Cornelis de Bie, Echos weder-klanck · dbnl

Cornelis de Bie

bron

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck. Claudius Schoevaerts, Brussel 1706

Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/bie_001echo01_01/colofon.php

Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd

zijn.

[Den schrick des doodts baert vrèès, maer 't Goddelijc betrouwen]

qVI VIVet pro ChrIsto eX Vro aMore non sentIet poenas In sVo DoLore.

Den schrick des doodts baert vrèès, maer 't Goddelijc betrouwen De hop' der Saligheydt, waer op wy moeten bouwen

In druck en tegenspoet, daer is ons luck aen vast, Om eens verlost te zyn van s'Wereldts swaren last.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Uytlegh van de voor-plaet

Bestaende in 't Godtvruchtgh Voor-nemen van den Autheur.

O Sterffelycken Mensch, die comt dit Beêldt t'aenschouwen, En wenscht te weten, waer ghy u wilt op betrouwen,

Als ghy eens overdenckt wat dat den sin beduyt Van de ghesteltenis die 't selve Beêldt besluyt:

Besonder daer den Mensch in synen fleur van leven De doodt voor ooghen siet, en schynt daer voor te beven,

Bedenckende den schroom der Hellen, die syn ziel Soo dickwils voelt als hy in vele sonden viel, Die 't quaedt betalen moet, en eeuwigh daerom lijden, Jae derven Godts Gesicht, die 't Licht is van 't verblijden

En Ziele-saligheydt, die-men soo haest verliest

Wanneer-men eens den wegh des Wereldts wellust kiest Ons licht verleydende, om Eeuwighlijck te dolen:

Soo sal ick segghen wat in dit Beêldt leyt verholen, Want ghy dat niet en vat, en aen my 't selve vraeght Om dat het vrees'lyck schynt, en niemandt en behaeght Door t'schrickelyck gesicht des Draecks en ander Beesten (Al te afgryselyck om sien) mits t'Helse geesten

Tot straf der Sondaers zyn, brakende vlam en vuur Daer niet als pyn naer volght die ons valt al te suur, Om haer te wederstaen: en nochtans alle menschen Verdraeghen moeten, schoon sy t'selve niet en wenschen,

Maer connen schouwen, als sy aen Godt syn getrouw, In hem te dienen, en stervende met berouw

Van hunne [so]nden: maer soo niet, zyn te beclaghen, Mits dat de sonden hun ter Hellen connen draghen ....

Ons leven is gelyck als eenen Boom die wast En wederom vergaet, daer niet en is aen vast Als lyden en verdriet, vol droef en bitter plaghen Die als twee Ratten(dat zyn dagh en nacht) ons knaghen

En oock doen kennen, dat wy anders niet en zyn Als Aerde, Waeter, Vuur, en Locht in eenen schyn

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Van wonder, die de doodt gedurigh sien voor ooghen Ons altyt volghende, om (als 't Godt wil gedooghen)

Te haelen naer het graf, dat aen ons eyghen is, Voor t'Lichaem, en voor Ziel, t'licht oft de duysternis:

Soo dat dit Beêldt ons leert, dat wy geen kracht en hebben Als die Godt aen ons geeft, by d'ydel Spinne-webben

Te vergelycken, daer m'op steunen in't gesicht

Des doodts, die daghelycks ons dreyght met haren schicht Om dat-se seker is, en daer wy aen verbonden

En als geketent zyn, en nochtans gheene sonden En vluchten soo 't betaemt, bestaende in het quaet.

Van Wellust, Dronckenschap, Onkuysheyt, Nydt, en Haet, Eer-schendingh, Achter-clap, Gramschap, en Woeckeryen, Moort-lust, Wraack-giericheyt, en ander schelmeryen,

Dat sonden zyn die-men dickwils te laet beclaeght Schoon ons gewisch als eenen Worm gedurigh knaeght, Dat-men beweenen sou sulck ongeregelt leven,

Waer door de Ziel op t'lest den doodt steeck wort gegeven, Niet eens bedenckende de straffe van het quaet

Der sonden, en dat t' leven hanght aen eenen draet Die al te licht'lyck breckt; wee dan die hun becoren Met de becommernis des Werelts, en te voren

Niet eens en peysen dat de doodt soo seker is, En haeren straffen boogh noyt comt te schieten mis.

Leert Christen Ziel hier uyt: hoe treurigh dat wy leven In dit droef Tranen-dal, daer ons niet wort gegeven

Als weynigh honingh die gemenght is met veel gal Van tegenspoet, dat al te lastigh vallen sal

Van die het proeven moet, hoe wel dat sal behaghen Aen Godt den Heer, als wy den tegenspoet verdraghen,

En vreesen hel noch doodt, door de getrouwigheydt Die wy hem schuldigh zyn, en de stantvastigheydt In het oprecht Geloof, en af-keer van de sonden, Wee dan die sonder af-standt daer in wordt bevonden

Om het peryckel dat tot hun verdoemenis En Eeuwigh ongheluck daer in te vinden is.

W AERHEYDT BAERT N YDT .

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Approbatie.

WIe dese Wercken leest (wesende zedigh voor-gestelt en gerymt door C ORNELIO

D E B IE tot Lier) sal bevinden: dat hy als een Bie in de selve gestort heeft den Honingh van Godt-vruchtige Oeffeninghen en Deughtsame Gedachten, uyt de welcke dat-men smaken can, hoe soet dat is den Heere, oock gevoelen den angel van de straffe Berispinghen ende scherpe Vermaninghen teghen de sonden. Reden dat de selve profytelyck moghen gedruckt worden, op dat een-iegelyck te samen met den Autheur oft Schryver van dit Boeck (waer mede hy den Vrindelycken Adieu geeft aen den Wereldt) geen ander begeerten en hebben als voor den Hemel.

Actum tot Brussel den 20. Julii 1706.

G EORG . J ODOGNE Pastor Parochialis Ecclesiae S. Nicolai Bruxell. Librorum Censor.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

CHRISTUS MEA PETRA IN CHRISTO CONFIDO

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Opdracht aen den Edelen ende wel-gheboren m'her Ioan Peeter Christyn riddere

heere van Schriek, ende Grootloo, secretaris ordinaris

van sijne majesteyts souvereynen raede van Brabandt &c. ende aende edele ende wel-gheboren

vrouwe Helena de Brouchoven sijne gemalinne:

M'HER EN DE MEVROUWE,

De kleynigheyd van mijn Werck heeft my in twijffel ghestelt: oft ick het selve aen VV. EE. soude derven Op offeren, dan my bekent wesende VV. EE. goeden

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

aert, en ghenegentheyt, heb de vryheyt ghenomen van't selve Werck onder de bescherminghe van VV. EE. EdeLe Naemen door den druck in't licht te brenghen.

Het welck des te vrymoediger hebbe ghedaen om dat oock my bekent is, dat (schoon mijnen arbeyd' geen grootachtinghe weerdigh en is) des niet te min meer sult letten op de eenvoudigheydt, met de welcke by VV. EE. wort toeghe-eygent, als wel op de grootheydt van het Werck selver. Dit is eene hoedanigheydt die aen den Adeldom eyghen is van alles ten danck aen te nemen, ende die in VV. EE. meer als in andere sulckdanighe Persoonen is uyt-muntende: d'welck voorts-komt van waere deught en Liefde tot Godt: op wie, ende in wie VV. EE. allen hun betrouwen hebben ghestelt, d'welck ons duydelijck te kennen gheven de Sin-spreucken, staende onder VV. EE.

saem ghevoeghde Wapen Schilden: Christus mea Petra, ende in Christo Consido, wesende die verciersels, en sinrijcke Coleuren der selve Schilden vol van

verborghentheden, ende jeder in't besonder hebbende sijn eyghen bediedsel: eerst d'af-beldinghe vanden gecroonden Leeuw: met het Sweerdt inden eenen, en het Hart inden anderen klauw: sijn by VV. EE. voor Ouderen becomen door hunne kloeckheyt ende ghetrouwigheydt soo in Staet als Landt-Regeringhe, de welcke daerinne soo veer hebben uyt-ghesteken: dat door den Arent wordt beteeckent: hoe sy dese Deughden op het alderhooghste waeren besittende, inder voeghen dat sy ten dien aensien de Goude Croone verdient hebben door hunne Stantvastigheydt, die door de dry roode Balcken wordt uyt-ghedruckt, ghelijck door het swert Velt te kennen vvordt ghegheven: dat sy tot hunne doodt toe daerinne volherd hebben. Door het Blauvv:

vvort (volghens de vvetenschappe der

Heraldie) te kennen ghegheven de Deught, de Rechtveerdigheyt, Getrouvvigheyt, en de kennisse der vvetenschappe

* Jeron & Bara en son Blason des Armoiries fol. 17.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

en door de Molenysers stantvastighe Oeffeninghe der selve Deughden inder voeghen:

dat sy alsoo door hunne Eyghen verdiensten den schat van Edeldom Roemweerdigh becomen hebben. Het welck door het Gout (daerinne staende, ten vollen bespeurt wordt ....

Ick soude tot bevestinghe van dese waerheden connen beroepen VV. EE.

