DIE .... == == I M P L I K A S I E S . ...u....AN DIE

DIE _{.... ==} == I M P L I K A S I E S . ...u....AN DIE

==- - - - - -1- ^{=- -- ==}

I N S T E L L I N G V A N K 0 S H U I S-

---....,--== -

BOERDERYE IN T R A N S V A A L.

Deur

.

C. V .Al~ ^{DER \iKLT, B. SC.} B. ED.

I

I

'

Vq4rg~le t~r gedeeltelike voldo ning aan d4e vereistes vir die graad Mag ster Edu- cationis in die Fakulteit Opvoe kunde aan ; .__ ^..._. ... ^, __ __

d~e Potc:1efstroorrse Universi tei t vir

' '

Christelik~ Ho~r Onderwys.

PROMOTOR: PROF. H. J. iJ. -BINGLE.

J

Morgen~ on.

Oktober 1957.

•

TNHOUDSOPGAWE.

I nl e i ding . . . . . . . . . . " . . . . . . . . Hoofstuk I: Publieke Administrasie . . . . • . . . • •

A. Die Wese van Administrasie •.

B. Die Wese van Publioke Admini- s tras i e •••••••••••••

I. Definisie •••••.••.••.•.•

II. Die Publieke Diens ..•••.

III. Kenmerke van die Publieke Diens en sy Amptenare •..

1. Monopolie . . . • . • . . 2. Gemeenskapsdiens ..••

3. Konsekwentheid .•..•..

4. Anonimiteit .•••...

5. Openbare aanspreeklik-

(i)-(iii) 1-11

1 1 1 1 2 2 2 2 2

he i d . . .

2 6. Openbare inligting .. 2

7. Organisasie •...••.•• 2 8. Doeltreffendheid •..• 2 C. Beleidsbepaling . . . • • . . . . • . . . 2

I. Politieke of Algemene be-

leid

3

II. Uitvoerende beleid • . . . 3 III. Administratiewe boleid .. 3

IV. Tegniese beleid •...•...• 3 D. Beheer oor die Publieke Admi-

nistrasie .. o... 3

I. NoodsaaklikJ''l.eid van Be-

heer . . . . . . . . . . . . 3 II.

III.

IV. v.

Beheer deur rende gesag Beheer deur Beheer deur Beheer deur

die Uitvoe-

o o o o o o . p o 1 1 o o o o

Wetgewing .•.

die Regbank . die Gemeen-

4 4 5 skap . . .

5 E. Organisasi~ . . . • . . . • . . . . • 5

I. Definisie . . • . • . • . • . . . . • . 5

II. Administratiewe Organisa- sie

1.

2.

• 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 • 0 0 0 0

Funksie van die Admi- nistrateur . . . . Aard van die Organi- s as i e

3. Die Organisasiepatroon (a) Funksioneel .•.•

(b) Unit~r •••...•.•

III. Die Provinsiale Admini- strasie van Transvaal ••.

1. Enige sake wat aan die Provinsiale Rege- ring toegowys is •••.

(a) Die Provinsialo Huishouding ·""""

(b) Ond,erwys ••....•

(c) Die Provinsiale Inkomstefonds •.

2. Amptenare wat volgens wet deur die Goewer- neur-Generaal-in-Rade aangestel word . . • . . .

(a) Die Administra-

5 5 6 6 6 6 7

7 7 7 7

8

t eur . . . . . . . . 8

F.

(b) Die Provinsiale Oudi te,:.r . . • . . .

(i) Sy Benoe- ming . . .

·. ii) Sy Funksie

3. Organisasie van die Provinsiale Admini- strasie

(a) Die Provinsiale Sekr.etaris ..•.

(b) Die Provinsiale Assistent-Sek ...

(c) (d)

Samevatting

retarisse •.••.

Die Departement van Finansies . Die Onderwysde- ::()artement . . .

(i) Organisa- sie

(ii) Prosedure

8 8 8

8 8

8 9 9 10 9 10

Hoofstuk II~ Die Instelling van Koshuisboer- derye in Transvaal . . . . • . . . • A. Die Probleem van Platteland-

13-24 se Onderwys • . . . 13 B. Sentralisasie as Oplossing

van die Probleem . . . • . . • . 13 I. Van 1900 tot 1910 .•... 13 II. Van 1910 tot 1932 ..•.. 13 III. Sentralisasie Tiord as

Belej.d aanvaar in 19 36 14 C. Die Koshuisboerderye' as Pro-

duk van die Sentralisasiebe-

leid

16 I. By Sentrale Skole . . . 16 II. By Skoolp~ase . . . 17 D. Groei en Uitbreiding van

die Koshuisboerderye . • . . • . 18 E. Funksies van die Koshuis-

boerdery • . . . oo••·· ¹⁹

I. Opvoedkundj.g o... ¹⁹

l. Besonder ····••o•·· ¹⁹

2. Algemeen • • • • • o • • • • 20 II. Voorsiening van Voedsel

aan Koshuise . . . 21 F. Sa"llevatting ••...•..•.• 22

Hoofstuk III. Regulasies

Reels en Voorskrif- te insake Koshuisboerderye ..•.

