !. !.

(31) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!3.3:!De!Groebegracht!die!in!de!Zenne!uitmondt.! !. ! 23! !. ! !. !.

(32) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! Fig.!3.4:!Het!As1builtUplan!na!de!sanering!van!het!magazijn.! !. ! 24! !. ! !. !.

(33) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! !. Fig.!3.5:!Sleuf!4!met!op!de!voorgrond!de!plasticfolie!en!de!aangevoerde!grond.! !. Fig.!3.6:!De!noordwestzone!van!het!terrein.!. ! 25! !. !. !.


(35) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Hoofdstuk!4!. Resultaten!van!het!sporenbestand!. ! !. ! ! 4.1!Stratigrafie!en!profielen! ! De!bodemopbouw!op!het!terrein!kan!gecapteerd!worden!in!2!profielen!(fig.!4.1).!! Het!profiel!1!in!sleuf!1!werd!geregistreerd!op!een!diepte!van!ca.!1!m!onder!het!maaiveld!(fig.!4.2).! Bovenaan!bevond!zich!een!recente!verstoringslaag!(1),!gevolgd!door!een!laag!lichtbruine!zandleem! (2)! (vermoedelijk! de! CUhorizont),! een! geoxideerd! pakket! zandleem! (3)! en! een! grijsblauwe! gereduceerde!laag!kleiige!zandleem!(4).!Het!vlak!werd!onder!laag!1!aangelegd.! !! Het!profiel!in!sleuf!4!werd!geregistreerd!op!ca.!0,60!m!onder!het!maaiveld!(fig.!4.3).!Dit!profiel!toont! recente! verstoringslagen! bovenop! een! gereduceerde! blauwgrijze! kleiige! leemlaag! (5).! De! bovenste! verstoringslaag! (1)! is! een! pakket! recent! bouwafval! met! bakstenen,! blauwe! steenfragmenten! en! tegels!dat!over!de!volledige!zuidzijde!van!het!terrein!werd!aangetroffen.!Vervolgens!werd!een!laag! blauwgrijze!kleiige!zandleem!(2)!met!recent!bouwpuin!aangetroffen!die!met!een!scherpe!ondergrens! op!een!zwarte!laag!zandleem!(3)!ligt!en!vier!dunnere!laagjes!zwarte!en!lichtgroene!kleiige!zandleem! (4).!Het!vlak!werd!onder!laag!4!aangelegd.! ! !. Fig.!4.1:!De!ligging!van!het!profiel!in!sleuf!1!(geel)!en!in!sleuf!4!(rood).!. ! 27! !. !.

(36) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!4.2:!Profiel!1!in!sleuf!1.!. ! 28! !. ! !. !.

(37) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!4.3!:!Profiel!X!in!sleuf!4.!. ! !. !. ! ! 4.2!Beschrijving!van!het!sporenbestand! ! Er!werden!in!totaal!12!sporen!geregistreerd!in!de!5!aangelegde!sleuven.!! ! In! het! noorden! van! het! terrein! werd! in! de! sleuven! 1! t.e.m.! 4! de! ingekokerde! Groebegracht! aangetroffen! (S! 1).! In! de! vulling! van! de! insteek! werd! een! scherf! van! een! bordje! in! industrieel! wit! aardewerk! aangetroffen.! De! insteek! van! deze! betonnen! koker! vernielde! mogelijke! resten! van! de! verdedigingswerken! rond! Halle! op! deze! plaats! (fig.! 4.4).! Er! werden! enkel! in! sleuf! 1! nog! enkele! natuurlijke!afzettingslagen!van!de!nietUingebedde!Groebegracht!aangetroffen!(fig.!4.5!en!fig.!4.6).!Het! betreft! 5! fijne! laagjes! van! afwisselend! gele! en! grijze! zandleem,! zonder! vondsten! (fig.! 4.7).! Enkele! aangetroffen! stukken! hout! in! het! profiel! maken! geen! deel! uit! van! een! beschoeiing.! Slechts! in! 2! kanten! van! een! profiel! werden! resten! van! hout! aangetroffen.! Aan! de! westzijde! van! sleuf! 1! betreft! het! een! stuk! hout! (vermoedelijk! een! wortel)! dat! 2! m! ten! zuiden! van! de! gracht! in! de! natuurlijke! bodem! aangetroffen! werd! (fig.! 4.5,! fig.! 4.6! en! fig.! 4.8).! Een! aangetroffen! concentratie! hout! aan! de! westzijde!van!sleuf!3!gaat!doorheen!het!recente!puinpakket!en!is!hier!eveneens!recent.!! ! In!sleuf!1!werden!2!ronde!(0,75!x!0,70!m)!kuiltjes!met!recent!bouwmateriaal!(S!2!en!S!3)!aangetroffen! (fig.!4.9).!Wellicht!gaat!het!om!afvalkuilen!en!zijn!ze!te!vergelijken!met!spoor!9,!een!rechthoekig!(1,80! x!1,20!m)!spoor!met!soortgelijk!bouwmateriaal!(fig.!4.10).!In!de!vulling!zaten!dakpannen,!bakstenen! en!kalkmortel.!. ! 29! !.

