datum: 06-03-2022
plaats: De Ontmoeting, Assen
Schriftlezingen (onderstreept = hoofdlezing): Lucas 4:1-13
liederen: ps 91a; Lb 547:1,2,3; lied van Rainbow de duif; Lb 539: 1,2,5; Zingenderwijs 27:1,2,9; Lb 368d; AWN 3-30 eventuele bijzonderheden:
Gemeente van Jezus Christus
1. Hongerigen voeden,
dat kan een duivelse beproeving zijn.
Vandaag starten we hier in de kerk met de 40dagentijd die afgelopen woensdag -aswoensdag- is begonnen.
We werken met een project over de zg. 'werken van barmhartigheid', die we kennen uit de gelijkenis van Jezus over het laatste oordeel, met als centrale zin:
wat jullie gedaan hebben voor een van de geringsten van mijn broeders en zusters, dat hebben jullie voor Mij gedaan.
Vandaag gaat het over het eerste werk van barmhartigheid:
'de hongerigen voeden'.
En dat verbinden we met de klassieke evangelielezing voor deze zondag:
de beproeving van Jezus in de woestijn door de duivel, en dan met de eerste beproeving:
die van de honger en het brood.
En daarom dus:
hongerigen voeden,
dat kan een duivelse beproeving zijn.
2. Ga maar na:
a. Op veel plekken in de wereld lijden mensen honger.
Niet omdat er niet voldoende voedsel zou zijn, maar omdat we het voedsel niet eerlijk verdelen.
Want de rijken en machtigen, wij,
wij eten teveel
en verspillen ook nog een eens een boel;
en daarvan zijn de gerinsten het slachtoffer,
die geven we uiteindelijk alleen maar stenen voor brood.
b. Bovendien:
voedsel, brood,
dat is voor ons vaak het allerbelangrijkste:
als we maar te eten hebben, als we maar kunnen consumeren.
En dan nog even verder gedacht:
ons leven is vaak nogal gericht op directe en eigen behoeftebevrediging, op onze eigen kleine wereldje en leventje,
daar besteden we al onze tijd en energie aan.
En zo leven we vaak bij brood alleen…
Waar zou je ook nog meer naar moeten hongeren...?
c. En verder,
de komende tijd zal de honger in de wereld alleen maar toenemen.
Oorlog in Oekraïne raakt wereldwijde voedselvoorziening, zo stond in Trouw gisteren.
In Oekraïne wordt heel veel graan verbouwd en dat komt nu in gevaar.
Waarbij de armste mensen het hardst geraakt worden.
Poetins doldrieste acties zullen bovendien nog veel meer mensen de dood injagen, bijvoorbeeld in Jemen,
waar toch al hongersnood heerst.
Prijzen van brood,
maar ook van brandstof en energie en transport-, ze zullen alleen maar stijgen,
met nog meer honger als gevolg.
d. En daarom dus óók:
hongerigen voeden,
dat kan een duivelse beproeving zijn.
Want het lukt ons maar niet
om het brood wereldwijd eerlijk te verdelen en zo de honger de wereld uit te helpen.
3. a. Nou gaat het in de Bijbel nooit om 'brood alleen'.
Brood is wel heel gewoon ons dagelijks voedsel, maar brood staat voor meer.
Brood is namelijk 'leven' in de meest volle betekenis, in de meest existentiële zin;
leven zoals leven bedoeld is;
zinvol leven, overvloedig leven, leven in vrede en recht, sámen-leven.
b. Dat klinkt ook door in het verhaal van de beproeving.
Als Jezus zegt:
de mens leeft niet van brood alleen.
Woorden uit Deuteronomium, waar er daar dan nog bijstaat:
maar van alles wat de mond van de Heer voortbrengt, of, in een andere vertaling:
bij alle woord dat uit Gods mond voortkomt.
Deuteronomium verwijst daarbij naar het Exodusverhaal, het verhaal van bevrijding uit het doodsland Egypte, van de woestijnreis, veertig jaar lang,
als een beproeving…;
het verhaal van het manna dat God onderweg gaf, van de geboden, de richtingwijzers ten leven, van het op weg zijn naar het beloofde land, die wereld die goed zal zijn.
Deuteronomium verwijst dus naar het oer-verhaal van de Bijbel en daar gaat het dus ten diepste om bij 'brood':
om leven in vrede en vreugde, in geluk en goedheid,
in recht en rechtvaardigheid, op een aarde die goed is.
Dat staat er dus allemaal op het spel bij die beproeving met het brood en bij het voeden van de hongerigen.
c. Daarom bezwijkt Jezus ook niet voor die beproeving om de steen in een brood te veranderen,
en daarom verwijst hij juist naar Deuteronomium.
