Een verkenning naar invloeden van flexibele produktie automatisering op het management informatie systeem
Roozen, F.A.
1986
document version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Link to publication in VU Research Portal
citation for published version (APA)
Roozen, F. A. (1986). Een verkenning naar invloeden van flexibele produktie automatisering op het
management informatie systeem. (31 ed.) (Serie Research Memoranda; No. 1986-31). Faculty of Economics and Business Administration, Vrije Universiteit Amsterdam.
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.
• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.
• You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
E-mail address:
vuresearchportal.ub@vu.nl
Download date: 13. Apr. 2021
05348
\a$S
SERIE RESEHRtH mEmORMIDIl
EEN VERKENNING NAAR INVLOEDEN VAN FLEXIBELE PRODUKTIE AUTOMATISERING OP
HET MANAGEMENT INFORMATIE SYSTEEM
F.A. Roozen
Researchmemorandum 1986-31
VRIJE UNIVERSITEIT
FACULTEIT DER ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN A M S T E R D A M
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING 4
Hl DE NOODZAAK VAN GROTERE AANDACHT VOOR HET PRODUKTIEPROCES 5
H2 DE ONDERDELEN VAN EEN GEÏNTEGREERD FLEXIBEL PRODUKTIE
AUTOMATISERINGS SYSTEEM 7 2.1 COMPUTER AIDED DESIGN 8 2.2 GROUP TECHNOLOGY 8 2.3 PRODUKTIE PLANNING EN BEHEERSING 9
2.4 AUTOMATED MATERIALS HANDLING 10 2.5 COMPUTER AIDED MANUFACTURING 10
2.6 ROBOTS 11 2.7 COMPUTING TECHNOLOGY 11
H3 OVERGAAN OP FLEXIBELE PRODUKTIE AUTOMATISERING EEN
STRATEGISCH PROBLEEM 12 3.1 SCHAALVOORDELEN NIET LANGER ZALIG MAKEND 12
3.2 STRATEGISCH BELEID INZAKE FPA 13 H4 VOLDOET DE CONVENTIONELE INVESTERINGBESLISSINGS PROCEDURE
NOG WEL? 16 4.1 PROBLEMEN BIJ HET GEBRUIK VAN ANALYTISCHE
BESLISSINGS TECHNIEKEN 16 4.2 DE NETTO CONTANTE WAARDE METHODE 18
H5 RANDVOORWAARDEN TEN AANZIEN VAN VOORRAAD EN KWALITEIT 21
5.1 VOORRADEN 21 5.2 KWALITEIT 22 5.3 PHILIPS EUROPA 23
H6 IS TOEPASSING VAN FPA ALTIJD MOGELIJK 24 6.1 PRODUKTIVITEIT VAN HET PRODUCTIEPROCES 24
6.2 HET PRODUCTIEPROCES NADER BEZIEN 25 6.3 FPA ALS ONDERDEEL VAN HET PRODUCTIEPROCES 25
H7 MANAGEMENT ACCOUNTING SYSTEMEN MOETEN AANGEPAST WORDEN
AAN DE VERANDERDE OMGEVING 28 7.1 HUIDIGE PROBLEMEN ALS GEVOLG VAN VEROUDERDE ACCOUNTING
SYSTEMEN 28 7.2 AANVULLINGEN OP EN AANPASSINGEN AAN BESTAANDE
ACCOUNTING SYSTEMEN 29 7.3 DE INVLOED VAN GEAUTOMATISEERDE INFORMATIE VERWERKING
OP DE ACCOUNTING SYSTEMEN 31
H8 DE IMPLEMENTATIE PROBLEMATIEK 33 8.1 DE TECHNIEK EN DE SYSTEMEN 33 8.2 DE MENS EN ZIJN ROL IN DE ORGANISATIE 34
8.3 DE ORGANISATIE 35
EVALUATIE 36
NOTENLIJST 37
LITERATUURLIJST 39
INLEIDING
Verscherpte concurrentie zowel op internationaal als nationaal niveau, groeiende nadruk op gesegmenteerde markt-benadering en de voortschrijdende technologische mogelijkheden van flexibele produktie automatisering zijn de voornaamste oorzaken van een hernieuwde aan- dacht voor het produktieproces als strategisch wapen. Een direct gevolg hiervan is dat de delegatie van investeringsbeslissingen naar een lager niveau in de organisatie niet langer als gewenst beschouwd kan worden.
In het navolgende wordt nader ingegaan op de verschillende aspecten die van belang zijn bij geïntegreerde flexibele produktie automatise-
ring. Er dient met nadruk op gewezen te worden dat volledige integra- tie eigenlijk nog nergens verwezenlijkt is, alhoewel er met name in Japan een aantal bedrijven een aardig eind op weg zijn. Dit neemt echter niet weg dat integratie reeds in de planningsfase meegenomen dient te worden, dit om latere suboptimalisatie te voorkomen.
Hl DE NOODZAAK VAN GROTERE AANDACHT VOOR HET PRODUCTIEPROCES
De huidige marktfragmentatie waarbij iedere markt zijn eigen specifieke wensen ten aanzien van een produkt stelt, de snelle techno- logische ontwikkelingen die continue een directe doorvoering in pro- dukt en produktieproces vergen, de eisen die de klant ten aanzien van een produkt stelt met betrekking tot kwaliteit betrouwbaarheid uniekheid en levertijd en tenslotte de steeds vaker optredende veran- deringen met betrekking tot het voorgaande vergen van een producent dat hij in kleine series produceert, geen tot lage voorraden aanhoudt
, alert reageert op veranderingen en toch efficiënt produceert. Flexi- bele produktie automatisering en de integratie van de produktië'f'unctïir 'nvet"ande*ré;"fnfic;trésTh";13e organisatie zoals ' marketing, research en
development enz. maakt " dit mogelijk. Geautomatiseerde produktie met behulp van flexibele produktie automatisering (in het vervolg FPA) is betrouwbaarder, accurater en voorspelbaarder. Het doorloop-proces is aanzienlijk korter als gevolg van verkorte wachttijden, verbeterde produktieroosters, minder storingen, de mogelijkheid van verandering van route langs alternatieve machines en een veel kortere produktie- route als gevolg van het gebruik van minder machines die meer gereedschappen hanteren. Daarnaast nemen tussenvoorraden en wacht-
tijden als gevolg van verkorte omsteltijden sterk af. De omstelling ' v"an een machine geschiedt door het inlezen van een ander programma en <
is dus een gemakkelijke, weinig tijd kostende procedure. Al deze voor- delen waardoor snel, efficiënt en van hoge kwaliteit zijnde kleine series geproduceerd kunnen worden, vormen een bron van strategisch voordeel. Blijft men.echter achter bij zijn concurrent dan zal dit een aanzienlijk verlies van ^marktaandeel met zich mee brengen dat later alleen tegen hoge extra kosten weer terug gewonnen kan worden. Wil men inspelen op de mogelijkheden die de markten bieden dan vergt dit een vroegtijdige implementatie van FPA.
Het sleutelwoord bij FPA is flexibiliteit. Flexibiliteit is het vermogen van een organisatie om snel, effectief en efficiënt zich te kunnen aanpassen aan zowel intern als extern wisselende omstanH' digheden. Huidige produktieprocessen worden nog te vaak gekenmerkt door starre apparatuur waarmee een hoge efficiëntie in de zin van lage unit-kosten en hoge precisie bij grote produktie^aantallen bereikt wordt. Flexibiliteit gaat nog te vaak gepaard met een lage produktivi- teit en hoge kosten. Deze bestaande trade-off tussen flexibiliteit en efficiëntie vervalt grotendeels bij de ingebruikname van FPA. Het wordt nu mogelijk om de voordelen van flexibiliteit noodzakelijk voor klein-serie produktie te combineren met de voordelen van efficiëntie bij grootschalige geautomatiseerde produktie. Traditionele standaar- disatie van het produkt en het aanhouden van grote voorraden met alle nadelen van dien behoren daardoor tot het verleden. Op het produceren van kleine aantallen en variëteit berust nu niet langer een financiële boete. Daarnaast brengt de verhoogde concurrentiekracht nog extra voordelen met zich mee. Een gevolg hiervan is dat ook kleine producen- ten FPA kunnen toepassen en nu kunnen concurreren met grotere produ- centen wat vroegen veel minder mogelijk was.
Samenvattend kan men de volgende voordelen van FPA opsommen:
-een verhoogde flexibiliteit met betrekking tot produkt, productont- werp, en te gebruiken grondstoffen,
-een meer a l e r t e r e a c t i e op veranderingen op de markt t e n aanzien van ontwerp, s p e c i f i c a t i e s , hoeveelheden e t c ,
-een g r o t e r e beheersbaarheid van een f l e x i b e l e r produktieproces leidend t o t een hogere k w a l i t e i t van h e t eindprodukt, een meer b e - trouwbaar p r o c e s , en een produktierooster d a t s n e l l e r en e f f i c i ë n t e r aanpasbaar i s door h e t gebruik van de computer b i j planning en h e t gebruik van f l e x i b e l e apparatuur,
-een verminderde hoeveelheid v e r s p i l l i n g en u i t v a l , l a g e r e omstelkos^
ten van de apparatuur en b e t e r voorspelbare onderhoudskosten,
-een s n e l l e r e doorvoer van h e t produkt door h e t produktieproces door een e f f i c i ë n t e r gebruik van de apparatuur, met daarnaast a l s gevolg l a g e r e tussenvoorraden,
^-een a a n z i e n l i j k e verkorting van h e t t i j d s v e r l o o p tussen ontwerp en i n t r o d u c t i e van het produkt op de markt onder andere door computer aided design (in h e t vervolg CAD) maar ook doordat men geen complete p r o d u k t i e l i j n hoeft om t e bouwen b i j de overschakeling op een nieuw produkt of een andere p r o d u k t v a r i a n t , d i t heeft overigens ook een a a n z i e n l i j k e verkorting van de levenscyclus van het produkt t o t gevolg,
- t e n s l o t t e zullen de eindvoorraden f l i n k afnemen.
