Geadresseerde
MPC 58 A Postbus 90820 2509 LV Den Haag
Telefoon (070) 31 652 49 Telefax (070) 31 650 97 MDTN (*06) 546 652 49
Frederikkazerne Van der Burchlaan 31 2597 PC Den Haag www.landmacht.nl
Datum Ons kenmerk Uw kenmerk
6 augustus 2002 POBA/02/32038
Bijlage 26 Onderwerp
Registratie mogelijke blootstelling aan asbest
Eind vorig jaar heeft een vakbond van militairen het Ministerie van Defensie gevraagd na te gaan of personeel dat op de compound Potocari is geweest, is geregistreerd in verband met mogelijke
blootstelling aan asbest. Dit bleek niet het geval te zijn. Dat wil ik vanuit het oogpunt van zorg voor KL- personeel alsnog herstellen. Daarover gaat deze brief.
In de periode januari 1994 tot januari 1996 zijn in het kader van de vredesmissie Unprofor KL-militairen uitgezonden geweest naar voormalig Joegoslavië. Bij onderzoek bleek in een fabriek bij de compound Potocari te zijn gewerkt met asbesthoudend materiaal. Door overstroming van een riviertje is vervuild water via de fabriek over de compound gestroomd. De blubber die op de compound achterbleef is opgeruimd. Na verder onderzoek op de compound en het fabrieksterrein bleek dat enkele monsters van het fabrieksterrein witte asbest bevatten. De monsters van de compound waren asbestvrij. Geconcludeerd werd dat de manschappen geen onverantwoord risico voor de gezondheid hebben gelopen. Deze
bevindingen zijn echter niet gecommuniceerd.
Begin 2000 verzocht de Minister van Defensie de KL om personeelsleden te registreren die op de compound Potocari waren geweest. Deze registratie moest plaatsvinden volgens de algemene aanwijzing
‘(persoons)registratie gevaarlijke stoffen’. Deze regeling is in maart 2000 breed gecommuniceerd.
Inmiddels is duidelijk geworden dat in relatie tot de asbest in Potocari zeer weinig mensen zich hebben laten registreren.
Vanuit mijn zorgplicht als werkgever en voormalig werkgever, hecht ik eraan u alsnog te registreren in verband met een mogelijke blootstelling aan asbest tijdens uw verblijf in Potocari.
Er is getracht om exact te achterhalen wie precies op welke locatie in voormalig Joegoslavië
gestationeerd is geweest. Dat bleek ondoenlijk. Daarom heb ik ervoor gekozen alle medewerkers die in de periode 1994-1995 naar voormalig Joegoslavië uitgezonden zijn geweest, als geregistreerd te beschouwen.
Ik wil benadrukken dat er slechts een zeer geringe kans is dat u ook daadwerkelijk aan asbest bent blootgesteld. Indien dit toch het geval is geweest, dan is de aard en de duur van de blootstelling dusdanig dat een kans op een asbestgerelateerde aandoening als gevolg daarvan erg klein is. De registratie is dan ook vooral bedoeld om volledige personeelszorg mogelijk te maken.
2
In de bijlage vindt u enige algemene informatie over asbest, alsmede over de mogelijke kans op gezondheidsschade daardoor en over de asbest in Potocari.
Voor nadere algemene informatie over deze brief kunt u zich wenden tot het Sitcen. Hiervoor zijn twee telefoonnummers beschikbaar. Een gratis nummer: 00800 2326 2692, te bereiken vanuit Nederland, België en Duitsland (niet met GSM of via provider), en 070-3262 692.
Voor vragen over gezondheidsklachten kunt u -indien u nog binnen de KL werkt- bij de bedrijfsarts van uw arbocentrum terecht. Het telefoonnummer is bekend bij de personeelsdienst.
Indien u niet meer bij de KL werkt kunt u zich tot uw eigen huisarts wenden.
Tenslotte: zoals gezegd zijn niet alle adressen van met name de voormalige KL-medewerkers die in Potocari zijn geweest bekend. Toch willen we ook hen registreren. Mocht u derhalve nog mensen uit uw eenheid van destijds spreken, wilt u hen dan op de hoogte stellen van deze brief en hen wijzen op de contactmogelijkheden met het Sitcen. Om bijvoorbeeld hen en ook bezoekers te informeren zal in de Defensiekrant en de Legerkoerier een kort bericht over deze registratie worden opgenomen, met ook daarin het telefoonnummer van het Sitcen.
De Waarnemend Bevelhebber der Landstrijdkrachten,
R.P.F. Seijn Generaal-majoor
3
INFORMATIE OVER ASBEST Algemeen
Wat is asbest?
