Haalbaarheid implementatie
“Omgekeerd inzamelen”
Gemeente Beuningen
Nijmegen, 2 december 2015
Versie: definitief
INHOUDSOPGAVE
Blz.
1. INLEIDING 1
2. VERGELIJKING HUIDIGE – EINDSITUATIE 4
2.1 Inzamelsysteem: veranderingen 4
2.2 Financiële effecten 5
2.3 Overige uitvoeringsaspecten 9
2.4 Invoeringsaspecten 11
3. OVERZICHT HUIDIG VS. OMGEKEERD INZAMELEN 13
4. PLANNING: DE WEG NAAR OMGEKEERD INZAMELEN 14
5. WOONLASTENDRUK 15
Gemeente Beuningen heeft Dar gevraagd de haalbaarheid te onderzoeken van een nieuw afvalinzamelsysteem: omgekeerd inzamelen. Het systeem biedt inwoners meer service op het gescheiden inzamelen en recyclen van grondstoffen. Dit met als doel om minder restafval over te houden en uiteindelijk alles te kunnen recyclen.
Het concept
De afvalsector zit momenteel in een transitiefase. Een transitie van het oude denken in afval naar het nieuwe denken in grondstoffen. Ofwel de vraag hoe zorgen we ervoor dat zoveel mogelijk producten/stoffen weer ingezet kunnen worden voor nieuwe producten. Waar we vroeger nog heel veel afval stortten (lineaire economie), zijn we vervolgens bepaalde deelstromen als gft, wit- en bruingoed, etc. gaan recyclen (keteneconomie met recycling) en komen we nu in de laatste fase van de circulaire economie waar we zoveel mogelijk
hergebruik van grondstoffen laten plaatsvinden.
Steeds meer gemeenten in Nederland willen de fase van circulaire economie ingaan en passen het concept van omgekeerd inzamelen toe. Het is ontstaan vanuit de gedachte dat de inzameling tot nog toe teveel geënt is op het verwijderen van restafval. Daar bieden gemeenten veel service op (vaak ophalen, aan huis en met grote containers), met als gevolg dat veel Nederlandse huishoudens hun afval nog niet optimaal scheiden. Uit sorteeranalyses blijkt dan ook dat in een restafvalzak of –container nog veel papier, groenafval, textiel enzovoort zit.
Een aantal gemeenten in Nederland
1, waaronder Druten, doorbreken dat gedrag. Ze bieden veel service op de waardevolle grondstoffen. Die komen ze aan huis ophalen, daar krijgen bewoners containers voor. Ze ontmoedigen het creëren van restafval, daar bieden ze lagere service doordat bewoners het weg moeten brengen naar centrale locaties. Met als gevolg dat bewoners veel beter afval scheiden en veel minder restafval produceren.
Nut en noodzaak
De systeem verandering van omgekeerd inzamelen is omvangrijk. Toch zetten gemeenten die verandering in vanwege:
1. Landelijke doelstellingen 2. Milieuvoordelen
3. Financiële voordelen
4. Het inzetten van een financiële prikkel en het vragen van een extra inspanning
1
Verspreid door Nederland (o.a. Utrecht en Arnhem) zijn er diverse gemeenten bezig met invoering. In het
verzorgingsgebied van ROVA (een inzamelaar vergelijkbaar met Dar) zijn 17 gemeenten bezig met invoering van
omgekeerd inzamelen. Zes daarvan hebben het concept al volledig ingevoerd.
1. Landelijk is het VANG-programma van het ministerie van I&M van kracht. Dat programma stelt voor gemeenten als Beuningen als doel dat inwoners gemiddeld maximaal 55 kg restafval aanbieden. Om de doelstellingen te halen zijn trendbreuken nodig en dat vereist ingrijpende veranderingen. Kleinschalig bijsturen is onvoldoende om de landelijke doelstellingen te behalen.
2. Gescheiden inzamelen en verwerken van grondstoffen draagt bij aan een beter milieu.
De huidige manier van werken (restafval verbranden) leidt tot vernietiging van grondstoffen, terwijl door gescheiden inzameling recycling mogelijk wordt.
3. Verbranden van restafval is een dure bezigheid. Recycling is financieel voordeliger.
Sommige stromen (oud papier, textiel) genereren opbrengsten. Andere (gft-afval) kosten geld om te verwerken, maar dat is altijd nog goedkoper dan restafval
verbranden. Aan de logistieke kant maken gemeenten bij omgekeerd inzamelen vaak meer kosten, omdat er meer containers dan voorheen aan huis geleegd moeten worden. Meestal wegen de extra opbrengsten/lagere kosten bij verwerking op tegen de toenemende logistieke kosten. Bijkomend voordeel van inzameling met containers versus inzameling met zakken is dat er veel minder afval kan verwaaien en er dus minder zwerfafval ontstaat.