Naeste-bloet-verwanten die de Hooghste Ampten soo van Staet als Justitie hebben bekleed: Cancellier van Brabant, Raden van Staten in Spagnien als in dese

Nederlanden, Borgh-Graven ende Baronnen: maer versekert sijnde dat dit aen de Deught van VV. EE. Ootmoedigheyt soude mishaghen, soo voeghe dit daer alleen by: dat die Alliantie die V. Ed: ghedaen heeft aen V. Ed: Vrouwe Gemalinne, als van den Hemel schijnt gheschickt te sijn, midts sy oock voor haer Divis oft Sin-spreuck van haere Wapens is voerende in Christo Confido t'eenemael met V.

Ed: over-een-comende, behalvens: dat sy oock ghesproten is uyt eene seer Adelijcke Familie, als wesende die Dochter van vvijlen den Heere Baron van Putte, gheweest hebbende Borgher Meester den Adelijcke Gheslachten der Princelijcke Stadt Brussele, saligher memorie: in wiens plaetse naer ghevolght is haren Heer-Broeder,

teghenwoordigh Bander Heer der selver plaetse, die ghedurighlijck met Loff bekleedt heeft meer ander Adelijcke Ampten, soo dat het niet en is te verwonderen: dat soo eene Edele, en Deughtrijcke Vrouwe, V. Ed. ten deel ghevallen is tot Loon van V.

Ed: Deughden, en door het betrouvven: dat d'een en d'ander hadden op Godt Christus est mea Petra In Christo Confido daeromme, in soo verre mijne moyte en Arbeyd'

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

(die ick aen dit Werck met vlijtighen yver bestedt hebbe) van soo Adelijcke Persoonen ten dancke wordt Aenghenomen ende voor goet ghekeurt, sal den tijdt (dien ick daer mede over-ghebrocht hebbe) noyt beklaghen, ende tot dancksegginghe uytter herten wenschen: dat Christus (op wien VV. EE. altijt ghestelt hebben allen hun betrouwen) de selve ghelieft te sparen langhe Jaeren in eendrachtigheyt, en over hun wil storten eenen zeghen van Segenrijck gheluck en voorspoet, als sijnde in alle oprechtigheyt.

M'HER ENDE MEVROUWE

VV. EE. Ootmoedighen en ghehoorsamen Dienaer CORNELIO de BIE.

Toegift.

Het vinden van het Cruys heeft aen Heleën gegheven Een vast geloof in Godt, en hop' van t'eeuwigh leven Lofweerdigh om haer deught, ghetrou stantvasticheyt En yver tot het Cruys, ons licht der Salicheyt

Niet te verwond'ren dat Helenas goet betrouvven

Aen Christus oock behaeght daer vvy op moeten bouvven.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Praenobili ac generoso domino D. Joanni Petro Christyn aequiti aurato.

Toparchae de Schrieck, & Grootloo &c. nec non Supremo Brabantiae senatui à secretis.

Opusculum hoc meum timidè quidem in vastissimâ Orbis Terrarum Arce, &

Eruditorum Comitio apparet. Magnam autem illi timoris partem, si tibi placuerit, tuus favor eximet, si tibi, inquam, vel soli placuerit prosopiâ oriundo, illustrium jam pridem virorum feraci togatorum; Computuum Brabantiae Magistrorum,

Cancellariorum; Concilii privati & statûs in Belgio Archi-praesidum; ab ipso Rege ablegatorum cum caeteris pacem ponentium Primariis quibuslibet administrandis admotorum Capitum sacris infulis fulgentium; & quorum non? sed oculos potissimum ad se Convertunt, &, suo jure abripiunt Fratres omnino quatuor totidem veluti Fundamenta, & bases, quibus Familia haec inclyta innititur universa; qui tot Orbis terrarum spatia emensi, in Patriam denique reduces; in eximia, & eminentie honoris

& gloriae arce Constituti, omni & loco & tempore Concordes verissimè virtutis Primò dein & Fortunae Blandientis, & arridentis alumni dicendi sunt; quorum binos eheu!

Abstulit atra dies, & ineluctabile fatum.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Te verò, quem cum perillustri Domino Fratre superstitem intuemur, caelum ad Majora ad altiora reservat. Cum Fratre, inquam Vice-Comite furano, & Dulburgi; in supremâ Brabantiae Curià prudenti, providoque Consiliario; viro, dotes. Inter Caeteras, graece aeque, aeque Hebraicè, ac Latinè Eru lito; viro & amplissimis, quas nunc gerit, &

Majoribus, quibus fungetur, honoribus longe dignissimo: quibus ego nunce, cum jam dudum virtuti tantae, ingenio, prudenti aeque debeantur, quasi praesentibus, &

laetor, & fruor.

Te verò unà cum dilectissimâ pariter, & praestantissimâ Dominâ Conjuge salvum, vegetum & incolumen ita precor, superi Conservent, ut dignitate & gloriâ, &

quibuscumque dignus es aucto tibi post annos plurimos alia iterum, & alia queam opuscula, Profundissimâ animi submissione inscribere.

Ita vovet ex animo.

Praenobilis ac Generosae Dominationis tuae Devotissimus servus & cliens.

CORNELIUS DE BIE.

Christus mea petra.

Con P ETRUS door berou van sonden Godt behaghen Hoe veel te meer dat wy behoorden sorgh te draghen Rakende onse Siel (met erger quaet besmet)

In't maken van berou, dat daer door wort belet, Soo volghtmen P ETRUS naer, en sal de Sielen baten Te weten als men can het sondich leven laten Verfoyen d'ydelheydt, en alle aertsche vreught, Salich is hy die schouwt het quaet, en mint de Deught.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

GALLO CANTANTE FLEVIT AMARE

S. PETRVS.

SIC UTI PETRUS, CHRISTO NOTUS SIS ITA IN CRUCE CHRISTI TOTUS.

Nam Crux assidua lux erit perpetua.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Inval passende op den naem van Peeter en Christyn.

K'segh P EETER dat in't Frans gheseyt is Pier oft steen Seer dienstigh en bequaem: om inden grondt te legghen

Daer men een Kerck op-bouwt: t'gen' wel comt over een Met C HRISTUS woorden: toen men hem heeft hooren seggen

Aen P EETER : dat hy was den Steen oft Fondament Daer hy sijn Kercke, en de waerheyt op sou bouwen

Van t'recht Gheloof, aen alle Christenen bekent Om dat de waerheyt is, daer sy hun op betrouwen.

Dus ist gheen wonder dan: dat Heer C HRISTYN oock seyt C HRISTUS is mijnen Steen, midts wy daer van ontfanghen

Den seghen van gheluck, en Hop' der Saligheyt, Wee! die door mis-geloof daer naer niet en verlanghen

In't duyster swevende als Fledder muysen doen.

Dus had dan Vrouw H ELEEN wel vast gegronde reden De woorden van C HRISTYN diep-sinnigh te bevroen, Daer op betrouwende met ghemanierde seden

Van toen af, dat sy was vereenight inden staet Van t'saligh Houwelijck, die t'al te boven gaet.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Lof-dicht uyt trou vaste liefde toe-ghesonden aen Cornelio de Bie rymer tot Lier.

en beschermer van de const

Op het uyt-gheven van sijnen ledeloosen ECHO Gheheert in de Heliconse Valleye van Parnas.

UYt Rijm suyght d'edele B IE den Costelijcksten Honingh Tot voedsel van den geest van Prins, Monarch oft Coningh

Waer door (wat aerdts is) crijght de beste spijs bereydt, Soo soet, dat t'sterffelijck raeckt tot d'onsterflijckheyt ...

C ORNELIUS de B IE ! die door sinrijcke rijmen Van Christelijcke-Leer, en hooghe Godts gheheymen

Des werelts voorbeld' streckt, gy hebt sulckx uyt-ghehaelt Niet als een vliegend' Bie, die swermt, en vlieght, en dwaelt, Maer als een Christe-siel, ghesint om t'openbaeren

Wat saligheyt verheyst, in uwe oude jaeren

Van tachentigh min een, thoont ghy t'vergancklijck Lot Wat jeder leeren moet, om eeuwighlijck by Godt Oft by het Helsch-gespuys naer t'sterven te her-leven In vreughden oft in druck, ghy comt de weer-klanck gheven

Met uwen Echo dijn is Led-loos, toch vol lof

Waer door gy uytgalmt: dat den mensch van Asch en stof Gemaeckt is, ende weer in Aerde sal verdwijnen

En ieder deughde siel in't Coninckrijck verschijnen

T'welck door een Honingh-bie aen ons wort uyt-ghebeldt G'lijck oock de kuysheyt en de vrede-saem verselt ...

Scherpsichtighe de Bie, ghy vlieght hier heen en weder, Tot al wat deught bepaelt met u gheswinde veder

En thoont waer in de vred' en suyverheyt bestaet

En t'eeuwigh Coninckrijck, t'gen' moort-lust, twist en haet Wraakgierigheyt, en wat onrooms is, niet can erven,

Wat Christen sou dan uw' deughts leeringh willen derven:

Vaert voorts ghy Rijmers-roem in goddelijck gedicht Doorwerckt noch meer t'papier, soo langh gy hier geeft licht Op dat wy blijven voor u waerheyt neder-buyghen,

Uw' wercken thoonen dit, dus hoeftmen geen ghetuygen:

Leeft dan noch langhen tijdt soo wort de nijdt verplet En Momis laster tongh vast in het slot geset.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

KORNELIUS DE BIE: Letterkeer: SON 'K VERBLEYDE.

