un DE

un ^DE

• IH,:MEMORIAM A. S:DE LEEUW

[<';,Ç~ .•

~~·~

F. Baruch

.• BINHENLANDS OVERZICHT)

AtF.=Mellink

• BLOKVORMIHG:oF INTERNATIONALE SAMENWERKING

Ir. S. J. Rutgers

• IHDOHESI~ lH HET WERELDBEELD

W. Grossmann

• TREBLIHKA, EEN HEL UIT .VELE

1

POLITIEK

marxistisch maandblad

en

NIEUWE REEKS

Cultuur

le JAARGANG No.

l

POLITIEK en CULTUUR

verschijnt eenmaal per maand, voorlopig in afleveringen van 32 bladzijden, en is een voortzetting van P. en C. verschenen in de jaren 1936 tot 1940 onder redactie van Mr. A. S. de LEEUW t, K. BEUZEMAKER t en -J. W. DE GROOT "

(Dr. G. W. KASTEIN) t.

REDACTIE

F. Baruch, H. Gortzak, A. F. Mellink, hist. drs. en Eva Tas,

·. hist. dra. Secr.

STUKKEN

voor de redactie aan de secretaresse, Leidseheatraat 25, Amsterdam-C vóór de 10de van iedere maand.

~EDA.CT.IERAAD

Ir. S. J .. Rutgers, Theun de Vries, Bt. S. Polak, arts, Dr. N.

Kof, J. Bot, arch., Mevr. B. van den Muyzenberg-Willemse, Mr. M. D. Proper, J. van Santen, G. Geelhoed.

ADMINISTRATIE

Uitgeverij Pegasus;·· Leidseheatraat 25, Amsterdam-C

ABONNEMENTSPRIJS

Franco per post j 2.- per halfjaar, f 4.- per jaar. Men abonneert zich tot wederopzegging voor een gehele jaargang.

LOSSE NUMMERS 35 Cent

verkrijgbaar bij de boekhandel, kiosken en onze Agenten.

UITGEVERIJ PEGASUS AMSTERDAM

..

..

Ter inleiding·

Onlangs berichtten de dagbladen, dat de Engelse schrijver H. G. W ells ziek is.

Tevoren reeds konden wij in een van de tijdschrilten kennis nemen van een grill- rede, die deze uitzonderlijke figuur in de wereld der literatuur, voor zichzelf had geschreven. Wij wensen hem een lang leven toe.

Maar dit is niet de reden, waarom wij deze niewe serie van Politiek en Cultuur openen met een herinnering aan Wells. Deze Engelsman heelt zich grote verdienste verworven in de kunst van het romanschrijven, hij heelt heel zijn leven een uit- zonderlijke belangstelling getoond voor maatschappelijke problemen.

In 1933 bezocht hij Roosevelt. In het jaar daarop had hij een langdurig onderhoud met Stalin. Zijn eerste vraag aan Stalin was kenmerkend voor den bezoeker en het antwoord was typerend voor den ondervraagde:

,.Thans ben ik bij U gekomen, om U te vragen, wat U doet om de wereld te veranderen!" Het antwoord luidde: ,.Niet zo heel veel ... "

Dat de wereld veranderd moest worden, daarover bestond bij Wells geen twijfel. En wanneer hij thans zijn bezoek aan Moskou :zou herhalen, :zou hij kunnen zeggen:

,.Ik ben gekomen, om den man nog eens te :zien, die :zoveel heeft gedaan om de wereld te veranderen." Het antwoord van Stalin zou dan kunnen luiden :,.Maar

wat hebt U, wat heeft West-Europa gedaan, om dit proces te bevorderen?"

Een zware verantwoordelijkheid rust op ons allen. Op allen, die de verwording van ons maatschappelijk stelsel beseffen, die begrijpen dat de nederlaag van het fascisme ook een periode van maatschappelijke vernieuwing moet inluiden. Zijn bijdrage tot de verandering van de wereld te leveren, was het doel van dit tijdschrift en :zal het blijven.

De redacteuren van Politiek en Cultuur, die het tijdschrift hebben gemaakt tot het leidende orgaan in Nederland voor Marxistische theorie en practijk, hebben allen hun leven gegeven in de strijd voor de verandering van de wereld. Mr. A. S. de Leeuw stierf op tragische wijze in een Duits concentratiekamp, K. Beuzemaker werd doodgeschoten, dr. G. Kastein liet zijn leven in de gevangenis der S.O., Ir. Struik, die zoveel tot de ontwikkeling van ons tijdschrift heeft bijgedragen, verdween tijdens de .,hongermarsen" in Noord~puitsland, L. Jansen viel ./oor het vuurpeleton der Duitsers.

Hoe zouden we beter hun nagedachtenis kunnen eren, dan dit tijdschrift opnieuw te maken tot een betrouwbare gids voor alle socialisten?

Zeker, onze taak is een andere. en in vele opzichten· omvangrijker dan voor de oorlog. Wij zullen niet slechts aandacht besteden aan de politieke vraagstukken, die de arbeidersbeweging bezig houden. Wij zullen niet slechts trachten een getrouwe gids voor culturele en sociale problemen van ons land te worden. Veel ruimte zal worden besteed aan de talrijke. vraagstukken van de wederopbouw van ons land, waarvoor wij de medewerking mochten verkrijgen van een grote reeks deskundigen. Wij zullen er naar streven, de theorie van het socialisme te helpen verrijken. Wij nemen op ons ,in de geschiedenis van ons volk te gaan speuren naar de oorsprong van de vrijheidslievende tradities van Nederland, wij wensen de wortels van de eeuwenoude strijd voor democratie bloot te leggen, het werk van de grote vooruitstrevende geesten, waaraan de Nederlandse geschiedenis zo rijk is, nader te brengen tot onze lezers.

Bovenal :zullen wij blijven strijden voor de belangen van de arbeidersklasse, voor het gehele werkende volk.

Wij rekenen daarbij op de belangstelling en de medewerking van al onze lezers.

De Redactie.

1

In memoriam

_l:l. S. de ^_Leeu~w

Bij de verschijning van dit eerste na-oorlogse nummer van Politiek en Cultuur herdenken wij mr. A. S. de Leeuw als een van de grondleggers en tevens als een van de beste medewerkers van dit tijdschrift. Vooral door zijn leiding is het geweest, dat Politiek en Cultuur het hoge peil bereikte, waarop het stond, vóór de oorlog uitbrak, die de publicatie tijdelijk onmogelijk zou maken:

De Leeuw werd op 15 Mei 1899 ge- boren. Hij studeerde in de rechten en behaalde in 1921 de meester-titel. In 1922 werd hij lid van de Communistische Partij.