4. Het vierde argument voor ‘nut en noodzaak’ is dat gemeenten nog nadrukkelijker invulling kunnen geven aan het principe van de ‘vervuiler betaalt’. De bewoner die vervuilt (lees: restafval produceert) betaalt voor het aanbieden van restafval én hij moet er moeite voor doen om het af te voeren. Bewoners die hun grondstoffen wel goed scheiden:
a. Betalen minder;
b. Krijgen hogere service
Regionale ontwikkelingen
In het verzorgingsgebied van Dar is Druten het pilotgebied voor omgekeerd inzamelen. Het concept is daar ontwikkeld en gaandeweg verbeterd. Het succes wat betreft afvalscheiding is enorm en ook het draagvlak onder de bevolking is groot, ondanks initiële scepsis.
Gemeente Groesbeek bereidt op dit moment de besluitvorming over omgekeerd inzamelen voor. Naast de eerder genoemde ‘nut en noodzaak-argumenten’ speelt daar dat het afvalbeleid van de drie fusie gemeenten gelijkgeschakeld moet worden.
Schaalvoordeel regionale samenwerking
Samenwerking leidt tot voordeel, ook op het vlak van omgekeerd inzamelen. Als Beuningen en Groesbeek tegelijkertijd besluiten om omgekeerd inzamelen te introduceren, dan kan Dar schaalvoordeel behalen bij het introduceren van het concept. Daarbij valt te denken aan lagere inkoopkosten voor containers, voordelen bij het aansturen van de projecten, logistieke voordelen bij inzameling, enzovoort. Deze voordelen zijn in dit haalbaarheidsonderzoek niet meegenomen.
Haalbaarheid omgekeerd inzamelen in Beuningen
Gemeente Beuningen heeft Dar gevraagd de haalbaarheid van omgekeerd inzamelen voor
de gemeente te onderzoeken. Daarbij gebruikmakend van de ervaringen in gemeente
Druten en de landelijke ontwikkelingen.
In voorliggend plan vergelijken we de effecten van omgekeerd inzamelen met het huidige afvalinzamelsysteem in Beuningen. We gaan in op de afvalstromen waarbij wat gaat veranderen, te weten restafval, gft-afval, plastic+, glas en textiel. Andere afvalstromen laten we buiten beschouwing, daarvoor verandert niets.
We maken inzichtelijk wat de huidige situatie is en wat de situatie is bij omgekeerd inzamelen op de volgende onderdelen:
• inzamellogistiek,
• inzamel- en verwerkingskosten,
• benodigde investeringen.
Tot slot gaan we in op:
• projectkosten,
• planning.
2. VERGELIJKING HUIDIGE – EINDSITUATIE
In de inleiding hebben we het concept van omgekeerd inzamelen, en de mogelijkheden die dat in Beuningen geeft, kort beschreven. In dit hoofdstuk diepen we het effect van
omgekeerd inzamelen voor Beuningen verder uit. We gaan in op:
• systeemveranderingen (2.1),
• financiën (2.2),
• uitvoeringsaspecten (2.3),
• invoeringsaspecten (2.4).
Omwille van de leesbaarheid hebben we cijfers afgerond weergegeven.
2.1 Inzamelsysteem: veranderingen
Dar haalt in de gemeente Beuningen restafval nu aan huis op. Dit gebeurt met een systeem dat voor Nederland vrijwel uniek is, namelijk met zowel restafvalzakken als ook
restafvalcontainers.
Het systeem van omgekeerd inzamelen is gebaseerd op het bieden van hoge service op
‘grondstoffen’ (papier, gft, plastic+, et cetera), terwijl de huidige hoge service voor restafval vermindert. Bewoners moeten restafval wegbrengen naar centrale locaties in wijken of dorpskernen. De grondstoffen komt Dar bij mensen thuis ophalen. Het effect is dat bewoners nog beter afval gaan scheiden en minder restafval produceren.
Onderstaande tabel geeft aan wat er zou veranderen bij de overgang naar het nieuwe systeem van omgekeerd inzamelen.
Tabel 1: Overzicht veranderingen inzamelsysteem
Huidige situatie Nieuwe situatie: Omgekeerd inzamelen
Inzamelmiddel Afvalstroom Inzamelmiddel Afvalstroom
Minicontainer
GFT-afval (halen, 1x/2 wkn), zomer inzameling wekelijks (mei t/m november) Papier en karton (halen, 1 x/mnd)
Minicontainer
GFT-afval (halen, 1x/2 wkn) zomerinzameling wekelijks (mei t/m november)
Papier (halen, 1x/mnd)
Plastic+ (laagbouw halen, 1x/2 wkn) Tariefzak /
minicontainer (diftar)
Restafval (halen mini € 6,50;
of € 1,15 / 50 ltr zak; 1x/2wkn)
Ondergrondse verzamelcontainer
Restafval
(brengen, betalen via
afvalpas per storting € 1,-)
Plastic+ (hoogbouw brengen
24/7)
Gratis zak Plastic+ (halen, 1x/2 wkn)
De belangrijkste kenmerken van de eindsituatie zijn:
• Ieder huishouden in de laagbouw heeft 3 afvalcontainers. Eén voor gft-afval, één voor oud papier en karton, één voor kunststof verpakkingsafval, drankenkartons en blik (plastic+). Minicontainers zijn voorzien van een chip voor optimaal containerbeheer.
