Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4
Samenvatting door een scholier 3e klas vwo
2202 woorden 5 jaar geleden
5,3
17 keer beoordeeld
Vak Geschiedenis
Methode Feniks
Oorzaken en gevolgen
Oorzaak en gevolg zijn allebei een verband tussen twee feiten. Je kunt de oorzaken verdelen in twee groepen delen:
indirecte en directe oorzaken. De indirecte oorzaken zijn oorzaken die van te voren niet kunnen worden aangewezen maar pas later aan het licht komen. Directe oorzaken is de aanleiding van iets. Gebeurtenissen hebben gevolgen. Je kunt gevolgen verdelen in bedoelde en onbedoelde gevolgen. Bedoelde gevolgen zijn iets waar je naar toe leeft.
Onbedoelde gevolgen zijn gevolgen die er bij komen, waar je niet stil staat van te voren.
4.1 Na Versailles
Eind september 1918 doorbraken de geallieerden de Duitse Linies in Frankrijk. Duitsland verloor daardoor WO1. In de Vrede van Versailles kreeg Duitsland de schuld van de oorlog, verloor veel gebieden en moest herstelbetalingen voldoen.
Duitsland werd een republiek, met een regering die werd gevormd door Liberalen en Socialisten. De gewone Duitse soldaat wist niet dat zijn eigen generaals bij de keizer om aftreden en wapenstilstand hadden gevraagd. De
legerleiding gaf daarom de socialisten en de liberalen de schuld van het verlies van WO1. De soldaten moesten toen stoppen met vechten. Ze voelden zich in de steek gelaten door de regering, wat als dolk in de rug voelde >
Dolkstootlegende.
De nieuwe regering verzette zich eerst nog tegen het Verdrag van Versailles maar toen de herstelbetalingen in 1923 uitbleven bezette Frankrijk het Ruhrgebied, het belangrijkste industriegebied van Duitsland. De regering riep een staking op en betaalde de stakers met bankbiljetten, die heel snel werden bijgedrukt waardoor geld steeds minder waard werd. Zo ontstond er een nog grotere crisis. Hitler en Lundendorff zagen toen hun kans om de macht te grijpen maar dir mislukte. Hitler belandde toen voor 1 jaar in de gevangenis.
Een rijkskanselier Stresemann maakte een eind aan de crisis rond het Ruhrgebied. De regering van de
Weimarrepubliek besloot om voortaan de eisen van het VVV te vervullen en Duitsland economisch en politiek weer de
herstellen > Erfüllungspolitiek. Duitsland begon herstelbetalingen te voldoen waardoor de Franse troepen vertrokken. Stresemann zorgde ervoor dat Duitsland lid werd van een Volkenbond. De Amerikanen schoten de Duitsers economisch te hulp. Het Dawesplan gaf de Weimarrepulbiek leningen waarmee de herstelbetalingen konden worden voldaan. De Duitse economie trok weer aan, de werkeloosheid nam af.
In 1925 werd oud-generaal Von Hindenburg tot president gekozen waardoor alle tegenstanders van de Weimarrepubliek en rechtse partijen vertrouwen kregen. De Dolkstootlegende werd vergeten.
4.2 Crisis!
Na afloop van WO2 brak er een nieuw tijdperk aan in de VS. Het kapitalisme had men alleen maar goeds gebracht:
ondernemers konden helemaal hun gang gaan. Doordat de ondernemers zo’n grote vrijheid hadden stonden de vakbonden zwak. Tegenover de productie bleven de lonen laag. Arbeiders hadden te weinig geld om de producten, waar zij zelf aan hadden meegewerkt te kunnen kopen. Tussen 1923 en 1929 steeg de arbeidersloon met slechts 8%, veel minder dan de productie. De winsten van fabriekseigenaren stegen met 72%. Omdat iedereen kon lenen bij de bank en op afbetaling kon kopen merkte je dat echter niet. De welvaart steeg.
Tijdens WO1 zakte de Europese landbouw in. Daarom investeerden Amerikaanse boeren in nieuwe machines en land, met geld van de plaatselijke bank. Na de oorlog groeide de landbouwproductie in Europa weer waardoor de import van Amerikaanse agrarische producten remde en de Amerikaanse boeren met hun producten bleven zitten en konden hun leningen niet meer afbetalen. Zo ging die plaatselijke bank (die een filiaal van een grote bank was die daardoor door z’n reserves heen ging) failliet.