(38) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. ! In!de!sleuven!1,!2!!en!3!werden!5!rechthoekige!sporen!(S!5,!S!6,!S!7,!S!8!en!S!12)!met!een!zeer!scherpe! aflijning!en!een!grijze!vulling!aangesneden.! In!coupe!(S!6!en!S!7)!betreft!het!sporen!met!een!scherp!afgelijnd!profiel!met!een!vrij!vlakke!bodem! en! schuine! of! rechte! wanden! (fig.! 4.11! en! 4.12).! In! spoor! 7! werden! 4! sterk! afgesleten! fragmentjes! ceramiek! gevonden,! 2! in! roodbakkend! en! geglazuurd! aardewerk! en! 2! in! witbakkend! en! geglazuurd! aardewerk.!Dit!aardewerk!kan!in!de!nieuwste!tijd!gedateerd!worden.! Deze!kuilen!zitten!net!onder!de!verstoorde!bovenste!puinlaag.!! ! In! de! sleuven! 2,! 3! en! 4! werden! 2! NWUZOUgeoriënteerde! en! ca.! 0,40! m! brede! drainagegreppeltjes! aangetroffen! (S! 10! en! S! 11)! (fig.! 4.13).! In! de! vulling! van! S! 10! werd! een! fragment! van! een! recente! dakpan! aangetroffen.! Aan! de! zuidzijde! van! sleuf! 4! en! sleuf! 5! werd! eveneens! een! dergelijk! recent! drainagegreppeltje!aangesneden.!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !. ! 30! !.

(39) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!4.4:!Profiel!2!in!sleuf!2!met!de!verstoring!van!de!ingekokerde!Groebegracht.!. ! 31! !. ! !.

(40) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. Fig.!4.5:!Profiel!1!in!sleuf!1!met!onder!de!koker!enkele!bewaarde!natuurlijke!afzettingslaagjes.! ! ! ! ! !. ! 32! !. !.

(41) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. ! Fig.! 4.6:! Profiel! 1! in! sleuf! 1! met! onder! de! insteek! van! de! koker! enkele! bewaarde! natuurlijke! afzettingslaagjes.! !. Fig.!4.7:!De!natuurlijke!afzettingslaagjes!in!profiel!1!in!sleuf!1.!. ! 33! !. !.

(42) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!4.8:!De!aangetroffen!boomwortel!in!sleuf!1.!! !. Fig.!4.9:!Spoor!3!in!sleuf!1.!. ! 34! !. !. !.

(43) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!4.10:!Spoor!9!in!sleuf!2.!. !. !. Fig.!4.11:!Spoor!7!in!sleuf!2:!coupe.!. ! 35! !. !.

(44) ! !. Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!4.12:!Spoor!6!in!sleuf!2:!coupe.! !. Fig.!4.13:!Spoor!10!in!sleuf!4.!. ! 36! !. !. !.