• Door de serviceverhoging (grondstoffen aan huis ophalen) hebben huishoudens in de nieuwe situatie veel minder restafval. Het restafval dat dan nog overblijft, kan door huishoudens worden weggebracht naar ondergrondse verzamelcontainers. Bewoners betalen per keer dat ze gebruik maken van deze containers. De registratie verloopt via de afvalpassen die bewoners nu ook voor de milieustraat gebruiken.
• Beuningen krijgt een netwerk van ondergrondse restafvalcontainers. Voor het bepalen van de benodigde aantallen containers hanteren we de richtlijn dat een container eenmaal per week geleegd wordt. Een dichtheid van één ondergrondse container per 225 woningen sluit aan bij deze uitgangspunten.
• De hele gemeente kent een diftarsysteem. Huishoudens betalen per keer dat ze restafval aanbieden aan een ondergrondse container een bedrag.
2.2 Financiële effecten
Voor het nieuwe inzamelsysteem zijn investeringen nodig. Anderzijds zijn er besparingen doordat er minder restafval verwerkt hoeft te worden en een efficiëntere inzamellogistiek ingericht wordt. De financiële effecten maken we als volgt inzichtelijk:
1. Benodigde investeringen/kapitaallasten;
2. Inzamelkosten;
3. Beheerkosten;
4. Verwerkingskosten.
2.2.1 Benodigde investeringen
In onderstaande tabel zijn de investeringen samengevat. Indien een keuze aan de orde is, is dit in de tabel weergegeven. De vermelde prijzen voor de inzamelmiddelen zijn indicatief.
Definitieve prijzen zijn afhankelijk van wensen van de gemeente over vormgeving en dergelijke en van de dan actuele situatie in de markt.
Tabel 2: Overzicht benodigde investeringen (afgerond)
Onderdeel Type Aantal € / stuk Totale
investering
Kapitaallasten
4€/jaar €/huishouden
5
Plastic+ containers
1en 6
140 of 240 liter 9.383 € 28,00 € 263.000 € 32.400 3,10 Ondergrondse
containers restafval
25m3 46 € 8.000,00 € 368.000 € 45.400 4,40 Ondergrondse
containers PMD
35m3
perscontainer 4 € 30.000,00 € 120.000 € 14.800 1,40 Ondergrondse
containers PMD 5m3 2 € 8.000,00 € 16.000 € 2.100 0,20
Totaal € 767.000 € 94.700 9,10
1
Het aantal containers is gebaseerd op 90% huishoudens in de laagbouw en 10% in de hoogbouw. De kosten per stuk zijn inclusief chips en het uitzetten van de containers. We hebben geen kosten opgenomen voor het op voorraad houden van containers en ook niet voor het omwisselen van containers (bewoners die na verloop van tijd een andere container willen).
2
Het aantal containers is gebaseerd op 1 ondergrondse container per 225 huishoudens.
Dit betekent dat er maximaal 46 ondergrondse containers nodig zijn. Het is de
verwachting dat we minder containers hoeven te plaatsen door goede centrale locaties (supermarkten, uitvalswegen) te kiezen. We houden in deze haalbaarheidsstudie vast aan deze aantallen om in het project in te kunnen spelen op onverwachte ontwikkelingen.
Als een locatie bijvoorbeeld erg in trek is, dan kunnen we daar een extra container plaatsen. De prijs per stuk is inclusief het plaatsen van de containers.
3
Gerekend is met ondergrondse (pers)containers (oc): 1 in Winssen (oc), 1 in Weurt (oc), 1 in Ewijk (pers oc) en 3 in Beuningen (pers oc). De perscontainers zijn duurder dan conventionele containers, maar kunnen veel meer plastic+ bergen. Daardoor blijven logistieke kosten beperkt.
4
Kapitaallasten zijn berekend op basis van annuïtaire afschrijving, uitgaande van 4% rente bij een termijn van 10 jaar.
5
Het aantal huishoudens dat gebruikt wordt in de berekeningen is 10.426; 9.383 laagbouw en overige hoogbouw.
6
De kosten zijn er op gebaseerd dat alle huidige restafvalcontainers gerecycled worden.
