Stadsplateau 1 3521 AZ Utrecht Postbus 2518 6401 DA Heerlen T 088 120 5000 www.igj.nl Inlichtingen bij
…
Ri.utrecht@igj.nl
Datum 14 januari 2022
Omschrijving Verslag jaargesprek met als thema Persoonsgerichte zorg Ziekenhuis Rijnstate Arnhem
Datum bezoek 13 oktober 2021 Dossiernummer V2032407 Documentnummer 2022-2711245
Dit verslag is geen transcriptie van het gesprek maar een samenvatting op hoofdlijnen
Inleiding
In het jaargesprek bespreken de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (hierna: de inspectie) en de raad van bestuur en andere geledingen uit het ziekenhuis verschillende onderwerpen die betrekking hebben op de kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid.
In dit jaargesprek is bijzondere aandacht voor persoonsgerichte zorg. In de periode 2020-2023 versterkt de inspectie haar toezicht hierop. De inspectie doet dit op geleide van de ontwikkelingen op het gebied van de persoonsgerichte zorg die de inspectie in het zorgveld en in de samenleving ziet. Ontwikkelingen die bijdragen aan het belang van persoonsgerichte zorg zijn onder andere een
toename in de diversiteit van zorg, een toename van zorg in netwerken en van het gebruik van technologie in de zorg waaronder de toepassing van e-health.
De inspectie voerde aan de hand van verschillende dimensies een open gesprek met bestuurders over de ontwikkelpunten en goede voorbeelden aangaande een persoonsgerichte benadering in de medisch specialistische zorg (zie onder 2. en 3.). Daarnaast spraken inspectie en ziekenhuis over actualiteiten en andere kwaliteitsonderwerpen.
Betrokkenheid patiënt en/of diens naaste en zorgverleners
De inspectie sprak voorafgaand aan het jaargesprek met een patiënte met reuma, een reumatoloog en een gespecialiseerd verpleegkundige. De bevindingen uit dit gesprek zijn meegenomen in het jaargesprek en verwerkt in dit verslag. Het verslag van dit jaargesprek wordt openbaar gemaakt op de website van de inspectie, www.igj.nl.
Het jaargesprek
Tijdens het jaargesprek sprak de inspectie met (een vertegenwoordiging van) de raad van bestuur, de manager Kwaliteit en Veiligheid, een senior
Kwaliteitscoördinator, de portefeuillehouder kwaliteit van de Coöperatie Medisch Specialisten Rijnstate (CMSR), de voorzitter Kamer Kwaliteit, de voorzitter VAR, de voorzitter Cliënten Raad, een vertegenwoordiger AIOS, de voorzitter stuurgroep waardegedreven zorg, een uroloog, een klinisch Geriater, de manager HR en een HR adviseur.
Na een korte kennismakingsronde lichten de diverse gesprekspartners aan de hand van een presentatie de verschillende gespreksonderwerpen toe.
1. Algemeen
Mededelingen en actualiteiten ziekenhuis
Het ziekenhuis heeft momenteel tien cohort bedden en maximaal vijf IC bedden voor Covid-patiënten. De verdeling van Covid-patiënten wordt zo nodig regionaal geregeld. In het ziekenhuis is circa 90 tot 95 procent van het personeel
gevaccineerd. Dit is een hoge vaccinatiegraad ten opzichte van de gemiddelde vaccinatiegraad in de regio, in Arnhem is circa 62% van de inwoners
gevaccineerd. De wens van het ziekenhuis is meer vaccinatie en voorlichting op locaties te geven; hiertoe heeft zij de GGD aangeboden personeel met
verschillende culturele achtergronden uit te lenen.
De raad van bestuur geeft prioriteit aan het personeel, en heeft veel aandacht voor vitaliteit, inzetbaarheid en behoud van medewerkers. Binnen het ziekenhuis is een groot gevoel van saamhorigheid, dit is bestendigd door een systeem op te zetten waarbij ook medisch specialisten flexibel ingezet zijn binnen de Covid-zorg.