I s FPA nu voor a l l e industrietakken toepasbaar? In h e t algemeen kan men s t e l l e n d a t industrietakken d i e in k l e i n e s e r i e s , k l a n t g e r i c h t produceren, een hoge p r o d u k t v a r i ë t e i t hebben en vaak nieuwe producten introduceren voor FPA h e t meest in aanmerking komen. Het maakt in d i t geval weinig v e r s c h i l of het h i e r nu om een k l e i n e dan wel om een g r o t e o r g a n i s a t i e g a a t , al moet men wel in ogenschouw nemen d a t de bedragen d i e met de investering gemoeid z i j n hoog oplopen.
Als de o m s t e l t i j d e n maar k l e i n genoeg worden, a l s de instrumenten gehanteerd door de machines snel en regelmatig gewisseld (geherpro- grammeerd) kunnen worden en a l s de v e r e i s t e software, d i e h e t geheel s t u u r t , aanwezig i s dan komt FPA binnen h e t b e r e i k van de k l e i n - s e r i e assemblage i n d u s t r i e . De e e r s t e toepassing ervan zal dan p l a a t s kunnen vinden op h e t gebied van v u i l , zwaar, onhandig en monotoon werk.
Het g a a t h i e r dus om de produktie van d i s c r e t e produkten, de proces- i n d u s t r i e , zoals de chemie, komt h i e r n i e t voor in aanmerking. Dat wil overigens n i e t zeggen d a t daar dan ook geen gebruik gemaakt wordt van geavanceerde automatisering, integendeel z e l f s .
Dit stuk zal voornamelijk g e r i c h t z i j n op industrietakken d i e geken- merkt worden door k l e i n - s e r i e produktieprocessen van d i s c r e t e produk-
t e n .
H2 DE ONDERDELEN VAN EEN GEÏNTEGREERD FLEXIBEL PRODUKTIE AUTOMATISERINGS SYSTEEM
Een geïntegreerd FPA systeem omvat meerdere f u n c t i e s . Naast de produktiefunctie behoren ook produktontwikkeling, procesbeheersing en ontwikkeling, planning van de produktie en o p s t e l l e n van h e t produk- t i e r o o s t e r , assemblage, i n t e r n t r a n s p o r t e t c . h i e r t o e . In h e t algemeen b e s t a a t de hardware op de produktievloer u i t een aantal bewer- kingsmachines met automatische manipulatie en t r a n s p o r t f a c i l i t e i t e n van instrumenten en produkt. De werkvloer i s dan opgedeeld in produc- t i e c e l l e n d i e opgebouwd z i j n u i t een c l u s t e r van machines d i e samen een produkt bewerken. Het geheel wordt gestuurd door u i t g e b r e i d e
software.
Bij de navolgende beschrijving van de v e r s c h i l l e n d e onderdelen van FPA hanteer ik a l s l e i d r a a d een ontwerpraamwerk zoals d a t t e v i n - den i s in "The s t r a t e g i e b e n e f i t s of computer integrated manufactu- ring" door Arthur D. L i t t l e (1).
GROUP TECHNC DLOGY
CAD MANUFACTURING
CAE PLANNING &
)
CÖNTROL
i
COMPU TECHNC
r i N G DLOGY
/
ROBC yrics
\
AUTOP 4ATED MATERirtLO HANDLING
CAf 4
Het b e l a n g r i j k s t e van d i t schema i s d a t men zich r e a l i s e e r t d a t de voordelen van FPA n i e t a l l e e n bestaan u i t de afzonderlijke voor- delen van de delen waaruit FPA i s opgebouwd, maar d a t de g r o o t s t e po- s i t i e v e b i j d r a g e van FPA toch vooral gevonden moet worden in de syner- g i e die door i n t e g r a t i e van d i e delen o n t s t a a t .
2.1 COMPUTER AIDED DESIGN
CAD en daar tevens ondervallend computer aided engineering (in h e t vervolg CAE) vormen de produkt- en produktieproces-ontwikkeling.
Door middel van h e t gebruik van h i s t o r i s c h e f i l e s en met behulp van d i g i t a l e weergave technieken op h e t beeldscherm zoekt men naar u i t - voerbare nieuwe produktontwerpen of v e r b e t e r d e v e r s i e s van bestaande ontwerpen. Daarnaast kan men zo ook.het gebruik van eventuele a l t e r n a - t i e v e materialen t e s t e n en a l t e r n a t i e v e produktieprocessen ontwikkelen. Er v i n d t dus nu al in een vroeg stadium c o n t r o l e p l a a t s naar de uitvoering van een produkt waardoor men l a t e r op de produk- t i e v l o e r n i e t voor verassingen komt t e s t a a n d i e hoge kosten met zich meebrengen of waardoor al het ontwikkelingswerk voor n i e t s geweest i s . Men houdt dus immer de bestaande mogelijkheden in ogenschouw, en p r o - b e e r t d i e t e o p t i m a l i s e r e n . Een ander voordeel van deze methode van produktontwerp i s d a t de zo geconstrueerde, in d i g i t a l e vorm op- geslagen modellen de noodzaak van uitproberen op de werkvloer t o t een minimum beperken wat n a a s t de reeds genoemde besparing i n geld ook een enorme besparing in t i j d met zich meebrengt. Dit l a a t s t e voordeel i s een van de oorzaken van de afname van de t i j d t u s s e n o p s t a r t e n van de ontwerpfase en u i t e i n d e l i j k e i n t r o d u c t i e op de markt. De t e s t f a c i l i - t e i t e n d i e d i t systeem in zich heeft maken uitgebreid experimenteren tegen lage kosten mogelijk. Tevens v i n d t h i e r reeds d-e planning van h e t meest optimale produktieproces voor zo'n ontwerp p l a a t s r e s u l - terend in produktieroutes en een s e t w e r k i n s t r u c t i e s .
Samenvattend z i j n de voordelen van CAD en CAE a l s v o l g t weer t e geven:
-men c r e ë e r t meer succesvolle ontwerpen met een hogere k w a l i t e i t , - d e ontwerpcyclus wordt a a n z i e n l i j k v e r k o r t ,
-ook de t e s t t i j d d a a l t a a n z i e n l i j k waardoor men meerdere ontwerpen kan analyseren en evalueren,
- b i j het gebruik van d i g i t a l e weergave technieken i s men gedwongen de produkt ontwerpen accuraat en g e d e t a i l l e e r d t e beschrijven met a l s gevolg h e t o n t s t a a n van een database d i e ook voor andere doelen mogelijkheden h e r b e r g t ,
- t e n s l o t t e i s er dan de v r o e g t i j d i g e afstemming van ontwerp op produk- t i e p r o c e s , wat zowel een besparing van t i j d a l s een besparing van geld met zich mee b r e n g t .
2.2 GROUP TECHNOLOGY
Onder group technology wordt v e r s t a a n de c l a s s i f i c a t i e en code- ring van produkten ,onderdelen en processen. Men i s genoodzaakt om a l l e s t e voorzien van een unieke code zodanig d a t makkelijke opslag in een c e n t r a l e database p l a a t s kan vinden en men de gegevens ook snel terug kan vinden. Het i s noodzakelijk d a t er een groepering van onder- delen en produkten in families p l a a t s v i n d t . Daarnaast o n t s t a a t dan de mogelijkheid om aan de hand van deze families produktiecellen t e c r e ë r e n , iedere cel i s in s t a a t om zo'n familie t e bewerken. Door met
families t e werken beperk j e het aantal v e r s c h i l l e n d e onderdelen t o t
een- minimum wat een l a g e r e ontwerptijd t o t gevolg h e e f t , verder kan men hierdoor h e t a a n t a l v e r s c h i l l e n d e machines in een c e l t o t een minimum beperken wat weer t o t een hogere c a p a c i t e i t s b e n u t t i n g van de
in gebruik zijnde machines l e i d t .