Het is een optie om die her te gebruiken bij de bewoners, maar die brengt zoveel logistieke en financiële nadelen met zich mee dat ervoor gekozen is de huidige restafvalcontainer in te nemen en te laten recyclen (regranuleren). Daarvoor zijn een aantal redenen:
• Kleurstelling. De huidige restafvalcontainers zijn blauw van kleur. Om ze in te zetten als plastic+ container moeten we ze voorzien van een oranje deksel. De verwachting is dat die kleurstelling bij bewoners niet in goede aarde valt.
• Verschillende formaten. De huidige restafvalcontainers hebben verschillende formaten. Als ze ‘omgekat worden’ tot plastic+ containers, dan is de verwachting dat relatief veel bewoners kiezen voor een ander formaat dan ze nu hebben. Dit vereist veel handling- en opslagkosten.
• Verouderde chips. De chips in de huidige restafvalcontainers zijn zwaar verouderd en moeten eigenlijk vervangen worden. Bij het ’omkatten’ naar plastic+ containers zou elke container ontdaan moeten worden van zijn chip en moet een nieuwe chip aangebracht worden. Dit geeft veel handlingkosten, vereist dat alle bewoners op het juiste moment de container aan de weg zetten (en dat lukt in de praktijk niet volledig) en betekent een investering (nieuwe chip) in een container die al enige jaren
gebruikt is.
• Het is financieel voordeliger de huidige restafvalcontainers in te nemen en te
regranuleren. De regranulaatkorrels die aldus ontstaan, dienen als grondstof voor
nieuwe kunststofproducten (kratten e.d.). De opbrengst van de verkoop van huidige
restafvalcontainers aan de kunststofindustrie valt weg tegen de kosten voor het
innemen van de containers. Het innemen kan dus kostenneutraal uitgevoerd
worden.
2.2.2 Inzamelkosten
In de volgende tabel hebben we de inzamelkosten gepresenteerd van enerzijds de huidige situatie en anderzijds de inzamelkosten bij omgekeerd inzamelen.
Tabel 3: Vergelijking inzamelkosten 2015 en eindsituatie
Afvalstroom Aspect Huidige situatie
Omgekeerd inzamelen
Oud papier en karton Systeem (frequentie)
Minicontainer (1x/mnd)
Minicontainer (1x/mnd)
€/aansl. € 8,00 € 8,00
Kunststof verpakkingen
Systeem
(frequentie) Zakken
Containers (minicontainers en ondergrondse containers) (1x/2wkn)
€/aansl. € 7,20 € 18,50
GFT Systeem
(frequentie)
Minicontainers (1x/2wkn) Zomerinzameling
Minicontainers (1x/2wkn) Zomerinzameling
€/aansl. € 15,70 € 15,70
Restafval Systeem
(frequentie)
Zakken en minicontainers
Ondergrondse containers (1x/wk)
€/aansl. € 15,40 € 5,20
TOTAAL €/aansl. € 46,30 € 47,40
De huidige inzamelkosten in tabel 3 zijn gebaseerd op de DVO begrotingsbedragen van 2014. De kosten voor omgekeerd inzamelen zijn gebaseerd op de kostprijzen van Dar en de verwerkers. Daarnaast hebben we ingeschat wat welke logistieke inspanningen nodig zijn na invoering van omgekeerd inzamelen. De inschattingen zijn gebaseerd op onze ervaringen in andere gemeenten zoals in Druten.
De tabel maakt inzichtelijk dat de kosten voor inzameling van papier en gft-afval gelijk blijven. De reden is dat bewoners deze stromen nu al redelijk goed scheiden en dat we de extra hoeveelheden na invoering van omgekeerd inzamelen met dezelfde inspanningen als de huidige in kunnen zamelen.
De kosten voor de inzameling van kunststoffen stijgen het meest. Dat heeft enerzijds te maken met de stijging van hoeveelheden, waardoor bijvoorbeeld vaker gelost moet worden bij ARN in Weurt. Anderzijds duurt het inzamelen van containers met zijladers langer dan het inzamelen van zakken met achterladers. Daarnaast is in de kostenstijging verwerkt dat voor bewoners van hoogbouw ondergrondse containers geleegd moeten worden.
De kosten voor het inzamelen van restafval dalen sterk. Dat komt doordat er veel minder
restafval is, en doordat Dar inzamelt met ondergrondse containers. De containers zijn
voorzien van volmeldsystemen, waardoor de voertuigen efficiënt ingepland en beladen
worden. Daardoor kan Dar grotere hoeveelheden restafval op een efficiënte manier inzamelen dan in de huidige situatie.
De daling van de inzamelkosten bij restafval is groot, maar de stijging van logistieke kosten voor inzameling van andere afvalstromen is iets groter. Per huishouden stijgen de
inzamelkosten met circa € 1,10.