In het ziekenhuis zijn zorgen over de huidige oplopende besmettingscijfers en de toenemende opnames.
Begin oktober 2021 heeft de raad van bestuur besluiten genomen aangaande het strategisch kader. Medewerkers en patiënten worden hierover middels een kort filmpje geïnformeerd. Het ziekenhuis heeft hiermee een intensieve periode
afgesloten waarin niet alleen de Covid-zorg centraal stond maar ook veel reguliere zorg is geleverd. Ten behoeve van het strategisch kader is er input geweest van alle vakgroepen, de cliëntraad en de VAR. Tevens is er een ‘praatplaat’ gemaakt over de vier ambities ten aanzien van ‘samen beslissen’.
Het ziekenhuis is tot 2028 bezig met verbouwingen om het gehele gebouw weer op orde te krijgen; de verbouwing op de IC, OK en apotheek is inmiddels afgerond, die op de kinderheelkunde en verloskunde is bijna klaar. Tevens is de nieuwbouw in Elst gestart en wordt beoogd het laboratorium op een andere locatie in Elst te plaatsen.
Overgang van VAR naar VSR
Door de Covid-crisis is de eerder ingezette weg naar transitie van VAR naar Verpleegkundig Staf Raad (VSR) versneld. Verpleegkundigen werden beter gepositioneerd door input te geven ten aanzien van verpleegkundige zorg en door vertegenwoordiging in het operationeel en crisis team. Het ziekenhuis ziet
Door het VSR is het begrip ‘verpleegkundig zeggenschap’ gedefinieerd: hieronder verstaan zij dat de verpleegkundige richtinggevend is bij belangrijke
beslismomenten die verpleegkundige zorg aangaan op zowel organisatie-, team- en patiëntenniveau. Dit sluit aan bij de visie van de landelijke beroepsvereniging V&VN. In september 2019 is een verpleegkundigen platform opgericht waarbij van iedere afdeling een verpleegkundige is afgevaardigd. Dit platform komt
maandelijks bij elkaar en is onderdeel van de VSR. Tijdens de Covid-periode staat dit platform in voortdurend contact met de achterban.
Het gehele VSB bestaat uit verpleegkundigen, waardoor zij echt inbreng en zeggenschap hebben. De verwachting is dat dit effect heeft op de verpleegkundige resultaten, de organisatie resultaten en de verpleegsensitieve patiënten
resultaten. Middels een vragenlijst over meerdere jaren gaat men monitoren of dit effect behaald wordt. De raad van bestuur ziet de oprichting van de VSR als een goede ontwikkeling en hoopt hiermee dat verpleegkundigen goed georganiseerd worden en artsen en verpleegkundigen binnen het ziekenhuis steeds meer als team werken. Maandelijks worden binnen het ziekenhuis webinars opgenomen, de Nurse Talks behandelen verpleegkundige onderwerpen en hebben als doel om empowerment van de verpleegkundigen te stimuleren.
Projecten Ont-regel Rijnstate en Zinvolle Registratie moeten de werklast beperken Het ziekenhuis heeft geparticipeerd in een landelijk project ‘Zinvolle Registratie’
(ZiRe). Binnen de afdeling Oncologie wordt gewerkt met een kernset waarbinnen alleen zinvolle registraties gedaan worden. De wens van het ziekenhuis is deze kernset in het gehele ziekenhuis in te voeren en tevens regelruimte te creëren door vanuit elementen van uitkomstgerichte zorg te komen tot verbeterdoelen.
Het experiment ZiRe is succesvol verlopen, deze werkwijze appelleert aan het hebben van vertrouwen in de professional. In een vervolgfase zal het project zich richten op zinvolle registratie op de Intensive Care.