O Son van desen tijdt 'k verblijd' my in u lichten Die gy de wereldt geeft door Christelijcke dichten

CORNELIUS DE BIE: anagramma: RELUCEBO INDIES.

'K segh Christelijck: om dat de selve Leersaem stichten:

Son k'verblijde: die seyt: 'k sal daghelijckx verlichten.

J. Elincx tot Mechelen.

Toe-gift van den autheur op den naem van Iannes Petrus Christyn

By Letterwisselinghe

NA SYN RECHT PYS EN RUST:

Ick segh dan na sijn recht, om dat het recht bekent Aen Wijse-mannen is, die sulcken namen voeren

Daer-men op roemen mach waer datmen comt ontrent Die t'recht beschrijven, jae de Penne daer voor roeren,

En weiren t'onghelijck van d'onrechtveerdigheyt In Vonnissen die seer rechtveerdigh sijn ghewesen

En uyt-ghesproken: daerom is dan wel gheseyt:

Dat wordt na sulcken recht de peys en rust ghepresen, Den haet en twist ghesmoort, wee, die d'onrust verkiest Door de becommernis van vuyl en quaey Processen

Niet barende als nijdt, die sijn ghelijck de Messen Daermen de bors med' snijdt en t'gelt daer door verliest Wie sou uyt liefde dan sijn Const om jonst niet hechten Aen d'Eelheyt der Christijns: besCherMers Van De reChten

Soo als ick heb gedaen in desen boeck, waer med' Wort aen Christijn gewenscht na recht pijs, rust en vred'

Waerheyt baert nijdt.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Voor-reden

Tot den nieuw-lustighen Leser op 't Inhoudt van dit VVerck.

BEMINDEN LESER:

Aenghemerckt de Weet-lievende genegentheydt der menschen tot het lesen van nieuwe Boecken seer lof-weerdigh ende prysbaer is, om dat sy daer uyt souden connen vatten goede Leeringhen, levende Gelijckenissen, Cier-woorden ende andere op-ghepronckte omstandigheden, dienende tot meerder luyster van het werck, dat daer door aen alle Lesers soeter, aengenamer ende lief-taliger schynt, en smakelijcker valt op de tonghen der nieuws-gierige gheesten, daer alle Beschryvingen ende poëtelijcke Rym-schriften mede geladdeert worden, en door de aengenamigheydt ongemeyne kracht hebben, gelijck de Rym-const in dese eeuw, om de selve reden op 't hooghste van Parnass' belauwert is, verdoovende de al-oude poësy, even als de Son de tinte

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

lende sterren te boven gaet in haer straelijcke glinsterende claerheydt. Soo is 't dat ick (om dit voorstel van aenlock tot Godtvruchtige oeffeningen, goede en deughtsame gedachten wel te doen verstaen) het selve in twee besonder manieren met verscheyde Sin-regelen uytgedruckt en in 't licht heb gebroght, en daer door willen thoonen en bewysen: hoe dat-men in voorspoet sich arm-geestigh, nedrigh en ootmoedigh, en in tegenspoet verduldigh behoort te draghen, ende alsoo leerende aen de gene die begerig zyn te weten wat mistaet om te beteren, en wat nut is om te bewaeren, ende daer naer te leven, dat ons het minste voor het meest altyt behagen moet, om door het minste het meest te crygen,want die het meest altyt wenscht en het hooghste wilt besitten, sal het minste winnen. Waerom den Wysen Man seyt: Minima pro magnis tibi placeant. Ghelyck Seneca toe-stemt, redige te ad pauca ex quibus cadere non possis.

te verstaen:

Die uyt hooveerdigheyt het meest voor t'minste kiest Verwaarloost syn gheluck dat hy daer door verliest En te vergeefts ghewenscht heeft sonder te becomen, Dus soeckt dan t'minst' soo wort u't meeste niet ontnomen

Om dat ghy 't niet en hebt van iemant oyt gevraeght, Die dan te vreden is met 't minst', aen Godt behaeght.

Eenen mensch levende sonder smaeck van deught der

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

ootmoedigheyt, staet-suchtigh, eer-gierigh en baet-soekigh willende meer zyn als hy wesen can (sonder genegentheyt tot de Godt-vreesentheyt oft ghetrouwigheyt in de verbintenisse der Heylighe Christentheyt, en sonder liefde tot Godt) is gestelt in eenen seer sorghelycken, ellendighen, ende peryckuleusen staet om verloren te gaen, waer voor men altyt schuldigh is te vreesen levende in sonden, en zynde in goeden staet, te hopen wel te vaeren, ende door verdiensten van goede wercken saligh te worden.

Een godtvruchighe ziel (begaeft zynde met een salighmakende gratie) heeft een ghedurighe hope om saligh te worden: om dat sy aen haer selven voorstelt het beginsel van de eeuwighe glorie, die Godt voor sulcken ziel in den Hemel bewaert ende gereet houdt als sy sal ghescheyden zyn uyt het lichaem van de doodt, want als wanneer dat men in goeden staet is van gratie, en door Godts gratie daer in can blyven sonder te sondighen, sal-men moghen hopen de tegenwoordigheyt van Godt door syn gratie te besitten, ende alsoo leven in een onuytsprekelycke vreught sonder vreese van quaet door hope van alle goet. Seght dan beminden Leser, en wel bepeyst als volght:

Geen aengenaemer vreught in 't herte van de menschen Gevoelt can worden als Godts tegenwoordigheyt

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

In menschelijck natuer te sien, wie sou meer wenschen?

Mits hy den oorspronck is van onse saligheyt.

Maer laes! ick beef van schrick als ick eens gaen bepeysen Dat ick syn grati' heb verloren door de sond'

Daer ick in viel, wanneer ick hem soo veele reysen Daer door vergramt heb, en te doodelyck gewond Myn arme ziele: dus wensch ick hem eens te vinden

Door een oprecht berouw, en nimmermeer daer naer Te missen door 't verlies, ick wil my dan verbinden

aen de boetveerdigheyt al viel sy noch soo swaer, Op hope dat syn gratie my sal verstercken

Soo sy gevonden is, dus sterve ick liever, als Die te verliesen in het doen van quade wercken

Daer ons de werelt mede plaeght, want s'is te vals:

Ick wil dan voorder seggen: dat eenen Christenen mensch (zynde in staet van gratie) ghedurigh moet in 't werck zyn om buyten wereltsche becommernissen, de gratie te bewaren ende noyt te verliesen, met ghedurigh te dencken op het Lyden des Heeren, wat hy om ons te verlossen uyt den donckeren kercker der ellende, heeft uytghestaen, ghelyck ick armen sondaer uyt eenen Godtvruchtigen iever hebbe beschreven, in 't licht ghebroght, ende de werelt door de druck-pers daer van deelachtigh gemaeckt, om alle de gene die de selve lesen en diepsinnigh bepeysen, te beweghen: dat sy voor

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

my willen bidden tot voldoeninghe van den Arbeydt, door Godts gratie en syn hulpe daer in uyt ghewerckt.

En om te thoonen het verschil datter is tusschen goet en quaet, deught en ondeught, liefde ende haet, had goet gevonden die te beschryven en te bewysen in twee naervolghende Historien oft voorvallen, Comedie-wys hier in uyt-ghedruckt, hoe schrickelyck, schroomelyck ende afsichtigh de vermaledyde sonde van wraeck-lust, ende hoe aenghenaem het berouw der selver door beternisse van leven in d'ooghen van Godt zyn, om 't quaet te straffen en 't goet te loonen:

Ende om dit oogh-blyckelyck te thoonen, wordt hier in den loon van de deught, naer den Brabantschen stiel, soetvloeyigh en sedigh voorgestelt, ende de straf van het quaet volgens de maniere der Hollantsche hoogh-drayentheydt in d'avonturen van de Princesse Theocrina ende den geilsuchtighen Amurat rym-geestigh bewesen, om daer door den mondt te stoppen van alle belgh-suchtige Benyders hun latende voorstaen, jae geloovende: dat eenen Brabantschen Rymer met die van Hollant niet en sou connen overeen comen.

De moortdadige uytwerckinge, wraeckgierige vervolginghen, ende listighe bedriegeryen die door de sonde van onkuysheyt in de selve Historie zyn voorgestelt, ende wat ellendighe doodt de sondaers daerom gestorven zyn, can

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

hier in gesien worden, ende hoe eenen sondaer sigh behoorde te voegen tot berouw om vergiffenis te crygen van syn sonden, als versekert zynde dat hy sonder berouw stervende in syn sonden, sal verloren gaen, ende daerom niet en behoorde te wachten tot dat hy van sieckte oft ander qualyck-varen onvoorsins overvallen wordt en sterft:

maer behoorde met gesonder herten syn selven altyt te bereyden en soo-danigh gereet te houden: oft hy alle oogenblicken vreesde te sterven, want de gedurige gedachtenisse van de doodt is een teecken van saligheydt ende een beletsel van te sondigen, gelyck geschreven staet: Memorare Novissima tua, & in aeternum non peccabis, te seggen:

Gedenckt altyt uw' vier Uytersten, ende gy en sult in-der eeuwigheydt niet sondighen.