2.2.3 Beheerkosten
Beheerkosten bestaan uit:
• kosten voor onderhoud aan (ondergrondse) containers,
• containermanagementkosten voor de minicontainers (wat staat waar, omwisselen, onderhoud) en
• kosten voor databeheer in verband met toegangscontrole ondergrondse containers en chips in de minicontainers.
De kosten van pasbeheer zijn al opgenomen in de begroting van de milieustraat, en zijn hier niet nog eens opgenomen.
De beheerkosten van omgekeerd inzamelen zijn opgenomen in navolgende tabel. Ten opzichte van de huidige situatie zijn er extra kosten voor het beheer van de ondergrondse containers en het databeheer. De kosten voor productie en distributie van de
restafvalzakken en de plastic+ zakken vervallen daarentegen.
Tabel 4: Beheerkosten omgekeerd inzamelen
2Kosten (€/stuk) Aantal
Per jaar Per aansluiting Onderhoud ondergrondse (pers-)
containers € 650,00 52 € 33.800 € 3,20
Containermanagement
minicontainers € 1,50 9.383 € 14.075 € 1,40
Subtotaal € 47.875 € 4,60 Vermeden productie- en
distributiekosten zakken -€ 40.000 € -3,80
Beheerkosten totaal € 7.875 € 0,80
2.2.4 Verwerkingskosten
Voor het beschouwen van de verwerkingskosten zijn we uitgegaan van de resultaten in Beuningen in 2014 en de inzamelresultaten in het pilotgebied van de gemeente Druten in het volledige jaar 2013. We hebben de verwerkingstarieven van 2015 gehanteerd.
Het belangrijkste effect van omgekeerd inzamelen is dat bewoners beter afval scheiden en minder restafval produceren. De hoeveelheid restafval daalt daardoor en vooral de
hoeveelheden oud papier, gft-afval en plastic+ nemen toe. Dat geeft lagere
verwerkingskosten (vooral restafval) en meer opbrengsten (oud papier en plastic+). De te verwachten baten en lasten staan in navolgende tabel.
2
De huidige beheerkosten zijn omwille van de leesbaarheid niet in deze tabel verwerkt, maar komen tot uitdrukking
in tabel 7 (samenvatting).
De resultaten realiseren we niet direct bij invoering en zijn afhankelijk van het precieze afvalgedrag van de inwoners van Beuningen. Daarbij variëren ook verwerkingstarieven en producentenvergoedingen de komende jaren. De vergoeding voor kunststof neemt
bijvoorbeeld af, maar hoeveel is nog niet bekend. De opbrengst van blik is daarentegen weer buiten beschouwing gelaten. Kortom: de verwachte verwerkingskosten geven een goede indicatie, maar zullen de komende jaren steeds bijgesteld worden.
Omgekeerd inzamelen scoort erg positief door hogere inkomsten van de
producentenvergoeding voor kunststof en daarnaast door de vermeden verwerkingskosten voor restafval.
Tabel 5: Overzicht verwachte baten en lasten verwerking (restafval, plastic, papier en gft-afval) op basis van tarieven 2015 (afgerond)
Totaal Per aansluiting
Ongewijzigd beleid € 65.500 € 6,30 Omgekeerd inzamelen € 212.100- € 20,30-
Beuningen heeft een stedelijker karakter dan gemeente Druten. In de achterliggende berekeningen die leiden tot voorgaande tabel, hebben we daarom rekening gehouden met een minder goed scheidingsresultaat in Beuningen dan in Druten, 45 kg restafval per huishouden per jaar in plaats van 40 kilogram.
Regionaal is in juni 2015 het inzamelen van plastic+ gestart. Naast kunststofverpakkingen mogen bewoners daardoor nu ook drankenverpakkingen blik gescheiden aanbieden. De eerste maanden laten goede resultaten zien; de hoeveelheid restafval daalt daardoor aanzienlijk. Op basis van de maanden juli en augustus 2015 daalt de hoeveelheid restafval met 12%. Per inwoner daalt de hoeveelheid restafval daardoor van 116 kg/jaar naar 102 kg/jaar. Dit is onvoldoende om de landelijke doelstelling van 55 kg/inwoner te behalen, maar betekent wel dat Beuningen een deel van de besparing zoals geschetst in tabel 5, behaalt.
2.3 Overige uitvoeringsaspecten
Veel uitvoeringsaspecten zijn in het voorgaande aan de orde gekomen. Hierna gaan we in op enkele ‘veelgestelde vragen’ die ontstaan bij omgekeerd inzamelen.
2.3.1 Op welke wijze kunnen huishoudens die geen plek hebben voor afvalcontainers zich ontdoen van hergebruikstromen (bijv. in hoogbouw / gestapelde bouw)?
