Gedragsproblemen bij dementie
Analyseer en anticipeer!
Disclosure belangen NHG spreker
(Potentiële) belangenverstrengeling Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Geen
Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Aandeelhouder
Andere relatie, namelijk …
Geen
Wie zijn wij
Amy van Doormaal
GZ-psycholoog Mobiel Geriatrisch Team Houten & Manager psychosociale dienst bij ZorgSpectrum,
Voorzitter NIP sectie ouderenpsychologie Mirjam Bezemer
Specialist Ouderengeneeskunde Mobiel Geriatrisch Team
Houten, Kaderarts Eerste lijn & Coördinator MGT bij ZorgSpectrum, Kaderopleiding EO LUMC
Inhoud
▪ Take home message
▪ Casus dhr. W.
▪ Gedragsproblemen
▪ Behandeling: Het 6 stappenplan
▪ Conclusies: Doe het niet alleen!
Wat neemt u mee na deze workshop?
▪ Behandelen van gedragsproblemen bij dementie: doe het multidisciplinair!
▪ Het multidisciplinaire 6 stappenplan is een effectief hulpmiddel bij de aanpak van gedragsproblemen
Wat neemt u mee na deze workshop?
▪ Breng deskundigheid naar uw praktijk t.a.v. diagnostiek, behandeling en begeleiding
▪ Sluit aan bij ketenzorg dementie of vorm zelf een netwerk met andere disciplines voor dementiezorg
Casus dhr W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
▪ Dhr. W. wordt besproken op het multidisciplinair overleg bij de huisarts: dreigde met suïcide
omdat hij vond dat er achter zijn rug om
gepraat werd. Wilde tegen een boom rijden of de garage opblazen
▪ Huisarts vermoedt cognitieve stoornissen
▪ Prostaatcarcinoom waarvoor recent behandeling met Leuproreline gestart
▪ Heeft eigen autobedrijf gehad, sleutelt graag
▪ Woont met echtgenote, heeft 3 kinderen
Mobiel Geriatrisch Team
▪ Huisarts verwijst naar
Mobiel Geriatrisch Team
voor geriatrisch assessment
en advies door de specialist
ouderengeneeskunde
Wie van u werkt multidisciplinair?
Casus dhr W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
Conclusies Mobiel Geriatrisch Team:
▪ Ziekte van Alzheimer/mengbeeld, CDR klasse 0,5 met
gedragsproblemen
▪ Chronische wisselende stemmingsklachten
▪ Echtgenote dreigt overbelast te raken
Hoe vaak krijgt U te maken met
gedragsproblemen?
Dementie: stand van zaken
▪ Per praktijk lijden 39 mensen aan dementie
▪ 21 staan als zodanig beschreven
▪ Bij 66% komt probleemgedrag voor
▪ Mensen met dementie blijven
steeds langer thuis wonen
Gedragsproblemen
10%
24%
66%
ZELFSTANDIG WONENDEN MET DEMENTIE
Geen verandering Gedragsverandering Probleemgedrag
Cijfers Borsje et al. 2018
Welke gedragsproblemen komt U tegen?
Gedragsproblemen: meest voorkomend
▪ Afwijkend motorisch gedrag: rusteloosheid, loopdrang, dwalen
▪ Agitatie/agressie: zorg afhouden
▪ Apathie/onverschilligheid
▪ Depressief gedrag
▪ Psychotisch gedrag: wantrouwen, hallucinaties
Interventies: analyse van probleemgedrag
▪ Om probleemgedrag te
analyseren is het bio-psycho- sociaal model uitgangspunt
▪ Multidisciplinaire aanpak is bewezen effectief
▪ Methodisch werken volgens het 6-stappenplan
Interventies: stap 1
Beschrijving en verheldering
▪ Hoe ziet het gedrag eruit?
▪ Wanneer en waar komt het voor?
▪ Voor wie is het gedrag een probleem?
Casus dhr. W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
▪ Dhr. wil niet alleen zijn. Is dwingend naar echtgenote,
controleert haar. Zij kan geen stap buiten de deur zetten.