~ A. Die Voorgeskrewe Prosedure i.v.m. Ontvangste . . . . I. Die Prosedure in die

Kaapprovinsie

Oranje Vrystaat en Natal •....

1. Die Kaapprovins:i.e . 2. Die Oranje Vrystaat 3

Natal

~

II. Die Transvaalse Prosedu-

re

B. Regulasies insake Skoolplaas-

25-52 25

25 25 26 26 27 boerderve . • . . . • . . . 29 I. Die

··;··· ''-Le

Skoolplaasboerdery ..•. 29

II. Die Regulasie-aange-

leentheid . . . 30 C. Regulasies, Re0ls en Voor-

skrifte insake Koshuisboer-

de rye .

31 I. Die 1936-regulasies ... 31 l

Be palings . . . o • . • 31 2o Reels en Voorskrif-

Die l.

2.

te gebaseer op die

1936-regul~sies ••o 32 (a) Die Koshuis-

kr:':!-rtc.::::>lo t2:.'1. t 32 (b)

(c)

(d)

(e) (f)

(g) (h)

TGr:."ei::1bepaling vir Inspeksie- doeleindes ...

(i) Die In- spekteur van Onder- wys

(ii) Die Ge- neeskundi- ge Inspek- teur .•.•

(iii) Die Buite-

inspe~{teur

Voorsiening van Plaasprodukte aan Ondcrwysers e.a. Persone • Werksaamhede van die Euite- Inspekteur ...

Verkoop van I{a]_vvers

Benoeming van i·n Inspekteur

vnn Koshuise o Ecnheidskoste- syferbepaling Kontrole ocr Plaasgereed- skap

1942-regQlasies .••

Bepalings

Reels en Voor3krifte voortvloeiende uit die 1942-regulasies

(a) Finansiele en

(b) (c)

(d)

Administratie- we Sake ••

Buite-aktiwi- tei te

Inspeksies .oo (i) Die In-

spekteur van Onder- wys • "

(ii) Die Ge-

neesku..."Yldi- go Inspek- teur . . . . (iii) Die Buite-

inspekteur (iv) Die Kos-

huis-in- spekteur Afsluiting van die Kasboek en berekenin van

33

33

33 33

33

33 33

34 34

34 34 34

35 35

36 36

36

37 37

37

D.

Eenhe-~dskos te-

syfers ••oo••· 37 III. Die 1050-rogulasies ••. 38 l. Bepalings ••oo••••• 38 20 Voorskrift0 voort-

7looionde uit die

1950-regulasies ••o 38 (a) Terrein v~n

die Kos:~uisad-

-i_'iseur

(b) ~oekhouding by

Koshuise en be- rekening "';an Eenheidskoste-

38

syferc •o•••oo 38 (i) Die Inkom-

(ii)

ste- en Uitgawere- kening o o

Die Balans- 39 staat • o . 39 (c) Gewysigde Kas-

~OGk

39

JV. Rr:·Jnll_»si.cs insake Kcs-

-'-~u.isboerderye o o o . o ..• o 40 lo Bepalings ... o.oo•• 40 2. Reels en VoorckYif-

te voortvlceiende uit die Boerderyre-

~uls.sics •••.. o.... 42

\a) Vasstelling ^V3n

Prod~{tepryse 42

(b) A~ge~cne BJek-

(

'

\ c-

(d) Samevatting

~,-~ ... '1ld -:_n,g

E ?J.:.::.ningpros e-

d:~J~e io~v- oillo

Bc;;:.,;:r.'de17-ak tij_-

43

w-'- t e i t ,_; , . . . . . 4 3 ( ~-) D:i.