Afgesproken is dat de bestuurder en de inspectie nader over de uitrol van zinvolle registratie in geheel Rijnstate via het invoeren van een kernset in gesprek gaan om te beoordelen op welke wijze Zinvolle Registratie geagendeerd kan worden bij VWS.
Calamiteitenonderzoek als aanknopingspunt voor leren en verbeteren Het ziekenhuis vraagt of er mogelijkheden zijn voor een nieuwe manier van calamiteitenonderzoek en rapporteren. In de rapportages wordt steeds nadrukkelijk benoemd wat goed is gegaan in de casus, hierin hanteert het ziekenhuis de Safety II benadering.
Binnen de inspectie wordt momenteel het project ‘Verbeteren in Vizier’ uitgerold;
deelnemende ziekenhuizen doen het gebruikelijke interne calamiteitenonderzoek, waarna de bestuurder een bestuurlijke reflectie op de geformuleerde verbeter- maatregelen aan de inspectie stuurt. De inspectie wil daarmee het belang van de implementatie van verbetermaatregelen benadrukken en gaat hierover jaarlijks met de deelnemende ziekenhuizen in gesprek. Daar moeten de ziekenhuizen dus tijd in investeren. Het ziekenhuis zal zelf bepalen op welk moment zij wil
deelnemen aan dit project.
1. Persoonsgerichte zorg in de praktijk
Zorg in dialoog – urologie als aansprekend voorbeeld
Op de afdeling urologie worden voorafgaand aan de behandeling gesprekken gevoerd met de patiënt waarin alle behandelopties en vooruitzichten worden besproken. De afdeling heeft goed in beeld wat alternatieven en vooruitzichten per patiënt zijn. Door middel van Patient Reported Outcome Measures (PROMS) heeft de afdeling inzicht in eigen resultaten, hierbij wordt de patiënt betrokken door meerdere vragenlijst voor- en na de behandeling aan te bieden. Vrij veel patiënten doen hieraan mee, zodat de afdeling aan de hand van deze data eventueel
procedures kan aanpassen. Tevens wordt deze data meegenomen in gesprekken met de patiënt aangaande verwachtingsmanagement op basis van de
behandelresultaten in dit ziekenhuis. Een ander voordeel van de PROMS is dat artsen door onderling informatie uit te wisselen van elkaar kunnen leren.
Uit Patient Reported Experience Measures (PREMS) blijkt dat de
patiënttevredenheid is toegenomen; doordat de te verwachten resultaten van diverse behandelingen gemeld kunnen worden. Door dat aan te vullen met gebruik van keuzehulpen en uitgebreide voorlichting hebben patiënten minder spijt van de gemaakte keuze(n) en worden de gevolgen van de behandeling beter
geaccepteerd.
Waar mogelijk worden de ervaringen van de afdeling urologie gedeeld, zowel binnen het ziekenhuis als landelijk. Binnen meerdere ziekenhuizen is men aan het zoeken hoe PROMS goed geïntegreerd kunnen worden, de afdeling urologie vervult hierbij een ondersteunende rol. Het is nog niet duidelijk of de werkwijze van de afdeling urologie voor alle vakgroepen een optie is.
Samen beslissen krijgt in Rijnstate aandacht in beleid en evaluatie Het ziekenhuis ziet patiëntenparticipatie als belangrijk onderdeel van
waardegedreven zorg. Patiënten die dit willen en kunnen krijgen ruimte voor regie en participatie in hun behandeltraject. De patiënt die door de inspectie is
gesproken gaf aan dat dit overeenkomt met haar ervaring in dit ziekenhuis.
Patiëntenparticipatie wordt vormgegeven op drie verschillende niveaus, namelijk op:
- het individuele behandeltraject van de patiënt met onder andere inzet van verschillende dashboards, andere keuzehulpen en uitgebreid
informatiemateriaal;
- de zorgprocessen, waarbij groepen van patiënten en patiëntervaringen bij het verbeteren van de kwaliteit en/of de organisatie van de zorg betrokken worden;
- de ziekenhuisstrategie waarin patiënten(perspectief) betrokken wordt bij strategische beslissingen op bestuursniveau.
