Nederlandse Genealogische Vereniging Afdeling Amsterdam e.o.
Amstelland
Nummer 112 ─ november 2018
Met in dit nummer onder meer:
Terugblik op onze feestelijke bijeenkomst in Buitenveldert Wij zijn zeventig! 3
Verslag lezing
Persoonsbewijzen en stamkaarten
17
Twee boekrecensies
Recent ontvangen voor onze biep 8
Hoe bewijs je dat het gaat om één en dezelfde persoon?
Margaretha en haar twee mannen 22
Geen tijd meer te verliezen. Uw bestuur zoekt NU aanvulling
Secretaris gezocht Zie o.a. Achterkant kaft
Al onze bijeenkomsten zijn in het zalencentrum van de Pelgrimskerk, Backershagen 12, 1082 GT Amsterdam-Buitenveldert, tenzij anders aangegeven.
Dit centrum is goed bereikbaar met het openbaar vervoer:
tram 5 (C.S.-Amstelveen) of
sneltram 51 (C.S.-Amstelveen), halte Van Boshuizenstraat;
bus 62 (Amstelstation-Station Lelylaan), halte Kastelenstraat.
Na 19.00 uur en in het weekend is het parkeren gratis.
Fotoverantwoording: Anny Kayser-Van der Zee (pagina’s 1, 10, 16), Henk Kayser (pagina’s 1, 14 en 15), en Erik Wiersma (pagina 21).
Illustraties Presentatie Rutte: www.uitdeoudekoektrommel.com
Inhoud Va.
Afdelingsactiviteiten
Uitnodiging Afdelingsledenvergadering d.d. 20 november 2018 03 Komende gastsprekers in Buitenveldert 05 Artikelen en berichten
Aanwinsten voor onze afdelingsbibliotheek, boekbespreking 08 70 jaar NGV Amsterdam e.o.
Enkele woorden namens de NGV 10
Amsterdam, de NGV en de toekomst 12
Fotoimpressie 70 jaar NGV Amsterdam 14 Verslag lezing Persoonsbewijzen en stamkaarten 17
Margaretha en haar twee mannen 22
Berichten voor leden
Mutaties Ledenbestand (bijgewerkt tot en met 1 oktober 2018) 07
Correcties, dwalingen, errata 07
Recensenten gezocht 07
Op de achterkant binnen
Afdelingsbestuur Redactie
Colofon
De Afdelingsledenvergadering vindt plaats op dinsdag 20 november 2018 in een zaal van de Pelgrimskerk, Backershagen 12, Amsterdam-Buitenveldert.
Aanvang 19:30 uur
1. Opening en vaststellen agenda 2. Mededelingen
3. Goedkeuring notulen ALV van 17-04-2018 4. Resultaten AV 12-05-2018
5. Voorbereiding AV 24-11-2018
6. Terugblik op diverse jubileumactiviteiten / voornemens 2019 7. Rondvraag
8. Sluiting
Toelichting bij deze agenda:
Ad 4 Enkele zaken uit deze uitstekende AV en wat er sindsdien gebeurd is
Ad 5 Succes Casa, Jubel oktober en hoe zetten we deze lijn in 2019 voort?
Aanwezig de bestuursleden Ed Mensink (EM), Marjan van der Knoop (MK), Wil Furrer-Kroes (WF) en 22 leden.
Afwezig met kennisgeving: bestuursleden; Paul Moreu (PM), Monique Plat (MP), en Liesbeth Stricker (LS). Leden; dhr. en mw. E. van der Velden.
1. Opening en vaststellen agenda
De voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezigen welkom.
De agenda is aangevuld met de punten 3 en 4 omdat de financiële stukken voor de ALV van februari 2018 niet op tijd voor de vergadering door de Kascontrolecommissie goedgekeurd waren. Daardoor kon er in de ALV van februari geen nieuwe kascontrolecommissie gekozen worden.
2. Mededelingen
Er zijn geen mededelingen.
3. Goedkeuring notulen ALV van 13-02-2018.
WF merkt op dat er een fout is gemaakt bij het agendapunt van de verkiezing van de afgevaardigden.
De gekozen personen zijn Ed Mensink en Marjan van der Knoop in plaats van Monique Plat.
4. Goedkeuring financiën
Naar aanleiding van de jaarrekening is een brief ontvangen van het echtpaar E.
van der Velden met de vraag wat het verschil is tussen de kleine en de grote kas. De kleine kas is vervallen omdat er geen contant geld meer aanwezig is.
Dhr. H.R.M. Bovenkerk leest de verklaring van de kascontrolecommissie voor.
Alle stukken waren aanwezig en in goede orde bevonden. De commissie stelt de vergadering voor het bestuur te dechargeren en de penningmeester voor het gevoerd financieel beleid (zie ook p. 5).
5. Benoeming leden kascontrolecommissie
De kascontrolecommissie bestond in 2017 uit mw. Y. Moreu-Horst en dhr.
H.R.M. Bovenkerk met mevr. M. Vulsma-Kappers als reserve-lid.
Mw. Y. Moreu-Horst is aftredend. De commissie bestaat nu uit dhr. Bovenkerk en mevr. Vulsma. Dhr. J.J. Helbes wordt als reservelid benoemd.
6. Voorbereiding AV 12-05-2018
De voorzitter stelt dat er door het huidige HB spijkers met koppen geslagen worden in de richting van de toekomst: wat gaan we doen. Er zullen grote veranderingen in de structuur van de vereniging komen. Daarnaast zijn diverse afdelingen door gebrek aan bestuursleden gestopt met het organiseren van activiteiten. De leden van deze afdelingen zullen vermoedelijk ondergebracht worden in een afdeling NL. Er zal in ieder geval gekeken moeten worden naar de levensvatbaarheid van de vereniging; mede omdat de terugloop van het ledenaantal vermoedelijk door zal zetten.
De NGV is de grootse genealogische vereniging in Nederland. Het voort- bestaan is dus zeer belangrijk.
Het HB heeft versterking gekregen van een nieuw jong bestuurslid, die ook juridische kennis bezit en daarom op dat gebied een goede inbreng kan hebben.
7. Rondvraag.
Over het aanschaffen van een beamer voor de afdeling (een schriftelijke vraag van het echtpaar E. van der Velden) is al eerder een negatief besluit genomen.