Wanneer intellectuelen, voortgekomen uit een burgerlijk millieu, tot zulk een be- sluit komen, dan worden zij daartoe veelal gedreven door een opstandig ver- langen naar gerechtigheid, dat hun ge- moed beweegt, en door een scherp in- zicht in maatschappelijke verhoudingen, dat hun brein tot actie dwingt. De twee stuwingen vullen elkander aan. Zo was het bij de Leeuw. Hij wilde weten; en hij wilde zijn weten, zijn kunnen - en als het moest ook zijn leven - in dienst stellen van de strijd der arbeidersklasse, omdat hij besefte, want hij was een natio- naal-voelend man, dat met een overwin- ning in die strijd het Nederlands belang het best gediend was. En ook omdat hij

besefte, want hij was een internationaal-voelend man, dat met een in die strijd het belang der mensheid het best gediend was.

overwinning

Op een cursus-vergadering op de Prins Hendrikkade te Amsterdam kwam de Leeuw als toehoorder voor de eerste maal in aanraking met de theoretische scholing der partij. In de achttien jaar, die volgden, zou hij zelf vele toehoorders- en lezers - krijgen bij zijn theoretisch onderricht. Aanvankelijk zullen vermoe- delijk slechts weinigen vermoed hebben - en wellicht ook hijzelf niet - dat dit zo gaan zou. Immers de Leeuw was niet iemand, die zich vlug en vlot gaf. Wie zijn vriendschap won, bleek na enige tijd een gretig en geestig gesprekgenoot te hebben gewonnen, en een volstrekt betrouwbaar medestrijder; maar niettemin bleef altijd om hem heen de sfeer van den ietwat schuwen, ja schichtigen kamer- geleerde, die zich het best thuis gevoelde temidden van de boeken en kranten, die hij las, en de vellen papier, die hij beschreef.

Hij sprak ook veel, op cursussen en zelfs op vergaderingen, en hij deed het goed lrelder en zonder fraze - maar critisch lezen, zelfstandig denken, en over-

l

•

•

luigend schrijven, dat was de Leeuw¹s element, dat was de sterkste kant van zijn activiteit.

Reeds in 1926/27 was Lex - zoals intimi hem noemden - een van de redac•

leuren van het maandblad .,Klassenstrijd". In 1927 trad hij uit de redactie; in 1928 werd hij in de redactie van .,De Communist" opgGnomen. Van toen af was hij een van de voornaamste medewerkers en redacteuren van het theoretisch orgaan der partij. Eerst .,Communisme", later .,Politiek en Cultuur" groeiden onder zijn leiding tot toonaangevende organen. Vooral .,Politiek en Cultuur" had ook in brede kringen om de partij en grote invloed. Hij slaagde er onder andere in, een groot aantal belangrijke krachten aan het tijdschrift te verbinden en hen tot geregelde medewerkers te maken.

Wie nog in de gelegenheid is, de jaargangen van .,De Communist", .,Commu- nisme" en .,Politiek en Cultuur" door te bladoren, vindt daarin een schat van artikelen, door de Leeuw geschreven, eerst onder de naam de Vries, later onder zijn eigen naam. Het zijn alleen niet theoretische beschouwingen over de vraag·

stukken van het Marxisme-Leninisme, maar ook beschouwingen over de actuele politieke kwesties in Nederland, over internationale problemen; leerrijke artikelen over litteratuur, over geschiedenis; boekbesprekingjln, polemieken.

Want de Leeuw's belangstelling was ruim. Zij richtte zich niet alleen op het politieke en wetenschappelijke en de combinatie van beide. De Leeuw was ook een kunstgevoelig man, die genieten kon van goed toneel, een knappe film, een mooi schilderij, een roman, een gedicht - en hoe graag zocht en vond hij een korte ontspanning aan zijn piano, bij zijn gellelden Bach. Men vormt zich geen gaal beeld van Lex, als men dien kant van zijn wezen negeert, en ook als men niet be·se/t, dat deze veel-wetende theoreticus bij al zijn geslotenheid een heel gewoon genoegen kon scheppen in de kleine gezelligheden van een wandeling, een bad in zee en zon en een smakelijk maal.

De harde werker de Leeuw wijdde niet alleen zijn krachten aan het theoretisch tijdschrift der partij, ook aan het dagblad is hij geruime tijd als redacteur, een poos lang ook als hoofdredacteur, verbonden geweest. Velen zullen zich zijn heldere en rake artikelen nog wel herinneren. En als men het bekende voor- oorlogse internationale weekblad .,lnP.rekorr" opslaat, dan vindt men ook daarin talrijke stukken van zijn hand.

De Leeuw. heeft een belangrijk aandeel gehad in de redactie en de vertaling van de omvangrijke uitgaven van Marxistische litteratuur, die1 vóór 1940 bij de uit- geverij Pegasus vers~henen. In de laatste jaren van zijn leven schreef hij enige boeken, die ook ver buiten de partij aandacht en waardering vonden: .,Nederland in de Wereldpolitiek" en .,Het Socialisme en de Natie". Uit deze titels blijkt reeds, welke richting de Leeuw's denken veelal placht in te slaan; en wat de titels beloofden werd door den inhoud geboden. Noemen wij in dit verband ook zijn essay over Communisme in een bundel beschouwingen, door schrijvers van zeer uiteenlopende opvattingen gewijd aan de ontwikkeling der mensheid. (Waar gaan wij heen 7)

Door de aard van zijn we~k was de Leeuw niet zo onafgebroken als anderen in contact met de dagelijkse strijd der partij - hetgeen verklaarbaar maakt, dat hij in dit opzicht wel weifelingen heeft gekend. Maar de grote lijnen zag hij goed, en tijdig. Hij is een van die partijgenoten geweest, die beter dan anderen in staat waren, een blik vooruit te werpen in de te voeren politiek. Zijn ge~achten waren gericht op de eenheid der arbeidersklasse, op de samenwerking met de sociaal-democraten, op de vorming van het eenheidsirent van alle democraten in de strijd tegen het fascisme.

Scherp afwijzend stond de Leeuw legenover elke ne1g1ng om de idealen, de doe1- stellingen en de activiteit van het communisme en van de communistische partij te betuttelen, te bagetelliseren of niet au sérieux te nemen. Maar dit betlette hem niet, sommige uitingen te bejegenen met de zachte ironie en zo nodig de zachte zelfspot, die zij verdienden.

Hij had een sterk gevoel voor dapperheid bij vriend en vijand. Met ruime blik zag en erkende hij formaat ook bij tegenstanders, en die objectiviteit, die afwijzing van sectarisme en van benepen fanatisme was een van de elementen van zijn geestelijke kracht. Hij was een van de eerste leidende liguren in de communistische partij, die oog en begrip had voor de duurzame nationale waarden, in een periode, toen· het bij velen nog gebruikelijk was, die waarden leitelijk te negeren.

Zijn strijdbare, polemische natuur ging meningsverschillen, ook binnen het partij·

kader, niet uit de weg. Het is mogelijk, dat hij, zoals ieder, die veel en hard werkt, fouten heeft gemaakt; zeker is, dat hij dingen gezegd, geschreven, gedaan heeft, waarmee ook zijn geestverwanten het niet steeds eens behoefden te zijn;

maar even zeker is, dat hij dit alles deed in de stellige overtuiging, dat hij goed deed en de belangen van partij, arbeidersklasse eri land diende,,

Toen in de eerste maanden van de bezetting overal grote verwarring heerste in het politieke leven, lormuleerde hij reeds voor eigen kring de gedachte van één nationaal front van alle krachten, di'e bereid zouden zijn tegen de nazi's te strijden voor de democratische rechten van het Nederlandse volk - een front, dat eerst geruime tijd later tot stand zou komen.