Momenteel evalueert het ziekenhuis de mate van zelf beslissen door niet alleen individueel maar ook op afdelingsniveau patiëntervaringen op te halen. Hieruit komt naar voren dat 85% van de patiënten positief is over de mate waarin zij kunnen meebeslissen in de zorg.
Het ziekenhuis ziet nog verbetermogelijkheden op het gebied van bewustwording
Persoonsgerichte zorg komt tot uiting in (toekomstige) palliatieve zorg
Momenteel is het ziekenhuis in het kader van persoons- en waardegedreven zorg vanuit het Centrum voor Ondersteuning en Palliatieve Zorg bezig met twee transmurale pilots. Een pilot betreft de implementatie van Toekomstige
Zorgplanning in de dagelijkse praktijk. De andere pilot betreft de inzet van een 1,5 lijns Palliatieve Zorg-coach en verpleegkundig specialist die over de
verschillende domeinen heen werkt en schakelt binnen de domeinen. Binnen het ziekenhuis zijn vijf Verpleegkundig Specialisten werkzaam binnen de Palliatieve Zorg. Twee ervan zijn werkzaam binnen de Pilot “1,5 lijns PZ-coach”. Tevens is samengewerkt met een hospice in deze pilot.
Het ziekenhuis mist een transmuraal dossier voor deze werkwijze maar heeft dit opgelost door binnen de pilot te werken met een (multidisciplinair) communicatie- platform waartoe de patiënt en al diens behandelaren toegang hebben. Vanuit dit platform kunnen alle betrokkenen met elkaar communiceren en tevens ’kan multi- disciplinair overleg gevoerd worden, waarbij eventueel ook de patiënt kan
aansluiten. De patiënt (of diens naaste) is eigenaar van dit platform en beheert deze.
De afdeling MDL brengt ‘samen beslissen’ in praktijk
Binnen de afdeling Maag Darm Leverziekten (MDL) vult de patiënt op vaste momenten per jaar een vragenlijst in die binnen de zorg voor Crohn en colitis gevalideerd is (IBDQ vragenlijst en ziektecontrole). In voorbereiding op het consult kijkt de verpleegkundige of MDL-arts of de patiënt de vragenlijst heeft ingevuld en wat de “ziekte status”, maar ook beleving en ervaring van de patiënt op dat moment was. De vragenlijst wordt aangegrepen om met name die laatste aspecten bespreekbaar te maken tijdens het consult. Gebruik van deze vragenlijst levert op dat bepaalde onderwerpen die soms lastig aan bod komen (omdat de arts of verpleegkundige er niet naar vraagt of omdat er schaamte is bij de patiënt om hierover te praten) tijdens een consult besproken worden. Tevens wordt voor patiënt en hulpverlener inzichtelijk waar de gezondheidsproblemen zijn en kan
‘Samen Beslissen’ ingezet worden over gezondheidswinst en welke interventies daarvoor nodig zijn.
Toegankelijkheid van zorg staat door Covid-zorg onder druk
Het ziekenhuis heeft door de aanhoudende Covid-zorg te maken met uitgestelde diagnoses en behandelingen. De toegankelijkheid van zorg komt onder druk te staan. Ten behoeve van diagnostiek heeft het ziekenhuis extra sessies voor colonscopieën op zaterdag en zondag ingepland. Tevens zijn avondpoli’s en weekendpoli’s ingesteld voor verschillende afdelingen en zijn MRI-scans uitbesteed aan externe diagnostische centra.
Persoonsgerichte zorg in beleid
Het ziekenhuis kent een goede patiënten participatie
Het ziekenhuis heeft in 2019 een visiedocument opgesteld vanuit de vraag hoe patiënten als gelijkwaardige partner in de zorg betrokken kunnen worden.