C OG I TA M OR I T I B I DIC O : - 1705.

IC K SEGH DE N C KT OP V D OO D T , - 1706.

Eer dat gy U beclaeght Als s' U ten oordeel daeght.

Waerheydt baert Nydt.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Vermaninghe

Tot een goet leven: om wel te connen sterven.

Die uyt Godt is, die luystert na Godts woorden, Jo.8.v.47.

Wie Godts Leeringhe in syn hert verborgen houdt, ende daer naer leeft, en sal niet licht sondighen soo langh hy Godt bidt om de selve door syn gratie te connen

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

bewaeren, en door 't sondighen niet te verliesen, het bidden, doet vercrygen daer-men om bidt, ende 't vercrygen leert bewaeren, ende sorgen om niet te verliesen, dat-men door 't gebedt van Godt vercregen heeft, door syn gratie, ende daerom heeft Godt aen den mensch den vryen wil gegeven om goet oft quaet te doen ende den loon daer van te ontfangen naer gelegentheydt van goet oft quaet, voor 'tgoet der zielen bewaert en voor 't quaet de straf der hellen. Die sigh voeght naer den wil des Heeren in 't lyden ende verdragen, sal wel varen; maer die synen eygen wil te langhen toom geeft, wordt al te licht van de wereltse becommernissen, ende quade becoringen verleyd, ende alsoo vallende in sonden verloren gaet. Daerom is 't een segentlyck geluck voor de gene die Godts gratie bewaren ende naer leven, ende oversulcks geen vrees en moeten hebben van die te verliesen als-men dickwils daer op peyst, om dat Godtvruchtighe gepeysen zyn gelcyk op-gegraven wallen tegen d'aenstooten van quade becoringen, d'oorsaeck van veel sonden, alsmen de selve by tyt niet af en weirt door de cracht van goede wercken, bestaende in 't aenhooren van Goddelycke Leeringe, in wekelycke Sermoonen ende dagelycksche gebeden ten dienst van Godt ende welvaert der zielen.

Ende gelyck ons verstant niet en can begrypen Godts Wysheyt ende Voorsightigheydt, soo moeten wy te vreden

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

zyn met het gene Godt ons overseyndt, het zy goet oft quaet, om dat niemant den waerom daer van en weet als hy alleen, soo volght en t'is reden dat wy met den voorspoet en tegen-spoet, goet ende quaet moeten te vrede zyn om dat Godt alleen is wetende tot wat eynde hy ons besoeckt, geeft ende nemt, vernedert en verheft, quetst en salft, ende daerom moeten wy sondaers ons selven altyt onderwerpen aen den wil van Godt, ende peysen dat de Leeringhe der Predicanten in de Sermoonen zyn de woorden van Godt om naer te leven ende ons daer naer te voegen, mits dese goede leeringhen ende vermaningen zyn als het sout der zielen om niet te bederven de nature van hun cracht.

Het leven van ons lichaem is de ziel die onsienlyck ende onsterfelyck is, Godt is onsienlyck die de ziel heeft gheschapen in 't sterfelyck lichaem van den mensch, ende daerom is Godt het leven van ons leven, vervolgens van onse ziel die sonder hem niet en can leven, eenen geest van onsen geest die eeuwigh is en altydt blyven sal, d'eeuwige Waerheyt onsen Godt die alleen magh seggen: Ick ben die ick ben ende hy is die hy is, gelyck wy moeten gelooven levende naer syn leeringen ende vermaningen, daer wy ons op betrouwen.

Goede vermaningen en sullen noyt ontbreken Aen hem, die daer med' soeckt de herten te ontsteken

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Van die met iever en met liefde daer naer hoort Als Magdalena ded' in 't luyst'ren nae Godts Woordt, Om dat het crachtigh was: ... och oft wy alle dagen Oock luysterden daer naer, het sou Godt meer behagen

Als wandelen te gaen, en peysen noyt daer op, Mits dat de ydelheyt te seer steckt in den cop, Waer door den dienst van Godt al te haest wort vergeten En weynigh naer gesien om dat het hoogh vermeten

(Dat's de hooveerdigheyt) te diep gewortelt is In 't herte van den mensch, die de gesteltenis

Der deughden niet en kent, daer 't luck is med' te winnen Der zielen saligheyt, om dat de losse sinnen

Vol van becommernis der aertsche ydelheyt Te hecht vast zyn aen die den selven licht verleyt, Dat is den Duyvel, om hem soo te doen verliesen De gratie van Godt, wee! diese niet en kiesen

Om dat het is een luck dat ziel en geest verheught Bestaende nergens in als in de suyver Deught

Die tot Godts eer geschiet, want sonder deught te plegen, En can men Godt noyt tot bermhertigheyt bewegen,

Als wy vergiffenis versoecken sonder rou

Van ons misdadigh quaet, dus bid ick, blyft getrouw Als ghy geloften hebt gedaen van beter leven

En noyt meer en hervalt, dan sal den Heer u geven

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Een plaetse in syn Ryck, die noyt een eynd en heeft Maer eeuwigh duren sal naer dat men heeft geleeft, Niet gelyck al de gen' die hert en sinnen setten Op de wellustigheyt, en al te weynigh letten

Op de conscientie, te seggen hun gewis Hoe die veel swerter als een kool becrosen is, Sonder de selve met getraen van rou te wassen Eer dat de bleeke doodt hun comt te vroegh verrassen

En soo verloren gaen voor inder eeuwigheyt, Schoon 't hun al menighmael te voren is geseyt, Dat soo geschieden sou, dus dient dan wel te letten (Dit overpeysende) geen sinnen meer te setten

Op schaduwen van iet, die in hun selven niet En zyn als enckel schyn, barende groot verdriet Wanneer men door de doodt de selve moet verlaten En niet meer sien en sal, wie sou die dan niet haten, Om dat sy schad'lyck zyn, een reden dat ick my (Dit overdenckende) geen aertse sotterny Meer aengetrocken heb, en de genegentheden

Tot dronckenschap verfoeyt, voorwaer niet sonder reden Om dat-m'er anders niet en hoort als achterclap Van alle-mans gebreck, dat is de Coopmanschap Die men daer om siet gaen, 't is al boven de seven Waer van niet anders comt als een cort-jarigh-leven

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

En om dat ick die weet en wel moet zyn bemerkt, Heb ick nu langen tyt gedurigh aengewerckt Om de vergaderingh der dronckaerts te ontvluchten Te schouwen als de pest, om datter niet als suchten

Van comen, als het gelt onnuttigh is verteirt Dat arremoey verweckt, 't is beter afgeweirt Eer-men te laet beclaeght gelyck het veel beclagen Sittende met de hant in 't hair, en alle dagen

Beweene sulcken spel dat ieder een verleyt, T' is beter dat-men peyst op syne saligheyt, Soo als ick heb geraemt te doen, om te verlaten Dat aen den Heer mishaeght, dat is een ydel praten

Daer-men te licht naer hoort in het geselschap van Vuyl dronckaerts die-men noemt hanneken alle-man T' is beter t'huys by het geselschap van schoon boecken Die ons vermaenen: hoe-men moet de welvaert soecken

In Kercken-diensten, daer-men hoort een goet Sermoon Gesproken uyt den mont van Godt, dat is den toon Daer-men op vast magh gaen: want 't is het sout der zielen Dat sonden schouwen doet, die ons te licht vernielen

En brenghen in de Hel van de verdoemenis, Wee hem die tot Godts dienst al te onachtsaem is En hanght de werelt aen, daer niet en is te vinden Als ydelheyt, bedrogh, en list, een blaes vol winden

Die soo s'ontsloten wort, ontvliegen en vergaen:

Wat is de Werelt meer als eene ydel waen

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Daermen sigh op betrouwt, geen waerheyt maer een logen Die noyt en wort gelooft, om datse heeft bedrogen

Soo menigh dommen mensch tot nadeel van syn ziel, Als hy te licht daer door in groote sonde viel, Hoort dan naer 't woort van Godt, hy sal u zegen geven Om naer syn leeringh tot u saligheyt te leven,

Te volgen syn Gebodt, te vluchten alle quaet, Dat is den vasten gront die in de deught bestaet Der geluck-saligheyt ... ô wonderlyck vermanen Aen sondaers, die bekeeren en daer by betraenen

Hunne lichtveerdigheyt van leven en op 't woort Van Godt betrouwen, seer geluckigh die het hoort En sigh daer nae oock voeght, soo als het moet geschieden Om dat sy schepselen van Godt naer syn gebieden

Ons voegen moeten, oft uyt syne grati' zyn, Verdienende de straf van d'eeuwigh helse pyn,

Die noyt een eynde heeft daermen wel voor mag schroomen En vreesen, dat die ons noyt en magh over-komen

Wanneer-men sigh gevoelt in eenen quaden staet Maer afstant daer van doet eer dat het is te laet:

Te weten als de doodt ons naer het graf doet dragen En het verstant benemt om sonden te beclagen

Met een rousuchtigh leet, en wacht dan noit naer d'uur Van sterven, want de doodt valt op het lest te suur.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Gedachtenisse der sekerheyt van de doodt.