Het bestuur geeft de voorkeur aan de beamer van de Pelgrimskerk met de goede service die we van de beheerder krijgen. Hij kent zijn apparatuur en weet zaken op te lossen. Zij ontvangen over deze vragen een antwoord van het bestuur.
8. Sluiting.
De voorzitter sluit om 19.55 uur de vergadering.
K.E. Mensink, voorzitter
M. van der Knoop, penningmeester / waarnemend secretaris
Komende gastsprekers in Buitenveldert Dinsdag 20 november 2018, 20:00 uur
A. Bakker. Onze nieuwe NGV-website Dinsdag 15 januari 2018, 20:00 uur
Harmen Snel: Migratie naar Amsterdam door de eeuwen heen
Dinsdag 13 februari 2019 20:00 uur
Harmen Snel: Droogkokers en andere vastlopers. Een oppepper voor onderzoeken in binnen- en buitenland die doodliepen
door Harmen Snel Door de eeuwen heen volgt zich de ene na de ander migratiestroom naar Amsterdam op. Denk aan geloofsvluchtelingen of economische vluchtelingen. Of aan mensen die voor een oorlog vluchtten. Maar naast de alom bekende immigranten (Hugenoten, Duitsers, Joden) zijn er ook tal van minder bekende groepen die zich in Amsterdam hebben
gevestigd. Waarom kwamen zij en wanneer?
De meeste genealogen met Amsterdamse wortels hebben in hun kwartierstaat een goede kans een Duitse, Franse of Belgische voor- ouder te ontdekken. Maar wat nog meer?
In het tweede deel van deze lezing gaat Harmen in op specifieke Amsterdamse bronnen om meer over de immigrant of zijn familie te ontdekken.
Onderzoeken in binnen- en buitenland die doodliepen
Door Harmen Snel Voor deze lezing nodigt Harmen de leden van de afdeling Amsterdam van de NGV vooraf uit om ─ liefst ruim van tevoren ─ een genealogisch herkomstprobleem te sturen aan de secretaris van de afdeling.
Let op: alleen die gevallen worden behandeld waarvan de vraagsteller
op 13 februari ‘s avond aanwezig is. Verder gaat schriftelijke conversatie hierover alleen via het Stadsarchief en kost dan geld.
Dit kan voor u een uitgelezen kans zijn om een (buitenlandse) vastloper een nieuwe onderzoeksimpuls te geven!
Tegelijk wel even de verwachtingen managen:
Harmen weet beslist niet overal antwoord op. Ook gaat hij zeker niet zomaar de oplossing
oplepelen. Maar hij kan vaak wel goede aanwijzingen geven voor verder onderzoek. En dat laatste is dan ook het primaire doel van deze avond.
Uw bestuur zoekt een secretaris. Mogelijk een kleine stap voor u, maar zeker een grote sprong voor de afdeling!
Meldt u aan. U bent van harte welkom.
Ook dit nummer hebben we weer flink moeten woekeren met de ruimte. Het verslag van onder meer de lezingen door Harmens Snel over Voor-, achter- en bijnamen, en door Annemieke van der Vegt over Hoe heette Christiaan schuiven we daarom door naar het volgende nummer.
Toch ook een uitnodiging: als redactie zijn wij altijd geïnte- resseerd in uw bijdragen. En dat hoeven echt geen lange artikelen te zijn. Ook uw bescheiden genealogische vondst, tip, mening of oordeel in woord en/of beeld zijn van harte welkom. (Zie ons adres en telefoonnummer op de
binnenkant van dit blad.)
Nieuwe leden:
D. van Laar, Ouddorp Drs. P.A. Voûte, Abcoude M. Verniers, Volendam R. Meijles, Uithoorn Lidmaatschap beëindigd:
Mw. K. Potter, Uithoorn
Naar andere afdeling:
Mw. A.I.T. Mars-Treffers, Almere R. Roodenburg, Den Haag J.H.A. Lodder, Täby, Zweden Overleden:
Mw. C. Woudsma-de Koning, Weesp
In het vorige nummer staat in de kop van het artikel en in de inhoudsop- gave de naam van de jubilaris foutief. Dit moet zijn: Paul op den Brouw.
Ook werden we geattendeerd op onjuistheden in de kwartierstaat van Remco Campert. Meer weten? Bel dan Wil Furrer-Kroes (035-5267814)
Zo nu en dan ontvangen wij boeken of brochures voor onze afdelings- bibliotheek die we graag gerecenseerd zouden zien in Amstelland.
Vaker komt het voor dat we een interessante tentoonstelling of een handige website zien waar we aandacht voor zouden willen vragen in uw en ons blad.
De huidige kernredactie kan voor deze recensies en signalementen echter onvoldoende tijd vinden.
Daarom zoeken wij op korte termijn enkele recensenten die zo nu en dan iets voor Amstelland kunnen bespreken. Is dit wellicht iets voor u?
Neemt u dan alstublieft NU contact op met Harry Bovenkerk per mail (hrm.bovenkerk@yahoo.com) of telefonisch 06 1425 9954.
Alvast zeer bedankt!
Op de volgende twee pagina’s treft u een recensie aan van twee door de afdeling recent ontvangen publicaties die wij mochten overnemen uit het Mededelingenblad afd. Zaanstreek-Waterland. (Overigens niet
de enige publicaties die we de laatste tijd ontvingen.)
door Herman Rijswijk Van mr. dr. Ruud G. Louw hebben wij voor onze bibliotheek als geschenk twee boeken van zijn hand ontvangen:
Nicolaes Ruts, Jan Butler en David Butler en hun naaste familie en Amsterdammers en Waterlanders.
De eerste hoofdpersoon van het eerste boek, Nicolaes Ruts, wordt geboren in Antwerpen, verlaat met zijn ouders, broers en zussen
Antwerpen na de val van die stad in 1585 en gaat met hen naar Keulen, wordt aldaar van doopsgezind calvinist, vertrekt uit die stad in 1613 en vestigt zich in het nabij gelegen Mülheim en een jaar daarna, na de aanval van de veldheer Ambrosio Spinola op Mülheim, in Amsterdam, waar hij na enkele jaren aan het hoofd staat van een handelshuis met vestigingen te Amsterdam, Moskou en Marseille. Hij wordt in 1631 door Rembrandt geportretteerd. Enkele jaren later, in 1638, komt hij in
financiële moeilijkheden maar slaagt erin met zijn schuldeisers tot een akkoord te komen. Hij overlijdt in hetzelfde jaar ten gevolge van koud- vuur in het rechterbeen.