Ten behoeve van dit visiedocument zijn drie themagroepen samengesteld, door wie een werkplan met zes indicatoren voor de raad van bestuur is opgesteld.
In het eerste jaar zijn de volgende drie indicatoren uitgewerkt:
- samen beslissen;
- een patiëntenparagraaf in beleidsstukken: wordt de patiënt genoemd in dit beleid? Hier wordt actief op gestuurd; dit punt wordt door de cliëntenraad benadrukt;
- verbeteringen die samen met patiënten zijn doorgevoerd, zoals het aanpassen van folders en praktische zaken.
Dit werkplan is continu onderwerp van gesprek met de raad van bestuur en is tevens structureel opgenomen in het werkplan van het ziekenhuis. Voor patiënten is alle informatie op de website van het ziekenhuis te vinden.
Middels een patiëntenpanel worden enquêtes uitgezet, hiervoor hebben zich zo’n 100 mensen aangemeld. Patiënten kunnen zich zelf aanmelden voor deelname aan dit panel. Bij pilots wordt de cliëntenraad actief betrokken, ook over andere onderwerpen geeft zij de bestuurder gevraagd en ongevraagd advies. De cliëntenraad merkt op dat een voorwaarde voor samen beslissen is of de patiënt dat wil, er zijn patiënten die graag op de arts willen varen en niet zelf willen beslissen. Tevens participeert de cliëntenraad in patiëntenonderzoeken en gaan zij in gesprek met patiënten op de afdeling en in de wachtkamer.
Het ziekenhuis spreekt bij persoonsgerichte zorg liever over waardegedreven zorg Bij de reorganisatie in 2017 heeft het ziekenhuis een start gemaakt om de
organisatie meer te ordenen. Hierbij heeft het ziekenhuis enkele multidisciplinaire centra opgericht waarin de zorg meer diagnosegericht rondom de patiënt wordt georganiseerd. Voorbeelden hiervan zijn het vasculair centrum, centrum vrouw en kind en het oncologisch centrum.
Op het moment dat de gehele organisatie ingericht is door middel van centra zullen een team van experts en stuurgroepen de zorgprofessional ondersteunen.
Ten behoeve van deze centra wordt een dashboard gebouwd waarvoor de teams rondom de patiënt beoordelen welke indicatoren men wil meten, zodat
gevalideerde lijsten ontstaan die de basis vormen voor het vaststellen van klinische uitkomsten. Patiënten worden hierbij betrokken, onder meer doordat de uitkomst van indicatoren besproken wordt met de patiëntenvereniging. De belangrijkste uitkomsten worden verwerkt in het dashboard. Het ziekenhuis heeft middels een tijdlijn zicht op waar zij in 2024 wil staan met waardegedreven zorg:
de uitkomsten van de top vijf aandoeningen van alle specialismen en zorgketens inzichtelijk hebben, zodat daarop verbeterd kan worden.
Persoonsgerichte zorg in praktijk gebracht
Het ziekenhuis is actief met een programma waarmee de patiënt getraind wordt en fitter gemaakt wordt voor een grote operatie of een andere intensieve
behandeling. Dit levert veel op in het herstel na de operatie/behandeling. Ook zal dit uiteindelijk kosten reducerend zijn. Voor dit programma is een kernteam opgericht. Sinds september 2020 zijn circa 200 patiënten ondersteund door de paramedische dienst, waaronder fysiotherapie, binnen het ziekenhuis. Het
Een andere volgende stap is ‘blended care’, waarvan een deel via apps kan plaatsvinden. Het ziekenhuis heeft over dit programma gesprekken gevoerd met de hele zorgketen en de Gemeente. Dit heeft nog geen concrete plannen
opgeleverd, maar wel zijn een aantal gezamenlijke punten geformuleerd waar verder over gesproken wordt.