O mensch, gedenckt de doodt eer gy verliest u crachten, Hebt de vier Uytersten altydt in u gedachten:

Gedenckt, segh ick gedenckt dat 't sterven valt soo suur, En al te seker gaet schoon niemandt dagh noch uur Daer van te voren weet, wanneer de doodt sal comen Die ons geboorte voor een straf heeft aengenomen

Mits 't Godt soo heeft belieft om Adams swaeren val Dat alle sondaers noch soo suur opcomen sal Die qualyck leven, ach! wat willen wy al sorgen, Leven wy desen dagh, onseker is den morgen

Daer ieder-een nae tracht, sonder eens op den Heer Te dencken, die 't al geeft en toecomt alle eer, En lof om syne macht, den overvloet der goeden (Die tyd'lyck zyn, maeckt al te dickwils de gemoeden

Der rycke ongerust, gelt-gierigh en te graegh Om meer te crygen als hun overladen maegh Der borse dragen can, en als hun dient te hebben Sonder te peysen: dat d'aerts goeden min als webben

Der spinnecoppen zyn, om datse haest vergaen Gelyck den roock en wint: wilden wy dat verstaen, En dachten meer op Godt daer 't al van wort gegeven, Want 't comt daer al van daen tot onderhout van 't leven,

Dat soo onseker is ... het menschen leven gaet Gelyck een gulde hant die op den wyser staet

Die men noyt roeren siet, soo schynt, nochtans in 't drayen Van d'een tot dander uur, gelyck als doen de schayen

In 't Sonne licht op het getal, daer af-gebelt, Den tydt aenwysen, soo is 't oock met ons gestelt

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Niet wetende wanneer, en hoe wy sullen sterven Om 't eeuwigh leven dat wy wenschen te be-erven

By Godt aen ons belooft want wy maer wel en doen Het gen' de menschen ach! niet genoech en bevroên Noch en bedencken dat sy 't leven licht verliesen Als-men niet wel en doet, wie sou dan niet verkiesen

Het beste voor het quaetst? dus peyst dan altyt dat Ons leven cort is, en 't lichaem een aerde vat N'en dreck-sack stinckende, die hout de ziel in 't leven Voor eenen cleynen tydt, jae can getuygen geven

Dat hondert jaeren min als eenen oogenblick By 't eeuwigh leven zyn, wie sou dan geenen schrick En vreesselycken schroom hebben, om te betreden Den trap des ouderdoms, waer van dat hier de reden

Genoechsaem wort verhaelt, jae soo noch seker waer Een sulcken leven, 't sou ons schynen noyt te swaer, Mits 't leven is te soet: dus wil met corte woorden 't Getal van hondert jaer eens stellen hier in oorden,

Dat is van trap tot trap, bewysende elck thien Tot hondert saem by een, soo als wy daegh'lycks sien Van de geboorte af: dat als den mensch thien jaeren Geleeft heeft, hooger climt, en hopt soo voorts te varen

Tot op den hooghsten trap, en als hy vyftigh is, Al dalende verswackt syne gesteltenis

Tot dat de bleeke doodt den boogh begint te spannen Van 't levens eynd, gelyck als sy voor soo veel mannen

Van hooger ouderdom gedaen heeft, en geleyt In 't graf, den eenen tot syn luck der saligheyt Den and'ren tot syn straf in 't eeuwigh vuur der Hellen Naer de gelegentheyt van leven, om te quellen

Die straf verdient heeft, en de Croone van de vreught Des Hemels, die de selve toecomt om syn deught,

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Het gen' men hopt te sien als 't lichaem sal verrysen, En dat de Engelen den Hemel sullen wysen

Aen die hem heeft verdient, om het besit daer van Te hebben eeuwighlyck: hoe wonderlyck sal dan Een ieder staen beschaemt voor 't oordeel, dat verschynen Sal al te vreeselyck: jae niet soo wreet de pynen

Der Hellen sullen zyn als 't oordeel aen te sien, Daer de verdoemde self voor sullen willen vliên Om 't oordeels bitterheyt: sy sullen liever wenschen In 't diepste van den brant te blyven, als de menschen

Soo te sien schudden, en te beven, mits de ziel (Die al te dickwils op de aerd' in sonden viel,

Haer oordeel dan verwacht ... ach! wie en sou niet schroomen (Dit overdenckende) in 't oordeel dan te comen:

Wanneer Godt seggen sal, ghy sondaer gaet van my In 't eeuwigh vuur, en blyft van myne rechte zy, En aen de salighe sal seggen, om de waerde Van al u deughden, die gy hebt gedaen op d'aerde

Myn eeuwigh Ryck besit in 't Hemels Paradys:

Die dickwils daer op denckt, verstandigh is en wys.

Ick vraegh u leser: oft dese waerheyt can bedriegen, En die eens seyde jae, oft hy niet en sou liegen

Om dat de waerheyt is, daer wel dient opgelet:

Dus is niet beter, als syn hert op het gebedt Te setten, en den Heer daer mede te bewegen Tot de bermhertigheyt, want niemant en can tegen

Syne rechtveerdigheyt, die ons verdoemen sou, Maer de bermhertigheyt (siende een goet berou Dat ons ter herten gaet gemenght met bitter tranen) Can ons verlossen en den wegh des Hemels banen,

Om daer recht in te gaen, dat eenen Jubilé

Oock doen verdienen can, in tydt van peys en vred.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Goet voor-nemen

Om Godt te dienen, te beminnen, ende te vreesen.

TEr wylen dat den tydt van soo veel hondert jaren En meer verschenen is, en als een Zee-gety (Dat op en af gaet) wegh, gelyck een schip ontvaren

Oft door den wind vergaen, verschoven en voor-by Noyt comende weerom, soo viel my in de sinnen

Met dees nieuw Eeuw begost seventhien hondert een Een ander leven tot Godts eere te beginnen,

My makende met een goed' oeffeningh gemeen Die in de deught bestaet: waer door men can vercryghen

Ghewenschte saligheyt, daer onse Al aen hanght.

K'wil dan niet spreken van den ouden tydt, maer swygen Om dat myn hert naer een nieuw leven soo verlanght Schoon ick een sondaer ben, het sal aen Godt behagen

En syne Moeder als men verheft hunnen Naem Gelyck wy moeten doen, en naer geen werelt vragen

Die ons te licht bedrieght, en noyt tot deught bequaem Vervolgens onse plicht: wie en sou dan niet wenschen

Een sulcken groot geluck van zegen door Godts Cracht Tot zielen welvaert, open staende voor de menschen

Die hem wel dienen, en beminnen, wert geacht Om hun Godtvruchtigheyt, het gen' ick naer wil volgen

En schouwen alle quaet ter liefde van den Heer Daer alle goet van comt: jae schoon hy is verbolghen

En noch soo gram op my om myne sonden, eer Sal ick my voegen tot de straf, om my te plaghen

Als niet te bidden om genad' met droef berouw,

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Dat ick den goeden Godt vergramt heb alle daghen En noyt berouw gehadt, op dat hy dan soo sou Vergeven myne schult: voor-nemende te leven

Naer syn Geboden, en oock de boetveerdigheyt T' omhelsen: op dat hy myn sonden wil vergeven

En alsoo hopen mach de ziele saligheyt.

Aenmerckinge

VVaer in bestaet de cortheyt van den tydt.

Dat-men wel oft qualyck heeft geleeft En soo weynigh daerom gheeft.

EMilius tot Room (die wel wist dat het leven

Niet meer is als een droom) heeft op syn graf geschreven In eenen corten sin, maer dobbel te verstaen

Voor die het leest, en siet dit wonder graf-schrift aen:

Hier leyt Emilius, die heeft maer seven jaeren Geleeft eer dat hy stirf, schoon dat syn gryse haren

Hem overtuyghen meer: want seventigh daer by Was synen ouderdom, dus overdenckt dit vry

Wat ick u hier med' segh: dat schoon men hier op d'aerde Had hondert jaer geleeft, en eens de slechte waerde

Der cleyne vreught bedacht, die men op dien tydt

Gehadt heeft, ach men sou niet als een bitter spyt Gevoelen in den geest, dat-men soo luttel deughden Op dien langhen tydt gedaen had om de vreughden

Van s'werelts cort plaisier te geven hunnen toom, Want als sy zyn voor by is 't eenen schrick en schroom

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Voor d'arm' onnoosel ziel, wanneer sy tusschen-beyden Haer daer med' vint beswaert, en noch meer in het scheyden

Van 't lichaem, dan en is 't niet anders dan berou En groote vrees van straf ... ey! seght my wie en sou (Eer dat het soo verr' comt) syn selven niet bedencken Om door 't wel leven, Godt een suyver ziel te schencken

Als sy eens scheyden moet uyt 't lichaem van den mensch Die soo veel jaeren heeft geleeft nae synen wensch, Dagh ende nacht gesorght den tydt van soo veel jaeren Om ryckdom, gelt en goet in onrust te vergaeren,

Oft in den overdaet en wellust synen tydt Over te brengen, en wanneer hy die is quyt, Een onsalighe doodt ten lesten comt te sterven Waer door hy het geluck der saligheydt moet derven

Voor inder eeuwigheyt: ach! is dat geen verdriet?