Op donderdag 24 okt. 1929 wilde iedereen, voordat de crisis erger werd, van zijn aandelen af. Het aanbod steeg en de prijzen daalden. Grote banken gingen failliet en er werd niets meer gekocht. Fabrikanten ontsloegen hun werknemers waardoor er grote werkeloosheid ontstond. Amerika trok door het wereldkapitalisme andere landen mee waardoor de hele wereld in een paar weken in een economische crisis zat.
President Hoover wilde niet ingrijpen omdat een liberale economie op eigen kracht weer overeind kwam vond hij.
Roosevelt werd daarom gekozen als nieuwe president. Roosevelt noemde zijn politiek New Deal. Hij richtte aparte bestuurslichamen op die zelfstandige taken toegewezen kregen. Landbouw productie werd beperkt waardoor de prijzen van die producten stegen. Minimumlonen werden ingesteld en kinderarbeid werd verboden. Ook kwam er een grens aan het wekelijkse aantal werkuren waardoor het werk over de banen werd verdeeld. Langzamerhand ging het steeds beter maar de werkeloosheid verdween pas in WO2. Een oorlog levert namelijk veel werk op: soldaten,
productie van voedsel en wapens tot vliegtuigen en schepen.
4.3 Nationaalsocialisme en fascisme
De crisis in Amerika had meteen effect op Duitsland. Door het Dawesplan had Duitsland veel geld van Amerika geleend en dat eisten ze toen terug. Ook gingen de Duitse filialen van Amerikaanse bedrijven failliet > werkloosheid.
Het duurde maar een paar verkiezingen of Hitler NSDAP was de grootste partij in het parlement. In de NSDAP zat Goebbels. Hij liet in politieke reclame de nadruk leggen op de strijd tegen de communisten, socialisten en de Joden.
De Joden zouden de economische crisis veroorzaakt hebben. Ook liet hij de nederlaag van WO1, de
Dolkstootlegende en het VVV weer terugkomen. Alleen Hitler zou het Duitse volk uit de crisis kunnen leiden. Dit zorgde voor ideologie en nationaalsocialisme.
Mussolini was het voorbeeld van Hitler. Hij vond dat er maar 1 leider en 1 partij kan zijn. Er was geen persvrijheid en politieke tegenstanders werden vermoord of verdwenen in strafkampen. Mussolini’s beweging was het fascisme.
Hitler ging alleen verder dan zijn voorbeeld. Hij was meer doordrongen van racisme en antisemitisme(=jodenhaat).
Volgens Hitler bestaan er verschillende mensenrassen: het ene was beter dan de andere. De blanke Germanen waren volgens heb superieur en Joden waren een minderwaardig ras. Joden waren voor veel Duitsers de oorzaak van veel problemen met straffeloze discriminatie en ten slotte uitroeiing als gevolg.
In jan. 1933 trad de coalitieregering van Hitler aan, waarin de NSDAP de minderheid had. Hitler haalde president Hindenburg over nieuwe verkiezingen uit te schrijven, dan kon de NSDAP misschien de meerderheid halen. Vlak voor de verkiezingen brak er op 27 feb. 1933 een brand uit in het Rijksdaggebouw. Marinus van der Lubbe, een
Nederlandse communist, had er een rol in gespeeld. Zo schakelde Hitler de communisten uit omdat het een
‘communistisch complot tegen de Weimarrepubliek’ was. Hitler haalde Hindenburg over om de noodtoestand af te kondigen waardoor de wet niet meer geldig was, het parlement machteloos en dat alle macht naar de zittende regering ging. Het terreur barstte los en politieke tegenstanders en Joden werden in elkaar geslagen of
gearresteerd. Ondanks de propaganda en terreur haalde de NSDAP 44%. Nu vroeg Hitler het parlement om hem bevoegdheden te geven omdat Duitsland aan de rand van de afgrond stond. De Rijksdag stemde toe en dat betekende dat Hitler aan de macht kwam.