In het jaar, dat verstreek tussen de capitulatie en zijn gevangenneming, werkte de Leeuw aan een reeks studies over Dostojefski; hij had, na nauwgezette bronnen·

studie, een oorspronkelijke kijk op deze niet alleen in letterkundig opzicht zo belangrijke figuur.

Het was een diep verdriet voor hen, die de Leeuw na stonden, en een groot verlies voor de Communistische Partij, de Nederlandse arbeidersbeweging en de Nederlandse politieke litteratuur, toen bleek, dat hij de betekenis, welke de vijand aan zijn persoon hechtte, had onderschat. Op 18 Mei 1941 werd hij gearresteerd, eerst naar Schoort, vervolgens naar Amersfoort gebracht. Van daar werd hij op transport gesteld naar Mauthausen - waarna nooit meer iets van hem werd vernomen.

In de politieke arbeid, waarvoor de partij thans staat, zou de Leeuw stellig een belangrijk aandeel hebben gehad. Zij kan hem slecht missen, als theoreticus en als schrijver, en wellicht ook in 's lands vergaderzalen. Maar zij moet hem missen.

Wat Politiek en Cultuur betrelt - laten zij, die thans aan het tijdschrift mede·

werken, kracht, lering en doelbewustheid putten uit de Leeuw's werk. Daarbij kunnen het tijdschrift, de partij en ons land slechts baat vinden.

4

"Doordat het proletariaat moet beginnen met de politieke macht te veroveren, zich tot nationale klasse te verheffen, zich zelfs als natie te constitueren, is het zelf nog nationaal, zij het dan ook geenszins in de zin der bourgeoisie".

(Communistisch Manifest)

Binnenlands

Overzicht

DE KRACHT VAN HET WERKENDE VOLK

Er zijn altijd lieden te vinden, die op een bepaalde zwakheld van het volk speculeren: het slechte> geheugen. Zeven maanden geleden werd ons land bevrijd.

Onze nationale eenheid (slechts besmeurd maar niet gebroken door bunker·

bouwers .en landverraders), onze eendrachtige strijd tegen den fascistischen bezet·

ter vond zijn glorieuze beloning. In een laatste eensgezinde huldebetoging aan de Geallieerden ( en de Canadezen in het bijzonder) werd een dikke streep gezet áchter de tijd van ondergronds verzet, straatrazzia's, vuurpeletons; illegale druk·

kerijen, sabotage, deportaties en onderling hulpbetoon.

Hoe lang schijnt die tijd geleden! Hoe lang is het geleden, dat de vooruit·

strevende groepen van het illegale front elkander vonden in besprekingen over een gemeenschappelijk program van actie na de tijd van de bevrijding? Jaren, eeuwen? Nauwelijks zeven maanden zijn verstreken ...

De Communisten hebben toen de mogelijkheid tot blijvende samenwerking met beide handen aangepakt, omdat zij voorzagen dat de strijd met de nederlaag van het Duitse fascisme niet geëindigd zou zijn; dat een nieuwe étappe geopend zou worden, de strijd tegen eigen reactie, die slechts g·ewonnen kan worden door gemeenschappelijk optreden van de arbeidersklasse in samenwerking met alle vooruitstrevende groepen.

Gaarne hadden de Communisten in die periode reeds onderhandelingen geopend met de Sociaaldemocraten. Besprekingen aan de top echter waren onmogelijk, om de eenvoudige reden dat er geen S.D.A.P. was toen ons volk de bittere strijd tegen de Duitse barbaren streed. Dit nam niet we,g, dat er een sfeer van hartelijke samenwerkin'ÏJ met talloze illegale sociaaldemocratische arbeiders was ontstaan.

Een samenwerking, die· zij ongetwijfeld bereid zijn ook na de bevrijding voort te zetten.

HET RAD TERUG

De bezettingstijd heeft ons heel veel geleerd. Hij was een politieke' leerschool van de eerste rang. Hij heeft ons vooral de waarde van de eenheid geleerd. Het is waar, dat er toen reeds voldoende lieden aanwezig waren, die hun ontevredenheid betoonden over de stand van zaken. Maar zo sterk /Was de overtuiging v.an de noodzaak van eenheid gegroeid, dat zelfs zulke verklaarde tegenstanders van het

werkende volk, als de conservatieve Trouw-groep, slechts zijdelings aanvallen waagden op de tot stand gekomen eenheid. (Zij bepleitten toen een stelsel van enkele partijen, die gebonden zouden zijn aan een zeker toezicht van de over·

heid. Een soort koninklijk goedgel<eurde partijen dus!)

In de rijen van de arbeiders evenwel was toen nauwelijks iemand te vinden, die ernstige bezwaren maakte tegen de voortgezette samenwerking.

Dit werd anders, toen we terugkeerden. in het licht der ,legaliteit. De tallozen, die in de oorlog verstoppertje hadden gespeeld, maar die over een vlotte pen beschik·

ten, begonnen hun schade in te halen. Feitelijk was dit spel reeds begonnen kort voor de Dolle Dinsdag, toen - in het onjuist gebleken vooruitzicht van een snelle bevrijding - een reeks bladen beg.onnen te verschijnen, die met kracht en grote ijver het instrument van het anti-communisme begonnen te bespelen.

Na de bevrijding werden zij zoals vanzelf spreekt in dit concert bijgestaan door alle soorten arbeidersvijanden. De rol van de communisten in het verzet werd stelsel- matig gekleineerd. Keer op keer werd zowel in de herrezen sociaaldemocratische pers als in katholieke en conservatieve bladen het verhaal opgedist, dat de Communisten "op bevel van Moskou", pas na de Duitse overval op de Sowjetunie aan de strijd tegen de indringers waren gaan deelnemen. Maar al te graag vergeet men het tekenende feit, dat de eerste doodvonnissen in ons 'land werden uitge•

sproken tegen vier communisten: onze Amsterdamse vrienden Eyl, Schijven·

schuurder, Coenradi en Helledoorn, die kort na de Februari-staking van 1941 gegrepen en wegens hun aandeel in deze nationale daad tot de kogel veroordeeld werden.

Dat alles is geschiedenis en onze vooroorlogse beproefde partijleiders hebben hun werk hervat. Zoals de gezamenlijke reactie reeds lang vóór 5 Mei alle voor- bereidingen had getroffen om de vooroorlogse sociale en economische verhou- dingen te herstellen, zo was hun eerste daad het herstel van de vooroorlogse partijen, die in feite hun recht van bestaan allang verspeeld hadden.

HET "GESPREK"

OP EEN DWAALSPOOR

Maar het voorbarige herstel van overleefde toestanden betekent niet, dat de oude leiders zich onttrekken konden aan de discussie over de nieuwe partijformatie.