(45) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Hoofdstuk!5!. Besluit!. ! !. ! Conform!art.!4!§!2!van!het!Decreet!houdende!Bescherming!van!het!Archeologisch!Patrimonium!van! 30!juni!1993!(B.S.!15.09.1993),!gewijzigd!bij!decreet!van!18!mei!1999!(B.S.!08.06.1999),!28!februari! 2003! (B.S.! 24.03.2003),! 10! maart! 2006! (B.S.! 7.6.2006),! 27! maart! 2009! (B.S.! 15.5.2009)! en! 18! november!2011!(B.S.!13.12.2011)!zijn!de!eigenaar!en!de!gebruiker!ertoe!gehouden!de!archeologische! monumenten! die! zich! op! hun! gronden! bevinden! te! bewaren! en! te! beschermen! en! ze! voor! beschadiging!en!vernieling!te!behoeden.!! ! ! Zijn1er1sporen1aanwezig?11 Er! werden! 11! recente! sporen! aangetroffen! op! de! nietUverstoorde! delen! van! het! terrein! (fig.! 5.1).! Tevens!werd!de!ingekokerde!Groebegracht!(S!1)!aangesneden.! ! Zijn1de1sporen1natuurlijk1of1antropogeen?11 De!aangetroffen!sporen!zijn!antropogeen.!De!Groebegracht!is!een!natuurlijke!beek!die!gebruikt!werd! bij!de!laat!14deUeeuwse!versterking!rond!Halle.! ! Hoe1is1de1bewaringstoestand1van1de1sporen?11 De!11!recente!sporen!zijn!goed!bewaard.!De!Groebegracht!is!op!het!onderzochte!terrein!verstoord! door!de!moderne!inkokering!ervan.!Enkel!in!sleuf!1!werden!nog!enkele!natuurlijke!afzettingslaagjes! van!de!voormalige!vrij!lopende!beek!aangetroffen.! ! Maken1de1sporen1deel1uit1van1één1of1meerdere1structuren?11 De!11!recente!sporen!maken!geen!deel!uit!van!een!structuur.!De!Groebegracht!werd!op!het!einde! van!de!14de!eeuw!ingeschakeld!bij!de!aanleg!van!een!verdediging!rond!Halle.! ! Behoren1de1sporen1tot1één1of1meerdere1periodes?1 De! 11! aangetroffen! sporen! zijn! recent.! De! Groebegracht! werd! op! het! einde! van! de! 14de! eeuw! ingeschakeld!bij!de!aanleg!van!een!verdediging!rond!Halle.! ! Zijn1 er1 sporen1 aanwezig1 die1 wijzen1 in1 de1 richting1 van1 artisanale1 activiteiten1 binnen1 of1 in1 de1 onmiddelijke1omgeving1van1het1projectgebied?! Neen.! ! Wat1 is1 de1 precieze1 locatie,1 1 aspect1 (de1 opbouw1 en1 fasering1 van1 het1 defensieve1 systeem,1 diepte1 en1 onderhoud1van1de1grachten,1...)1en1bewaringstoestand1van1de1vestingswerken?1 Behalve!de!inmiddels!ingekokerde!Groebegracht!zelf!werden!er!geen!sporen!van!de!vestingswerken! aangetroffen.! In! het! profiel! aan! de! noordoostzijde! van! het! terrein! (sleuf! 1)! werden! natuurlijke! afzettingslagen! van! de! nietUingebedde! Groebegracht! aangetroffen.! Mogelijke! resten! van! verdedigingswerken!op!deze!plaats!zijn!verstoord!door!de!inkokering!van!de!Groebegracht.!! ! Welke1aspecten1verdienen1bijzondere1aandacht1bij1een1eventueel1vervolgonderzoek?1 Gezien!de!aard!van!de!aangetroffen!sporen!wordt!geen!vervolgonderzoek!geadviseerd.! ! ! ! !. ! 37! !.

(46) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. ! !. Ondanks!het!vrijgeven!van!het!terrein!blijven!de!algemene!bepalingen!die!voorzien!zijn!in:!! U!het!decreet!van!30!juni!1993!houdende!bescherming!van!het!archeologisch!patrimonium,! gewijzigd!bij!de!decreten!van!18!mei!1999,!28!februari!2003,!10!maart!2006,!27!maart!2009! en!18!november!2011(BS!08.06.1999,!24.03.2003,!07.06.2006,!15.5.2009!en!13.12.2011)! U!en!het!besluit!van!de!Vlaamse!regering!van!20!april!1994!tot!uitvoering!van!het!decreet!van! 30! juni! 1993! houdende! de! bescherming! van! het! archeologisch! patrimonium,! gewijzigd! bij! besluiten! van! de! Vlaamse! Regering! van! 12! december! 2003,! 23! juni! 2006,! 9! mei! 2008,! 4! december!2009,!1!april!2011!en!10!juni!2011!! van! toepassing,! meer! bepaald! voor! de! bepalingen! over! de! meldingsplicht! van! eventuele! toevalsvondsten!tijdens!het!verdere!verloop!van!de!werken.!! !. ! 38! !.