2.3 PRODUKTIE PLANNING EN BEHEERSING
Produktieplanning en besturings^systemen, plannen en sturen de produktieprocessen, v e r g e l i j k e n a l t e r n a t i e v e processen en verschaffen n u t t i g e informatie omtrent h e t verloop van h e t p r o c e s . Door verminde- ring van h e t a a n t a l machines -vroeger had men voor elke bewerking een aparte machine nodig nu v o e r t een machine een veelvoud van bewerkingen u i t - neemt de afteleggen produktieroute af, met a l s gevolg een vereen- voudiging van h e t planningsproces. Aan de andere kant worden er hogere e i s e n g e s t e l d aan geautomatiseerde planning aangezien zo'n systeem pas kan werken a l s a l l e ingrediënten 'zoals werkstukken, onderdelen, i n - strumenten, programmatuur e t c . aanwezig z i j n . Tevens i s e r de e x t r a e i s d a t de machines een zo hoog mogelijke c a p a c i t e i t s b e n u t t i n g halen d i t vanwege het hoge u u r t a r i e f voor zulke geavanceerde apparatuur. Een
e f f e c t i e v e c o ö r d i n a t i e van de doorloop van produkten en onderdelen door de verscheidene fases van h e t proces d r a a g t b i j t o t een minimalisering van s t i l s t a a n d e apparatuur wat a l s ander p o s i t i e f gevolg heeft de g e r i n g e r e noodzaak voor tussenvoorraden. Daarnaast i s ook d i t een oorzaak van de afname van h e t verloop t u s s e n ontvangst van de order en de aflevering alsmede een vermindert vloeroppervlak.
Een geïntegreerd systeem van computerprogramma's d i r i g e e r t de volgorde van de o p e r a t i e s , deze vorm van procesbeheersing maakt h e t dus mogelijk om elk produkt en elk onderdeel l a n g s de j u i s t e volgorde van machines t e leiden en tevens deze machines t e i n s t r u e r e n om een bepaalde volgorde van handelingen op deze produkten en onderdelen u i t
t e voeren. Tenslotte i s deze s t u r i n g zo geprogrammeerd d a t h e t h e l e proces zo optimaal mogelijk v e r l o o p t . Dit houdt onder andere ook in d a t mocht een machine door s t o r i n g of een andere oorzaak u i t v a l l e n h e t
produkt een a l t e r n a t i e v e route doorloopt zodat de produktie geen noemenswaardig oponthoud oploopt.
Produktieplanning en beheersing b e s t a a t dan dus u i t : een plan- ning op b a s i s van order-invoer en eventueel toekomstverwachtingen daaromtrent, een c a p a c i t e i t s p l a n n i n g , een grondstoffen en onderdelen- planning, een produktierooster en routeplanning, de inkoop en c o s t a c - counting. Andere f a c i l i t e i t e n d i e h i e r onder v a l l e n z i j n signalering van preventief onderhoud, s i m u l a t i e en o p t i m a l i s a t i e , produktie
b e s l i s s i n g ondersteuning, g r a f i s c h e weergave en g e n e r a t i e van f i n a n c i ë l e r a p p o r t e n . ( 2 ) .
2.4 AÜTCMATED MATERIALS HANDLING
Automated m a t e r i a l s handling omvat h e t i n t e r n e t r a n s p o r t van o n - derdelen en produkten. Transport van magazijn naar p r o d u k t i e c e l ,
tussen c e l l e n onderling en van produktiecel naar magazijn. Door au- tomatische r e g i s t r a t i e v e r s c h a f t d i t ons een g r o t e r e accurraatheid van de v o o r r a a d c i j f f e r s . Andere voordelen z i j n verder nog de hogere a r - b e i d s p r o d u k t i v i t e i t , de verminderde benodigde hoeveelheid maga^- zijnruimte en de g r o t e r e v e i l i g h e i d waarbij dan n i e t a l l e e n gedacht moet worden aan de v e i l i g h e i d met betrekking t o t mens en produkt ten
t i j d e van h e t t r a n s p o r t maar ook aan d i e f s t a l door de mogelijkheid om met a f g e s l o t e n ruimten t e werken d i e s l e c h t s zeer beperkt toegankelijk
z i j n voor mensen.
2.5 COMPUTER AIDED MANUFACTURING
Onderaan in h e t raamwerk t r e f f e n wij computer aided manufactu-?
r i n g (in h e t vervolg CAM) aan. Voorlopers van de.ze technologie waren de Numerical Control (NC) systemen d i e werkten op een s e t van i n s t r u c -
t i e s op ponsband. Indien men deze s e t van i n s t r u c t i e s verving door een andere s e t kon men op beperkte schaal andere bewerkingen met behulp van deze apparatuur uitvoeren. De f u n c t i e van het ponsband werd l a t e r overgenomen door sturing met behulp van een mini-computer, de Computer Numerical Control systemen (CNC). Dit kwam de betrouwbaarheid t e n goede aangezien de ponsband nogal kwetsbaar was voor externe invloeden bovendien was het f l e x i b e l e r in de zin van de meerdere mogelijkheden d i e er mee u i t t e voeren waren. Het systeem bestond echter nog s t e e d s
u i t s l e c h t s èèn machine, h i e r kwam verandering in door de i n t r o d u c t i e van Direct Numerical Control systemen (DNC) of CAM. Deze nieuwe s y s t e - men koppelden een aantal NC of CNC systemen aan een c e n t r a l e computer.
Tenslotte ontstond er in j a r e n de '70 een geavanceerde v e r s i e van CAM , de f l e x i b e l e produktie automatisering (FPA). FPA combineerde CAM met Materials Handling. Nu werd h e t mogelijk om onderdelen en produkten t e bewerken in een bijna willekeurige volgorde en op elk t i j d s t i p .
Elke machine in een FPA omgeving heeft de c a p a c i t e i t om v e r - scheidene werktuigen in werking t e z e t t e n en t e manipuleren in overeenstemming met geprogrammeerde i n s t r u c t i e s van een c e n t r a l e com- p u t e r . De zo gevormde computer gestuurde produktie c e l l e n kunnen dan bestaan u i t meerdere machines met ieder z o ' n 20-50 v e r s c h i l l e n d e i n - strumenten, d i e in v e r s c h i l l e n d e volgorde en combinatie t e gebruiken z i j n . Een g r o o t voordeel h i e r b i j i s de korte s t e l t i j d d i e nodig i s om een cel om t e schakelen voor de bewerking van een ander soort produkt of onderdeel.
Voordelen van FPA z i j n :
-een verhoogde a r b e i d s p r o d u k t i v i t e i t ,
-een verhoogde k w a l i t e i t met betrekking t o t de geleverde p r e s t a t i e d i e n i e t langer afhankelijk i s van een o p e r a t o r ,
- e e n verminderde v e r s p i l l i n g , afval en u i t v a l a l s gevolg van h e t voor-
gaande punt maar ook door een optimaler gebruik van de grondstoffen en machines,
-een intensiever gebruik van de machines doordat de apparatuur voor meerdere produkten inzetbaar i s ,
-afgenomen o m s t e l t i j d e n .
Een ander onderdeel van FPA, of in ieder geval een onderdeel d a t gekoppeld aan FPA i s , i s de computer gestuurde i n s p e c t i e en kwali-
t e i t s c o n t r o l e . Dit verschaft ons door middel van sensoren en moni- toren automatisch k w a l i t e i t s i n f o r m a t i e . Deze r e a l - t i m e informatie maakt d i r e c t e a c t i e mogelijk wat een beperking van d e kosten met zich mee brengt maar ook e r n s t i g e beschadigingen aan de apparatuur, a l s gevolg van h e t optreden van een s t o r i n g in h e t p r o c e s , voorkomt.
2.6 ROBOTS
De toepassing van robots neemt s t e e d s meer t o e . Het g r o t e voor- deel hiervan i s d a t z i j de mens kunnen vervangen b i j g e v a a r l i j k en monotoon werk. Daarnaast heeft de robot een hogere betrouwbaarheid en bespaart h i j ruimte ( denk h i e r b i j aan f a c i l i t e i t e n a l s een kantine) . Robots zullen ingezet gaan worden b i j assemblage, t r a n s p o r t en manipu- l a t i e van onderdelen en produkten en b i j processen a l s l a s s e n en s p u i - t e n .
2.7 COMPUTING TECHNOLOGY
R e s t e e r t binnen het raamwerk t e n s l o t t e de Computing Technology.
Dit vormt h e t verband t u s s e n de 6 andere f u n c t i e s en maakt een v e r r e - gaande i n t e g r a t i e mogelijk. Het b e s t a a t u i t de hardware, software, d a t a communicatie systemen en d a t a b a s e s . De data i n t e g r a t i e i s h i e r - b i j van h e t g r o o t s t e belang, daar h e t dan mogelijk wordt t o t een b e t e r e beheersing van de processen t e komen, accurate en t i j d i g e i n -
formatie t e verschaffen, hogere toegankelijkheid en beschikbaarheid t e bereiken (wat vooral van belang i s voor de planning en ontwerp pro^- cessen) en door het gebruik van een gemeenschappelijke t a a l t o t een verbeterde communicatie tussen de departementen t e komen. Men moet er wel voor waken d a t de gebruikte informatie a l t i j d de meest recente i s zodat het werken met oude d a t a voorkomen wordt, bijvoorbeeld door het zoveel mogelijk verwijderen van redundante i n f o r m a t i e .