Zijn schoonzoon Jan Butler, geboren te Sandwich in Engeland en gehuwd met Agnieta Ruts, is een koopman van kousen en hand-
schoenen in Amsterdam. Evenals zijn schoonvader is hij een koopman met internationale betrekkingen, onder andere met Engeland, Frankrijk, Manhattan en Noorwegen. Hij heeft in zijn leven talrijke conflicten, zowel van zakelijke aard, waardoor hij verscheidene malen voor het Hof van Holland moet procederen, als – van persoonlijke aard, te weten met zijn broer James Butler te Londen, met zijn zoon Constans Butler en zijn schoonzoon Adriaen de Haes.
David Butler, de jongste zoon van Jan Butler en Agnieta Ruts, wordt door zijn aangetrouwde neef Johan Jansz van Sweden, gehuwd met Anna Maria Ruts, in 1668 aangeworven als kapitein van het eerste Russische oorlogsschip de “Orjol” (Adelaar), gebouwd om de handels- routes langs de Wolga naar de Kaspische Zee te verdedigen. Hij moet met zijn bemanning en bewapening op bevel van de desbetreffende gouverneur het schip bij Astrachan verlaten om die stad, die door
opstandige Kozakken wordt belegerd, mee te helpen verdedigen. Bij zijn afwezigheid wordt het schip door de Kozakken in brand gestoken. David
Butler slaagt erin uit de belegerde stad te ontsnappen, wordt echter achtervolgd en gevangengenomen en naar het inmiddels gevallen Astrachan teruggevoerd, wordt even wel na korte tijd vrijgekocht en maakt vervolgens een barre tocht naar de vrijheid. Uiteindelijk komt hij in maart 1671 aan in de toenmalige hoofdstad van Perzië, Isfahan, waar hij zijn lotgevallen in een brief vastlegt. Van Isfahan reist David naar
Batavia, waar hij als vaandrig in dienst treedt van de V.O.C. Vermoede- lijk is hij in het ‘Rampjaar’ 1672 gesneuveld in de strijd in Azië van de Nederlanders tegen de Engelsen of Fransen.
Het overgrote deel van dit boek is genealogisch van aard. Het bevat (fragment-) genealogieën van het geslacht Ranson, waartoe de eerste vrouw van Nicolaes Ruts behoort, van het geslacht Ruts met drie takken:
de tak van David Rutgers, later Rutgers van Rozenburg, de tak van Jacques Ruts en de tak van Nicolaes Ruts, en ten slotte een genealogie van het geslacht Butler. Tot het geslacht Ruts behoort ook Sara Catrina Ruts, die in 1701 trouwt met Jan Russelman, en de stammoeder van het geslacht Russelman in Waterland, de Zaanstreek en Zoetermeer en op Wieringen.
Het boek heeft een harde omslag, telt 478 bladzijden inclusief een uitgebreid persoonsregister, bevat een aantal illustraties en een groot aantal regesten van vooral notariële akten.
Amsterdammers en Waterlanders
Dit boek bevat een groot aantal artikelen van de auteur die eerder verschenen zijn in het Mededelingenblad van de afdeling Zaanstreek- Waterland alsmede enkele artikelen die niet eerder zijn gepubliceerd.
Het gaat in dit boek om artikelen van uiteenlopende aard, namelijk om genealogieën zoals die van de families Gla(a), Hei(j)ns, Kox, Russelman en Vink, artikelen over individuele personen zoals over Cornelis Jansz Beth, koopman te Landsmeer en Amsterdam en over Klaas Kalf uit Watergang die, door zijn armoede gedwongen, palen van de Water- landse Zeedijk afzaagt en de stukken daarvan in Amsterdam verkoopt, artikelen over V.O.C.-dienaren afkomstig uit Broek in Waterland, Lands- meer en Watergang, regesten van notariële akten uit de protocollen van de Amsterdamse notaris Jacobus Jansz Westfrisius die specifiek betrek- king hebben op personen afkomstig uit de Zaanstreek en Waterland, enzovoorts.
Ook dit boek heeft een harde omslag. Het telt 548 bladzijden inclusief het persoonsregister.
NGV Asd e.o. vierde 6 oktober een feestje!
Onlangs stonden wij even stil bij het zeventigjarig bestaan van onze afdeling met een bijeenkomst in Buitenveldert compleet met gasten van buiten, feestredenaars, een spreker over Breitner en nog veel meer. Ook de inwendige mens werd niet vergeten.
door Jos Taalman Geachte aanwezigen, Ik sta hier als tweede voorzitter en voorzitter landelijke evenementen namens het Hoofdbestuur van de NGV.
Allereerst feliciteer ik het Bestuur en de leden van de afdeling Amsterdam en omstreken met het behalen van deze mijlpaal.
Het verleden
De afdeling Amsterdam en omstre- ken is sinds 1948 een regionale afdeling van de Nederlandse Genealogische Vereniging en bestaat dus nu formeel 70 jaar.
Feitelijk sta ik hier in de bakermat van de NGV want de oprichting van de voorloper van de NGV vond in het geheim op 19 december 1944 plaats in een clublokaal van een wandelsportvereniging aan de Blasiusstraat 95 te Amsterdam.
Toen werd onder andere de toekomstige naam van de vereniging vastgesteld.
Voorloper NGV
Officieel hanteert de vereniging echter de oprichtingsdatum, zoals die in de statuten is opgenomen namelijk: 1 juli 1946. De voorloper van de NGV is ontstaan uit een reeks ontmoetingen in de schuilkelder van de
Kromhout Motoren Fabriek in Amsterdam-Noord tijdens de bezettingstijd 1942/43. In deze fabriek werkten o.a. onderduikers, die aan een gedwongen vertrek in het kader van de Arbeitszeinsatsz naar Duitsland probeerden te ontkomen. Ook heeft men getracht Joodse inwoners van de stad Amsterdam een goed heenkomen te bezorgen. Bovendien waren enkelen ook betrokken bij het verzet tegen de Duitse bezetter.