Wee hem, die niet by tydt eer dat hy sterft, voorsiet Sulcken peryckelen, en volght de goede zeden Van Emilius naer, die hadde groote reden

Te schryven op syn graf: hoe hy maer seven jaer Op d'aerde had geleeft, om dat het was te waer Naer de gelegentheyt van syne goed wercken Die hy op dien tydt gedaen had in 't verstercken

Van syne ziel daer med' tegen het duyvels strydt Wel wetende, dat hy de selve seer benydt En tracht te wederstaen: ach! die alsoo kan leven Als den Emilius, en synen geest soo geven

In 't sterven sonder vleck der sonden, peysen moet Met hop' en liefde, dat hy dan het eeuwigh goet Daer door vercrygen can: soo wensch ick oock te seggen Gelyck Emilius t' selve wist uyt te leggen:

Dat als-wanneer ick met de gratie van Godt Can deughdigh leven, onderhouden syn gebodt, En vuyle sonden schouw, sonder daer in t'hervallen Gelyck ick heb gedaen met al te veel te mallen,

Te woelen in de sorgh en het lichaems gemack Al te seer in-gevolght, en met een sondigh pack

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Myn ziele overlast, dan sal ick vroegh en spade (Met een nieuw leuen te, beginnen door genade

Van Godt) my houden in het werck van het gebedt En sonder aen-te-sien het tydelyck be'et,

Waer-nemen mynen tydt die ick noch hop' te leven Naer dat ick my sal hebben tot de deught begeven

Om Godt te dienen, en soo stervende, den tydt doen teeckenen op 't graf, niet die in ydelheydt Te voren is verquist, en nu als roock verdwenen, Maer van de jaeren daer den loon is van verschenen

Die de deught heeft verdient, en myne oogen sloot En joegh de ydelgeydt daer uyt, die my verdroot Langer te plegen in soo veel verloope daghen Van seventigh ach jaer, om al haer valse plaghen

En listen van bedrogh, daer s'werelts ydelheydt (Vals zynde) med verkeert: ick soeck myn saligheydt.

Gedachtenisse

Hoe-men levende moet leeren sterven, En stervende leeren leven.

SEght mensch eer dat gy sterft, en sluyten moet u oogen ô Godt, en mynen al, ach! bid ick, wil gedoogen

Dat ick met goet verstant, sonder becommernis Can seggen eer de bleeke doodt my nakend' is;

Ick arme sondaer die ick ben, en ligh op 't sterven Seer bangh, en cranck te bed, en moet het leven derven

Als 't aen U Heer belieft, heb reden om nu wel Te peysen op de Doodt, op 't Oordeel, Hemel, Hel Vier Uytterste genoemt, die alle oogenblicken

(Eens denckende daer op) myn leden doen verschricken En beven als een riet, wie 't een van twee sal zyn Naer 't sterven, eeuwigh wel, oft eeuwigh in de pyn

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Als ick veroordeelt ben, k'wil een goed' bicht dan spreken Van al myn sondigh quaet, al sou my 't sweet uytbreken

Van een sulcken berouw als Petrus heeft gehadt Om syn verloocheningh, want ick een argher vat Van meerder sonden ben, niet eens te vergelycken By sulcken Heyligh Man, soo als ick wil doen blycken

Aen die myn Bicht verhoort, en daer ick van verwacht Voldoeningh, eer dat my het duyster van den nacht Sulck een goet werck belet, en niet en moght aenschouwen Het licht der saligheydt, k'en wil my niet betrouwen

Als op Godts gratie, daer is't geluck aen vast, En dat men oock voldoet den aen-ghenomen last Van de boetveerdigheyt, om dan d[e] spys te smaken Van 't Alder-heylighste, die daer toe can geraken

In eenen goeden staet, gelyck ick hop' te doen.

Sal syne ziele met sulck eene liefde voên En hop' der saligheydt, dat hy niet en sal vreesen Voor eene quade doodt, gheluckigh sou ick wesen

Want ick daer toe gheraeck, schoon ick onweerdigh ben Dat hy onder myn dack sou comen, mits ick ken Syne almogentheyt, ach mocht ick in syn handen Bevelen mynen geest, en doen een offerhande

Als de dry Coninghen aen Godt tot Bethelem En dat ick hoorde eens syn Goddelycke stem Soo als den Moordenaer, dat hy met hem sou wesen In 't hemels Paradys, ick waer terstonts genesen.

Geluckigh die soo wordt van Godt den Heer besocht En in syn uyttersten het Paes lam t'huys gebrocht In de gedaent, van broodt, om suyver te ontfanghen Daer alle Engelen met blydschap naer verlanghen

Om 't selve aen-te-sien in iemants stervens noot Wel wetende dat Godt soeckt geene sondaers doodt, Maer dat hy hem bekeert: om een goed' doodt te sterven Daer al te veel aen hanght om 't eeuwigh licht te erven

T'gen' men betrachten moet hoe langer dat-men leeft Geloovende daerin als't ons den Priester geeft.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Ach! moght ick dan seggen:

JEsu weert van ons vercoren Uyt u Vaders Woordt gheboren

In een arm verworpen Stal Om van Adams swaren val Ons syn kinders te bevryden En de doodt daer voor te lyden,

Ghelyck gy oock hebt ghedaen Als m'u heeft van 't Kruys geslaên:

Waer door gy ons hebt gegeven Eene hop' van 't eeuwigh leven

Die onsen Verlosser zyt, Weest altydt ghebenedydt.

Als ick ligge op myn sterven Hopende u Ryck te erven,

Geeft dat ick dan overlegh Uwern Naem, en J ESUS segh:

K'bidde wil als-dan ghedoogen Voor het sluyten van myn oogen

Dat ick tot U neem de vlucht En over myn sonden sucht, Voor myn borst clop, en met tranen Laet myn wangen daer med' banen

Tot berouw en bitter leet

Als my uytbreckt 't stervens sweet.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

J ESU J ESU vol ghenade

Die ons hulp zyt vroegh en spade Sonderlingh in stervens noot Als wy schroomen voor de doodt, Daer wy ons vast op betrouwen Als wy 't quaet der sonden schouwen

En u zyn als gout getrouw Met een goet volmaeckt berouw Over ons misdaet der sonden Die soo vele ziele wonden

En zyn d'oorsaeck van 't verdriet Daer-men noyt een eynd' van siet.

J ESU 'k wensch dan in myn sterven U genade te verwerven

Als ick u magh roepen aen Om myn ziele by te staen:

Die ick aen u wil verpanden En bevelen in u handen

Eer dat ick myn oogen sluyt En soo scheyd' de werelt uyt.

En moet u strengh oordeel wachten Die gekent heeft myn gedachten

Daer by wat ick heb gedaen, Ach! wil m'in genae ontfaen.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

K'bid noch eens als ick sal sterven, Wenschende u Ryck te erven

En beveel u mynen geest, Dat gy die bermhertigh weest.

Verweckinghe

tot leetvvesen van eenen sondaer om dat hy Godt vergramt heeft, seggende:

Tibi soli peccavi & malum coram te feci.

ICk heb ô Godt alleen gesondight teghen U, Want d'erfeel (dat ick had ontfangen) heb ick nu

Verdobbelt en verspelt, te weten uwen zegen Van u soo mildelyck tot myn geluck vercregen En nu verloren door de sond, daer ick in viel, Dat is d'onkuyscheyt die gequetst heeft myne ziel,

Dat is den overdaet van myn gulsige lusten Om in de ermen van vuyl hoeren eens te rusten, Soo als het is gheschiet, 't is my van herten leet, Vergeeft toch myne schult, terwyl ick ben bereet

Rousuchtigh sulcken quaet van sonden te beweenen En nimmermeer te doen, ach! wilt my maer verleenen U zegen, dat ick can: want sonder die en heeft

Het bidden geen gehoor, voor die in sonden leeft:

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Genegentheyt tot quaet, en de onwetentheden In het verstant, die zyn geweest d'eenighe reden

Dat ick gesondight heb, en selden goet gedaen, Hoe sou dan Godt den Heer my in genad' ontfaên Die geen genad' verdien, maer straf om quaet te lyden Dat my doen vallen heeft, die niemant en can myden

Als 't aen den Heer belieft, soo als ick heb verdient Plicht schuldigh t'onderstaen, en niet genoech bemint Die my soo straffen can: ey my! 't en waer geen wonder Dat my het Blixem-vuur oft vreeselijcken donder

(Wanneer ick sondighde) verbrandt hadt oft verplet, Soo als sou zijn geschiedt en was het niet belet Door Godts Bermhertigheydt, wie sou dan niet verachten Het quaedt der sonden, en bermhertigheydt verwachten

Naer een oprecht berou, dat-men gesondight heeft, Godt biddende dat hy ons synen zegen geeft

Als wy die soecken, want Godts zegen med' moet wercken Sou de bermhertigheydt ons ziel door rou verstercken.