H3 OVERGAAN OP FLEXIBELE PRODUKTIE AUTOMATISERING EEN STRATEGISCHE BESLISSING
Aangezien, z o a l s u i t Hoofdstuk 4 zal b l i j k e n , e r problemen o n t s t a a n b i j de i n v e s t e r i n g s b e s l i s s i n g e n met betrekking t o t FPA wordt de overgang op FPA a l s een s t r a t e g i s c h e b e s l i s s i n g beschouwd. De pro-
blemen ten aanzien van de i n v e s t e r i n g s b e s l i s s i n g z i j n h i e r i n gelegen d a t conventionele inv e s t e r ing s-analyse- technieken vooral op de korte
termijn g e r i c h t z i j n en weinig rekening houden met d e n i e t k w a n t i f i - ceerbare voordelen, hierover l a t e r meer. Een a l t e r n a t i e f voor de i n - v e s t e r i n g s technieken i s een beoordeling gebaseerd op de methode d i e het meest r e ë e l en ten v o l l e de primaire s t r a t e g i s c h e factoren d i e van belang z i j n omvat. ( 3 ) . Dit brengt met zich mee d a t de o b j e c t i e v e kwantificeerbare informatie, ons v e r s c h a f t door a n a l y t i s c h e p r o - c e d u r e s , in ieder geval ten d e l e vervangen worden door s u b j e c t i e v e k w a l i t a t i e v e informatie verkregen op b a s i s van onder andere ervaring en g e s p e c i a l i s e e r d e k e n n i s .
Van belang z i j n dan de volgende twee vragen:
1 WAT I S NODIG OM OOK IN DE TOEKOMST CONCURREREND TE BLIJVEN,
2 HOE KAN FPA ONS DAARBIJ VAN DIENST ZIJN.
Men moet FPA dan ook vooral zien a l s een s t r a t e g i s c h wapen. Namelijk a l s een s t r a t e g i s c h e poging om de e f f e c t i v i t e i t van het produktiesy- steem omhoog t e sturen waardoor er s t r a t e g i s c h e voordelen o n t s t a a n zoals hogere k w a l i t e i t , hogere f l e x i b i l i t e i t , v e r k o r t e produktie door- loop e t c . ( z i e H 1 ) . Deze t e r e a l i s e r e n voordelen wegen dan zwaarder dan d i r e c t e korte termijn financieel e besparingen.
3.1 SCHAALVOORDELEN NIET LANGER ZALIG MAKEND
In het huidige produktie-denken o v e r h e e r s t nog t e veel het p r i n - cipe van de schaalvoordelen. Dit denken belemmert de implementatie van FPA en d i e n t vervangen t e worden door een nieuw p r i n c i p e . J e l i n e k en Goldhar introduceren h e t b e g r i p "economies of scope" in een gelijknamig a r t i k e l . ( 4 ) .
Economies of scope i s t e v e r t a l e n in voordelen gegenereerd door v a r i ë t e i t , wat wil zeggen d a t dezelfde apparatuur in s t a a t i s om b i n - nen een bestaande f a m i l i e , meerdere produkten t e produceren t e r w i j l d i t net zo e f f i c i ë n t gebeurt a l s ware h e t de produktie van een g r o t e hoeveelheid van èèn enkel produkt. Dit v e r g t dan korte produktiepro- cessen d i e snel en gemakkelijk omzetbaar z i j n voor andere produkt- ontwerpen. Overigens b l i j f t d i e onzetbaarheid beperkt t o t een familie van produkten. Hoe g r o t e r de f l e x i b i l i t e i t "van de apparatuur hoe r u i - mer zo'n familie of p r o d u k t l i j n kan z i j n . Dit brengt twee s i g n i f i c a n t e voordelen met zich mee. Ten e e r s t e h e t al eerder genoemde voordeel van s t e r k afnemende voorraden, ofwel de naar 1 naderende economie order q u a n t i t y . Het i s mogelijk om pas t e produceren na binnenkomst van de
order met als gevolg het verdwijnen van in dit geval de eindvoorraden.
Dit brengt een besparing met zich mee als-'gevolg ,van het verdwijnen van voorraadkosten, daarnaast heeft men niet te maken met verouderde,
en dus eventueel onverkoopbare, eindprodukten. Ten tweede creëert men kleinere fabrieken die een grote hoeveelheid van produktvariëteiten efficiënt kunnen uitstoten ongeacht het volume. Dit maakt FPA toe-*
gankelijk voor kleine bedrijven zonder dat zij als gevolg van kosten- concurrentie op basis van schaalvoordelen ten onder gaan.
Al met al leidt het er toe dat men zijn huidige produktlijn drastisch kan uitbreiden, dat die nieuwe produkten naar alle waarschijnlijkheid technisch complexer zullen zijn en onderhevig aan aanzienlijk verkorte levensduur. Beide, aspecten die de positie als concurrent versterken.
Schaalvoordelen en daarmee learning-curve effecten verdwijnen van de produktieafdeling. Een machine is net zo slim als het programma dat hem stuurt. Dit betekent dat de learning-curve effecten nog wel be- staan maar dat zij verschoven zijn naar de procesontwikkelings-afde^
ling.
3.2 STRATEGISCH BELEID INZAKE FPA
De overgang op FPA is niet zo maar een investeringsproject. De invloed ervan op andere bedrij fsfuncties zoals planning, accounting, kwaliteitscontrole, onderhoud, assemblage, produktiemanagement en voorraadbeheer is enorm. Zo groot dat de bestaande organisatie-^
structuur zal moeten veranderen. Zo groot ook dat als men deze invloedsgebieden niet onderkent, implementatie op een waar fiasco zal uitlopen. Mede daarom maar ook vanwege de grootte van het investe- ringsbedrag vergt de overgang op FPA actieve steun en volledige verantwoordelijkheid van het top-management. De beslissingen zullen top-down tot stand dienen te komen en niet zoals nu met investerings- projecten veel gebeurt bottom-up. De top kan het initiatief nemen met de instelling van een taakgroep waarin zij zelf actief participeert.
Deze taakgroep, die de mogelijkheden van FPA moet bezien en tevens voorbereidende werkzaamheden tot implementatie verricht, dient zeer breed georiënteerd te zijn. (5). Brede oriëntatie is niet alleen van belang voor de noodzakelijke integratie van alle invloedsgebieden tevens dient het op deze manier een waarborg te zijn voor maximale be- trokkenheid en dus motivatie van die afdelingen die het meest geraakt worden door FPA. Dit laatste is vooral van belang om onrust tijdens
implementatie, die vooral ontstaat door onbekendheid met dit fenomeen en de gevolgen ervan, zo veel mogelijk te voorkomen.
Mede vanwege de diepgaande organisatorische gevolgen betitelt men de uitdaging van FPA wel als een organisatorisch in plaats van als een technolog isch probleem. (6).
Men dient dus een strategisch plan op te stellen dat voorziet in een beleid voor de lange termijn met betrekking tot al die sectoren die van belang zijn voor FPA. Daarnaast mag dit niet beperkt blijven tot een aparte divisie maar dienen afzonderlijke divisies op elkaar af-
gestemd te worden. Deze afstemming is noodzakelijk om suboptimalisatie en onnodige duplicatie te voorkomen.
Door de mogelijkheden van FPA ontstaan er nu kansen met betrek- king tot het benaderen en ontwikkelen van nieuwe markten, klanten en distributiekanalen. Men moet er zorg voor dragen dat deze kansen ook werkelijk benut worden, want de implementatie van FPA voor slechts èèn of enkele, vaak al volwassen, produkten is een zeer kostbare aangelegenheid. Tevens is een economie order quantity van bijna 1 al- leen maar uit concurrentie^oogpunt van belang, indien een organisatie actief blijft zoeken naar nieuwe produkten of veranderingen en ver- beteringen terwijl dit dan ook nog klant-gericht gebeurt. Dit vergt dus een zeer nauwe relatie met Research en Developnent en met Marke-
ting. Men moet altijd onthouden dat succes met betrekking tot de im- plementatie van FPA niet van te voren vast staat, wel staan de grote mogelijkheden die het bieden kan min of meer vast, men zal er alles aan moeten doen om die te bereiken. (7).
Samenvattend dient een strategisch beleid ten aanzien van FPA opgebouwd te zijn uit de volgende punten:
-men dient zich zo vroeg mogelijk grondig te oriënteren, een goede planning is de kosten meer dan waard. Men mag vooral niet overhaast besluiten, tevens kent ieder bedrijf zijn eigen specifieke karakte- ristieken waarop FPA afgestemd dient te zijn.
-beperk je tot je eigen kennis gebied, of zoals Peters en Waterman in
"in search of excellence" dat stellen "schoenmaker blijf bij je leest". (8). Aangezien niemand de toekomst effectief kan voorspel- len zal dit principe tesamen met het inbouwen van flexibiliteit in het beleid en de alerte reactie op kansen en bedreigingen de grootste waarborg voor continuïteit in de toekomst zijn.
-baseer een besluit op de voornoemde economies of scope, rekening houdend met de behoeften en de voorhanden zijnde technische mogelijkheden zowel nu als in de toekomst.
-richt het beleid op de huidige en door FPA mogelijke toekomstige klanten en besteed zorgvuldig aandacht aan marktsegmentatie zodat een fijnere afstemming mogelijk wordt.
-zoek intensief naar verbeteringen en veranderingen in produktontwerp en productieproces en voer dit en technologische vooruitgang snel door. Onderken de voordelen van kleinere flexibelere produktiepro- cessen.
-onderken en evalueer de voordelen die in de aanverwante bedrij fsfunc- ties zullen ontstaan.
-maak veel gebruik van strategiën als skim^pricing (de realisatie van een maximale opbrengst door de introduktie van een nieuw produkt tegen een hoge prijs) gekoppeld aan een snelle doorvoer van verande- ringen in produktontwerp zodat de markt minder volwassen produkten kent en men sneller door de levenscyclus van het product heen schiet.