(47) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Fig.!5.1!Allesporenplan!met!aanduiding!van!gesaneerde!zone!. ! 39! !. ! !. !. !.


(49) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle!. Bibliografie! ! Clement!R.!&!Franssens!M.!1989:!1489:!Halle!belegerd!en!overvallen!maar!niet!gevallen,!in:! Koninklijke1GeschiedU1en1Oudheidkundige1Kring1van1Halle.1Nieuwe1Reeks126,!Halle.!! ! De!Baurain!J.!1776:!Histoire!militaire!de!Flandres,!depuis!l’année!1690!jusqu’en!1694,!Parijs.! ! Desmet!R.!1995:!Halle:1van1domein1tot1stad,!Halle.! ! De!Waha!M.!1991:!Bonnes!villes,!enceintes!et!pouvoir!comtal!en!Hainaut!aux!XIVe!et!XVe!siècles,!in:! Villes1et1campagnes1au1Moyen1Âge.1Mélanges1Georges1Despy,!Luik.! ! Visser!J.C.!1965:!De!waarde!van!de!stedenatlas!van!Jacob!van!Deventer!voor!de!topografie!van!de! laatUmideleeuwse!stad,!in:!Aubin!H.!(ed)!1965:!Beiträge1zur1WirtschaftsU1und1Stadtgeschichte.1 Festschrift1für1Hektor1Ammann,!Wiesbaden,!p.116U123.! ! ! ! ! !. ! 41! !. ! !.


(51) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !. !. Bijlagen!. ! 43! !. ! !.

(52) Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Bergensesteenweg!te!Halle! ! !. ! 44! !. ! !.

(53) 1. 1. 1. 1. Spoor. 1. 2. 3. 4. Variabel Niet

(54) af

(55) te

(56) lijnen

(57) . Proefsleuf. Var Nat. 1. 1. 1. 1. Vlak. Scherp Diffuus. Redelijk Zeer. Paalkuil. Recente

(58) kuil. Recente

(59) kuil. Gracht. Aard. S D. Re Ze. Aflijning:. Licht Donker. Bruin Geel Groen Grijs Oranje Rood Wit Zwart Blauw Purper Roze. met vlekken spikkels lagen. L-‐ D-‐. Br Gl Go Gr Or Rd Wt Zw Bl Pr Rz. m. vl. sp. lg.. Ovaal. Vierkantig. Cirkel. Langwerpig. Vorm

(60) / Verband. Aflijning

(61) / Bewaring ReS. ReS. ReS. ReD. ReHaVa

(62) L>Z. DGr

(63) m.

(64) DRd-‐Br sp.. 45. ReHaVa

(65) L>Z. DGr

(66) m.

(67) Br-‐Gl

(68) vl.. ReHaVa

(69) L>Z. gevl.

(70) Br-‐Gl

(71) m. DBr-‐Gr. Zand Leem Klei Veen. Z L K V. ReZaVa

(72) Z>L. Zacht Hard Vast Lo. Za Ha Va Lo. gelg.

(73) Gr

(74) m.

(75) Br-‐Gl en

(76) Zw. Redelijk Zeer. Re Ze. Textuur:. Kleur. Kleur:. Textuur

(77) / Materiaal. Afkortingen:. Bijmenging Fe. BS,

(78) DP,

(79) KW,

(80) KM. DP. Keitjes,

(81) Fe,

(82) BC,

(83) HK, Kalkzandsteen. Bio Hu Glau BC KM CM ZM HK Fe Fe-‐slak FeZS Mg ZS KZS KS LS KW SK VL. Ce. 15x12x. 80x80x. 75x70x. Datering Onbepaald. Recent. Recent. Bioturbatie Humus Glauconiet Bouwceramiek Kalkmortel Cementmortel Zandmortel Houtskool IJzerconcreties IJzerslak IJzerzandsteen Mangaan Zandsteen Kalkzandsteen Kalksteen Leisteen Kwarts Steenkool Verbrande