De NGV is destijds begonnen met vrijwel niets dan plannen, goede voornemens en enthousiasme. Al in december 1945, een half jaar na de bevrijding, kon – ondanks de papierschaarste – het eerste nummer van Gens Nostra, het maandblad van de NGV verschijnen. Mede daardoor nam het ledental snel toe; er was immers een blad dat elke maand in de brievenbus viel.
In 1947 kwam het tot een eerste plaatselijke afdeling van de NGV: de afdeling ‘s- Gravenhage. Spoedig daarna volgden afdelingen in Amsterdam, Haarlem en Utrecht.
Heden en toekomst
Uw afdeling is momenteel de grootste afdeling van de NGV met 425 leden. Maar net zoals andere afdelingen van de NGV heeft u moeite om vrijwilligers te vinden voor bestuursfuncties. Desondanks slaagt u erin om het afdelingsblad Amstelland vier keer per jaar te laten verschijnen en vele activiteiten en lezingen te verzorgen. Zo organiseerde
uw afdeling, dankzij de tomeloze inzet van onder andere mevrouw Vulsma, op 24 februari een studie dag over gene- tische genealogie of te wel DNA in Hotel Casa Amsterdam waar ruim 125 bezoekers op af kwamen. Met deze dag heeft u binnen de NGV de genetische genealogie weer op de kaart
gezet want er volgden ook themadagen in Breda en Assen. Mede daardoor is er een interessegroep opgericht waar Peter van Bohemen, Monique Plat en ondergetekende deel van uitmaken. Op 19 september 2019 organiseert de afdeling Tiel een themadag over MT DNA en we hopen daar ruim 225 belangstellenden te ontvangen.
En dat u elke keer weer verrassende sprekers heeft laat ook deze dag zien doordat Erik Schmitz, onderzoeker bij het Stadsarchief Amsterdam, een inleiding geeft over Breitner, de man die uw Amsterdam van rond 1900 zo mooi vastlegde op foto’s en schilderijen.
Ik dank u voor uw aandacht en ik wens de afdeling Amsterdam een goede toekomst toe. Gefeliciteerd met uw jubileum.
Jos Taalman, Tweede voorzitter NGV, Voorzitter Evenementen NGV
door Ed Mensink Het is vandaag een jubeldag voor ons. Ik noem het nog steeds met een inmiddels in ongebruik geraakt woord jubileum. Maar dat maakt niet uit.
Het is feest. Onze afdeling bestaat 70 jaar!!
We vieren dat met z’n allen; dat wil zeggen: met de kern van onze afdeling die ook onze bijeenkomsten en vergaderingen bezoekt. Die meedenkt over ons reilen en zeilen. Die ons bestuur stimuleert en onze standpunten die wij in de Algemene Vergadering uitdragen mede
vormgeeft. En die daarmee een traditie in leven houdt die in deze stad in de loop der eeuwen een democratisch element is geworden dat er al was toen de democratie hier nog moest worden ingevoerd.
Welkom
Daarom ben ik blij jullie welkom te mogen heten. Het is mij tevens een grote eer om een delegatie uit het hoofdbestuur te mogen begroeten alsmede vertegenwoordigers van een aantal andere afdelingen.
Wij Amsterdammers voelen ons zeer vereerd met uw aanwezigheid.
Ook voor de andere gasten geldt: u bent meer dan welkom!
Mijlpaal, belangrijke gebeurtenis, evenement
70 jaar is een mijlpaal. Daar mag je best even op gaan zitten om die periode te overdenken. En al denkend over het verleden van je
vereniging kom je al snel uit bij je eigen weg door de genealogie en wat de NGV daarin voor een rol gespeeld heeft.
De afdeling is bijna even oud als ikzelf (ze scheelt ruim één jaar met mij). Van de oudste periode weet ik weinig maar gelukkig heeft de heer Taalman zojuist in deze leemte voorzien.
Toen de afdeling en ik allebei in de puberteit belandden, was er al een behoorlijke belangstelling voor stambomen, voorouders en familie- verhalen bij mij aanwezig.
In mijn HBS-tijd zette ik voor het eerst voet in het voormalige Gemeentearchief aan de Amstel. Ik was de jongste in de studiezaal. Een paar bejaarde heren, een enkele onderzoeker en mevrouw Van Eeghen deelden met mij deze gewijde ruimte waar ik schuchter mijn weg zocht naar mijn voorouders. Want dat ik een
Amsterdams voorgeslacht had (vooral van mijn moeders kant) werd me al snel duidelijk.
Gedurende circa vier eeuwen zijn voorouders van haar in Amsterdam woonachtig. En ruim honderd jaar geleden woonden al mijn grootouders reeds in deze stad
Langzamerhand voel ik mezelf bijna een historisch reservaat in mijn geboortestad. Van computers en genealogische programma’s wisten we nog niets, en het DNA was voor genealogen een even groot mysterie als voor iedere andere leek.
Mijn vader, wiens verhalen over de familie mijn belangstelling hadden gewekt, vond het maar een vreemde hobby en hij noemde het ironisch
‘mijn geslachtsziekte’.
Inmiddels had ik ook de weg naar de NGV gevonden waar ik in contact kwam met ‘medepatiënten’.
Deze hobby heeft er ongetwijfeld toe bijgedragen dat ik in latere jaren Geschiedenis ben gaan studeren. Veel later zou ik op diezelfde
inmiddels vertrouwde studiezaal onderzoek doen voor mijn doctoraal- scriptie die natuurlijk ook over een Amsterdams onderwerp ging.
Langzamerhand werden de NGV en ik ouder. Toen ik de 60 gepasseerd was, werd ik voorzitter van deze afdeling. Er zit iets rechtvaardigs in ─ vind ik ─ dat een voorzitter met echt Amsterdamse wortels en een verleden van meer dan een halve eeuw in de genealogie en de NGV U vandaag mag toespreken.
De toekomst van onze NGV
Het is een moeilijke tijd voor verenigingen. Ook voor de onze.
Internet lijkt vaak onze vereniging overbodig te maken. Tegelijk
verraadt een televisieprogramma als Verborgen Verleden dat er een groeiende belangstelling is voor onze hobby. Maar ondertussen vergrijst ons ledenbestand en laat de toeloop van jongere generaties helaas te wensen over.
Wij denken zelf al na over andere organisatievormen en zoeken naar aansluiting bij mensen van een jeugdiger leeftijd. Kortom wij trachten onszelf opnieuw uit te vinden.