-tenslotte moet men naar de klant toe de nadruk leggen op kwaliteit, service, betrouwbaarheid en snelle levertijd, tevens innoudende het zoveel mogelijk tegemoet komen aan wensen die hij heeft.
Op basis van het voorgaande bepalen wij wat onze huidige positie is, waar wij in de toekomst naar toe willen en of en hoe FPA ons hier- bij van dienst kan zijn. Deze analyse dient uit te monden in een strategie voor FPA. Dit is een iteratief proces waardoor veranderende omstandigheden, vanwege de lange termijn gerichtheid en de snelle technologische revolutie, steeds weer tot aanpassing van het plan zul-
len leiden. Wel dient hierbij in acht genomen te worden dat men n i e t zomaar een bestaand produktieproces kan veranderen in een zeer geavan*
ceerd, op FPA gebaseerd, proces. Veeleer bevindt men zich ergens op een continuüm van produktiefasen die doorlopen moeten worden. Dit heeft a l s gevolg dat het negeren van de produktiefunctie in het ver- leden, nu n i e t alleen veel geld kost maar tevens veel t i j d vergt om alsnog de gewenste vierde en l a a t s t e fase te bereiken. Dit continuüm van produktiefasen wordt uitvoerig besproken in "Competing through Manufacturing" van Hayes en Wheelright. (9) .
Al met al zal nu duidelijk geworden zijn dat naast de invloed van de strategie van de onderneming op haar produktieprocessen het van belang i s om ook de invloed van de produktieprocessen op de ondernemings strategie en haar strategische mogelijkheden t e bezien.
H4 VOLDOET DE CONVENTIONELE INVESTERINGSBESLISSINGS PROCEDURE NOG WEL?
Investeringen in FPA vergen inmense bedragen d i e v e l e malen g r o t e r z i j n dan voor de conventionele i n v e s t e r i n g . Daarnaast v e r g t de FPA investering een veel langere implementatieperiode alvorens z o ' n systeem operationeel wordt en dus g a a t bijdragen in h e t b e d r i j f s r e s u l - t a a t . Een gevolg hiervan i s d a t de huidige g e b r u i k t e analytische methoden t e r e v a l u a t i e van i n v e s t e r i n g s a l t e r n a t i e v e n een vooroordeel
hebben voor de conventionele i n v e s t e r i n g . In de volgende paragraaf wordt deze problematiek nader u i t e e n g e z e t , daarna v o l g t een paragraaf waaruit zal b l i j k e n d a t de n e t t o contante waarde methode toch wel de^
g e l i j k toepasbaar i s op FPA projecten m i t s men hem j u i s t h a n t e e r t .
4 . 1 PROBLEMEN BIJ HET GEBRUIK VAN ANALYTISCHE INVESTERINGBESLISSINGS TECHNIEKEN
Zelden worden er i n v e s t e r i n g s b e s l i s s i n g e n genomen zonder e e r s t nauwkeurig de n e t t o contante waarde, de pay-back periode of het in-1
t e r n e rendement t e berekenen. De hiervoor noodzakelijke v e r o n d e r s t e l - lingen en schattingen z i j n onderhevig aan beperkingen d i e de b e s l i s - sing geweld aan kunnen doen. Een aantal hiervan d i e vooral van toepas-^
sing z i j n op FPA worden in h e t navolgende besproken.
De I n v e s t e r i n g s u i t g a a f .
De kosten van de hardware z i j n r e d e l i j k v a s t t e s t e l l e n . Het zou een bevredigende s i t u a t i e zijn het h i e r b i j t e l a t e n indien ' d e r e s t '
s l e c h t s een f r a c t i e zou z i j n van deze u i t g a a f . De kosten met b e t r e k - king t o t het uitvoeren van h a a l b a a r h e i d s s t u d i e s , voorbereidende werkzaamheden, h e t schrijven van de programmatuur en de opleid ing skos- ten z i j n moeilijk v a s t t e s t e l l e n . Deze kosten vormen een deel van de i n v e s t e r i n g s u i t g a a f waarvan met zekerheid gezegd kan worden d a t ze erg hoog en misschien wel hoger dan de kosten van de hardware zullen z i j n en dus zeer r e l e v a n t . ( 1 0 ) .
Daarnaast heeft men b i j de implementatie van FPA t e maken met een g r o o t invloedsgebied in andere sectoren binnen h e t b e d r i j f . De o p s t a r t
en aanpassingsproblemen aldaar z i j n ook van wezenlijk b e l a n g . Tevens g a a t h e t b i j FPA cm een lange implementatie periode waardoor e r veran-
deringen kunnei ontstaan in de f a c t o r p r i j z e n arbeid en k a p i t a a l . Tenslotte i s het n i e t ondenkbaar d a t FPA, omdat h e t een afname van het aantal produktiemedewerkers met zich mee b r e n g t , zal leiden t o t a r - b e i d s o n r u s t .
Al deze factoren zouden opgenomen moeten worden in de planning t e r bepaling van de i n v e s t e r i n g s u i t g a a f .
De Opbrengsten.
Algemene problemen b i j h e t bepalen van de opbrengsten van een inves- t e r i n g z i j n :
- g e s c h a t t e o u t p u t , d i e afhankelijk i s van onbekende factoren zoals" de vraag naar een nieuw produkt, a c t i e s en r e a c t i e s van de concurrent,
invloed van h e t nieuwe produkt op een bestaand aanverwant product, algemeen economische factoren e t c . ,
- g e s c h a t t e verkoopprijzen, d i e afhankelijk z i j n van vraag-^aanbod r e l a - t i e s , veranderingen van h e t algemeen p r i j s n i v e a u , produktiekosten e t c . ,
-schattingen van de levensduur van een produkt, die afhankelijk z i j n van produktietechnieken, veranderingen in de beschikbaarheid van grondstoffen e t c ,
Daarnaast zal men a l s h e t om FPA b e s l i s s i n g e n g a a t t e maken krijgen met een s e t extra problemen waardoor h e t maken van schattingen omtrent
de opbrengsten een uitermate problematische taak wordt.
Ten e e r s t e z i j n deze machines n i e t voor maar èèn produkt inzetbaar, wat wil zeggen d a t ook nadat een product aan h e t einde van z i j n levenscyclus gekomen i s , de investering - z i j h e t met een ander produkt- zal blijven bijdragen aan h e t b e d r i j f s r e s u l t a a t . Tevens kan men met deze apparatuur een s c a l a van produkten produceren en n i e t s l e c h t s èèn enkel, wat de schattingen omtrent de opbrengst nog eens e x t r a b e m o e i l i j k t . Ten derde nemen de voordelen van de conventionele apparatuur met de j a r e n af. De FPA systemen echter z i j n in de loop der j a r e n makkelijk aan t e passen wanneer nieuwe s p e c i f i c a t i e s beschikbaar komen d i e t o t een verlenging van de levensduur z u l l e n l e i d e n . Verder kunnen door b e g r i p en ervaring , de s n e l l e vooruitgang in de software mogelijkheden, de verbeterde c o m p a t i b i l i t e i t en de ingebouwde f l e x i - b i l i t e i t de voordelen na verloop van t i j d s t i j g e n . Men d i e n t echter er mee rekening t e houden d a t d i t aanpassen en modificeren moeilijk in^
schatbare kosten met zich mee zal brengen. Ten v i e r d e d i e n t men de baten d i e o n t s t a a n b i j de andere b e d r i j f s f u n c t i e s zoals reeds eerder vermeld mee t e nemen. Deze baten z i j n afzonderlijk a l moeilijk kwanti-
ficeerbaar l a a t staan de baten d i e voortkomen u i t de i n t e g r a t i e van deze f u n c t i e s . Tenslotte i s h e t maken van een schatting voor een periode van 3-5 j a a r (een r e l e v a n t e l e n g t e voor een conventionele in- vestering) al een problematische aangelegenheid, helemaal hachelijk wordt het indien men perioden van 10-15 j a a r zou moeten bezien (wat a l s zeer r e d e l i j k beschouwd kan worden b i j FPA investeringen) . (11).
De Kosten.
Hoeft men zich a l weinig i l l u s i e s t e maken over de mogelijkheid om t o t schattingen van de opbrengsten t e komen, b i j perioden van 10-15 j a a r g a a t voor de kosten hetzelfde op. De f a c t o r p r i j z e n z i j n , over zulke lange perioden, onderhevig aan g r o t e veranderingen. Verder brengt h e t al genoemde doorvoeren van technische vooruitgang kosten met zich mee d i e moeilijk inschatbaar z i j n . Dit l a a t s t e kan daarnaast t o t gevolg hebben d a t men grondstoffen e f f i c i ë n t e r g a a t gebruiken of d a t men a l - t e r n a t i e v e goedkopere grondstoffen t o e p a s t . Deze doorvoering van tech- nische vooruitgang en h e t moeilijk v a s t kunnen s t e l l e n van de levensduur maakt de b e s l i s s i n g s ^ c a l c u l a t i e n i e t makkelijker.