J}3gin-

s3l o•••• 43

1 · · '

Die Pr'-'1{-

\

-

tyk

~ ii:i.) Die Teg-

- ,

nle.r:

D:~c Lewende Ha- weregister •••

o o o o o o o o o o o o o o o

43 43 48

__________

___________ _ 49

Hoofstuk IV: Krit~~se B~slf_ouj.:.:g,g . o o

A. Die Instelling van die Kos- huisboerderye •••. o

o o o • o o • I. Die Bepla~ningsaspek o•

II. Die Publieke Administra-

53-100 53 53 sie-aspok

54 l. Algemene Administra-

Ble

55

2o Besondere Admini-

s~rasie ••ooo••••oo 55 (a) Die Wec;e •. ooo 55 (b) Deleidsbepaling 55 3. EehePr ...• 56

(a) r~ ceo saal::likheid

v~n Beheer .•• 56

(i) Ekstcrn o 56

(ii) Intern.. 57

(o) -.Jo-:,.·::o.1 van Beheer 57

( ·i ]. '

_-

Deur die Jitvoeren- do Gesag J:'Jeur Wet- gewing o.

~-G ~)rgani~1asie

5

0aJ~e,ra~tints ,)

B. ~agniese B3loid t.o.v. Kos-

:'luisboGrde:..'l~rc

I

J~J .. gE-:me en

II. Noocbaaklj_kheid vs.n Re- gu;..:?.sies? Reels en Voor-

s k:r :.:_ f -l; e

'

2.

AlgemeGn ..••••.•••

Omj_y;:d::-lg 7an Magt e en Pligte ^v~n ver- a:-.:twoordeljke Am:p- te:::J.are

3. Verslaggewing •••••

4. Die Tegniese Aard van Boerderybeheer III. Voorskrifte i.v.m. die

57 58 59 60

61 61

63 63

63 64 64 Opvnodkund.:i.ge Funksie • 67 ' Uitc;angspunt • •••o• 68

20 Tiie OpvoedkQndige

]~nk0ie van die Ko8-

huisboe:~derye •

68 (a) I,l8id1nd .••• 68

~b) Doels~3:ling

·vr:-.~1 Land"Jo,J.-on-

derwys

_. o••···· 69

\

- ...

._ l ; Lepar '; e- ffiCntele I<>eJ..s tol- J_ing

^-~

( j_:~_) Prj_:t .. 2::~

r • • .. 0 - A

I,

ll·=- j ...., JJ[Otl.__;_I.::)T, Tmol4~as~oe van die

J eJ.s t c~lling , "

( 3.) LJ .. nLlbc:.l-··ond.ar-

vr~tR moe-:; prak- t :!_ e !-J \V o 3 s

(b) 1sndbou-onder- wys moet in ge- menc;de skole ge3kied •••..•

L~. r:l:'egniese ui tvoering van die Opvoedkundi-

?e beleid ..••••••

,a) Landbou-onder-

vvys met betrek- king tot Gedif- forensieerde Onderwys

(b) Organisasie van Land1)ou-onder-

( (">

l

\ ..._, /

vvys , .•

}e:_:;_~o c1no eJ- vo o:...'-

G i Gll~-D~..S

( i) ~C'oc:.ke:v1.ning (i~\ K~alifika-

sies •..•

_, • ? 1 a -L

or::

<T ,_ -~ '~"¹-<"r.:lfte

i.V.:11o diG

Reg"lt..las~Les •

69 69 70 70

70

70

71

71

72 73 73 73 74

75

·:rabel J

Tabel II~

Tabel ^III~

Tabel IV~

2. Implikasies van die

Re~ulasie-bepalings

(a n Eekenings~el-

sc~l en Kostebe-

:...

....

noodsaaklik ..

(b) Beheer is nood- saakltk

3o Die Rekordstelsel io

Vom. Koshuisboerde ....

rye

(a) Sy Funksie . . .

(b) Die Grondslae (c) Toepar;sing van

die stelsel in die Pr:-.ktyk

(i) Versame-

ling van die Gege- vvens

(ii) Opsomming

en verwer- king van die Gege- wens

(iii) Afronding

en vertol- king van die Gege- wens .

4. S3.mevatting .... o ...

5. Slotsom o•o••···

-~~-+-,:n_':'::::J van die Transvaalse Provin- siale Adminj_strasie t. o. v o Kapi tale Dienste en Nieubels en Uitrusting ge- durende die Boekjare 1935/36 tot 19 39 /.::~o

Uitgawe, Inkomste en Waarde van Le- wende Hawe van Koshuisboe~derye vir

die jare 1938- 1953 •o••· oooooo••

In~omste en Uitgawe in Kontant en Natura van sekere Koshuisboerde~

rye

Koste per Leerling van Landbou-, Middelbare en Normaalkollege-onder-

75

-r::;

76

77 77 77

78

78

88

93 98

99

16

1

19

59

vvy s •

7 6 Bylae A

101 Bylae B

102 By l a e C .

10 4 By_la.e D

106 Biblibgrafie •••••o•• •... o•••o•••oo••• ... ~. .. 108

---000---

INLEIDING.