Ick val u dan te voet mijn Vader, Heer en Godt, En bidd' vergiffenis: om dat ick u verbodt Van sondigen soo menigh mael heb overtreden En u daer door vergramt, jae gaf u dickwils reden

Om my te straffen, en nochtans hebt my gespaert Door u bermhertigheydt, soo bidd' ick my bewaert Dat ick niet meer en val, en blijf uwen beminden Om de bekeeringe waer door gy zyt te vinden

Als men u soecken wil, en niet te laet en wacht, Want straffe en genaed', die staen in uwe macht.

Al wist ick datter geene Hel en wirdt gevonden Die my sou straffen om de boosheydt van mijn sonden,

Soo wil daer tegen altydt hebben eenen haet, En om u weerdigheydt noyt toestaen 't minste quaet,

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Mits dat ick weet ô Heer! dat sonden u mishagen Soo sal ick geen genegentheyt daer toe meer draghen

Maer schouwen als de pest, om d'eer van uwen Naem, Als uwe gratie my daer toe maeckt bequaem:

Hoe wederspannigher ick tegen u voor desen In 't quaet doen ben geweest, ick sal nu beter wesen

In het toecomende, dat neem ick soo vast voor als ick te leven wensch, nu ick my op het spoor Van beter leven vind' door uwen goeden zegen Die my verstercken sal, en laten noyt verlegen Om my te wapenen tegen het Duyvels strydt Als ick u dienen wil, en blyf getrouw altyt, Stantvast in myn geloof dat ons can saligh maecken, Maer geene Ketters die de cracht daer van versaecken

Bestaende in u woort op 't leste Avontmael Gesproken, dat sy maer voor eene logentael En achten, wee die 't doen en worden soo bedrogen Van 't hels Serpent dat is den oorsprongh van de logen.

O Heer bewaert my dan van sulcken mis-geloof, Op dat myn ziel daer door niet worden magh den roof Der helse Duyvelen om eeuwighlyck te branden, Maer met berouw en leet der sonden in u handen Beveel wanneer ick sterf, want gy zyt mynen Al Daer ick myn leven lanck my op betrouwen sal.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

De cracht op de geloof-weerdige ende onfeylbaer waerheydt

In 't Alder-heylighste Goddelycke Autaars Geheym.

GHy oogeloose Ras der Ketterse gesintheyt Gesproten uyt Calvien en Luteraensche blintheyt

Die geen geloof en geeft aen de Almogentheydt Van Godt, wanneer hy heeft in 't Avontmael geseyt:

Dit is myn Vleesch en Bloet en gaf het selve t' eten Aen syn Discipelen, en liet hun daer door weten

De waerheyt van syn Cracht, die nimmermeer en lieght Om dat de Waerheyt is, die niemant en bedrieght Maer saligh maecken sal die daer in vast gelooven Betrouwende dit woordt, waer voor gy spelt den dooven

E n geensints en gelooft dat waerelyck soo is In de gedaent' van broot, het gen' de duysternis Van u verstant niet en begrypt noch soeckt te leeren By die 't begrypen door de gratie des Heeren

E n ons gelooven doen: maer 't is den quaeden wil Die sulck geloof belet, een averechte spil Daer uwen wil op draeyt, het gen' is te beclagen Onwetende, wat Godt in 't oordeel u sal vragen

E n maken daer beschaemt om de hertneckigheyt Waer door dat gy-liê van den Duyvel wordt verleyt, Die daegh'lycks u bedrieght, om geen geloof te geven Aen 't woordt van Godt dat ons versekert 't eeuwigh leven

Door syn Almogentheyt in 't leste Avontmael

Het selve woord ghebruyckt: vuyl herten hert als stael Die sulcken waerheyt van Godts woort niet en bedencken Eer sy gevoelen door de doodt hun crachten krencken,

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Hertneckigh stervende, en vallen in den schoot Van Sathan, die hun ziel sal haelen naer de doodt En werpen in den brant van 't eeuwigh vuur der hellen Daer geen verlossingh is! wie sou sigh niet ontstellen

In dese waerheyt: dat dit vast en seker gaet?

Wee dan die sterven in den Ketterlycken staet:

Noyt peysende dat Godt aen

Moyses had bevolen Te werpen synen stock op d'aerde die 't verholen

Van dit woordt niet en wist en als hy 't had gedaen Sagh hy den selven stock in eene slangh vergaen, Dat inderdaet soo was, schroomelyck om t'aenschouwen Waer over Godt weêrom (siende het vast betrouwen

Van Moyses op syn woordt) gebied: dat hy de slangh Sou grypen by den steert, het welck hy sonder bangh Te zyn voor het fenyn, gedaen heeft: wonder saeken Godt wist weer van de slangh den selven stock te maken

Soo als het is geschiet, en men voor oogen sagh Dat Moyses met den stock, daer al de cracht in lagh Van dit Goddelyck worodt, daer naer oock wonder dingen Heeft uyt gewerckt, als hy een claer fonteyn ded' springhen

Uyt eene steen-rots, en de zee, seer sout en brack,

Heeft soet gemaeckt, toen hy daer in den stock eens stack, Jae ded' de selve zee gelyck in bloedt verand'ren

En die met synen stock doen scheyden van malcand'ren Om al de kinderen van Israel daer door

Droogh voets oock te doen gaen, die Pharo had op 't spoor Om te vernietigen, maer is daerom verdroncken

En met en heelen aenhang van syn volck versoncken ...

Tot straf van hun vervolgh: wee die-se niet en vreest En altyt mis geloovigh blyft in ziel en geest.

En heeft Aaron oock geen wonderheyt doen blyken Aen syne Roy op 't woord van Godt, in het gelyken

* Exodi 7.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Van eenen wreeden Draeck oft vreeselyck Serpent Soo als de Heylige Schriftuur ons maeckt bekent Als ghy 't gelooven wilt, en hoemen op 't gebieden

Van Pharo (soo 't oock bleêck) iet wonders sagh geschieden Wanneer de Royen van de Tooveressen zyn

Oogh schynelyck verkeert in slangen vol fenyn Door 't Duyvels vals bedrogh, toen het Serpent die samen Heeft in-geslocken, en vernielt, om te beschamen

Die mis-geloovigh zyn, wantrouwigh van Godts woordt Daer niet aen falen can, om dat het soo behoort, Oock niet aen het geheym der waerheyt op d'Autaren Daer Godt syn wesen in 't geloof doet openbaren.

Verdwaelde Ketters, die soo Bybel-vast wilt zyn, Is dit de wearheyt niet? can Godt van broodt en wyn Niet maken Vleesch en Bloedt, door syn Almogentheden?

En oock van Moyses stock een slangh, geeft my eens reden Van u quaet mis-geloof dat sulcks niet waer en is, T'is beter dat ick swygh eer ick myn sinnen mis Als ick d'hertneckigheyt van dit fenynigh broedsel Eens overdenck, jae magh vry seggen 't Duyvels voedsel,

Mits ick hun leeringh acht voor een recht duyvels aes Om van te bersten, en nochtans al even dwaes Tegen hun beter wetentheyt daer in ghelooven Sonder te willen weten: dat sy soo berooven

Hun zielen welvaert, schoon 't hun anders wort geleert, Sy blyven in hun mis-geloof gereformeert,

In 't duyster swevende gelyck verdoolde uylen Stinckende hoppen die hun eygen nest vervuylen

En blyven altydt vuyl, hertneckigh eens-gesint, En als de Koeckoecken in hunne dwalingh blindt Singhende eenen sanck: oock als de mollen vroeten Naer pieren in de Aert, cruypende sonder voeten

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

De selve vangen dan: soo gaet het met Geus-neef Die als de rekels loopt naer eene heete teef, Dat valsche leeringh is, uyt Sathans borst gesogen Waer mede dat Calvien veel menschen heeft bedrogen,

Hertneckigh blyvende, 't waer beter noyt gedacht Om dat Godts waerheyt in 't geloof soo wort veracht Van 't Ketters quaden aert, als eene pest te haten Om hunne dolingen, die-men wel magh verlaten

Om dat het stroppen zyn van 't ongeloovigh volck Dat daer door sal vergaen als eene doncker wolck.

Bewys der waereheyt.