Asbest is een verzamelnaam voor een zestal in de natuur voorkomende minerale gesteenten met een vezelachtige structuur. Asbest is in het verleden op grote schaal toegepast (al meer dan tweeduizend jaar) vanwege de goede eigenschappen die het materiaal bleek te bezitten, zoals slijtvastheid en
brandwerendheid. Daarnaast was asbest een goedkope grondstof. Door de medische ontwikkeling en het inzicht dat asbest gezondheidsrisico’s met zich mee bracht, werden de toepassingen geleidelijk aan beperkt.
Asbest is globaal in te delen in hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbest.
Bij hechtgebonden asbest zijn de vezels zodanig in het materiaal vastgelegd dat ze onder normale omstandigheden niet gemakkelijk vrijkomen. Dit asbest levert geen gevaar op wanneer het in goede staat verkeert en niet wordt bewerkt. Deze hechtgebonden asbest werd tot 1994 bijvoorbeeld gebruikt als rem- en koppelingsmateriaal, asbestcement (toegepast als dakbedekking, water- en rioleringsbuizen e.d.) en als harde asbesthoudende vinyl vloerbedekking.
Bij materialen met niet-hechtgebonden asbest kunnen asbestvezels vrijkomen zonder dat het materiaal wordt bewerkt. Het losgebonden asbest werd tot 1994 bijvoorbeeld gebruikt als isolatiemateriaal in bouwwerken, onderlaag van vloerbedekking en brandvertragende bekleding.
1. Risico’s van het werken met asbest
Werken met asbest kan gezondheidsrisico’s met zich mee brengen.
Meestal betreft de asbest die aangetroffen wordt wit, bruin of blauwe asbest. Veruit de meest gebruikte asbestsoort is witte asbest. Daarnaast zijn er nog enkele soorten die vrijwel niet commercieel zijn toegepast. Behalve het type asbestvezels hangen de risico’s voor de gezondheid sterk af van de wijze waarop men ermee in aanraking komt. Alleen door inademing kan (op lange termijn) asbest een gevaar voor de gezondheid zijn. Het kan tientallen jaren duren voordat iemand gezondheidsklachten krijgt vanwege het inademen van asbestvezels. Bij mensen die af en toe in contact zijn geweest met asbest is het risico zeer gering. Mensen die geregeld met asbest hebben gewerkt of op een andere manier langdurig zijn blootgesteld aan asbestvezels lopen enig risico op een asbestgerelateerde ziekte, vooral wanneer daarbij sprake was van hogere concentraties. De kans dat deze mensen niet ziek worden blijft echter veel groter dan de kans dat zij wel ziek worden.
Afhankelijk van het type vezels en de mate en duur van blootstelling kunnen de volgende gevolgen optreden:
Asbestose. Stoflongen, uitsluitend na lange en hoge blootstelling in het beroep. Kan door alle typen asbest worden veroorzaakt.
Longkanker. Iedere blootstelling aan asbest verhoogt in geringe mate de kans op longkanker. Rokers lopen 10 maal zoveel risico als niet-rokers. Longkanker kan door alle typen asbest worden veroorzaakt.
Mesothelioom (borst- en buikvlieskanker). Dit type kanker wordt vrijwel uitsluitend door asbest veroorzaakt en met name door blauw en bruin asbest. Ook voor deze aandoening verhoogt iedere blootstelling aan asbest in geringe mate de kans erop. Rokers lijken evenveel risico te lopen als niet- rokers.
Het uiteindelijk risico op kanker wordt bepaald door de hoeveelheid ingeademde verzels, het type vezel (wit, bruin of blauw) en de afmetingen van de vezel.
Ook de buitenlucht bevat vaak geringe concentraties asbestvezels. Omdat het hier om zeer lage concentraties gaat, wordt aangenomen dat het risico hiervan voor de gezondheid te verwaarlozen is.
4 Potocari
Ten zuiden van de compound in Potocari stond een fabriekscomplex waarin o.a. remmen en
koppelingsplaten werden gemaakt. Bij dit proces werd gebruik gemaakt van asbesthoudende producten, zoals poeder en koord. In mei 1995 is door grote regenval de rivier die achter de fabriek liep buiten zijn oevers getreden en is het water via de fabriek over de compound gestroomd. Hierbij zijn modder en (rest)producten uit de fabriek op de compound terecht gekomen. De modder is door de manschappen verwijderd.
Eind juni zijn in de fabriek en op de compound monsters genomen die door een gecertificeerd extern Nederlands bedrijf zijn onderzocht op de aanwezigheid van asbest. De uitslag van het onderzoek was dat er in drie monsters uit de fabriek witte asbest werd aangetroffen, terwijl de monsters van de compound geen asbest bevatten. De conclusie was derhalve dat de manschappen geen onverantwoord risico voor de gezondheid hadden gelopen. Dit gold ook voor diegenen die de modder van de compound verwijderd hadden, omdat asbest dat nat is in principe niet in de lucht komt en daardoor niet kan worden ingeademd.
Deze uitslag is echter nooit gecommuniceerd met de betrokkenen in Potocari.