• Het nieuwe afvalsysteem is vooral gericht op laagbouwwoningen die drie afvalcontainers kunnen plaatsen. De hoogbouw in de gemeente (voornamelijk
appartementencomplexen) heeft dergelijke ruimte niet. Ook de bewoners van deze woningen moeten in de gelegenheid zijn de afzonderlijke afvalstromen gescheiden te laten inzamelen.
• De inzameling van PMD (plastic- en metalenverpakkingen en drankenkartons) verandert ook voor hoogbouw. Zij brengen deze fractie naar ondergrondse perscontainers.
Daardoor verdwijnt in heel Beuningen de inzameling met zakken, bewoners in de
laagbouw gaan PMD namelijk via afvalcontainers aanbieden. Dit voorkomt het
verwaaien van afvalzakken op inzameldagen.
2.3.2 Uit welke mogelijke volumes kunnen de huishoudens per afvalstroom kiezen?
• Bewoners krijgen de keus tussen 140 en 240 liter containers. Vervolgens krijgen de huishoudens de mogelijkheid om na een bepaalde proeftijd (gratis) te wisselen van volume. Daarna blijft de mogelijkheid om te wisselen vanzelfsprekend bestaan. Dit is dan wel tegen betaling (uitgezonderd bij verhuizingen).
2.3.3 Op welke manier wordt het gebruik van de voorzieningen voor restafval afgerekend?
• Gemeente Beuningen maakt voor de inning van de afvalstoffenheffing gebruik van de regionale belastingsamenwerking. De gebruikers krijgen na afloop van ieder jaar een afrekening voor het aantal keren dat ze gebruik hebben gemaakt van de ondergrondse containers.
2.3.4 Hoe gaat de gemeente om met mensen die geen gebruik kunnen maken van de ondergrondse voorzieningen?
• Het kan zijn dat bepaalde groepen geen gebruik kunnen maken (fysieke beperking, ouderdom) van de inzamelvoorzieningen. De gemeente kan voor deze mensen een achtervang creëren. Goede communicatie is van groot belang voor deze doelgroepen. In het proefgebied in Druten beperkte het aantal mensen dat van deze achtervang gebruik maakte zich tot enkele personen. Het blijkt dat de mensen toch wel iemand vinden (mantelzorger, buren, familie) die het afval kan wegbrengen (al dan niet gecombineerd met andere zorgtaken).
2.3.5 Neemt de kans op dumpingen toe?
• Bewoners in Beuningen zijn er aan gewend dat ze moeten betalen voor restafval. Ook nu probeert een klein deel van de bewoners dat te ontwijken door afval te dumpen of naast ondergrondse containers te zetten. Gemeente Beuningen zet daarvoor nu en in de toekomst mensen in om dumpingen en bijplaatsingen op te ruimen en te handhaven op juist gedrag bij bewoners. Handhaving kan echter nooit voorkomen dat er afval gedumpt wordt of dat er afval naast verzamelcontainers geplaatst wordt.
2.3.6 Neemt de kans op zwerfafval toe?
• Een probleem met de huidige inzameling met zakken (zowel restafval als plastic+) is het verwaaien en het kapotscheuren van zakken, waardoor zwerfafval ontstaat. Bij omgekeerd inzamelen haalt Dar geen zakken meer op. Zowel restafval als plastic+
wordt met rolcontainers of ondergrondse (pers-)containers ingezameld. De verwachting is dat het ontstaan van zwerfafval afneemt.
2.3.7 Hoe gaan we om met huishoudens waar door een bijzondere situatie veel afval vrijkomt, bijvoorbeeld incontinentiemateriaal?
• Een gemeente is kan voorbepaalde groepen uitzonderingen maken in het afvalbeleid.
Als er buiten de schuld van de bewoners in een huishouden veel afval ontstaat, dan kan
een gemeente er voor kiezen om hen ontheffing te verlenen. Daarbij kan gedacht
worden aan een bepaald aantal inworpen per jaar die een huishouden kosteloos kan
doen.
2.4 Invoeringsaspecten
Zoals in voorgaande paragrafen beschreven gaat het implementatietraject over
investeringen in mankracht en materieel en logistieke keuzes. Het gaat echter ook over een aantal meer procesmatige onderdelen. Hierna gaan we in op die procesmatige aspecten.
a. Projectorganisatie
Vertegenwoordigers van Dar en gemeente Beuningen (buitenruimte, financiën en communicatie) vormen samen een projectteam om het project tot een goed einde te
brengen. Inschatting is dat gedurende de looptijd van het project, circa 1,5 jaar, bij gemeente en Dar personele inzet benodigd is. Die inzet vertegenwoordigt een waarde van € 150.000,-.
Daarbij gaat het om de inzet van telefonistes voor het beantwoorden van bewonersvragen, bijvoorbeeld over het formaat rolcontainer dat ze het beste kunnen bestellen. Ook is de inzet van een overall projectleider, ondersteund door experts op het vlak van communicatie, uitzetten van containers enzovoort benodigd.