DAt ick tot schande der afgevalle Christenen (die-men Ketters, Apostaten ende Ghereformeerde noemt) schryve: hoe de selve en soodanighe quade gesinde, om hun valsche leeringhen en averechtse voordachten door het ingaen van verkeerde wegen, als een doncker wolck sullen verdwynen. Is de reden! om dat sy tegen hun

beter-wetentheydt (als wanneer sy kennisse hadden van het licht der heylige Roomse Kercke) hun soo argh-listigh lieten verleyden door het bedrogh des duyvels, en waer door sy den droeven ondergangh der zielen voor oogen siende, blyven sweven in de duysternissen der dolingen om verloren te gaen, even als eenen schyn-heyligen Hero den welcken veel jaeren seer Godtvruchtigh, deughtsaem ende als heyligh geleeft hadde, hem bedrogen vondt, sigh inbeldende door een losse verwaentheyt, dat hy (springende uyt een hooge venster) van d'Engelen des Hemels om syn heyligheyt sou van ongeluck beschermt en op hun handen geragen worden, gelyck hy door het duyvels ingeven geloofde, en op dit geloof hem betrouwende sprongh uyt de venster, en vallende wert van den Duyvel hals en been gebroken, soo dat-men magh seggen:

Mis-geloof zielen roof, Ketters broedsel duyvels voedsel, en die t' licht der waerheyt haten worden van Godt verlaten, dat zyn die qualyck leven en aen Godts woordt het minste geen geloof en geven. Waer op Joannes aen het derde wel seyt: omnis homo qui malè agit odit lucem, & non venis ad lucem ut non arguantur opera ejus, die quaet doet, die haeten schouwt het licht, ende hy en comt noyt tot het licht,

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

om dat syn quade wercken niet gestraft, gesien, noch verdelght en souden worden, dat zyn de gene de welcke de H. Kerck verlaten hebben, en als bedorve vrotte litmaten daer afgesneden zyn, ende waer door sy het Christen Gheloof hebben onder den voet geworpen, den Heyligen Geest van hun verdreven, plaets ende ghehoor gegeven aen den Duyvel die den vader is van de logen-tael, ergo soo zyn sy dan te vergelycken by vrotte litmaten daer den Heylighen Augustinus van spreckt en seyt: dat bedorven Christenen Ketters worden, om dat de ketterye voed een quaet leven, waer uyt dat voortcomen alle sonden, oock worden sy vergeleken by het gewormte dat leeft in't rot en bedorven vleesch en meer levende voorts brenght soo wanneer dat die by tydt daer niet en werden afgescheyden en verworpen, om het vleesch dat noch goet en suyver is niet voorts te bederven, soo wordt oock een schorft ende rot schaep uyt de koo van gesonde schapen wegh genomen om de ander niet te besmetten ofte te beschadighen.

Als den grooten Ketter by naem Arrius, begon den smaeck te crygen van de verdwaelde Ketterse valse leeringhen, en dat syn, hert door een cleyn voncxken vuur der Ketterye ontsteken wert sonder by tydt te verdooven, oft te versmachten, heeft de heel werelt daer mede ontsteken en bedorven, te versaen met syn valse leeringhen die hy uyt het brandende vuur der ketterye geleert ende daengenomen hadde voorts te leeren, te doen gelooven, ende alsoo te bedriegen, uyt wiens leeringen en hatighe bedriegeryen den helsen vyant syn Sinagoge tegen Godts Huys, te weten tegen de Heylige Kercke ghesticht heeft als eenen hoop steenen sonder Calck, sonder Anckers, Steun oft Balck, en sonder fondamenten gebouwt, wee segh ick, die sigh op syn Sinagoogh betrouwt.

Schouwt vuyl gelegentheyt En denckt op d'eeuwigheyt.

Melius est peccata cavere quam mortem fugere.

T' is beter met berouw syn sonden te besuchten En oock te schouwen als de bitter doodt te vluchten

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Die nochtans seker is, en niemandt can ontgaen, T'gen' naer myn oordeel is genoech om te verstaen, Om dat de sonden ons een quaede doodt doen sterven Waer door dat eeuwigh eene ziel 't Ryck Godts moet derven.

Is men in goeden staet, verblyd u, dat den heer U dan besoecken comt, bewyst hem lof en eer, Bewellecomt hem oock om 't eeuwigh heil te erven, 'k Verseker u dat ghy eene goede doodt sult sterven,

Maer geensints als U. 't quaet der sonden niet en rouwt En voor u sterven oock de selve niet en schouwt.

Plus dolere oportet de alterius Malitia quam de sua injuria.

DEn mensch behoorde meer te weenen over 't quaet Van ander, als van syn gequetste eer uyt haet Want sonder haet en can den mensch in twist niet leven Die uyt injuri spruyt, die niet en wort vergeven.

D'injurie verweckt eene wraeckgierigheyt Om het geleden leet, vol van inwendigh spyt.

Maer wilt men wel, en naer 't gebodt des Heeren leven, Moet men 't verdragen, en malcanderen vergeven.

Maer siet-men iemandt die in sonde heeft geleeft T' is reden dat men medelyden daer med' heeft, Jae meer als men geleden heeft van de injuri

Geen wraak daer van en nemt uyt grammoedighe furi D[an] volght-men Christus naer, die voor syn vyandt bad, Schoon by hem tot de doodt van 't Cruys veroordeelt had.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Nullum vitium erit: quod suum proprium cruciatum non habebit.

Niet eene fout soo groot gevonden wordt op d'eerde Onder de menschen: oft de straf van eender weerde Haer daer naer voegen sal: niet beter dan gedaen Als leven sonder sond' om geen straf t'onderstaen, Soo dat-men seggen magh: dat d'alder-grootste smerten Die iemant peysen can, soo seer niet gaen ter herten

Oft cruycen eenen mensch al duerden't duysent jaer, Iae pynelycker als den grootsten Martelaer

Op d'aerd' geleden heeft, en zyn sulcken ellende Aen iemant niet die denckt, dat sy eens sullen enden;

Maer d'alder-minste pyn die-men lydt in de hel, Al waer sy maer soo cleyn als 't steken van een spel, Sal schroomelycker zyn voor eeuwigh te verdragen Als dat-men lyden moest de alder grootste plagen

Voor hondert duysent jaer, dat doet de eeuwigheyt, Soo schrickelyck wordt aen den sondaer toe geseyt De straffe van syn quaet, wie en sou dan niet liever Een tydelycke pyn uyt liefde, en met iever

Verdragen tot Godts eer, als dat men om een sond Die dood'lyck is, syn ziel voor eeuwigh heeft gewond.

Noli atum sapere, sed ignorantiam tuam magis fatete.

Niet al te hoogh en vlieght uyt hooveerdigh vermeten Om als een Icarus te worden neêr gesmeten

Tot op den leeghsten gront van de verachtingh, maer lyd u onwetentheyt, en laet den hoogh moet daer,

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Soo wordt ghy meer bemint, en voor een man met eeren Gehouden van den gen' daer men med' wil verkeeren,

Daer is geen grooter deught als de ootmoedigheyt Waer door-men comen can tot syne saligheydt.

Magna sapienta est non esse participem in agendis, neque pertinaciter in propriis stare sensibus.

T' Is grooter wysheyt al te haestigh niet te wesen In 't gen' men doen wil mits het selve wort mispresen,

Maer met een goet beleyt syn selven eerst versint En de voorsichtigheyt te baet nemt, en die mint, Dan sal-men beter 't voor-genomen werck beginnen Als dat men't seve doet met onbedachte sinnen.

Non stes super teipsum, sed in Deo spem tuam constitue.

Staet op u selven noyt maer leeft nae goeden raet, Stelt uwe oog op Godt dan doet men selden quaet.

Tegen de ongeregeltheyt.

Het nut in maticheyt is dienstigh om te leven Veel langer als die hun tot overdaet begeven.

Wel overleyt baert sekerheyt.

Een langhsaem overlegh van 't gen' men seggen vvil Dient eerst ryp overpeyst eer dat men 't uyt magh spreken.

Dan vvort t'gesegh gelooft, en 't en baert geen geschil, Maer als-men aen de vvaerheyt tvvyffelt, 't zyn gebreken.

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck

Quisque sua sorte contentus:

Die 't cleyn niet en begeert en is het groot niet vveert, Dus seyt het spreeck-vvoordt vvel: het is veel beter jet Als dat men noyt, en nimmermeer oft vveynigh siet.

Gelooft my vry en daer op let,

Des menschen wil en maeckt geen wet.

Het seggen cryght gehoor, het seggen gaet voor 't doen, Die dan veel seggen vvilt moet recht gaen in den schoen.

Uyt-legh.

Oft dat men lieght oft niet in goet oft quaet te seggen, Daer vvort al naer gehoort, meer als naer de Schriftuur, Wel vveten naer den sin de vvaerheyt uyt te leggen

En dat geen logens zyn: dus vrees ick dat soo suur Opcomen sal, die naer de logen talen luystert

En daer geloof aen geeft, en de vvaerheydt verduystert.

Virtutis est domare quod cuncti pavent.

't IS eene groote deught in cracht te overwinnen Dat jeder een soo vreest, en met syne vyf sinnen Geensints begrypen can: dat is de doodt alleen Die niemant kan voor-by, soo seker en gemeen Als is den dagh en nacht, waer mede wy genieten Ons Rust, en hulp in sorgh, oft anders sou verdrieten

Het leven vanden mensch, dat is niet dan te claer Om dat soo wesen moet: ô Godt! hoe wonderbaer In u Almogentheyt, daer soo weynige menschen Op peysen door de sond' die anders niet en wenschen

Als winst van Werelts goedt, het gen' soo licht vergaet, En houdt den sondaer in eenen verdoemden staet

Cornelis de Bie, Echos weder-klanck