Duitsland veranderde van een parlementaire democratie in een dictatuur. Het werd een totalitaire staat waarin alles doordrenkt was van de nazi-ideologie. Als massacommunicatiemiddel werden radio en film ingezet.
Wie het niet met de nazi’s eens was werden vervolgd en opgesloten in de eerste concentratiekampen. Vele anderen leden ook deze terreur zoals Joden, zigeuners, homofielen en verstandelijke gehandicapten. Duizenden werden afgemaakt omdat ze ‘het ras verzwakten’.
4.4 De Tweede Wereldoorlog
in 1935 voerde Hitler de dienstplicht in. Ookal was dit tegen het VVV, reageerde niemand op deze overtreding. Een jaar later legerde hij troepen, wat ook niet moht. Ondertussen had Hitler in het geheim vliegtuigen en marineschepen laten bouwen. De Duitse herbewapening kwam weer op gang. Hitler had zijn oog op de omliggende landen laten
vallen en even later nam Duitsland Oostenrijk in. Hitler wilde daarna Tsjechoslowakije innemen. Om oorlog te voorkomen werd er in nov. 1938 een conferentie gehouden waaraan Italië, Frankrijk, Engeland en Duitsland deelnamen. Hitler kreeg zijn zin en Tsjechoslowakije was toen aan de beurt.
De politiek van sussen en toegeven (appeasementpolitiek) hielp echter niet. Toen Tsjechoslowakije was ingenomen was daarna Polen aan de beurt. In het geheim met Rusland (zij hadden een verdrag gesloten) verdeelden ze de Polen en op 1 sep. 1939 drongen Duitse tanks Polen binnen. Hierdoor verklaarde Engeland de oorlog aan Duitsland op 3 sep. gevolgd door Frankrijk. Engeland en Frankrijk hadden hun strategie meer op verdedigen dan op aanvallen gericht. Dus zij vielen niet aan. In voorjaar 1940 ging Duitsland West-Europa aanvallen. Denemarken en Noorwegen waren als eerst aan de beurt. De bezetting van Nederland, België en een groot deel van Frankrijk volgden. Het lukte alleen Hitler niet om Engeland op de knien te krijgen. De ‘Battle of Brittain’ in de herfst van 1940 werd op het nippertje door de RAF (Britse luchtmacht) gewonnen. Duitsland beheerste nu heel West-Europa en had havens van Narvik tot Biaritz.
Hitler en Stalin hadden een niet-aanvalsverdrag gesloten, maar dat was voor Hitler meer West-Europa in te nemen en voor Stalin tijd te hebben om zijn leger op te bouwen. Op 22 juni 1941 begon Hitler Operatie Barbarossa tegen het communisme. Dit was een grote aanval op Rusland. Rusland zou voor winter 1941 verslagen zijn, waardoor de soldaten geen winterkleding hadden. Het ging inderdaad heel snel. Stalin wist zich geen raad. Moskou werd bijna bereikt toen de winter viel en honderdduizenden Duitse soldaten stierven door de kou waardoor de opmars over een brede linie vastliep. In Zuid-Europa rukten de Duitsers ondertussen op in Griekenland. Roemenië, Hongarije en Bulgarije sloten zich bij de Asmogendheden aan en de Duitsers staken over naar Noord-Afrika.
Bij Operatie Barbarossa trokken speciale troepen mee die Joden moesten opsporen en vermoorden. Dit was het begin van de genocide op de Joden: de Holocaust.
Er kwamen concentratiekampen. In totaal zijn daar ongeveer 6miljoen Joden gedood.
Op 7 dec. 1941 bombardeerden honderden Japanse torpedovliegtuigen onverwachts de Amerikaanse marinebasis aan de Stille Zuidzee, Pearl Harbor. Deze aanval paste in de Japanse strategie om overmacht in Azië te krijgen. Al in de jaren 30 hadden de Japanners een deel van China bezet en nu waren Engelse, Franse en Nederlandse koloniën aan de beurt. Uitschakeling van Pearl Harbor was daarbij vereist. Hitler verklaarde nu ook oorlog aan Amerika waardoor het vanaf 1942 een wereldoorlog werd > de Tweede Wereldoorlog.