Daarvoor was en is de drang naar eenheid in de rijen der werkende bevolking te groot. Daarvoor is haar geheugen te goed!

De S.D.A.P. antwoordde op een uitvoerige uiteenzetting van onze opvattingen (gepubliceerd in "De Waarheid") met een even uitvoerige reeks aanvallen op de eer en de oprechtheid van de politiek van onze' partij. Haar leiders zijn natuurlijk evenals de Communisten voor eenheid. Het verschil is alleen, dat wij voor eenheid zijn op de grondslag van een gemeenschappelijk, socialistisch program en zij op de grondslag van likwidatie van de rol der arbeidersklasse, met de bedoeling de S.D.A.P. aanvaardbaar te maken voor alle mogelijke burgerlijke elementen.

Daarom begonnen zij dus een discussie over de voordelen van de "Westerse"

democratie, over onze "afhankelijkheid" van een buitenlandse mogendheid, over onze "anti-democratische" opvattingen en daar()m vergaten zij - waarvan velen door afwezigheid hadden uitgeblonken - het grote werk, dat de C.P.N. bij het tot stand komen en de doorvoering van het verzet in de oorlog heelt verricht.

Zij vergaten meer!

6

Het is nimmer onze bedoeling _geweest, de eenheid van het werkende volk tot stand te brengen op de wankele grondslag van een beginselloos program. Daarom achtten wij het nodig, de leiders der S.'D.A.P. op hun fouten te wijzen, evenats wij altijd bereid geweest zijn ons oor te lenen voor opbouwende critiek.

Het heeft geen nut zich als verdediger van de 'democratie op te werpen, wanneer men als gangmaker van die lieden optreedt, die het volk zijn eenvoudigste grond- rechten, het uitbrengen van zijn stem, zolang mogelijk willen onthouden. Daaraán' hebben sommige S.D.A.P.-·Ieiders als ds. Banning en Drees zich ongetwijfeld schuldig gemaakt.

Men moet zich niet opwerpen als verdediger van de democratie, wanneer men toelaat dat de bestraffing van de landverraders en N.S.B.-ers stelselmatig ver·

traagd wordt. Men moet het democratische karakter van de Sowjetstaat niet in twijfel trekken, wanneer men toelaat, dat in eigen land reactionnairen van het zuiverste water tot de eerste raadgevers der regering worden gekozen; dat Welter en de voorzitter van de Indische ondernemersraad, Jongejan, onze politiek jegens Indonesië beïvloeden; dat Romme, die de verwijdering van de "landsverraderlijké., communisten uit het parlement heeft geëist, tot Rijksbemiddelaar wordt benoemd.

Het doet pijnlijk aan, de "Westerse" democratie te horen verdedigen, wanneer bij ons zaal-afdrijvingen aan de orde van de dag zijn, wanneer een N.S.B.-kroeg- houder vanuit het kamp kan bevelen, dat "zijn" zaal niet aan communisten wordt verhuurd (zoals onlangs in de ·Zaanstreek is geschied), wanneer katholieke 'land- genoten door ge•estelijke dwang verhinderd worden, zich aan te sluiten bij orga- nisaties die hun aanstaan; wanneer het lezen van kranten als "Het Vrije Volk"

en de "Waarheid" met broodroof wordt bedreigd (zoals in Zeeland geschiedt).

De klachten over ons staatsbestel zijn legio! Het zijn evenwel aanklachten tegen het gebrekkig lunetionneren van onze democratie. Terecht verzette "Paraat" zich onlangs tegen de wijze waarop onze papiervoorraden beheerd worden (van een

"vrije" pers gesproken!). Duizenden kleine ondernemers kijken met wrok en vertwijfeling in hun hart naar de talloze "Rijksbureaux'', die hun een fatsoenlijk bestaan onmogelijk maken en tegelijk de wederopbouw belemmeren. En hoe komt dat? Eenvoudig, omdat al deze Rijksbureaux bevolkt zijn door ambtenaren, die tijdens de oorlog door Unilever, Philips, A.K.U. en Bataafse zijn "uitgeleend"

en die - blijkbaar een macht der gewoonte - bij het nemen van hun besluiten met minachting neerzien op die kleine lieden. Met belangstelling wachten wij op de dag, dat minister Vos hieraan een eind maakt.

HET ÉÉN-PARTIJEN-STELSEL

Dit alles zijn zaken, die de aandacht van de S.O.A.P.-leiders verdienen. Wij zijn ervan overtuigd, dat ons democratisch staatsbestel van dergelijke en vele anä'ere fouten gezuiverd kan worden. Daarvoor is het evenwel nodig, dat één gemeen·

schappelijk front van de arbeiders tot stand komt.

De S.O.A.P.-leiders kunnen deze drang naar eenheid niet negeren. Om er aan te ontkomen brengen zij andere argumenten naar voren. "Jullie Communisten", aldus redeneren zij, "zijn voorstanders van het één-partijenstelsel, zoals het In de Sowjet-unie heerst. Dit is dictatuur, het is onverenigbaar met onze opvatting van democratie."

Welnu, laten we de Sowjet-unie even rusten en wat dichter bij kuis blijven. In Engeland, waarheen de sympathieën van talrijke Sociaaldemocraten gaan, hebben w.e een twee-partijenstelsel. De Liberalen zijn bij de laatste verkiezingen verslagen - zij zullen niet terugkeren. Maar bovenal: vergeten wij niet dat Labour de absolute meerderheid heeft en de regeringsmacht in handen houdt. Labour is een socialistische partij, een partij van de arbeiders. De tweede partij, de Con- servatieve, is een partij van landeigenaars en grootkapitalisten. Wat echter zou in Engeland geschieden, wanneer Labour er in zou slagen zijn uiteindelijk doel

·te verwezenlijken? Er zouden geen grote grondbezitters meer zijn en geen kapitalisten! Er zou geen Conservatieve partij meer zijn! Men zou in Engeland slechts één partij hebben.

Dit zou een zeer groote overwinning betekenen voor de Óemocratie in Engeland.

De krachten van de reactie, de vijanden van de democratie zouden verdwijnen en met het verlies van hun economische basis zou ook de Conservatieve partij tot het verleden behoren.

Dit is precies hetgeen wij hier in Nederland tot stand wensen te brengen.

DE BLIK VOORUIT

Wij willen de macht en de dictatuur van het groot--kapitaal breken. Met deze doel- stelling kunnen zich allen: arbeiders, intellectuelen, werkende boeren en midden·

standers verenigen. Wij achten het noodzakelijk, dat

,.de democratie voor het volk, voor de arbeiders, de boeren, de intellectuelen en de gehele werkende massa belangrijk wordt uitgebreid en de vrijheid voor uitbuiters en onderdrukkers van ons volk wordt beperkt",

zoals in het ontwerp van ons beginselprogram geschreven staat.

De strijd voor zulk een vernieuwde maatschappij heeft andere partijformaties nodig gemaakt. Daarover was men het een tijd geleden volkomen eens. Men was het er over eens dat de scheidingslijn niet liep tussen christelijke, katholieke en niet-godsdienstige arbeiders, maar tussen reactie en vooruitgang.