Of dat lukt? Het is op zichzelf al fraai dat mensen die zich zo in het verleden verdiepen zo intensief met de toekomst bezig zijn.
Eén ding is zeer waarschijnlijk: onze hobby zal mogelijk in een andere gedaante, in een andere organisatievorm weer herleven in een nieuwe era want de vraag naar iemands wortels en het onderzoek ernaar is van alle tijden. De mens is tenslotte niets zonder zijn geschiedenis.
Nog een fijne middag gewenst!
Ed Mensink, voorzitter NGV Afdeling Amsterdam e.o.
Oh ja. Maak Ed namens ons allemaal blij en meldt u aan als onze nieuwe secretaris! (Of penningmeester)
Verslag lezing 13 februari 2018
Spreker John Rutte introduceert zichzelf als komende uit een familie van veeboeren en melk- handelaren. Zijn opa Hendrik (Hein) Rutte
realiseerde veel zuivelwinkels in toenmalige
nieuwbouwwijken. Opa Hein slaagde er daarbij in 'De Sierkan'; een van de voorlopers van de
inmiddels ook alweer gefuseerde zuivelcoöperatie Campina, telkens een stapje voor te blijven.
John verzamelt vanaf z’n vijfde alles wat de tweede wereldoorlog aan- gaat, niet alleen militaire curiosa, maar ook, zoals hij omschrijft,
‘herinneringen aan’ die tijd.
Om de vijf jaar houdt hij thuis op zolder een tentoonstelling voor een breed publiek. Verder heeft John inmiddels behalve lezingen ook al meer dan twintig jaar voorlichting gegeven aan leerlingen van groep acht in het basisonderwijs.
Legitimatiesystemen van personen
Aan de hand van tientallen sheets neemt John Rutte de aanwezigen mee door de crisis- en oorlogsjaren. Tal van documenten worden getoond:
al dan niet vervalste
Persoonsbewijzen, Bewijzen van Nederlanderschap, paspoorten,
Kennkarten,
Distributie Stamkaarten, inlegvellen en
Bon(-zegel)vellen.
Persoonskaart en Persoonsbewijs
De crisisjaren en de dreigende oorlogssituatie zorgden voor een hoge werkloosheid (in 1930 zo’n 150.000 werklozen aangroeiend tot bijna 600.000 in 1935 op ca. 8 miljoen inwoners, tot in WO II boven de 350.000). In die jaren was het armoe troef.
Voor een evenwichtige verdeling van schaarse goederen ontstond er vanuit de overheid behoefte aan zowel een identificatiebewijs als een distributiesysteem. Het toen bestaande systeem van bevolkings- registratie was niet efficiënt en bovendien onzorgvuldig.
Op grond van het nieuwe ‘Besluit Bevolkingsboekhouding’, voorloper van de ‘Gemeentelijke Basisadministratie Personen’, werden gemeenten verplicht met ingang van juli 1936 alle inwoners te registreren op een Persoonskaart. Deze kaarten werden bewaard in het bevolkingsregister van de woonplaats.
Voorkant Persoonskaart
Een interdepartementale commissie kwam in maart 1939 met een nadrukkelijke aanbeveling voor het Persoonsbewijs (PB).
De kabinetten Colijn (1937-1939) en De Geer (1939-1940) hielden deze aanbeveling echter 'in beraad'.
Duitse bezetting
Dat het in Nederland onmogelijk was om iemands identiteit vast te
stellen aan de hand van een persoonlijke identiteitskaart met foto was de Duitse Sicherheitspolizei een doorn in het oog. Daarom besloten de Secretaris-generaal van Justitie, Jan Coenraad Tenkink en de Secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken, Karel Johannes Frederiks, te voldoen aan het verzoek van de Duitse bezetter om zo
snel mogelijk over te gaan tot het ontwikkelen en invoeren van een dergelijke identiteitskaart.
Jacob Lambertus Lentz, hoofd Rijksinspectie van het Bevolkings- register die in 1936 het ‘Besluit Bevolkingsboekhouding’ had opgesteld, kreeg de opdracht om het PB te ontwerpen.
De daadwerkelijke uitreiking van de PB’s vond overigens pas plaats vanaf april 1941 op de gemeentehuizen tegen overlegging van de oproepkaart (=uitnodigingsbewijs) en twee pasfoto’s. Maar al vanaf oktober 1940 moest iedere Nederlander van 15 jaar of ouder zich
kunnen legitimeren. Daarvoor werden er ─ tegen betaling van 10 cent ─ door de gemeenten identiteitsbewijzen verstrekt.
Een fijnmazig systeem John Rutte bracht veel PB- beveiligingskenmerken aan de orde, waaronder specifieke coderingen, watermerken, zegels, vingerafdrukken, en toevoegingen als 'Nederlands onderdaan' of 'Vreemdeling'.
De bezitter van het ‘Brand- weerzegel op zijn PB kon daar bepaalde rechten aan ont- lenen.
Vanaf 23 januari 1942 moesten op de PB's van joodse burgers twee grote J's zijn gestempeld. Vanaf 3 mei 1942 was het zichtbaar op de kleding dragen van een 'Jodenster' verplicht. John stond geruime tijd stil bij de aanmeldingsplicht van 'personen van geheel of gedeeltelijk Joodschen bloede', de razzia's en de deportatie.
Interessant voor genealogen
Op de PB's voorkomende personalia, foto en geregistreerde adres- wijzigingen (meestal als gevolg van evacuatie) kunnen voor
genealogisch onderzoek vaak heel interessant zijn. Het bevoegd gezag kon ook aantekeningen op het PB zetten, zoals bijvoorbeeld een
verklaring in het kader van de geldzuiveringsactie (Lieftinck, juli / september 1945).
Na de bevrijding werden de PB's vooralsnog gehandhaafd. Er kwam een
'Voorlopig Persoonsbewijs' voor degene die of geen geldig PB had, of een met gestempelde J's.
Vanaf februari 1951 tot juni 1994 bestond er in Nederland geen legitimatieplicht meer.
Distributiesysteem
Stephanus Louwe Louwes, directeur-generaal van de voedselvoor- ziening, bedacht het Nederlandse distributiesysteem. Tijdens de steeds groter wordende oorlogsdreiging maakte hij zich al in 1934 zorgen over een adequate voedselvoorziening en de daarmee samenhangende distributieproblematiek voor het geval Nederland ten gevolge van een oorlog in een geïsoleerde positie zou raken.