Mede dankzij Amerika vormde het jaar 1942 een keerpunt. De Duitsers verloren slagen. Vanuit Zuid-Engeland begon dan eindelijk op 6 juni 1944 Decision-day (D-day): de langverwachte invasie. Het lukte om in Normandië aan land te komen en de opmars richting Berlijn werd ingezet. Van 2 kanten: de Russen vanuit het oosten en de geallieerden vanuit het westen. Het werd een soort race om Berlijn. Op 2 mei 1945 stond het Rode Leger in Berlijn. Hitler pleegde zelfmoord en op 8 mei 1945 gaven de Duitsers zich over. De oorlog in Europa was voorbij.
Maar in Azië nog niet. Japan bleef eilanden veroveren en uit angst voor het verlies van levens van nog eens
honderdduizenden soldaten besloot Amerikaanse president Truman atoombommen in te zetten. Op 6 aug. werd dit massavernietigingswapen voor het eerst boven Hirosjima afgeworpen waardoor tienduizenden Japanse burgers verdampten en de stad werd weggevaagd. Japan gaf zich nog niet over daarom kwam er een 2e atoombom, nu op Nagasaki. Nu gaf Japan zich wel over en was op 15 aug. 1945 de Tweede Wereldoorlog ten einde.
4.5 Nederland in bezettingstijd
In de WO1 kon Nederland neutraal blijven maar in WO2 kon dit niet vanwege de Duitse invalsstrategie op Frankrijk en Engeland. Op 10 mei 1940 vielen de Duitse legers NL binnen. De Duitsers werden tegengehouden bij de
Grebbelinie en bij de Afsluitdijk. Mariniers vochten om de Maasbruggen in Rotterdam met als gevolg het
bombardement. Op 15 mei tekende generaal Winkelman de overgave en de regering vluchtte naar Engeland. De hoogste ambtenaren hadden nu de verantwoordelijkheid. Zij moesten namelijk vanaf dat moment met de Duitsers samenwerken maar ook trouw blijven aan hun land.
In 1941 werden alle politieke partijen behalve de NSB. NSB’ers vervingen onwillige burgemeesters, werkten voor Duitsland en verraadden tegenstanders van de Duitsers > collaboratie. Er waren in totaal 25000 Nederlanders in het verzet. Mensen die in het verzet zaten en gesnapt werden, werden opgepakt en neergeschoten. Naast
tienduizenden Joden zaten veel Nederlanders ondergedoken. Zij kozen niet voor verzet of collaboratie maar voor accommodatie (je aanpassen aan de situatie om te proberen die door te komen).
Al snel weden de maatregelen tegen de Joodse Nederlanders verscherpt. Joodse scholieren en studenten moesten van school en moesten naar Amsterdam verhuizen (isolatie). Daarna begon de deportatie naar de kampen.
Na de aanval op Hirosjima begon de Japanse opmars in de Europese Koloniën. Nederlands-Indië moest zich in feb.
1942 overgeven aan Japan. De Nederlanders werden in kampen opgesloten of moesten dwangarbeid verrichten aan de Birmaspoorlijn. Pas op 15 aug. 1945, 3 maanden nadat Duitsland zich had overgegeven werd de kolonie bevrijd.
De strijd aan het Oostfront en later de Invasie in Normandië werd gevolgd via de radio en verzetsbladen. Toen in sept. 1944 de bevrijders Limburg bereikten groeide de hoop in bezet NL. De Duitsers en de NSB’ers sloegen op Dolle Dinsdag op de vlucht naar Duitsland. Maar toch zou het nog even duren voordat Nederland bevrijd was. Om de aanval te versnellen lieten de geallieerden troepen ver voor de linies uit te sturen met parachutes en zweefvliegtuigen om in de Slag om Arnhem de brug over de Rijn te bezetten. De geallieerden verloren > ‘een brug te ver’. De
geallieerden lieten NL links liggen en gingen zich nu op Duitsland concentreren. Nederland boven de rivieren kreeg te maken met een hongerwinter waarbij vele duizenden stierven. In mei 1945 viel Berlijn, waardoor pas toen Nederland bevrijd was.