En dit was juist gezien. Want wat hebben ons zulke groeperingen als de in het gewaad van ,.Trouw" gestoken anti-revolutionnairen, de christelijk-historische of de r.k. Staatspartij nog te bieden? Zij zijn de representanten van een ondergaand tijdperk.

De arbeidersklasse is voorbestemd in deze strijd de rol van gangmaker te spelen.

En het is daarom dat wij de nadruk leggen op de noodzakelijkheid van eenheid in hun rijen.

De oorlog heeft ons ·de kracht laten zien, die een eensgezind volk tegen zijn onderdrukker kan ontwikkelen. Eensgezindheid in de rijen van alle socialisten in de strijd tegen reactie zal opnieuw wonderen verrichten. Zij is de voorwaarde voor politieke machtsvorming. En machtsvorming is de springplank naar de onbelemmerde ontplooiing van de krachten der werkenden, waarvoor wij ln de bloedigste aller oorlogen hebben gevochten.

F. BARUCH.

8

BLOKVORMING

of internationale sam~nwerking?

door A. F. Meilink

Het beeld van de internationale politieke verhoudingen wordt in de algelopen maanden steeds sterker beheerst door het streven naar blokvorming van de zijde van enkele geallieerde mogendheden. In het bijzonder sinds de besprekingen der Grote Drie te Potsdam in Juli van dit jaar, die gevoerd werden in een geest van even nauwe samenwerking als tijdens de oorlog bestond en die een consequente voortzetting van de Krimconferentie waren, zijn velerlei tekenen van verwijdering tussen de bondgenoten te bespeuren - ondanks de nederlaag van de Britse conservatieven bij de verkiezingen en het optreden van de Labourregering in dat land, en ondanks de duidelijke verschuiving naar links in Frankrijk, die bij de stembus van 21 October tot uitdrukking kwam.

De verreweg voornaamste problemen, waarvoor de Verenigde Naties thans staan, zijn die welke samenhangen met de liquidatie van het verslagen Duitse, zowel als van het Japanse imperialisme. Deze vraagstukken zijn van ..;,ilitaire, economische en politieke aard, zij zijn onverbrekelijk verbonden met de veel- omvattende arbeid van de wederopbouw van het geh.ele Europese werelddeel en van geheel Zuid-Oost-Azië en met de mogelijkheden tot ontplooiing van een waarachtige democratie en tot handhaving van een duurzame vrede in het algemeen.

Voor het nieuwe Polen en voor de Tsjecho Slowaakse republiek is de afrekening met het Duitse nationaal-socialisme evenzeer een levensbelang als voor het Frankrijk van de Gaulle of voor Nederland; de interne moeilijkheden van al deze landen op allerlei gebied zijn niet los te maken van het probleem van de behan- deling van het voormalige Duitse rijk. Niet minder dan die van de kleinere Europese staten, wordt de politiek van England, de Sowjet Unie en ook van de Ver. Staten door deze realiteit bepaald; hun onderlinge verschillen van opvatting en van optreden komen dan ook in de eerste plaats tot uitdrukking in hun houding tegen- over Duitsland en bij de uitvoering van de hieromtrent te Yalta en te Potsdam vastgelegde besluiten (daarnaast bij de behandeling van de vroeger satelliet- staten van Hitier als Hongarije, Roemenië en Bulgarije), al betrellen deze ver- schillen ten slotte het probleem van de vernietiging van het fascisme en de toekomst van de Europese democratie in zijn volle omvang.

In een rede in het Engelse Lagerhuis op 26 October j.l. heelt minister Bevin een somber beeld opgehangen van de toestand in Centraal-Europa, waar volgens hem niet minder dan 20 tot 25 millioen mensen door gedwongen evacuatie of anders- zins zonder woonplaats waren, met alle daaraan verbonden gevaren van verbrei- ding van epidemieën door deze rondtrekkende massa's; honger en ziekte zouden onder hen slachtof/ers maken in de aanstaande winter, wanneer geen oplossing gebracht werd door verhoogde Amerikaanse graanaanvoeren, daar de agrarische gebieden van Oost-Europa door de gevolgen van de oorlog geen overschotten hebben. Wijzende op de noodzaak om de Europese waterwegen (Oder, Elbe, Rijn, Donau) 'voor het internationaal verkeer bruikbaar te maken, om daardoor de voedselpositie te kunnen verbeteren, raakte hij de politieke kwestie van de

onderlinge verstandhouding van de vier bezettende mogendheden, die dus reeds bij de meest elementaire vraagstukken van voedselvoorziening en leniging der nood aan de orde komt. Bevin stelde hier, als vroeger, weer de gedachte van economisch herstel van Duitsland voorop, een herstel, dat z.i. niet door politieke controversen mag worden gehinderd. Deze zelfde gedachte zit ook voor bij het door vele Engelse kringen voorgestane herstel van de productiecapaciteit van de Duitse industrie als bijdrage tot de Europese wederopbouw. Het verdient de aan·

dacht, dat de Engelse minister in deze rede het belang van een algemene Euro·

pese samenwerking bij de wederopbouw sterk onderstreepte en ook woorden van afkeuring vond voor het afbakenen van invloedssferen met strategische oogmerken;

zelfs de instelling van het zone-systeem bij de bezetting van Duitsland kenschetste hij als achteraf minder gelukkig.

DE BESLUITEN VAN POTSDAM

De zaak is deze, dat de besluiten van Potsdam voorzien in een uniforme politiek der vier mogendheden in de verschillende bezettingszones. Ten aanzien van het Duitse industriële apparaat behelzen zij de uitschakeling van de oorlogsindustrie, de ontbinding van de grote trusts en het beperken van de ·werkzaamheid der intact gelaten bedrijven tot de voorziening in de vredesbehoeften van het Duitse volk. De overtollige installaties zullen verwijderd worden en dienen tot vergoeding van de oorlogsschade aan de geallieerde landen. Hierdoor zou dus de monopo- listische positie, die de Duitse zware industrie op het Europese vasteland innam, geheel ondermijnd worden en zou een van de gevaarlijkste haarden van oorlogs-- voorbereiding weggenomen worden, terwijl het herstel en de industriële. ontwik- keling van andere landen er bevorderd door zou worden. In zijn rapport over de maand September vermeldt Eisenhower, dat bij de uitvoering van deze bepa·

lingen reeds aanzienlijke vorderingen zijn gemaakt. 29 grote industriële installaties in de westelijke zones zijn gedemonteerd en voor verzending gereed gemaakt, terwijl drie labrieken van de l.G. Farben vernietigd zullen worden, die dus te midden van de algemene verwoesting tevergeefs gespaard zijn gebleven voor de uitwerking van de Anglo-Amerikaanse luchtbombardementen. De Sowjet Unie heeft harerzijds aanspraak gemaakt op een aanzienlijk gedeelte van het industriële apparaat in de westelijke zones, waar immers de belangrijkste Duitse industrieën geconcentreerd zijn. Doch ook Frankrijk heelt het oog gericht op de vitale gebieden van Rijn en Ruhr, waarnaar de annexatiebegeerten van generaal de Gaulle uit- gaan. Een manifest van de districtsconlerentie van de Duitse Communistische partij in het Ruhrgebied wijst op de te langzame gang van de genomen maatregelen;

noch de machtige Vereinigte Stahlwerke, noch het Rheinisch Westlälische Kohlen·

sydikat zijn geliquideerd, terwijl 75 % van de lagere ambtenaren hier nog vroegere nazi's zijn. Een goed ding is echter, dat een der schuldigste aanstichters van het nationaal-socialisme en van de oorlog, de industriekoning Krupp von Bohlen und Halbach tot de groep . van uitgelezen oorlogsmisdadigers behoort, die zich voor de internationale rechtbank te Neurenberg te verantwoorden zal hebben.