(84) leem. Bijmenging:. Vondsten. Bijlage

(85) 1

(86)

(87)

(88) Spoorinventaris. Afmetingen LxBxH

(89) (cm.). Het

(90) archeologisch

(91) onderzoek

(92) aan

(93) de

(94) Bergensesteenweg

(95) te

(96) Halle. Ceramiek Faunaresten Floraresten Glas Metaal Leder Munt Pijpaarde Litisch

(97) materiaal Bouwceramiek Natuursteen Andere Staalname. Mogelijk

(98) natuurlijk. onderkant

(99) spoor. Groebegracht.

(100) Laagsgewijze

(101) natuurlijke afzettingen,

(102) dan

(103) recent

(104) gedempt.. Ce Fa Fl Gl Me Le Mu Pi Li Bo Na An St. Vondsten:. Opmerkingen.

(105) 1. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 3. Spoor. 1. Proefsleuf. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Vlak. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. Aard. Kuil. Drainagegreppel. Drainagegreppel. Kuil. Kuil. Kuil. Kuil. Kuil. Vorm

(106) / Verband. Ovaal. Langwerpig. Langwerpig. Rechthoekig. Rechthoekig. Rechthoekig. Rechthoekig. Rechthoekig. Aflijning

(107) / Bewaring ReS. ZeS. ZeS. ReS. ReS. ReS. ZeS. ZeD. Kleur DGr. Zw. Zw. DGr

(108) m.

(109) DBr-‐Gr

(110) vl.. DGr. DGr. DGr. DGr-‐Br

(111) m.

(112) DGr

(113) vl.. Het

(114) archeologisch

(115) onderzoek

(116) aan

(117) de


(119) te

(120) Halle. Textuur

(121) / Materiaal. 46. ReZaVa

(122) L>K. ZeHaLo. ZeHaLo. ReZaVa

(123) L>K. ReZaVa

(124) L>K. ReZaVa

(125) L>K. ReZaVa

(126) L>K. ReZaVa

(127) L>K. Bijmenging. Vondsten St. Metaalslak,

(128) DP, Sintels,

(129) SK BC. x42x. Bo,

(130) ,

(131) St. Metaalslak,

(132) DP,

(133) BC, Sintels,

(134) SK. +85x+10x. x42x11. +180x120x. 95x+42x. +62x62x15. 78x+22x34. 135x+90x. Afmetingen LxBxH

(135) (cm.). BC,

(136) KW,

(137) KM. Veel

(138) Bio,

(139) KM,

(140) BC, HK. Veel

(141) Bio,

(142) Keitjes, Ce,

(143) Ce BC,

(144) HK. BC,

(145) HK. Kalk,

(146) KM,

(147) HK,

(148) BC, LS. Datering Onbepaald. Onbepaald. Onbepaald. Onbepaald. Onbepaald. Gaat

(149) tot

(150) in

(151) Sleufwand. Waarschijnlijk

(152) recent. Opmerkingen.

(153) Het

(154) archeologisch

(155) onderzoek

(156) aan

(157) de


(159) te

(160) Halle. Bijlage

(161) 2

(162)

(163)

(164) Vondsteninventaris Totaal:. Spoornummer. Spoortype. 7. Kuil. 1. Spoortype. 10. Drainagegreppel. Grondstof. Vorm. 2014-‐019-‐S10-‐Bo11. Ceramiek

(165) Oxiderend. Dakpan. Spoornummer. Spoortype. LV1. Losse

(166) vondst. Ceramiek. Grondstof. 2014-‐019-‐LV1-‐Ce51a. Wielgedraaid

(167) (P)ME

(168) oxiderend gebakken

(169) rood. Vorm. Depositietype. 1. MAE. M

(170) (gr). MAE. M

(171) (gr). MAE. M

(172) (gr). 4. 2. Datering

(173) Vulling. N 1. Datering. Opmerkingen. Depositietype. Arch.

(174) vol.. Spoornummer. Bouwceramiek. Spoorinformatie. N. 1. 1. 1. Datering

(175) Vulling. N 1. Datering. Opmerkingen. 1. 47. Arch.