Gezien de omvang van het project werken we met een stuurgroep (o.a. wethouder) en een projectgroep op ambtelijk niveau. Dar verzorgt de projectleiding en alle voorbereidend en uitvoerend werk.
In zowel gemeente Groesbeek, als in Beuningen als in Druten (opschaling van reeds ingezette beleid) besluit de politiek dit najaar over omgekeerd inzamelen. Als die drie gemeenten gelijktijdig en gelijkaardige wijzigingen doorvoeren, zoals het uitzetten van afvalcontainers en het plaatsen van ondergrondse containers, dan kan Dar daar ook efficiënt mensen voor vrijmaken en inzetten. Dit biedt financiële voordelen voor alle drie de
gemeenten. In deze notitie hebben we nog geen rekening gehouden met gelijktijdige invoering, noch met de financiële voordelen die dat biedt.
b. Interne en externe communicatie
Het is belangrijk dat de betrokken afdelingen van de gemeente, het gemeentebestuur en de gemeenteraad op de hoogte blijven van de voortgang van het project. Om de burgers goed te begeleiden bij de grote veranderingen is een communicatiecampagne noodzakelijk.
We gaan er, vanwege het kennisniveau dat vereist is van recycling, baten en lasten, vanuit dat de gemeenteraad het principebesluit neemt tot invoering van omgekeerd inzamelen. In dat geval kunnen we daarna bewoners betrekken bij onderdelen waar ze invloed op moeten hebben, in het bijzonder bij het locatieplan voor ondergrondse containers. Dat kan goed in overleg met bewoners worden opgesteld.
Voor de interne en externe communicatie stelt Dar vooraf een plan op. Onderdeel daarvan is:
• de ontwikkeling van een website
• oprichting van klankbordgroepen
• ontwikkelen en verspreiden van nieuwsbrieven
• organisatie van informatieavonden (locatieplannen).
De omschakeling naar omgekeerd inzamelen en de communicatiecampagne leent zich uitstekend voor aansluiting bij het Beuningse project ‘Samen in de buurt’. Het gaat immers om een verandering in de openbare ruimte en een gedragsverandering bij inwoners.
Bewoners kunnen elkaar bijvoorbeeld aanspreken op aanbiedgedrag (in de containers, niet
op straat!), en ervaringen met elkaar delen over preventie van afval en manieren om goed te scheiden. De communicatiecampagne over omgekeerd inzamelen laten we aansluiten op het project ‘Samen in de buurt’.
De uitvoering van de communicatiecampagne kost circa € 5 per huishouden (€ 50.000).
c. Locatieplan ondergrondse containers
Ten behoeve van het plaatsen van de ondergrondse containers is het noodzakelijk dat een locatieplan wordt opgesteld. Hierbij wordt per kern of wijk uitgezocht waar de ondergrondse containers geplaatst kunnen worden. Per locatie wordt vervolgens bekeken wat de situatie ter plekke is: parkeren, bomen, kabels en leidingen, mening van omwonenden en dergelijke worden hierbij meegenomen. De logistiek logische plekken (bij supermarkten e.d.) en waar de woningdichtheid het hoogst is, zijn de eerste keuze. Voor een dergelijk locatieplan is vooralsnog € 40.000 aangehouden. Werkelijke kosten hangen af van de complexiteit van de zoektocht naar geschikte locaties (draagvlak bij bewoners, bereikbaarheid, kabels- en leidingen).
Het totaal van de bovenstaande invoeringskosten wordt geraamd op € 240.000, deze kosten kunnen ‘out-of-pocket’ gedekt worden vanuit de afvalstoffenreserves.
Tabel 6: Samenvatting projectkosten (€)
Kosten per onderdeel
Projectinzet € 150.000
Communicatiebudget € 50.000
Locatieplan oc's € 40.000
Totaal € 240.000
3. OVERZICHT HUIDIG VS. OMGEKEERD INZAMELEN
De financiële gevolgen van de onderscheiden onderdelen die hiervoor zijn beschreven, staan samengevat in onderstaande tabel.
Tabel 7: Samenvatting inzamel-, investerings- , beheer- en verwerkingskosten
Beginsituatie
Omgekeerd inzamelen
Investeringskosten
totaal € 0,00 € 94.700,00 per aansluiting € 0,00 € 9,10 totaal € 40.000,00 € 47.900,00 Beheerkosten per aansluiting € 3,80 € 4,60 totaal € 481.400,00 € 492.600,00 Inzamelkosten per aansluiting € 46,30 € 47,40 totaal € 65.500,00 € -212.100,00 Verwerkingskosten per aansluiting € 6,30 € -20,30 € 586.900,00 € 423.100,00 TOTAAL per aansluiting € 56,40 € 40,80
De projectkosten om omgekeerd inzamelen te implementeren bedragen € 240.000,-. Deze kosten kunnen naar verwachting gedekt worden vanuit de gemeentelijke
afvalstoffenreserves en zijn niet verwerkt in tabel 7.