Naast de grootindustrie was ook het grootgrondbezit der Junkers een der voor·

naamste bronnen van het Duitse fascisme en militairisme. De conservatieve Ob- server constateerde onlangs, dat de belangrijkste wijzigingen in de sociale struc- tuur van Duitsland in de Russische zone plaats vinden en dat daar in het geheel

10

•

/

r!!eds

b%

De besluiten van Potsdam voorzien ook in een volledige verwijdering van de nazi- invloeden uit het Duitse openbare leven en in de bevordering van de ontwik- keling van de antifascistische krachten van het Duitse volk, een ontwikkeling die in de Russische zone van de aanvang al gesteund is. Dit betekent vrijheid van organisatie voor de vakverenigingen, vrijheid voor de communistische, sociaal- democratische, liberaal- en christen-democratische partijen, die de moeizame arbeid van democratische opvoeding van het Duitse volk moelen volvoeren en die in het staatsapparaat de plaatsen der nazi-elementen moeten innemen. De ervaring heelt geleerd, hoe merkwaardige verhoudingen juist in dit opzicht vaak in de Amerikaanse en Britse zones bestaan, wat zelfs geleid heeft tot de verwijde- ring van den Amerikaansen generaal Palton van zijn post. En wat te yeggen van het bericht van de wederaanstelling bij een fabriek van· Thyssen te Berlijn van een notoire nazi als directeur, een medewerker nota bene van de Gestapo, dit alles op grond van een machtiging van het hoofdkwartier van Thyssen te Düsseldorf?

Het zijn deze essentiële programpunten van Potsdam, de liquidatie van de in·

dustriële monopolies, de confiscatie van het grootgrondbezit, de vernietiging van alle resten van de nazi-invloed en het steunen van de opkomst van democratische groeperingen, die juist in het boven aangehaalde betoog van Bevin, waarin veel schone woorden over de opbouw van Europa in een geest van vertrouwen en samenwerking werden gesproken, niet zijn aangeroerd; en toch ligt hier alleen het uitgangspunt voor alle ernstige pogingen om een blijvende Europese vrede en de mogelijkheid voor nieuwe welvaart te bewerkstelligen, omdat alleen op deze wijze het Duitse gevaar afdoende en in de wortel wordt aangetast. Er komen uit Engeland ook reactionnaire klanken van pro·Duitse kringen tot ons, die openlijk stelling nemen tegen een politiek in de geest van Potsdam. De Economist, hel orgaan van de Londense CiJy, schreef reeds op 11 Augustus:

.,Wij mogen niet in s.taat zijn om te veranderen, wat in de Russische zone gebeurt, maar wij kunnen althans de verantW<>ordelijkheid ervoor afwijzen. En wij kunnen onze eigen overtuigingen volgen in het Westen, waar aan hetgeen van Duitsland overgebleven is, het vooruitzicht kan worden gegeven van vrijheid, gelijkheid en welvaart te verkrijgen binnen een West-Europa, dat zich van zijn _politieke en economische eenheid bewust is".

HITLER-VRIENDEN

Dit _is de stem van die Hitiervrienden in Engeland, die met een beroep op het gevaar van een verarmd en machteloos Duitsland, opkomen voor de handhaving van de heerschappij van hun monopolistische spitsbroeders aldaar, met wie zij ,zich ook na vijf jaar vrijheidsoorlog in een onvaderlandse solidariteit verbonden voelen.

Het wezen van de gedachte van het West-Europese blok is in dit citaat van gezag·

hebbende Engelse zijde duidelijk uitgesproken. West-Duitsland met het Ruhrgebied

·moet een van de peilers van dit machtsblok vormen. Bij zijn recente bezoeken aan .Duitsland heeft generaal de Gaulle, het Franse staatshoofd, zich in dezelfde geest uitgelaten, toen hij in toespraken te Saarbrücken, Trier en Minz de Duitsers opwekte tot wederzijds begrip en samenwerking als West-Europeanen met Frank·

rijk en de wens van een snel herstel van het Rijnland uitte.

Aldus sprak de leider van datzelfde Frankrijk, dat driemaal binnen één eeuw eeri Duitse invasie beleefd heeft en een heldhaftige strijd voor de herwinning van zijn vrijheid achter de rug heelt. En een zevental leden van het Amerikaanse congres tenslotte, die een reis door Europa gemaakt hebben, kwamen tot de conclusie, dat punt één bij de opbouw van een gezonde economie het herstel van Duitsland is, opdat het opnieuw een plaats kan innemen in de Amerikaanse handel. Maar het zijn in het' bijzonder Engelse en Franse stemmen, die in het kader van het West-Europese blok toenadering tot Duitsland bepleiten. Een uniforme regeling van het Duitse probleem door de verbonden mogendheden wordt op deze wijze belemmerd; het verst gaat hierbij Frankrijk, dat zich tegen ieder herstel van een centraal Duits bestuursapparaat voor verschillende aangelegenheden verzet. Het gaat hier om niet minder dan een openlijke afwijking van die beginselen van universele organisatie van de vrede, die aan de besluiten van Yalta en Potsdam ten grondslag lagen; het verschijnsel is te ernstiger, daar de Londense conlerentie van ministers van buitenlandse zaken juist mislukt is door onenigheid over de vraag, in hoeverre de richtlijnen van Potsdam (in het onderhavige geval met betrekking tot de vredesverdragen met Hongarije, Roemenië en Bulgarije) onver- anderd moesten worden nageleefd. Een dergelijke politiek, die de internationale samenwerking tussen alle vredelievende landen ondermijnt, kan slechts nieuwe mogelijkheden openen voor de vijanden der democratie, in de eerste plaats voor de Duitse reactie, en zij kan verzekerd zijn van de openlijke of bedekte steun van die uitlopers van het Duitse fascisme, die in landen als Spanje nog de macht in handen hebben en elders in het duister hun machinaties pogen voort te zetten.