Want Jezus is niet gekomen om stenen voor brood te geven
maar om het 'brood des levens' uit te delen;
het levensbrood dat uit Gods mond komt,
de woorden die God gesproken heeft en nog altijd spreekt.
Dáár leven mensen namelijk écht van.
Want die woorden van God vertellen ons
van brood dat gebroken en gedeeld moet worden.
Die woorden van God roepen ons op
om eerst Gods koninkrijk te zoeken en zijn gerechtigheid en dan zal al dat andere,
zoals voedsel en kleding,
ons bovendien geschonken worden.
Jezus weerstaat de beproeving om 'zomaar even brood te toveren', want brood komt er niet 'bij toverslag', nee,
brood komt er
als mensen gaan horen naar de woorden van God, die woorden gaan gehoorzamen en gaan doen, gaan breken en delen,
gaan werken aan barmhartigheid en gerechtigheid.
4. a. Jezus zal het zélf gaan doen:
brood delen,
óns brood léren delen, breken en delen.
Als symbool ook voor hemzelf,
zijn eigen gebroken en gedeelde lichaam,
symbool voor de weg van dood en opstanding die hij ging, van de tarwekorrel die sterft in de aarde
om vele nieuwe tarwekorrels voort te brengen.
Jezus deelt het brood met ons:
aan de avondmaalstafel wordt dat het meest duidelijk, worden wij met al onze zintuigen, met heel ons bestaan
in die barmhartigheid van God betrokken.
En daarom is die avondmaalstafel het hart, de kern van dat eerste werk van barmhartigheid:
de hongerigen voeden.
b. Maar pas op:
juist aan die avondmaalstafel ligt ook de beproeving op de loer.
Want die tafel is in de eerste plaats een diaconale tafel, en tafel van dienen en delen;
een tafel waar ook de mensen die zelf geen brood hadden werden gevoed;
en waar daarom de beproeving van misbruik dichtbij lag:
Bij de maaltijd die u houdt
zorgt iedereen alleen voor zichzelf,
zodat de een honger heeft en de ander dronken is, zo schrijft Paulus aan de Korintiërs,
en daarom is er geen sprake van de maaltijd van de Heer…
Ja, het brood van het avondmaal en het brood van de diaconie zijn nauw met elkaar verbonden;
liturgie en diaconie horen bij elkaar;
de tafel van de Heer en de gastvrije eettafel
waar hongerigen, armen, vluchtelingen, vreemdelingen, schooiers voor uitgenodigd zijn-,
die beide tafels zijn feitelijk dezelfde tafel.
5. a. Ja, hongerigen voeden,
dat kan in de woestijn van het leven en in de woestijn van de wereld-, dat kan een duivelse beproeving zijn.
Maar,
weerstand bieden aan die beproeving,
je oefenen in leven met de woorden uit Gods mond, zoeken naar Gods koninkrijk en zijn gerechtigheid:
juist in deze veertig dagen kunnen we dáár mee bezig zijn.
Dit jaar dus via die 'werken van barmhartigheid'.
b. Ook heel praktisch.
Bij 'de hongerigen voeden' denk ik bijvoorbeeld aan:
- de voedselbank;
hopelijk hebben we daar vandaag weer spullen voor ingezameld, en anders kun je nog wel een gift overmaken
of je aanmelden als vrijwilliger;
- of:
de collecte voor Rwanda vandaag,
bedoeld om boeren te kunnen trainen in landbouwtechnieken zodat ze genoeg voedsel kunnen verbouwen
en hun kinderen geen honger hoeven te hebben;
- of:
de extra collecte voor Oekraïne vandaag, om de mensen daar te helpen
met o.a. voedsel en water.
- Maar:
je kunt ook denken aan 'samen eten',
bijvoorbeeld zoals jongeren in onze gemeente gedaan hebben met jonge asielzoekers;
of bijvoorbeeld 'de langste tafel van Nederland' in de week van de eenzaamheid.
c. Samen eten:
in de kerk is de maaltijd
immers het hart van alle líturgie en alle díaconie.
Zoals ik dat zo mooi verwoord vind in de regels uit onze aanvangspsalm:
Zoek je bij Hem -bij God-,
zoek je bij Hem een onderkomen, dan wordt zijn vrede jou tot brood...
En daarom dus:
Overal waar gebrek aan brood
de mensen plaagt met hongersnood, zijn wij Gods handen voor elkaar:
als hoopvol zegenend gebaar.
AMEN.