Oorspronklik sou hierdie verhandeling gegaan het oor die implikasies wat die instelling van koshuisboerderye met hulle meegebring het t.o.v. die tegnie~~l*~~ deur die superintenden- te van die koshuise waaraan hulle verbonde is, uitgeoefen be- hoort te word en in daardie sin is dit die resultaat van wee en middele wat gevind en geskep moes word om situasies en probleme wat die praktyk gebaar het, die hoof te kan bied.

Die konsepsie van die probleem het plaasgevind by n kos- huisboerdery wat slegs ui t •n klompie melkkoeie bestaan het waarvoor op •n paar morge droeland ruvoer vir die skraal maande verbou is en alhoewel hierdie kuddetjie aanvaar is omtrent soos

die melkkoei van •n huisgesin nl. dat .. di t •n gewaardeerde deel van die huj RbQuding is, was daar tog •n vae besef dat daar im- plikasies van •n ingewikkelder aard moet wees ui t hoofde van die feit dat dit n provinsialo onderneming is.

Latsr het die praktyk hierdie vae besef tot n probleem laat aangroei toe elder.s ':1 ta8Jnlil: ui tgebreide boerdery gehan- teer moes word by •n koshuis waar die finansies groat kommer ge- baar het en dit spoedic duidelik geword het dat dit nodig sou wees om te bepaal welke aandeel koshuis en boerdery afsonderlik gehad het in die ontwikkeling van die toestand. Hierdie besef het die noodsaaklikheid van selfs tandige ~ ~ (

"1J·•udin~ van die boerdery se finansiele verloop na vore gebring waaruit die idee van •n rekordstelsel gebore is. Hierdie idee is in praktyk ge- bring en al gaa~de het dit ontwikkel tot die vorm soos wat in die Kritiese Beskouing uiteengesit is.

Met verloop van tyd is die behoefte egter ook gevoel om hierdie stelsel wat so op sy eentjie eRmet die oog op die op-

lossing van plaaslike probleme ontwikkel is ook te benader uit

die oogpunt van die Transvaalse Prnvinsiale Administrasie onder

wie se sorg die boerdery as provinsiale onderneming eintlik

tuishoort en uit hoofde wa&rvan dit onderhewig is aan die be-

ginsels van die Publieke Administrasie in die algemeen en die wette en statute van die Provinsiale Administrasie in die be- sonder. Veral is hierdie behoefte versterk toe die stelsel ge- leidelik meer belangstelling van die kant vah sekere Provinsi- ale Amptenare erlang het~ en- toe die Transvaalse Onderwysdepar- tement ui te~ndelik by Omsendbrief 30 van 1957 •n Rekeningstelsel vir Koshuisboerderye voorgeskryf het wat blykbaar op die begin- sels van hierdie stelsel gebaseer is, is die studie onderneem en dit het aan hierdie verhandeling sy finale beslag gegee.

Hierdie uiteensetting dien nie slegs om die verhandeling te motiveer en die agtergrond daarvan te skets nie, maar ook om die histories-kritiese metode wat gevolg is, te regverdig en die studieveld te omlyn, nl. ondersoek na~-

(i) die wese en beginsels van publieke administrasie;

(ii) die funksie en statute van die Transvaalse Pro- vinsiale Administrasie;

(iii) die motief wat die Provinsiale Administrasie daartoe gebring het om die boerderye in te stel;

(iv) die implikasies van die instelling, die maat- reels wat die Provinsiale Administrasie na aanleiding daarvan getref het? die rol wat die Provinsiale Ouditeur uit hoofde van sy beson- dere funksie in hierdie verband gespeel het en afsluiting met ^TI kritiese beskouing met aan- duiding van maatreels wat getref kan word om leemtes wat nog bestaan, te vul.

Ten slotte moet TI negatiewe aspek van die ondersoek ver- meld word, nl. dat die voorneme van ^TI vergelykende studie met ander soortgelyke stelsels nie ten uitvoer gebring kon word nie.

Ten spyte van •n wye ondersoek wat ingestel is, kon slegs een so

TI stelsel gevind word, nl. die

Rekordboek vir Boere" opgestel

deur die Afdeling Ekonomie en Marke van die Departement van

Landbou. Alhoewel hierdie stelsel ·n soortgelyke ui tgangspunt

en funksie het as die van die koshuisboerderye, word dit uit

die aard van die saak in die praktyk anders toegepas aangesien

die koshuis- en die gewone plaasboerdery uit ekonomiese oogpunt

(iii)

verskillende doelstellings het

sodat ^TI verglyking van die twee stelsels nie veel nut sou he nie.

---oooOooo---