Met Franco-Spanje heelt Frankrijk een handelsverdrag gesloten, waarbij het de in het land zelf zo hoog nodige electriciteit, bauxiet en machinerieën voor export beschikbaar stelt. En voor een dergelijk gevaarlijk streven naar blokvorming heeft de leider der Franse socialisten, de man van de non-interventie in de Spaanse burgeroorlog, Léon Blum, de liefelijke benaming van West-Europese familie uit•

gevonden! Het geelt te denken, dat in landen als Denemarken, Zweden en Nederland steeds meer officiële stemmen opgaan, die tegen dit in het bijzonder voor de kleine landen zo riskante machtspolitieke spel waarschuwen. Het is een ander Frans socialist alweer, die zich volkomen openlijk heeft uitgelaten over de ware strekking van de Westerse lamiliegemeenschap, nl. André Philippe:

"Op de basjs van een solied Engels-Frans verbond kan een Westers blok gevormd worden, dat tezamen met de koloniale gebieden van Frankrijk, België en Neder- land voldoende kracht zal bezitten om op voet van gelijkheid betrekkingen te onderhouden met de twee grote machten van ons tijdvak - de USSR en de V.S."

In alle duidelijkheid wordt hier gezegd, dat het Westers blok als in hoofdzaak Frans-Engelse machtsconcentratie niet alleen een Europese, maar ook een wereld- politieke doelstelling heelt en dat het zijn spits richt zowel tegen de Sowjet Unie als tegen de Ver. Staten.

De aanwijzingen voor een verscherping van de verhouding tussen Engeland en de S.U. zijn talrijk, vooral wat betreft het door de Russen gecontroleerde Oost-

Europa. Een eerste voorbeeld is Oostenrijk, waar het zonestelsel van het begin af tot soortgelijke moeilijkheden als in Duitsland heelt geleid, die thans, na de erkenning van de regering-·Renner door de vier bezettende mogendheden wellicht opgelost zullen worden. Het feit, dat vele Quislings van de Balkan in de Brits-

12

Amerikaanse zones van Oostenrijk asyl schijnen te genieten, Is overigens beden·

keiijk genoeg. Ernstiger zijn de wrijvingen ·over Hongarije en Roemenië. In Hongarije hebben op 4 November verkiezingen plaats gevonden, waaromtrent aanvankelijk veel rumoer is geweest. De voorzitter van de geallieerde controle·

raad, maarschalk Worosjilow, zou de politieke partijen namelijk hebben willen dwingen tot het opstellen van een eenheidslijst, waarmee het vrije karakter van de verkiezingen verloren zou gaan. Inderdaad had hij in het belang van de nationale eenheid (een in West-Europa toch overbekende leuze, die men echter, wanneer zij in de zich economisch aan de rand van de algrond bevindende landen van Oost-Europa wordt gebezigd, als bewijs van totalitaire neigingen aanmerkt) de opstelling van een gemeenschappelijke lijst van sociaal-democraten, communisten, kleine boeren en nationale boerenpartij aanbevolen. De partijen berieden zich hier·

over uitvoerig, en besloten om wel als Nationaal Onalhankelijkheidslront een ge·

meenschappelijk verkiezingsmanifest uit te geven en na de verkiezingen een coalitie·

regering te vormen, doch niet tot combinatie van hun lijsten over te gaan. De kleine boerenpartij was tot dit laatste niet bereid; het is deze partij, die bij de verkiezingen een meerderheid heelt behaald. Uit democratisch oogpunt vallen dus tegen deze gang van zaken geen bezwaren te maken. Een andere bron van moeilijkheden was het Hongaars-Russische handelsverdrag, naar aanleiding waarvan de Britse en Amerikaanse regeringen te Moskou een protest hebben ingediend. Dit verdrag houdt een vergaande economische samenwerking (op het gebied van de landbouw, de industrie, de handel en het vervoer) tussen Hon·

garije en de S.U. in, waardoor de laatste ongeveer in de helft van de Hongaarse economie zou worden geïnteresseerd. Engeland en de V.S. maakten bezwaar tegen dit èenzijdig verdrag met een voormalig vijandelijk land, waarmee nog geen vrede is gesloten. Het ligt voor de hand, dat hierachter de wrok schuilt over de uitschakeling van de heerschappij van het buitenlands kapitaal, dat voorheen in de Balkanlanden dominerende invloed bezat. De enige steun, die Hongarije van buiten ontvangt, is die van de S.U., terwijl Engeland en de V.S. zelfs weigerden het nieuwe bewind te erkennen. Een speciale correspondent van de Times zegt het als volgt:

.,De enige hulp die de Hongaren hebben ontvangen, is van Rusland gekomen, De Unrra zendt niets aan de drie voormalige vijandelijke satelliet-staten, en er is geen teken, dat de Westerse machten bereid zijn een aandeel te nemen in het economisch herstel en de ontwikkeling van Z.O. Europa". (Times, 23 October).

Ook in Hongarije is een grote agrarische hervorming aan de gang en zijn reeds 5% millioen acres onder een hall millioen boerenfamilies verdeeld.

De achtergrond van de strubbelingen inzake Roemenië is geen andere. Voor de oorlog had de Royal Dutch Shell bijna de gehele Roemeense olie-·industrie in handen, terwijl ook in de industrie en het bankwezen veel Brits kapitaal was belegd. De beide vooroorlogse politieke partijen in dit land, de Boerenpartij van Maniu en de Liberalen van Bratianu, waren de speelbal van buitenlandse invloe·

den in het van corruptie doortrokken openbare leven van dit land. Thans regeert onder Groza het Nationaal Democratisch Front, dat in samenwerking met de S.U. de positie van Roemenië reeds aanmerkelijk heelt weten te verbeteren (agrarische hervorming, versterking vakbeweging, regeling Transsylvaanse pro·

bleem, uitvoering wapenstilstandsvoorwaarden). En toch heet het dat er geen democratie heerst en dat de oude historische partijen (! ) hun rol niet kunnen spelen.

In Joego-Slavië heelt het bewind van Tito meer dan de helft van de Industrie genationaliseerd en wordt drastisch opgetreden tegen de collaborateurs. Het moeilijke nationaliteitenprobleem is goeddeels opgelost door het invoeren van een

federatieve staatsvorm waarin Servië, Kroatië, Slowenlë, Macedonië, Bosnië en Montenegro autonomie genieten. Op 11 Nov. vonden de verkiezingen plaats voor de Constituerende Vergadering op de basis van algemeen, geheim kiesrecht voor alle mannen en vrouwen boven de achttien jaar met uitzondering van landver- raders. In nagenoeg alle landen van Oost-Europ~ en de Balkan vindt aldus een inwendige omwenteling plaats, leidende tot meer vrijheid voor de nationaliteiten, tot nieuwe, in deze gebieden ongekende democratische politieke vormen en tot vergroting van de welvaartsmogelijkheden door de opheffing van het groot·

grondbezit en de uitschakeling van het overwicht van het buitenlands kapitaal.