De raad van bestuur stimuleert het spreken over het Strategisch kader 2022-2024 Het ziekenhuis heeft een korte film gemaakt waarin het strategisch kader wordt toegelicht, welk gepubliceerd is op de website van het ziekenhuis. Hiermee wil het ziekenhuis medewerkers motiveren in gesprek/discussie te gaan, waardoor het beleid niet alleen iets is van het bestuur, maar van het gehele ziekenhuis.
Op het gebied van digitale strategie wordt opgemerkt dat systemen steeds meer afhankelijk zijn van ICT en dat de risico beheersing daarbij van belang is. Een verbeterplan van de CISO ten behoeve van digitale beveiliging is in een vergevorderd stadium van goedkeuring. De inspectie informeert naar het risicomanagement rond ICT en of men op weg is naar certificering van de
informatiebeveiliging? Het ziekenhuis is voornemens volgend jaar een proef audit en cyber oefening te doen. De bestuurder geeft aan dat het ziekenhuis momenteel compliant is op de meeste onderdelen en verwacht in 2023 volledig certificeerbaar te zijn.
Het ziekenhuis bevordert duurzame inzetbaarheid van personeel
Binnen het ziekenhuis wordt op verschillende manieren gepeild hoe het staat met de vitaliteit en veerkracht van het personeel en worden hierover gesprekken gevoerd. Duidelijk is dat de veerkracht lager is dan voor de Covid periode.
Om na de crisis in een normale (herstel-)situatie te komen is een crisismanager aangesteld die het ziekenhuis kan begeleiden. Hierdoor zijn vier fasen benoemd;
voor iedere fase wordt bekeken wat dit ziekenhuis nodig heeft en wat extra ingezet moet worden naast reeds bestaande interventies:
- Bespreken > in de teams wordt de tijd genomen om situaties en
gebeurtenissen te bespreken en worden medewerker pro actief begeleid tijdens de zwarte periode. Er moet aandacht besteed worden aan het teamoverstijgend bespreken van zaken en ook oude teamdynamieken behoeven aandacht.
- Verwerken
- Herstellen > door het interne psychosociale team en externen, bijvoorbeeld arbeidspsycholoog, wordt mental support geboden waar nodig. Peersupporttraining is gevolgd door een groot deel van de medewerkers zodat zij elkaar kunnen begeleiden na een heftige gebeurtenis.
De rol van de vertrouwenspersoon dient explicieter kenbaar gemaakt te worden daar medewerkers daarvan nog te weinig weten.
- Innovatie vasthouden.
Wat betreft de vertrouwenspersoon, geeft de bestuurder aan dat medewerkers deze vrijwel niet benaderden. Aangezien het een grote organisatie is, acht de bestuurder het niet onmogelijk dat zich geen meldingswaardige situaties voordoen. Hierop zijn gesprekken tussen bestuurder, managers en een groep
medewerkers gevoerd over dit onderwerp, waar verrassende inzichten uit zijn gekomen. Afgesproken is, dat afdelingen waar zich situaties voordoen met de vertrouwenspersoon tot een plan van aanpak komen, zodat zicht komt op de blinde vlek.
Het ziekenhuis acht preventie van groot belang. Aan medewerkers wordt op de intranetpagina een aanbod van verschillende interventies gedaan ten behoeve van mentale en fysieke fitheid. Specifiek voor overgangsproblematiek zijn allerlei workshops en trainingen beschikbaar, deze worden goed bezocht.
Afspraken en afsluiting jaargesprek
De inspectie dankt alle deelnemers voor de gesprekken.
Afgesproken is dat het ziekenhuis zelf actie onderneemt wanneer zij wil deelnemen aan ‘Verbeteren in Vizier’.
Afgesproken is dat de inspectie en het ziekenhuis een gesprek plannen om te beoordelen of Zinvolle Registratie geagendeerd kan worden bij VWS.
De inspectie vraagt van het ziekenhuis dit verslag te delen met de patiënt zodra het openbaar gemaakt wordt.