Louwes was in 1937 een van de oprichters en hoofd van het ‘Rijks- bureau Voorbereiding Voedselvoorziening in Oorlogstijd’, dat in 1940 werd opgevolgd door het ‘Rijksbureau voor Voedselvoorziening in Oorlogstijd’ eveneens met hem als directeur.
De Distributiewet is van 1938 en in 1939 was het distributiesysteem gebruiksklaar. Kort na de Duitse inval in Polen op 1 september 1939 werd er proefgedraaid: als tijdelijke maatregel ging op 12 oktober suiker op de bon en peulvruchten vanaf 5 november.
Rutte toonde tal van Distributie Stamkaarten (DS). Baby’s hadden hun eigen stamkaart.
Ook bij de uitreiking van de
< 'Tweede Distributie Stamkaart' (TD2 / eerste helft 1944) werd een nauw- gezette administratie gevoerd.
Bij deze uitreikingsactie kon het PB op valsheid worden gecontroleerd. Als het PB in orde was, werd deze voorzien van een paars controlezegel, het zogenaamde
'Rauterzegel' met daarop een distributiekringnummer. Omdat het verzet 240.000 Rauterzegeltjes had gestolen, is de omwisseling van de
stamkaarten en daarmee de controle van de Pb’s mislukt.
Bij kinderen t/m 14 jaar werd het controlezegel op de TD2 geplakt. Er waren 503 distributiekringen. Het Centraal Distributiekantoor (CDK) was gevestigd in Den Haag.
Bonkaarten waren er in verschillende soorten en ingedeeld naar leeftijdsgroepen en geslacht.
Centrale - en Noodkeukens
Veel gemeenten hadden een Centrale Keuken waar houders van vet- of boterkaarten tegen inlevering van bonnen (boter of vet, vlees en peul- vruchten) en tegen een geringe vergoeding warme maaltijden werden verstrekt. Na de gasafsluiting (november 1944) werden Noodkeukens (in de volksmond ‘gaarkeukens’) ingericht. Dit waren echter geen echte keukens, maar uitdeelposten die de warme maaltijden van de Centrale Keuken ontvingen. De Centrale Keuken kreeg wel een beperkte
gaslevering en kon voor de bevolking maaltijden bereiden. Zo had Beverwijk vier uitdeelposten, Heemskerk twee en Wijk aan Zee één.
Koffie was het laatste product dat 'van de bon' ging (op 14 januari 1952).
Het distributiesysteem is na begin 1952 in de ruststand gegaan en werd in 1973 (oliecrises) weer actief. Gevolg: benzine op de bon en autoloze zondag.
Niet weggooien!!
Al aan het begin van zijn lezing drukte John Rutte de
aanwezigen op het hart om vooral geen documenten, foto’s, brieven, dagboeken, films of andere voorwerpen uit de WO II weg te gooien. John ontfermt zich graag over dit materiaal.
U kunt daarvoor contact met hem opnemen, per e-mail
jitrutte@quicknet.nl of telefonisch op (0251) 210283.
Op de volgende websites vindt u meer informatie over het door John Rutte behandelde:
www.hawazamar.org/PersoonsBewijs/a-PB.htm en
www.uitdeoudekoektrommel.com/persoonsbewijs
door Jan Schuit
Bij zijn onderzoeken naar naamgenoten (op aller- lei wijzen geschreven) kwam de auteur van dit artikel in dezelfde periode in Amsterdam twee Margaretha’s tegen. De ene was getrouwd met Godefridus Tielkens, van de ander is geen huwe- lijk gevonden maar zij had een relatie met Petrus van Rheden. Waren deze twee Margaretha’s één en dezelfde persoon? Hoe bewijs je zoiets?
Extra complicatie: het overlijden van zowel echt- genoot Godefridus als van een aantal kinderen Van Rheden kon niet worden gevonden.
Wie was Godefridus Tielkens?
Hij was een zoon van Joannes (Jan) Tielkens en Gertrudis Velthoven.
Hij werd gedoopt in Haarlem 28-10-1782.
Het overlijden van Godefridus moet voor 1846 hebben plaatsgevonden want als in dat jaar zijn dochter Dirkje trouwt, staat in de huwelijksakte dat hij is overleden. In de huwelijksbijlagen bevindt zich verder geen document dat het overlijden van Godefridus bevestigt.
Ook de verschillende spellingen van de familienaam werken belemme- rend bij het zoeken. Zijn vader overleed als Tilekis, zijn dochter Dirkje is steeds Tiellekies, behoudens in de index op de geboorteakten. Dan is het Tullekies. Bij haar geboorte is haar vader vermeld als Gerrit
Tiellekies.
Bij aangifte van de geboorte van zoon Hendrik werd Godefridus ingeschreven als ‘Govert Tielkens’ en was zijn beroep zeeman.
In 1815 verbleef hij in Leeuwarden en was hij remplaçant van de loteling Sake Epema uit Menaldum voor de militaire dienstplicht.
Die dienstplicht duurde echter maar kort, want na een aantal dagen werd hij vermeld als deserteur. Hij heeft dus de centen aangepakt en is
vervolgens verdwenen richting Amsterdam.
Godefridus Tielkens en Margaretha Schuijt
Godefridus trouwde in Amsterdam 2-10-1814 met Margaretha Schuijt, ged. ald. 21-7-1789, overl. ald. 21-9-1858, dr. van Dirk Schuijt en Dirkje de Wilde. Aangifte van Margaretha’s overlijden werd gedaan door behuwd zoon Cornelis Lybrink. Zij woonde toen op de Rozengracht.
Godefridus en Margaretha hadden een zoon en een dochter:
1 Hendrik Tielkens, geb. Amsterdam 18-12-1814, overl. ald. 21-2- 1818. Zijn naam is dan Tilkes. De aangifte werd gedaan door Jan Schuijt, een broer van Margaretha en Pieter Abrahams. De
voornaam van de vader is weer Govert. Helaas geen vermelding of deze is overleden of waar hij zich bevindt.
2 Dirkje Tielkens geb. Zaandam 5-12-1816, naaister, overl.
Amsterdam 14-2-1880.