▪ Snel angstig/paniekerig, overzichtsverlies
▪ Kan opeens boos worden, eet en drinkt dan niet meer, praat dagenlang niet tegen echtgenote
▪ Moeite met zichzelf bezig houden, maar ook met hulp accepteren
▪ Weinig/geen ziekte-inzicht, wel ziektebesef
Interventies: stap 2
Aanvullend onderzoek: gedrag wordt multifactorieel bepaald
▪ Alle factoren die een rol lijken te spelen worden verhelderd
▪ Tr. anamnese en lich. onderzoek om somatische factoren te bepalen, evt. aanvullend labonderzoek, medicatie review
▪ Denk verder aan: psychologische factoren, levensloop, persoonlijkheid, sociale en omgevingsfactoren
Casus dhr. W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
▪ Na injectie met Leuproreline veel emotioneler
▪ Pijnklachten door artrose schouders belemmeren hem
▪ Invloed persoonlijkheid
▪ Geschiedenis van het huwelijk
▪ Geen angst rondom levenseinde
Interventies: stap 3
Probleemdefinitie
▪ Werkhypothese over de oorzaak en instandhoudende factoren van het probleemgedrag
▪ De hypothese kan bijgesteld worden
Casus dhr. W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf Probleemdefinitie
Agitatie en paniek door vermindering van overzicht en grip ten gevolge van de dementie. Afleiding zoeken
lukt niet meer waardoor bekende stemmings-
wisselingen en angst toenemen, versterkt door de hormoonbehandeling. Wordt door zijn omgeving overvraagd. Accepteert geen hulp omdat het hem confronteert met zijn onvermogen, is een heel
gevoelige man.
Wat is uw beleid?
Interventies: stap 4
Behandeldoelen
▪ Stel reële doelen:
Problemen draaglijk maken
Casus dhr. W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
Behandeldoelen:
▪ Pijn verminderen tot draaglijk niveau
▪ Stemming zo goed mogelijk stabiliseren
▪ Ondersteuning bij verwerken diagnose
▪ Passende benadering:
▪ Aansluiten bij het cognitieve niveau
▪ Rekening houdend met persoonlijkheid
▪ Verminderen belasting echtgenote
Mantelzorgers vaak overbelast
▪ 52% van de mantelzorgers is zwaar belast
▪ Meest kwetsbare groep mantelzorgers:
vrouwen tussen 50-70 jaar
Interventies: stap 5
Individueel beleid
▪ Interventies koppelen aan de doelen
▪ Mantelzorgers kunnen ook een aandeel hebben
Psychosociale interventies (1)
Zijn veelal gericht op de patiënt én zijn mantelzorgers:
▪ Inzet Welzijn:
▪ vrijwilliger
▪ lokale activiteiten in buurthuis
▪ begeleiding thuis
▪ Respijtzorg: ‘logeren’ of ‘oppas aan huis’
▪ Preventief:
▪ ‘Samen verder na de diagnose dementie’
▪ Alzheimer Café
Psychosociale interventies (2)
▪ Dagbesteding, zorgboerderij
▪ Dagbehandeling: werken aan behandeldoelen
▪ Specifieke doelgroepen
▪ Kopgroep dementie
▪ Lotgenotencontact
▪ Kortdurende behandeling door GZ- psycholoog
▪ Gespecialiseerde paramedici
▪ bv. EDOMAH door ergotherapeut
"Er moet meer aandacht zijn
voor wat dementie met je doet.
Dit soort gesprekken is heel belangrijk. Ik heb Alzheimer, ik verlies een heleboel, maar toch blijf ik doorgaan."