Het v a l t dus makkelijk in t e zien waarom deze a n a l y t i s c h e metho- den, die vooral op de korte termijn g e r i c h t z i j n een negatief vooroor- deel ten aanzien van FPA investeringen hebben. Als men daarnaast on-
derkent d a t de foutmarge b i j de gebruikte methoden k l e i n moet z i j n om- d a t er anders g r o t e - v e r s c h i l l e n z u l l e n o n t s t a a n dan moet men zich
afvragen in hoeverre deze methoden voor FPA investeringen van nut kun-*
nen z i j n . (12). Wat echter n i e t betekent d a t deze procedures dan ook helemaal geen betekenis meer zouden hebben. Men moet zich de problemen met betrekking t o t deze methoden r e a l i s e r e n en op b a s i s daarvan meer
aandacht besteden aan factoren d i e n i e t of nauwelijks in de bestaande procedures t o t hun recht komen. Ik denk dan in e e r s t e i n s t a n t i e aan de k w a l i t a t i e v e voordelen en verder aan de lange termijn g e r i c h t h e i d .
4.2 DE NETTO CONTANTE WAARDE METHODE
De problemen uiteengezet in paragraaf 4.1 leiden t o t een groeiende weerstand tegen h e t gebruik van technieken a l s de n e t t o con-*
t a n t e waarde methode voor de analyse van FPA p r o j e c t e n , met a l s gevolg d a t deze projecten aangenomen worden op grond van h e t vertrouwen d a t de investering een p o s i t i e v e b i j d r a g e zal leveren aan vooral de s t r a * tegische p o s i t i e van de onderneming. Het g r o t e voordeel van de n e t t o contante waarde methode i s d a t deze methode rekening houdt met d e
tijdsvoorkeur voor g e l d . Dit e s s e n t i ë l e a s p e c t v e r a n d e r t n i e t voor een investering in FPA. In h e t navolgende behandel ik enkele punten waaruit b l i j k e n moet d a t de n e t t o contante waarde methode, m i t s nauwkeurig en b e t e r t o e g e p a s t , ook voor FPA investeringen toepasbaar
i s . Deze punten komen voor een deel u i t h e t a r t i k e l "Must CIM be j u s - t i f i e d by f a i t h alone" van R.S. Kaplan. ( 1 3 ) .
De f u n c t i e van. h e t contant maken dieni^ er a l l e e n toe om de cash-flows e q u i v a l e n t t e doen z i j n . Daarom d i e n t de f a c t o r waarmee d i t g e s c h i e d t dan ook g e l i j k t e z i j n aan het p r o j e c t z i j n opportunity kos-
ten van k a p i t a a l , ofwel de opbrengstenvoet van een qua r i s i c o v e r - g e l i j k b a a r p r o j e c t op de kapitaalmarkt. In de p r a k t i j k zal d i t overeenkomen met h e t gebruik van de gewogen gemiddelde vermogens kost- t e n . Men kan op twee manieren h i e r b i j rekening houden met de i n f l a t i e , ten e e r s t e door de gewogen gemiddelde vermogens kosten hiervoor .te c o r r i g e r e n en ten tweede door de nominale gewogen gemiddelde vermogens kosten t e nemen en nu de i n f l a t i e t e l a t e n doorwerken in de toekom- s t i g e cash-flows. Een t e hoge contante waarde factor zal vooral FPA projecten e x t r a negatief beoordelen aangezien d i e normaal een veel langere levensduur hebben dan de conventionele p r o j e c t e n . (14) .
Als men v e r s c h i l l e n d e a l t e r n a t i e v e n met elkaar v e r g e l i j k t dan d i e n t men er rekening mee t e houden d a t de s i t u a t i e van n i e t investeren geen g e l i j k b l i j v e n d e toestand voor de toekomst zal inhouden. De een of an^
d e r e concurrent zal waarschijnlijk wel investeren met a l s gevolg af- nemend marktaai «deel, verminderde cash-flows en l a g e r e winstmarges.
T e n s l o t t e moet men ervoor waken d a t er i n de vorm van v e l e kleine i n - vesteringen een enorm bedrag gespendeerd wordt aan h e t in stand houden van verouderde procestechnologie.
Voordelen d i e in de t r a d i t i o n e l e benadering van de n e t t o con^
t a n t e waarde methode doorgaans n i e t meegenomen worden maar vooral b i j FPA projecten van groot belang z i j n zal men moeten kwantificeren. Het gaat h i e r b i j om de volgende factoren:
-Afname van h e t voorraadniveau en de daarmee samenhangende kosten, d i t i s n i e t al t e moeilijk kwantificeerbaar en betekent vooral ten t i j d e van het operationeel worden van h e t PPA systeem een a a n z i e n l i j k e cash-inflow, daarnaast l e v e r t h e t ook j a a r l i j k s b e h o o r l i j k e bespa- ringen o p .
-Oe afname van de voorraden (zowel eind- a l s tussenvoorraden) , h e t ge^
bruik van minder machines en de meer optimale l a y - o u t van deze machines in produktie c e l l e n heeft een g r o t e afname van vloerop-
pervlak t o t gevolg. De hiermee samenhangende besparingen dienen gekwantificeerd t e worden, d i t kan met behulp van de opportunity kos-
ten van een nieuwe fabriek of op b a s i s van geldende huurprijzen geschieden. ( 1 5 ) .
-Hogere k w a l i t e i t kost g e l d , d i t was a l t h a n s t o t nog n i e t zo lang geleden een veel gehoorde u i t s p r a a k . Tegenwoordig g a a t men er meer van u i t d a t k w a l i t e i t zichzelf b e t a a l d , en daarnaast ook nog eens t o t een c o n c u r r e n t i e voordeel zal l e i d e n . De besparingen d i e een verho- ging van de k w a l i t e i t met zich meebrengen zal men vooral vinden op de volgende t e r r e i n e n : 1) een vermindering van de v e r s p i l l i n g van grondstof, 2) een afname van de noodzaak van h e t v e r r i c h t e n van e x t r a werk a l s gevolg van fouten of gebreken aan h e t geproduceerde, 3) een s i g n i f i c a n t e afname van de v e r p l i c h t i n g e n voortkomende u i t garan- t i e b e p a l i n g e n , en 4) a l s gevolg van een hogere produktie u n i f o r m i t e i t z i j n er minder i n s p e c t i e punten en k w a l i t e i t s c o n t r o l e u r s nodig. On- danks d a t het h i e r om moeilijk kwantificeerbare voordelen g a a t z i j n
ze zeer r e l e v a n t voor de berekeningen. Het i s echter n i e t nodig om deze voordelen t o t op twee decimalen nauwkeurig t e meten, een ruwe s c h a t t i n g , bijvoorbeeld in tienduizenden g u l d e n s , verschaft ons reeds voldoende informatie.
Tot nu t o e z i j n de factoren besproken d i e nog t e kwantificeren waren. Dit kwam voornamelijk omdat het h i e r om besparingen ging d i e reeds b i j implementatie naar voren komen. De volgende voordelen z i j n vooral gebaseerd op opbrengst-verwachtingen en daarom veel moeilijker kwantificeerbaar. De hier bedoelde voordelen omvatten, de verhoogde f l e x i b i l i t e i t , de v e r k o r t e doorlooptijd en c m s t e l t i j d en de verhoogde kennis van de geavanceerde procestechnologiën. Deze voordelen komen pas in de loop der t i j d naar voren, opname ervan in de inv e s t e r ing s- b e s l i s s i n g zal dus n i e t al t e makkelijk z i j n ondanks het f e i t d a t men op b a s i s van ervaring misschien b e s t wel een r e d e l i j k e schatting zou kunnen maken. Kaplan d r a a g t voor d i t probleem een r e d e l i j k e oplossing aan. (16). Bij i n v e s t e r i n g s b e s l i s s i n g e n met betrekking t o t FPA houdt men in e e r s t e i n s t a n t i e a l l e e n rekening met de t e kwantificeren op- brengsten, d a t i s dus a l h e t voorgaande e x c l u s i e f de d r i e d i e in deze a l i n e a genoemd z i j n . De op deze manier berekende n e t t o contante waarde voor een FPA p r o j e c t i s dan ofwel negatief ofwel p o s i t i e f . Bij een po-
s i t i e v e uitkomst s t o p t h i e r de berekening aangezien ook zonder deze l a a t s t e voordelen d i t p r o j e c t al aanvaardbaar i s . I s de uitkomst echter n e g a t i e f dan werk j e van h i e r af t e r u g , men k i j k t met hoeveel de cash-flows dienen t e s t i j g e n om een p o s i t i e v e n e t t o contante waarde
t e krijgen. Het aldus gevonden bedrag i s dan een r i c h t l i j n voor v e r - d e r e a n a l y s e . Ervaren managers dienen t e beoordelen of de eerder genoemde en nog n i e t in de berekeningen betrokken voordelen d i t bedrag
'waard' z i j n , zo j a dan kan men h e t FPA p r o j e c t alsnog accepteren.
De in het voorgaande beschreven methode maakt h e t mogelijk on nu r e - kening t e houden met a l l e voordelen ook de n i e t kwantificeerbare. Aan de andere kant z i j n er nog een aantal nadelen zoals gevonden in paragraaf 4.1 n i e t opgelost , en zal men dus nog s t e e d s b i j gebruik
van de netto contante waarde methode hiermee rekening dienen te houden. Een van de grootste bezwaren i s echter zo goed a l s verdwenen, wat de ' c r e d i b i l i t y ' van de netto contante waarde' methode bijzonder ten goede komt.