(176) vol.. Spoorinformatie. M

(177) (gr). 2. Andere. Wielgedraaid

(178) (P)ME


(180) wit. 1. 2. Additieven. 2014-‐019-‐S7-‐Ce51b. Opmerkingen. Hoek. Wielgedraaid

(181) (P)ME


(183) rood. Datering. Bodem. 2014-‐019-‐S7-‐Ce51a. Vorm. MAE. 4. Midden. Grondstof. 1. Datering

(184) Vulling. Wand. Ceramiek. Depositietype. Rand. Spoorinformatie. Arch.

(185) vol.. Bord. 1. Arch.

(186) vol.. Wielgedraaid

(187) industrieel. Opmerkingen. Additieven. 2014-‐019-‐S1-‐Ce56. Datering. Additieven. Vorm. Bodem. Grondstof. Bodem. Ceramiek. N 1. Wand. Gracht. Datering

(188) Vulling. Wand. 1. Depositietype. Rand. Spoortype. Rand. Spoornummer. Rand. Spoorinformatie. 7. 1 1.

(189) Het

(190) archeologisch

(191) onderzoek

(192) aan

(193) de


(195) te

(196) Halle. 48.

(197) Het

(198) archeologisch

(199) onderzoek

(200) aan

(201) de


(203) te


(205) 3

(206)

(207)

(208) Fotoinventaris Vergunningsnummer (F)oto,

(209) (O)verzicht,

(210) (PR)ofiel,

(211) (V)lak,

(212) (C)oupe,

(213) (D)etail,

(214) (W)erkfoto,

(215) (V)ondst,

(216) ... 2014-019-OVERZICHT-FO. Volgnummer. (S)poor,

(217) (PR)profiel,

(218) (SL)euf,

(219) (W)erk(P)ut,

(220) (L)osse(V)ondst,

(221) (P)aleo(B)oring,

(222) (M)etaal(D)etectie,

(223) ... 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐2. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐7. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐19. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐3. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐3. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐8. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐20. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐4. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐4. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐9. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐21. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐5. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐5. 2014-‐019-‐S4-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐2. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐6. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐6. 2014-‐019-‐S4-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐3. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐7. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐7. 2014-‐019-‐S5-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐4. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐3. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐8. 2014-‐019-‐S5-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐5. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐4. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐1. 2014-‐019-‐S5-‐FV-‐3. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐6. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐5. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐4. 2014-‐019-‐S5-‐FV-‐4. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐7. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐6. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐5. 2014-‐019-‐S6-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐8. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐8. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐6. 2014-‐019-‐S6-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐9. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐9. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐7. 2014-‐019-‐S6-‐FV-‐3. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐10. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐10. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐8. 2014-‐019-‐S7-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐10. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐12. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐2. 2014-‐019-‐S7-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐PR3-‐FPR-‐1. 2014-‐019-‐S2-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐3. 2014-‐019-‐WP1-‐FW-‐1. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐1. 2014-‐019-‐S2-‐FV-‐3. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐2. 2014-‐019-‐WP1-‐FW-‐2. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐2. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐1. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐3. 2014-‐019-‐WP1-‐FW-‐3. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐3. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐5. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐4. 2014-‐019-‐WP1-‐FW-‐4. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐4. 2014-‐019-‐S7-‐FC-‐1. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐5. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐1. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐5. 2014-‐019-‐S7-‐FC-‐4. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐6. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐9. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐6. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐7. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐1. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐7. 2014-‐019-‐S9-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐1. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐2. 2014-‐019-‐S11-‐FC-‐8. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐2. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐3. 2014-‐019-‐S7-‐FC-‐2. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐7. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐3. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐4. 2014-‐019-‐S7-‐FC-‐3. 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐11. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐4. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐5. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐2. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐11. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐5. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐6. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐3. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐12. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐6. 2014-‐019-‐PR3-‐FD-‐7. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐4. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐1. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐7. 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐1. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐6. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐14. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐8. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐11. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐7. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐15. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐9. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐12. 2014-‐019-‐S6-‐FC-‐8. 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐16. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐1. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐13. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐2. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐4. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐2. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐14. 2014-‐019-‐WP1-‐FO-‐3. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐6. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐3. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐15. 2014-‐019-‐S2-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐7. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐4. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐16. 2014-‐019-‐S3-‐FV-‐1. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐8. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐5. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐17. 2014-‐019-‐S3-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐9. 2014-‐019-‐PR2-‐FPR-‐6. 2014-‐019-‐PR1-‐FPR-‐18. 2014-‐019-‐S8-‐9-‐FV-‐2. 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐10. 49.