Medicatiegebruik
Uit onderzoek Borsje (n=114) blijkt:
▪ 53% gebruikt en minste één psychofarmacon
▪ 33% dementieremmende middelen
▪ 10% antipsychotica
▪ 5% anti-epileptica
▪ 17% antidepressiva
▪ 6% benzo’s
Medicatie: zeer beperkte waarde
▪ Pas medicamenteuze interventies als
psychosociale interventies onvoldoende effect hebben
▪ Alleen bij ernstige klachten heeft medicamenteuze behandeling enig effect
▪ Goed afwegen of de bijwerkingen opwegen tegen de effectiviteit en veiligheid
Interventies:
▪ Pijn verminderen:
▪ advies pijnpoli
▪ Stemming stabiliseren:
▪ stop Leuproreline, behandeling GZ-psycholoog, latere fase: SSRI
▪ Overvragen verminderen:
▪ psycho-educatie aan echtgenote, huisarts schrijft brief over diagnose
▪ Vermindering belasting echtgenote:
▪ begeleiding door casemanager en GZ-psycholoog, systeemgesprek met kinderen, inzet dagbesteding, inzet begeleiding aan huis
Casus dhr. W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
Interventies: stap 6
Evaluatie
▪ Evalueer zo vaak als nodig
▪ Het behandelplan moet in de praktijk vaak bijgesteld worden
Casus dhr. W.
81 jaar, gehuwd, autobedrijf
Evaluatie en bijstellen behandelplan
▪ Evaluatie (zonodig) maandelijks op
huisartspraktijk tijdens multidisciplinair overleg met MGT
▪ Sinds juli 2018 is het behandelplan 7 keer aangepast
Wat hielp de patiënt het meest?
▪ Door meer begrip van de familie wordt dhr. minder snel overvraagd
▪ Beter ingesteld op pijnmedicatie
▪ Door stoppen hormoonbehandeling minder heftige emotionele reacties
▪ Dhr. voelt zich gehoord
Wat hielp de mantelzorger het meest?
▪ Laagdrempelig contact met casemanager en psycholoog zorgt ervoor dat ze zich sterker voelt
▪ Door de tips en adviezen kan ze voorkomen dat het helemaal uit de hand loopt en op tijd een time-out nemen
▪ Er is meer praktische ondersteuning aan huis
▪ Doordat kinderen betrokken zijn geraakt voelt echtgenote zich meer gesteund
▪ Ze gaat binnenkort op vakantie
Wat hielp de huisarts het meest?
▪ Het multidisciplinair team heeft de huisarts werk uit handen genomen, gesteund en ontzorgd
▪ Snel schakelen door overleg op het multidisciplinair overleg waardoor proactieve en preventieve acties mogelijk
▪ Een gezamenlijk plan met breed draagvlak: patiënt, familie, hulpverleners
Hoe zonder mobiel geriatrisch team?
Hoe zonder mobiel geriatrisch team?
Wie doet de diagnostiek?
▪ Bij weinig twijfel: huisarts
▪ Enige twijfel: Specialist ouderengeneeskunde
▪ 65-, complex, atypisch: neuroloog
Hoe zonder mobiel geriatrisch team?
Wie geeft psycho-educatie en omgangsadvies?
- POH ouderen of somatiek - Wijkverpleging
- Casemanager dementie/dementieconsulent
Rol Casemanager Dementie
▪ Mantelzorger voelt zich gesteund
▪ Meer begrip, anticipatie, tolerantie
▪ Patiënten wonen langer thuis
▪ Ontlasting huisartspraktijk
▪ Minder crisisopnames
Hoe zonder mobiel geriatrisch team?
▪ Gestructureerd periodiek overleg/ multidisciplinair overleg
▪ opstarten onder aansturing van POH met casemanager dementie
▪ Contact opbouwen met specialist ouderengeneeskunde
▪ geriatrisch assessment, advies, medebehandeling
▪ Contact opbouwen met een GZ-psycholoog
▪ Diagnostiek en behandeling van probleemgedrag
Landelijke Adviesgroep
Eerstelijnsgeneeskunde voor Ouderen
www.laego.nl
Conclusie
Behandelen gedragsproblemen bij dementie:
Doe het multidisciplinair!
Dank voor uw aandacht
Amy van Doormaal
GZ-psycholoog, manager psychosociale dienst a.vandoormaal@zorgspectrum.nl
06-20534828
Mirjam Bezemer
Specialist ouderengeneeskunde, kaderarts eerste lijn m.bezemer@zorgspectrum.nl
06-22503396