H5 RANDVOORWAARDEN TEN AANZIEN VAN VOORRAAD EN KWALITEIT
Er i s in het voorgaande al gesproken over de p o s i t i e v e effecten van lage voorraden en hoge k w a l i t e i t a l s gevolg van h e t gebruik van
FPA. Veeleer echter zal een verandering van de bestaande denkwijze om-*
t r e n t voorraadniveau en k w a l i t e i t e e r s t p l a a t s dienen t e vinden. Waar- na een nieuw beleid hieromtrent tesamen met FPA de dan mogelijke voor- delen optimaal b e w e r k s t e l l i g t .
De verouderde denkwijze d i e u i t g a a t van een optimale economie order q u a n t i t y en een acceptabel niveau van gebreken i s onverenigbaar met voordelen zoals d i e met FPA t e behalen z i j n . De r e l e v a n t i e van d i t onr- derwerp voor FPA r e c h t v a a r d i g t een a p a r t e behandeling, ondanks h e t
f e i t d a t de navolgende beschrijving d e e l s buiten h e t bereik van d i t werk l i g t .
5.1 VOORRADEN
Voorraden dienen dus om de reeds genoemde redenen (onder andere de kosten en het verouder ing saspect) geminimaliseerd t e worden. Men
zou kunnen s t e l l e n d a t h e t optimale voorraadniveau, a l t h a n s d a t waar- naar men s t r e e f t , het nulniveau moet z i j n . De denkwijze d i e de grondslag i s voor bekende f i l o s o f i ë n a l s ' J u s t in time' en 'Kanban'
berust op de verwijdering van de reden voor h e t aanhouden van voorra-*
den. (17). Deze redenen kunnen z i j n ; h e t aanhouden van eindvoorraden zodat de k l a n t geen nee verkocht wordt en h i j tevens geen lange wacht- t i j d e n h e e f t , het aanhouden van tussenvoorraden a l s beschermende buffers tegen onverwacht optredende machinestoringen en voor s t a b i - l i s a t i e van het produktieproces op lange termijn en t e n s l o t t e brengt een lang produktieproces lange wachttijden met zich mee waardoor er zich voorraden ophopen.
Een e e r s t e oplossing voor r e d u c t i e van de noodzaak t o t h e t aanhouden van voorraden i s de vorming van produktiecellen ( c l u s t e r s van d i c h t b i j elkaar g e p l a a t s t e machines d i e per produkt een afgerond aantal bewerkingen u i t v o e r e n ) . Deze c e l l e n z i j n de b a s i s voor de ' J u s t in
time' f i l o s o f i e . (18). Zij bewerkstelligen een a a n z i e n l i j k e verkorting van het produktieproces. Het g r o t e voordeel i s de koppeling van vroeger afzonderlijke produkt ie-4 eenheden in t i j d en ruimte, waardoor er een veel s n e l l e r e doorloop door het produktieproces p l a a t s h e e f t . Het streven i s dan dusdanig snel door het proces heen t e lopen d a t
ieder half produkt en ieder component n e t op t i j d (Just in time) b i j de volgende bewerking aankomt maar ook n e t daarvoor b i j de voorafgaande bewerking vandaan komt. Een gevolg van deze koppeling in t i j d en
ruimte i s d a t produktiemedewerkers in groepen komen t e werken, d a a r - door t e maken k r i j g e n met taakverruiming en d u s , door een b e t e r b e g r i p van elkanders t a a k , samen problemen op kunnen l o s s e n . Vervolgens d i e n t
er een strakke procesbeheersing en preventief onderhoud p l a a t s t e v i n - den. De apparatuur mag nimmer t o t op z i j n pieken b e l a s t worden, aangezien s l i j t a g e van nadelige invloed i s op de betrouwbaarheid. Te- samen met een goede synchronisatie van de p r o d u k t i e r o o s t e r s en de overlappende werkopdrachten l e i d t d i t a l l e s t o t een zeer a a n z i e n l i j k e
reductie van h e t voorraadniveau. De voorraden waaraan h i e r gedacht moet,worden z i j n de tussen- en eindvoorraden. Eindvoorraden omdat deze
o p s t e l l i n g een aanzienlijke verkorting van de procesduur met zich mee- brengt en dus de mogelijkheid van produktie na binnenkomst van de o r - der naderbij b r e n g t . Nog n i e t genoemde voordelen z i j n de dalende kos-1
ten a l s gevolg, van een verminderd oppervlakte gebruik en d e g r o t e r e o v e r z i c h t e l i j k h e i d van h e t produktieproces door de verkorte doorloop- t i j d wat gebreken zowel aan machines a l s aan een produkt s n e l l e r naar voren doet komen.
Een ander onderdeel van de ' J u s t in time' f i l o s o f i e i s h e t leveran-1
c i e r s b e l e i d . Door in p l a a t s van g r o t e inkooporders (waardoor e r vaak prijsvoordeel behaald kan worden) overtegaan op de regelmatige l e v e r a n t i e s van kleine hoeveelheden, reduceert men z i j n voorraad grondstoffen en componenten. Men moet deze regelmatige l e v e r a n t i e s
binnen de ' J u s t in time' f i l o s o f i e zeer l e t t e r l i j k nemen, dus ook h i e r vlak voor de l e v e r a n t i e nodig i s . Dit kan dus meerdere l e v e r a n t i e s per dag inhouden. Wat d a t verder voor het s o o r t l e v e r a n c i e r en de t e on- derhouden contacten betekent komt naar voren in paragraaf 5.3 alwaar een p r a k t i j k s i t u a t i e beschreven wordt.
5.2 KWALITEIT
Men d i e n t ervan u i t t e gaan d a t er geen aanvaardbaar niveau van gebreken b e s t a a t , ook h i e r g e l d t d a t h e t enige aanvaardbare niveau h e t
nulniveau i s . Het produceren zonder tussenvoorraden i s een r i s k a n t e aangelegenheid indien de k w a l i t e i t van componenten en grondstoffen verantwoordelijk zou kunnen z i j n voor machinestoringen of ander oponthoud. FPA maakt h e t gebruik van a l t e r n a t i e v e m a t e r i a l e n mogelijk, aan de andere kant werkt h e t zonder noemenswaardig ingrijpen van de mens om b i j s t e l l i n g e n t i j d e n s het procesverloop t e v e r r i c h t e n . Gebruik
van FPA v e r g t dan ook een perfecte k w a l i t e i t van a l l e in behandeling t e nemen grondstoffen en componenten. V a r i a t i e van de d i k t e , binnen een p a r t i j bijvoorbeeld, zou al de aanleiding kunnen z i j n voor e r n s t i g e . beschadiging van de kostbare apparatuur en een s t o r i n g in de doorloop van h e t proces-.
Een p e r f e c t eindprodukt voorkomt e x t r a onderhoud of s e r v i c e na v e r - koop, bespaart aldus kosten (denk aan de g a r a n t i e v e r p l i c h t i n g e n ) en voorkomt een v e r s l e c h t e r i n g van de r e l a t i e met de k l a n t . Het voor- gaande overziende i s h e t dus n i e t langer houdbaar om t e s t e l l e n d a t
k w a l i t e i t geld k o s t . Integendeel k w a l i t e i t i s een middel t o t verhoging van de p r o d u k t i v i t e i t . Dit a l l e s v e r g t dan wel d a t men ervan op aan moet kunnen d a t de l e v e r a n c i e r l e v e r t conform de s p e c i f i c a t i e s z o a l s opgenomen in de overeenkomst. Tevens d i e n t men de , naar a l l e waar-
s c h i j n l i j k h e i d nog maar zeer zelden optredende, gebreken en storingen nauwkeurig t e rapporteren en zorgvuldig t e analyseren zodanig d a t herhaling zich n i e t voor zal doen.
5.3 PHILIPS EUROPA
Het volgende i s een korte beschrijving van h e t beleid van Phi- l i p s zoals d a t met betrekking t o t de twee in d i t hoofdstuk behandelde onderwerpen gevoerd wordt. ( 1 9 ) .
Het vroegere inkoopbeleid van P h i l i p s kende a l s a l l e s overheersende d o e l s t e l l i n g het bedingen van een zo laag mogelijke inkoopprijs aange-
zien d a t de k o s t p r i j s van h e t produkt drukte en zo de concurrentiepo- s i t i e v e r b e t e r d e . Huidige c o n c u r r e n t i e overwegingen kennen een veel g r o t e r belang toe aan k w a l i t e i t , s e r v i c e en l e v e r t i j d . Verder i s een
accurate r e a c t i e op wensen van de k l a n t noodzakelijk. Het gevolg h i e r - van i s d a t om d i t t e bewerkstelligen men nu conform de voorgaande twee
paragrafen s t r e e f t naar s l e c h t s enkele betrouwbare l e v e r a n c i e r s d i e frequent en goed l e v e r e n . De consequentie van d i t veranderde beleid i s d a t men n i e t langer g r o t e inkooporders p l a a t s t in Azië maar het d i c h t e r b i j huis zoekt. Daarnaast i s er b i j de inkoopbeslissing . een g r o t e r e invloed weggelegd voor de k w a l i t e i t s f u n c t i o n a r i s . Op b a s i s van
al deze punten k i e s t men een l e v e r a n c i e r waarmee dan een duurzame re-*
l a t i e opgebouwd wordt zodat continuering in de toekomst gewaarborgd zal z i j n .