Ook in een land als Tsjecho-Siowakije dat geenszins onder rechtstreekse Rus- sische invloed staat, worden ingrijpende maatregelen tot nationalisatie van ver- schillende sectoren van het economisch leven (mijnen, zware industrie, banken) getroffen. Het algemene beeld dat deze landen bieden, is dus wel van geheel andere aard dan die Westerse politici en persorganen het voorstellen, die er blijkbaar belang bij hebben om de rest van de wereld door een .,stalen gordijn"

hermetisch van de Sovjet-Russische zone al te sluiten. Anders dan in West., Europa is hier geen enkele positieve aanwijzing van het vormen van exclusieve blokvorming en het staat vast, dat de Sowjet Unie nooit bezwaren heelt geopperd tegen nauwe betrekkingen van deze landen met het Westen, deze integendeel zelfs wel heeft aanbevolen, zoals zij ook zelf prijs stelt op een goede verstand- houding naar alle zijden.

Een schrille dissonant in het politieke leven van Zuid-Oost Europa vormt nog steeds Griekenland, waar bij de gratie van de Engelse regering een régime' gehandhaafd wordt, dat 18.000 voormalige ondergrondse strijders in gevangenis-.

sen opgesloten houdt en vele tienduizenden dwingt zich verborgE!n te houden ..

Behalve het antagonisme tussen Engeland en andere West-Europese mogend- heden en de Sowjet Unie ligt aan de opvattingen van de voorstanders van het·

Westers blok ook de neiging tot alweer van het overmachtige Amerikaanse imperialisme ten grondslag. Dit is te lezen uit bovengeciteerd~ uitspraak van André Philippe en het past ook geheel in het raam van de bestaande onderlinge machts- verhoudingen tussen de beide Angelsaksische mogendheden: de dochter is de moeder reeds lang boven het hoofd gegroeid. De opzegging van de Lend Lease•

Act heelt een en ander op financieel-economisch terrein duidelijk genoeg ge~ir•

lustreerd ,evenals de monopolisering door de Ver. Staten van de nieuwste opzien- barende vinding van de moderne techniek, de in verband met de behoeften der oorlogvoering toegepaste kennis van de atoomenergie.

DE ONBETWISTE MACHTSPOSITIE DER V. S.

De V.S. verheugen zich in een dergelijke onbetwiste machtspositie, dat zij geen krampachtige poging behoeven te doen om door blokvorming hun politieke invloed te versterken, gelijk de tot tweederangsmogendheden gedegradeerde staten Enge·

land en Frankrijk. Zij kunnen zich nog een zeker liberalisme in de wereldpolitiek veroorloven, zoals dat in de gedachte van de Atlantische gemeenschap tot uit- drukking komt, een veel ruimer politieke conceptie dan het West-Europese blok, zoals dat ook tot uitdrukking komt in hun schijnbaar royale standpunt tegenover de Philippijnen, aan wie zekere zelfstandigheid is verleend en in hun afzijdigheid bij de conflicten in Indo-China en Indonesië, waar de Amerikaanse kentekenen

14

zelfs van de door de Britse troepen gebruikte Lend Lease wapenen moesten worden verwijderd. Zij kunnen voorstanders zijn van een trusteeship, een internationale voogdij over voormalige koloniale gebieden, omdat zij weten, dat bij een dergelijk internationaal beheer de expansiedrang van het Amerikaanse kapitaal zich onbe- lemmerd zal kunnen doen gelden (getuige alleen al de recente verpanding door de Nederlands-Indische regering van de opbrengst van rubberondernemingen en tinmijnen tot verkrijging van Amerikaanse leningen). Het zelfbewuste, kwasi·

liberale, maar in wezen zuiver imperialistische standpunt der V.S. komt ook bijzon·

der duidelijk in de rede van president Truman van 29 October j.l. uit. De daarin geformuleerde twaalf punten zijn inderdaad even fraai en even idealistisch als de beginselen van het Atlantic Charter van Augustus '41 en lijken een consequente voortzetting van de buitenlandse politiek van Roosevelt, over welker vooruitstre·

vend karakter ook in de Sowjet Unie nooit twijfel bestaan heelt. Truman heelt ver- der de sedert de Londense conlerentie gangbare passimistische stemmingen bestreden en op de noodzaak en de mogelijkheid van blijvende internationale samenwerking gewezen .. Daarnaast zijn er echter een aantal momenten in deze rede, waaruit een andere geest spreekt: wanneer de president de veiligheid van het westelijk hallrond in de eerste plaats op de voorgrond schuilt, wanneer hij de vestiging van voor de nationale verdediging noodzakelijke bases elders aanstipt, wanneer hij ~tolt op de Amerikaanse heerschappij over de oceanen en tenslotte bovenal waar hij de onverbloemde belijdenis doet, dat de atoombom, dit laatste en gruwelijkste voortbrengsel van vijl jaar verdelgingsoorlog, een heilig wapen in handen van de V.S. moet blijven. Moge het eerste nog toelaatb~ar zijn in het kader van het handvest van San Francisco, dat regionale groeperingen als de Pan·

Amerikaanse Unie erkent, moge de vestiging van militaire bases en de controle der zee'ën nog gezien worden als een onderdeel van de taak der V.S. als een der voor de handhaving van de wereldveiligheid meest verantwoordelijke der Verenigde Naties, toch bestaat bij dit alles voortdurend het gevaar van machts- misbruik en terugvallen in het tradionale isolationisme, waarvan de meest reac- tionnaire kringen van het Amerikaanse kapitaal voorstanders zijn, en dat eel) enghartige Amerikaanse machtspolitiek betekent. Wat het Amerikaanse continent zelf betreft, is er overigens nog steeds de zere plek Argentinië, waar fascistische stromingen, wier verband met de Duitse nazi's vaststaat, zich openlijk uiten en;

sterke invloed op de regering bezitten; sanering en beveiliging ware hier zeker op zijn plaats. Bovendien is er de houding van de V.S. tegenover het op de knieën gedwongen Japan, dat niet onder toezicht van een geallieerde controle- commissie staat zoals Duitsland, maar waarvoor Amerika alleen de verantwoorde- lijkheid draagt. Wel is er thans een adviescommissie voor het Verre Oosten inge- steld, een oplossing, waarmee de Sowjet Unie nog geen genoegen heelt genomen.

De keizerlijke dynastie als kern van de Japanse feodaal-militaire orde is tot nu toe gehandhaafd en het is juist in verband hiermee, dat een gezamenlijke geallieerde controle van Japan gewenst ware. In China hebben de Amerikanen aan de rege·

ringstroepen van Tsjang Kai Sjek vrijwel openlijke steun verleend bij hun botsingen met de Chinese communisten in Noord-China en Mandsjoerije, een optreden, dat voortvloeit uit de uitgesproken pro-Kwomintang gezindheid van de leidende Ameri·

kaanse regeringskringen. Het conflict in China wordt nog gecompliceerd door de omstandigheid, die ook de Amerikaanse stellingname te bedenkelijker maakt, dat in de strijd tegen de communisten gebruik gemaakt is van de hulp van Japanse troepenonderdelen (evenals bij de conflicten met de nationalisten in Indo-China en Indonesië door de Britten).

Tegen de zelfbewuste wereldmacht der V.S. tracht Engeland mede front te maken door middel van het Westers blok, waarin juist de zwakkere koloniale mogend·