(224) Het

(225) archeologisch

(226) onderzoek

(227) aan

(228) de


(230) te

(231) Halle 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐2 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐3 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐4 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐5 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐6 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐8 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐9 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐10 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐11 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐12 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐9 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐10 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐11 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐12 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐13 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐14 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐15 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐16 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐17 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐18 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐19 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐20 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐21 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐22 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐23 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐2 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐3 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐4 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐5 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐6 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐8 2014-‐019-‐S10-‐FV-‐1 2014-‐019-‐S12-‐FV-‐1 2014-‐019-‐S12-‐FV-‐2 2014-‐019-‐S12-‐FV-‐3 2014-‐019-‐WP2-‐FO-‐5 2014-‐019-‐WP2-‐FW-‐1 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐1 2014-‐019-‐WP3-‐FO-‐7 2014-‐019-‐WP4-‐FO-‐8 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐1 2014-‐019-‐WP5-‐FO-‐7 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐10 2014-‐019-‐OVERZICHT-‐FO-‐13. 50.

(232) Het

(233) archeologisch

(234) onderzoek

(235) aan

(236) de


(238) te


(240) 4

(241)

(242)

(243) Coupetekeninginventaris. 0. 50. 100. Z. S11. N. 150 cm. DGr-Br. 0. 50. N. 100 S6. 150 cm Z. Ophoging. DGr. 0 O. 50 S7. 100. 150 cm. W. 51.

(244) Het

(245) archeologisch

(246) onderzoek

(247) aan

(248) de


(250) te

(251) Halle. 52.

(252) Het

(253) archeologisch

(254) onderzoek

(255) aan

(256) de


(258) te


(260) 5

(261)

(262)

(263) Profielinventaris Profiel PR1 1.

(264) Algemene

(265) gegevens 1.

(266) Beschrijver: 2.

(267) Soort

(268) onderzoek: 3.

(269) Plaats: 4.

(270) Hoogteligging: 5.

(271) Coördinaten: 6.

(272) Datum: 7.

(273) Tijdsstip: 8.

(274) Landgebruik: 9.

(275) Weersomstandigheden: 10.

(276) Oriëntatie: 11.

(277) Bodemeenheid:. Wouter

(278) Yperman,

(279) Studiebureau

(280) Archeologie. Archeologisch:

(281) Opgraving Halle

(282) -‐

(283) Bergensesteenweg 33,112

(284) m

(285) TAW. 140510,426

(286) N;

(287) 158007,354

(288) O.

(289) (lamb

(290) 72) woensdag,

(291) 21/05/2014 08:00:48

(292) u. Bewoond Matige

(293) temp.,

(294) Zwaar

(295) bewolkt W.. 2.

(296) Profielbeschrijving. H1

(297) (Verstoring) 0-‐50

(298) cm:

(299) ReHaVa

(300) L>Z;

(301) Gelg.

(302) DBr-‐Gr

(303) m.

(304) LBr-‐Gl

(305) en Gr

(306) ;

(307) Keitjes;

(308) Br:

(309) BC,

(310) St:

(311) Kalkzandsteen,

(312) KM,

(313) Sp: HK;

(314) ReS

(315) golvende

(316) ondergrens.

(317)

(318) +50

(319) cm.

(320) grind

(321) en beton H2

(322) (C) 50-‐145

(323) cm:

(324) ReZaVa

(325) L>Z;

(326) LBr

(327) m.

(328) LGl

(329) vl.

(330) ;

(331) ZeD rechte

(332) ondergrens. H3

(333) (Oxidatielaag) 145-‐195

(334) cm:

(335) ReZaLo

(336) L>Z;

(337) LGr-‐Br

(338) m.

(339) DBr-‐Or

(340) vl.

(341) ; Fe;

(342) St:

(343) Schelpen,

(344) ; H4

(345) (Reductielaag) 195-‐

(346) cm:

(347) ZeZaVa

(348) L>K;

(349) Gr-‐Bl

(350) ; Bereikte

(351) diepte:

No results found