Samenvattend kan men s t e l l e n d a t voor ' J u s t in time' een f l e x i - b e l e omgeving noodzakelijk i s . F l e x i b i l i t e i t d i e FPA kan verschaffen maar daarnaast ook de f l e x i b i l i t e i t zoals in de l e v e r a n c i e r s r e l a t i e s
aanwezig d i e n t t e z i j n . Verder z i j n ' J u s t in time' en 'Total q u a l i t y c o n t r o l ' nauw met elkaar verbonden. Zonder h e t streven n a a r , en werken aan, een nulniveaü van gebreken i s een optimaal ' J u s t in-time' systeem onmogelijk. Tevens i s ook voor FPA d i e perfecte k w a l i t e i t noodzaak
t e r w i j l FPA aan de andere kant door de hogere betrouwbaarheid van het produktieproces een hogere k w a l i t e i t mogelijk maakt. Bovenal echter d i e n t er een bezeten aandacht b i j het personeel t e z i j n met betrekking
t o t k w a l i t e i t naast het geloof d a t een gebrekloze produktie mogelijk i s .
H6 IS TOEPASSING VAN FPA ALTIJD MOGELIJK?
Nauw verbonden met deze vraag i s er de vraag of de toepassing van FPA ook a l t i j d wenselijk i s ? Cm beide vragen t e kunnen beantwoor- den dienen wij ons aftevragen wat h e t doel van de toepassing d i e n t t e
z i j n . Anders gezegd, wat wil men met h e t gebruik van FPA bereiken?
Reeds in Hoofdstuk 1 werd de noodzaak van een f l e x i b e l e r produk- t i e p r o c e s genoemd, waardoor de producent s n e l l e r een g r o t e r e v a r i ë t e i t produkten e f f i c i ë n t kan a f z e t t e n . In z i j n algemeenheid kan men dus s t e l l e n d a t h e t doel van FPA i s h e t verhogen van de p r o d u k t i v i t e i t van het produktieproces.
Aangezien h e t produktieproces in de k l e i n - s e r i e assemblage i n d u s t r i e zeer ccmplex i s en in deze t i j d van s n e l l e technologische innovatie regelmatig aan verandering onderhevig, bespreken wij a l l e r e e r s t de a l - gemene aspecten van p r o d u k t i v i t e i t s invloeden op het produktieproces
alvorens over t e gaan op de toepassing van FPA om p r o d u k t i v i t e i t s verhoging t e b e w e r k s t e l l i g e n .
6 . 1 PRODUKTIVITEIT VAN HET PRODUKTIEPROCES
Bij het zoeken naar p r o d u k t i v i t e i t s stimulerende programma's d i e n t men a l l e r e e r s t grondig t e analyseren 'wat' de g r o o t s t e invloed op de overall p r o d u k t i v i t e i t van het produktieproces zal hebben en
'waar' toepassing \/an. deze programma's t o t de meest g u n s t i g e r e s u l t a - ten zal l e i d e n .
Onderzoek i n de Verenigde Staten van Amerika wees u i t d a t de g r o o t s t e verbeteringen op h e t gebied van de kosten en de betrouwbaarheid (kwa- l i t e i t ) behaald worden door middel van technologische i n n o v a t i e .
(20). Het b e t r e f t verbeteringen d i e minstens een f a c t o r 5 maal zo hoog liggen a l s d i e a l s gevolg van de toepassing van JIT en TQC. Wat overigens n i e t s af wil doen aan de waarde van b e i d e , zoals reeds e e r - der werd besproken in H5. De p r i o r i t e i t van programma's d i e n t echter
t e liggen b i j technologische i n n o v a t i e .
Technologische innovatie k r i j g t g e s t a l t e in nieuwe cq v e r b e t e r d e pro- dukten en produktieprocessen. Het cmzetten van deze technologische i n - novatie in een concurrentie-1 voordeel v e r g t dan bovenal teamwork. Tearrn work, ten e e r s t e om h e t t i j d s v e r l o o p t u s s e n ontwikkeling en introduk- t i e van h e t produkt op de markt d r a s t i s c h t e bekorten zodat procesin- novatie a l s gevolg van een b e t e r e afstemming van de v e r s c h i l l e n d e o r - g a n i s a t o r i s c h e f u n c t i e s (onderzoek, ontwikkeling, produktie en market- ing) ook daadwerkelijk t o t de beoogde v e r k o r t e d o o r l o o p t i j d van h e t produktieproces zal l e i d e n . Daarnaast d i e n t teamwork reeds in een vroeg stadium zorg t e dragen voor de uitvoerbaarheid van een nieuw ontwerp. J u i s t h e t bewerkstelligen van uitvoerbaarheid heeft zeer po- s i t i e v e e f f e c t e n op de k w a l i t e i t en tevens wederom op de d o o r l o o p t i j d van produkt en proces.
Als bekend i s wat de g r o o t s t e invloed op de p r o d u k t i v i t e i t heeft d i e n t bepaald t e worden waar toepassing ervan t o t het hoogste r e s u l t a a t zal l e i d e n . Slade en Mbhindra passen hiervoor een gevoel igheids analyse toe op v e r s c h i l l e n d e kosteri-categorien in r e l a t i e t o t de kosten van de
verkopen. (21). Dit onderzoek, wat overigens van toepassing i s op de high technology i n d u s t r y , g e e f t onder andere a l s r e s u l t a a t d a t een reduktie van de d i r e c t e a r b e i d , a l s gevolg van z i j n geringe aandeel in de produktiekosten (vaak nog maar zo1n 4-20%), s l e c h t s een geringe daling van de kosten van de verkopen met zich b r e n g t . Een hogere capa- c i t e i t s b e n u t t i n g daarintegen door een hogere output voor een bepaalde periode brengt een a a n z i e n l i j k e daling van de kosten per produkt met
zich mee.
Resumerend kunnen wij s t e l l e n d a t men zich vooral d i e n t t e r i c h t e n op d i e technologische innovatie d i e een hogere c a p a c i t e i t s b e n u t t i n g b e w e r k s t e l l i g t waarbij dan tevens de f l e x i b i l i t e i t van h e t produk- t i e p r o c e s n i e t u i t h e t oog v e r l o r e n mag worden. Aldus z i j n er v i j f d o e l s t e l l i n g e n waarop h e t produktieproces gebaseerd d i e n t t e z i j n :
(22).
- 1 . De verhoging van de c a p a c i t e i t s b e n u t t i n g .
- 2. Een verlaging van de kosten per produkt d i t kan een d i r e k t gevolg z i j n van de punten 1, 3 en 5 .
- 3 . Een verlaging van a l l e voorraadniveaus. Binnen h e t produk- t i e p r o c e s d i e n t men dan vooral t e denken aan tussenvoorraden a l s gevolg van wachttijden.
- 4. Een afname van de d o o r l o o p t i j d .
- 5 . Een afname van het u i t v a l p e r c e n t a g e t i j d e n s p r o d u k t i e .
Vooral de p o s i t i e v e beïnvloeding van deze factoren doet de p r o d u k t i v i - t e i t toenemen, h e t i s daarom van g r o o t belang d a t adequate management
informatie ontwikkeld wordt waarin deze informatie opgenomen i s .
6.2 HET PRODUKTIEPROCES NADER BEZIEN
Een glad verlopend produktieproces v e r g t l o g i s t i e k management.
Logistiek management kan opgedeeld worden in m a t e r i a l management en f y s i e k e - d i s t r i b u t i e management. F y s i e k e ^ d i s t r i b u t i e management i s b i n - nen het kader van d i t stuk n i e t van belang. Material management houdt conform Monhemius h e t volgende i n : "de g e ï n t e g r e e r d e beheersing van de goederenstroom naar en door de f a b r i e k . (23). Material management om- v a t dan het plannen en beheersen van de goederenstroom vanaf inkoop en aanvoer van de goederen t o t de opslag van eind produkt e n . Dit gehele p r o c e s , bestaande u i t een aantal afzonderlijke a c t i v i t e i t e n , d i e n t in onderlinge samenhang bestuurd t e worden. Dit v e r g t de afstemming van f u n c t i e s a l s produkt/proces ontwikkeling, inkoop, produktie, t r a n s p o r t en a d m i n i s t r a t i e op e l k a a r . Ondanks h e t f e i t d a t i n t e g r a t i e van de a c - t i v i t e i t e n van het a l l e r g r o o t s t e belang i s beperken wij ons h i e r t o t de p r o d u k t i e . De produktie omvat dan h e t gehele t r a j e c t van h e t in bewerking nemen van grondstoffen t o t en met h e t gereedkomen van een eindprodukt. Dit eindprodukt kan dan gereed z i j n voor verkoop, h e t kan ook een component z i j n d a t nog een assemblage proces moet ondergaan om t o t een verkoopbaar produkt t e worden. Dit l a a t s t e onderscheid i s verder echter n i e t van belang voor behandeling van de probleemstel- l i n g . In h e t huidige t i j d p e r k van technologisch zeer geavanceerde p r o - dukten, bestaande u i t zeer v e l e onderdelen zal d i t produktieproces dus een zeer complex proces z i j n . Een proces d a t b e s t a a t u i t v e l e op e l - kaar afgestemde bewerkingen met er t u s s e n i n t r a n s p o r t en voorraden.