Dochter Dirkje trouwde Amsterdam 30-12-1846 Cornelis Leijbrink geb.
ald. 8-5-1819, overl. ald. 19-4-1861, zn. van Cornelis Leijbrink en
Cornelia van Ellinkhuizen. Bij het huwelijk van Dirkje en Cornelis wordt een kind genaamd Maria Louiza erkend. Vermoedelijk een vernoeming naar Maria Louisa van Rheden.
Dirkje werd in 1852 en 1853 opgenomen in het Binnen- gasthuis op de afdeling vrouwenziekten. In beide gevallen werd haar vader vermeld als overleden met als beroep zeeman.
< Binnengasthuis in die tijd
Petrus van Rheden en Margaretha Schuijt Van hen zijn er twee dochters bekend:
1 Maria Louisa van Rheden, geb. Amsterdam 11-6-1822, naaister, overl. ald. 20-3-1883. Maria trouwde (1) Den Helder 30-3-1848 Cornelis Borghardt, geb. Amsterdam 20-5-1825, overl. ald. 31-10-
1854, kleermaker, zn. van Jacob Christiaan Borghardt en Magdelena Neff. Bij de huwelijksbijlagen bevindt zich een document waarin staat dat haar vader Petrus van Rhenen is, gehuwd met Theresia de Noël. Maria verbleef in1851 in het Buiten- gasthuis afdeling: Vrouwen Syphilitischen.
Trouwde (2) Amsterdam 27-12-1871 Jan Willem Frederik Smits Verburg, geb. ald. 4-2-1833, overl. ald. 10-8-1887,
kantoorbediende, zn van Jan Smits Verburg en Johanna
Wilhelmina Jordens. Jan hertrouwde Amsterdam 19-6-1884 Maria Margaretha Dekker (1844-1924).
2 Elisabeth van Rheden geb. Amsterdam 2-1-1824, overl. ald. 18- 6-1871, tr. (1) Amsterdam 13-8-1846 Wilhelmus Matthijs (Willem) Kiehn, geb. ald. 2-4-1823, overl. Den Helder 18-10-1854, zn. van Wilhelmus Kiehn en Jansje Molehage. Bij het huwelijk was Willem zeeman van beroep en bij zijn overlijden was hij kwartiermeester.
In de overlijdensakte staat dat niet bekend is of hij gehuwd was.
Willem Kiehn was een van de getuigen bij het huwelijk van Dirkje Tielkens en Cornelis Leijbrink.
Verder zit bij de huwelijksbijlagen een akte van bekendheid, die als bewijs moest dienen dat de vader van Elisabeth is overleden. Als een van de getuigen werd haar moeder vermeld:
Margaretha Schuijt, verlaten huisvrouw van Petrus van Rheden, tapster, wonende alhier in de Hoogstraat nr. 22.
In de getuigenis zelf:
(…) getuige verklaarde zeer wel te weten dat deselver vader Petrus van Rheden in den jare Achttien honderd Achtentwintig zijne toenmalige woning alhier op de Lauriersgracht tegenover het Roomsch Catolijk Weeshuis heeft verlaten met achterlating van zijn vrouw en twee kinderen waaronder gemelde Elisabeth van
Rheden, zonder op te geven waarheen hij zich begaf en ook laten niets van zich meer te hebben laten hooren en het dus daarvoor te houden dat dezelve reeds lang is overleden.
Petrus was inderdaad al acht jaar dood. Men had toen of kennelijk zonder resultaat naar hem gezocht of daartoe niet de moeite genomen.
In 1856 verbleef Elisabeth op de kraamzaal van het Binnengasthuis voor de geboorte van haar dochter Maria Louisa en in 1853, 1854 en 1871 op
de afdeling Vrouwenziekten. Bij de eerste drie opnames zijn de juiste ouders vermeld, maar bij die in 1871 zijn haar ouders Dirk van August Tielekus en Elisabeth Schuit, beiden overleden.
Elisabeth hertrouwde Amsterdam 21-1-1857 Caspar Hendrik
Broekman, geb. ald. 15-2-1823, sjouwerman, overl. ald. 10-8-1888, zn.
van Caspar Hendrik Broekman en Anna Geertruida Gusken. Hij hertrouwde Amsterdam 12-1-1876 met Lamkje Jans de Ruiter (1824- 1907)
Opvallend is dat in de huwelijksakte en in de bijlagen het eerste huwelijk met Kiehn niet wordt genoemd.
Op basis van al deze informatie is aannemelijk gemaakt dat het hier om een en dezelfde Margaretha Schuijt handelt. Zij is omstreeks 1820 een relatie aangegaan met de gehuwde Petrus van Rheden, die tot 1828 heeft geduurd.
Of Godefridus Tielkens toen al was overleden is dus helaas niet bekend.
Of anders kan hij mogelijk vanwege de relatie zijn heil elders hebben gezocht.
Het gezin Van Rheden
Petrus van Rheden was een zoon van Jacobus van Rheden en Angenita van Helden. Hij werd ged. Amsterdam 26-3-1766, diamantzetter en goudsmid, overl. ald. 20-1-1838. Hij otr. ald. 14-06-1793 Theresia de Noël, geb./ged. ald. 4/5-1-1772, overl. ald. 29-10-1852, dr. van Frans de Noël en Therese de Loneux.
Petrus komt soms ook voor als Peterus en zelfs als Pierre. Met Theresia is het nog erger gesteld. Haar naam komt voor als Noellen, Noile, Noellin en Noyer. Haar voornaam is soms Fresia en die van haar vader de Franse variant François.
Petrus en Theresia laten tussen 1796 en 1811 totaal negen kinderen dopen:
1 Peterus van Rheden, geb./ged. Amsterdam 9/17-8-1796.
2 Theresia Catharina van Rheden, geb. Amsterdam 14-3-1797, overl. ald. 18-10-1881, tr. Amsterdam 24-12-1817 Jan Jacob Barkhuijzen, geb./ged. ald. 7/17-6-1798, overl. ald. 16-12-1857, zoon van Willem Hendrik Barkhuijzen en Francina Maria
Hardenberg.
3 Jacobus Petrus van Rheden, geb. Amsterdam 5-12-1798, overl.
ald. 6-9-1886, tr. ald. 3-12-1856 Geertruida Amelia Hakspel, geb.