Het verschil tussen de huidige kosten en de kosten bij omgekeerd inzamelen uit voorgaande tabel hebben we in tabel 8 gezet en aangevuld met de te verwachten daling van inkomsten uit variabele heffingen. Die daling komt voort uit het veranderde gedrag van bewoners. In plaats van de grote hoeveelheden zakken (á € 1,15) die ze nu kopen en het aantal
restafvalcontainers dat ze jaarlijks aanbieden (á € 6,50), storten ze bij omgekeerd inzamelen nog maar 19 keer per jaar op een ondergrondse container. De gemeentelijke inkomsten vanuit variabele heffingen dalen daardoor.
Tabel 8: Vergelijking huidige kosten en inkomsten met kosten en inkomsten bij omgekeerd inzamelen
Totaal Per aansluiting Huidige kosten € 586.900,00 € 56,40 Kosten omgekeerd inzamelen € 423.100,00 € 40,80 Saldo (minder kosten) € 163.800,00 € 15,60 Lagere variabele inkomsten € 305.600,00 € 29,30 Benodigde stijging vastrecht -€ 141.800,00 € -13,70
Op basis van de gedane aannames levert omgekeerd inzamelen een voordeel op van
€ 15,60 per aansluiting per jaar. Beuningen realiseert een zeer hoog hergebruikspercentage van ruim 90%. Door de daling van variabele inkomsten moet het vastrecht omhoog. Per saldo zijn bewoners die hun afval scheiden goedkoper uit:
• Ze betalen meer vastrecht
• Maar betalen veel minder variabele heffingen.
Dit maken we in hoofdstuk vijf inzichtelijk.
4. PLANNING: DE WEG NAAR OMGEKEERD INZAMELEN
De definitieve planning is afhankelijk van het moment dat de gemeente een besluit neemt over het nieuwe afvalbeheersysteem. Voor Dar is hierbij relevant dat ook de gemeente Druten en Groesbeek voornemens zijn over te schakelen naar omgekeerd inzamelen.
Aangezien alle drie trajecten intensieve begeleiding vragen, heeft het de voorkeur van Dar om dit zo mogelijk en in overleg met de gemeenten te faseren. In het project is het hierbij van groot belang om voldoende tijd te reserveren voor het creëren van draagvlak.
Na besluitvorming kan een volgende doorlooptijd worden gehanteerd. Bij start van het project wordt in overleg met de gemeenten een verdere detailplanning gemaakt.
Tabel 9: Globale project planning Beuningen
Activiteit Planning
Collegevoorstel December 2015
Presentatie commissie ruimte December 2015
Raadsvoorstel Januari 2016
Locatieplan ondergrondse containers Februari/April
Communicatieplan opstellen Februari
Keuze formaat minicontainers door bewoners Mei/ juni
Uitzetten minicontainers plastic+ Oktober/november
Plaatsing en in gebruikname ondergrondse containers November/december
Aanpassing verordeningen/Uitvoeringsbesluit November
Wisselronde minicontainers bij bewoners waar volume
niet bevalt April 2017
5. WOONLASTENDRUK
Uit voorgaande hoofdstukken blijkt dat gemeente Beuningen door omgekeerd inzamelen een kostenvoordeel bereikt van € 163.800,- per jaar (zie tabel 8). Een neveneffect van
omgekeerd inzamelen is wel dat Beuningen minder inkomsten uit variabele heffingen genereert:
• Er worden geen afvalzakken meer verkocht,
• Er zijn geen inkomsten meer uit het ledigen van restafvalcontainers,
• Bewoners hebben minder restafval, komen dus maar beperkt bij ondergrondse restafvalcontainers, waardoor ze weinig ‘stortingen’ hoeven te betalen.
Dit betekent dat Beuningen inkomsten ter waarde van € 141.800,- (tabel 8) op een andere manier moet genereren
3. Daarvoor zijn een aantal mogelijkheden:
• Het tarief per storting op een ondergrondse container verhogen (in dit rapport op
€ 1,- gesteld,
• Verhoging van het vastrecht.
Het is belangrijk te beseffen dat de totale afvalkosten voor een gemiddeld huishouden (vast en variabel) afnemen. Voor bewoners betekent de systeemverandering een besparing, voorwaarde is wel dat men afval goed scheidt. En dat kan doordat gemeente Beuningen veel service biedt op de te scheiden afvalstromen. Dat komt tot uitdrukking in de navolgende tabel.
Figuur 1: Effecten gemeente Beuningen voor bewoners bij gemiddeld gedrag (€ / aansl)
3