Amsterdam 20-12-1827, overl. ald. 5-10-1877, dr. van Pieter Lourens Hakspel en Jacoba Bruins.
4 Marie Joseph van Rheden, geb./ged. Amsterdam 13/14-12- 1800.
5 Catharina van Rheden, geb. Amsterdam 25-3-1803, overl. ald.
10-1-1871, tr. Amsterdam 7-5-1828 Jan Duller, geb./ged. ald.
15/21-2-1805, overl. ald. 5-3-1866, zoon van Coenraat Duller en Mietje Vrij.
6 Maria van Rheden, geb./ged. Amsterdam 12/14-10-1804.
7 Peterus van Rheden, geb. Amsterdam 13-12-1807, overl.
Bloemendaal 20-3-1853.
tr. (1) Amsterdam 12-11-1833 Willemina Theodora Esser, ged. ald. 17-1-1801, overl. ald. 17-11-1837, dr. van Nicolaas Esser en Anna van Dieren; tr. (2) Amsterdam 12-9-1838 Hendrica Gerarda Steenwijk, geb. ald. 14-3-1813, overl. ald.
13-2-1890, dr. van Willem Steenwijk en Ariaantje de Haan. Zij hertrouwde Amsterdam 21-11-1860 Dirk Weermeijer (1818 – 1883), wedr. van Catharina Susanna Roos (1823-1860).
8 François van Rheden, geb./ged. Amsterdam 28-12-1809/10-1- 1810.
9 Nanet van Rheden, geb./ged. Amsterdam 21-5/14-6-1811.
De kinderen Peterus (1), Marie Joseph, Maria, François en Nanet moeten zo goed als zeker alle vier voor 1812 zijn overleden maar zijn verder onvindbaar. Zoeken op verschillende schrijfwijzen leverde ook niets op. Ze zullen zeer waarschijnlijk in Amsterdam zijn overleden.
Draagt u de NGV een warm hart toe? Vindt u het leuk bestuurlijk actief te zijn? Uw
afdeling zoekt nog steeds een SECRETARIS.
Meld u aan! Misschien bent u dan al binnen-
kort onze nieuwe secretaris!
Afdelingsbestuur
Voorzitter K.E. (Ed) Mensink,
Moermond 11, 2 hoog, 1082 CN Amsterdam 020-6449642 Secretaris, / Vacant
vicevoorzitter
Penningmeester M. (Marjan) van der Knoop,
Boogschutter 134, 1188 BW Amstelveen 020-6452392 Lid, W. (Wil) Furrer-Kroes,
Redactie Edelhert 6, 1273 GG Huizen 035-5267814
Lid P.P.A. (Paul) Moreu 035-6853927
Graaf Willem de Oudelaan 189, 1412 AS Naarden
Lid, Communicatie, M.J. (Monique) Plat, e-mail: monique.plat@ngv.nl
webmaster 020-7709309
Lid, E.A.M. (Liesbeth) Stricker, e-mail: liesbeth.stricker@planet.nl Ledenadministratie E. de Boer-van Rijkstraat 36-1, 1065 GN Asd 020-6154557 Afdelings F.J.W. (Frank) Smit,
bibliotheek Henegouwselaan 85, 1181 CW Amstelveen 020-6431836 Bank ING rekeningnr: NL36INGB0006809451 BIC INGBNL2A
t.n.v. NGV afd. Amsterdam e.o. te Amstelveen.
(bij bestellingen s.v.p. uw adres vermelden)
Website afdeling https://ontdekjouwverhaal.nl/ onze splinternieuwe site!
Twittersite afdeling https://twitter.com/ngv asd
(Tot juni 2014 actief geweest maar nog altijd lezenswaardig) Redactie H.R.M. (Harry) Bovenkerk (contactpersoon), Mw. W. (Wil)
Furrer-Kroes, Mw. M. (Melanie) Vulsma-Kappers, E.J. (Erik) Wiersma, eindredactie / opmaak
Druk: Total Copy, Aalsmeer Distributie: J.C. (Jan) Gaasterland Amstelland 113 verschijnt februari 2019.
Kopij & tips graag vóór 15 januari naar:
Harry Bovenkerk, De Krommert 29, 1474 PN Oosthuizen, hrm.bovenkerk@yahoo.com 06 1425 9954
Lid worden van de NGV? Uw adres wijzigen? Dat en meer doet u bij de NGV-leden- administratie via info@ngv.nl. Of neem contact op met mw. Furrer (zie hierboven).
Amstelland is een uitgave van NGV afdeling Amsterdam e.o.
opgericht 10 februari 1948
De afdeling omvat de gemeenten Amsterdam, Ouder-Amstel, Amstelveen, Diemen, Muiden, Weesp, Uithoorn, Aalsmeer, en een deel van Ronde Venen, Haarlemmermeer, Nieuwkoop en Wijdemeren.
Auteursrechten: © 2018 bij NGV afd. Amsterdam e.o. en/of auteurs. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.
Abonnement: Leden van de afdeling Amsterdam en omstreken ontvangen Amstelland gratis. Andere NGV- leden ontvangen het blad eveneens gratis na bijkomend lidmaatschap onze afdeling.
Van Amstelland bestaat ook een digitale editie.
AMSTELLAND uitgave van:
NGV-afd. Amsterdam e.o.
verschijnt 4 x per jaar
Indien onbestelbaar graag retour:
Administratie Amstelland
p/a: E. De Boer van Rijkstraat 36-1 1065 GN Amsterdam
───
Geef onze afdeling een secretaris!
Uw afdelingsbestuur en uw die dag gloedvol speechende voorzitter hadden er 6 oktober zó op gehoopt dat iemand zou zeggen: ‘Ik wil de nieuwe afdelingssecretaris worden.’ Of: ‘Ik ken iemand die dat wil zijn.’ De behoefte aan een nieuwe secretaris is namelijk groot.
Wensdromende bestuursleden? Onrealistische verwachting? Nee, niet bepaald. Tenslotte is onze afdeling met afstand de grootste afdeling van de NGV. In ons gezelschap moet alleen hierom toch een secretaris te vinden zijn!
Daarom ook vanaf deze plek: kunt u, wilt u, weet u?
Alle bestuursleden zullen uw berichtje met vreugde ontvangen en u graag te woord staan.
Help uw afdeling uit de brand en laat van u horen!
