1
SAMENVATTING
ANPR
ANPR staat voor automatische kentekenplaatherkenning (Automatic Number Plate Recognition). ANPR-camera’s hebben als enige of belangrijkste functie het vastleggen van kentekens van voertuigen; informatie die na verwerking, analyse en verrijking gebruikt kan worden voor politietaken of taken van andere handhavende en private instanties.
Cameralocaties
De Nederlandse politie heeft de beschikking over 380 ingerichte
cameralocaties op het hoofdwegennet en 200 camera’s in politievoertuigen.
De Koninklijke Marechaussee (KMar) beschikt over een ANPR-systeem voor vreemdelingentoezicht met vijftien vaste cameraportalen en vijf camera’s in voertuigen. De Belastingdienst verzamelt middels medegebruik van
politiecamera’s ANPR-gegevens voor de uitvoering van de belastingwetgeving (met name het gebruik van leaseauto’s) en heeft de beschikking over een aantal voertuigen met ANPR-camera’s. Naast deze camera’s voor
handhavingstoepassingen zijn er ANPR-camera’s waarmee Rijkswaterstaat (RWS) verkeersbewegingen op het rijkswegennet volgt en analyseert.
Provincies beschikken over ANPR-camera’s op het onderliggende wegennet (provinciale wegen). In gemeenten worden ANPR-camera’s gebruikt voor handhaving op het gebied van milieu (milieuzones).
Behalve de camera’s in het overheidsdomein zijn er ANPR-camera’s in de private sector, bijvoorbeeld voor toegangscontrole in parkeergarages of op bedrijfsterreinen met zaaksbescherming als doel. Het aantal private camera’s is een veelvoud van het aantal politiecamera’s.
Wettelijk kader
De verwerking van ANPR-gegevens voor handhavingstaken van de politie wordt gereguleerd door de Wet politiegegevens (Wpg) en voor
opsporingstaken door het Wetboek van Strafvordering (WvSv). Voor de uitleg zijn rechterlijke uitspraken van groot belang. Recentelijk heeft de Hoge Raad beslist dat ANPR-gegevens in specifieke omstandigheden enige tijd mogen worden bewaard voor gebruik in goed omschreven projecten. Het kabinet heeft een wetsvoorstel ingediend dat regelt dat ANPR-gegevens maximaal 28 dagen mogen worden bewaard, ongeacht of ze betrekking hebben op
gezochte personen of voertuigen. De gegevens kunnen uitsluitend in lopende strafrechtelijke onderzoeken met toestemming van de Officier van Justitie worden gebruikt.
Onderzoek
Dit onderzoek gaat over bestaande en nieuwe toepassingen van ANPR. Het
biedt achtergrondinformatie voor de actuele discussie over maatschappelijke
aanvaardbaarheid en wettelijke bevoegdheden met betrekking tot ANPR.
2
De onderzoeksvragen zijn:
1. Welke (intelligente) toepassingen werden of worden op dit moment door opsporingsdiensten gebruikt? Hoe worden deze uitgevoerd en wat is er over de resultaten bekend?
2. Welke (intelligente) toepassingen zijn er in het buitenland?
3. Welke nieuwe toepassingen zijn er denkbaar die nog niet worden
toegepast? In hoeverre passen ze binnen het huidige wettelijke kader voor de inzet van ANPR?
4. In hoeverre zijn nieuwe intelligente toepassingen van ANPR aan
gegevens binnen het overheidsdomein gebonden? Zijn er mogelijkheden voor publiek-private samenwerking? Wat zijn de beperkingen?
Bij de start van het onderzoek was het de bedoeling om aan te sluiten bij nieuwe vormen van data analytics en nieuwe manieren om uit grote hoeveelheden data kennis af te leiden die door politie en andere
overheidsinstellingen gebruikt wordt voor de handhaving, de opsporing en/of de verbetering van de informatiepositie. Dergelijke nieuwe analysetechnieken hebben we in het onderzoek echter niet gevonden, niet in Nederland en ook niet in het buitenland. Daardoor is de nadruk in het onderzoek komen te liggen bij een overzicht van bestaande toepassingen, met name door de
Nederlandse politie.
Methoden van onderzoek en beperkingen
Het onderzoek is uitgevoerd door middel van literatuurstudie en interviews, waarbij het zwaartepunt bij interviews met functionarissen van de Nederlandse politie heeft gelegen.
Het onderzoek heeft daarom duidelijke beperkingen:
mogelijk zijn er nieuwe ontwikkelingen waarover niet in openbare bronnen wordt gerapporteerd, omdat ze strijdig zijn met maatschappelijke
opvattingen of om criminelen niet wijzer te maken dan noodzakelijk;
het onderzoek richt zich voor een belangrijk deel op toepassingen van de politie.
Verder geldt dat er op dit moment veel nieuwe (organisatorische)
ontwikkelingen bij de Nederlandse politie gaande zijn die hun beslag nog moeten krijgen en waarvan de werking en de effectiviteit nog moet blijken.
Het onderzoek is dus mogelijk te vroeg gekomen.
Bestaande en nieuwe toepassingen
Bij de beschrijving van ANPR-toepassingen door politie en de Koninklijke Marechaussee (KMar) wordt een onderscheid gemaakt naar twee manieren van signalering, namelijk met referentielijsten of op basis van profielen.
Referentielijsten bevatten kentekens van voertuigen die gesignaleerd staan.
Hits zijn overeenkomsten met de referentielijst; no-hits zijn voertuigen waarvan het kenteken niet op de referentielijst staat.
Profielen zijn combinaties van bepaalde selectiecriteria, zoals eigenschappen, gedragingen of kenmerken van voertuigen, zonder dat er op voorhand
identificerende gegevens bekend zijn. In de context van ANPR bevat een
profiel vrijwel altijd meerdere plaats/tijd-gegevens, bijvoorbeeld de passage
3
van diverse camera’s (verplaatsingspatroon) of de passage van één camera op verschillende tijdstippen (activiteitenpatroon). In algemene zin zijn profielen combinaties van mogelijke kenmerken waaraan een bepaalde persoon in meer of mindere mate kan voldoen. Een hit is een voertuig dat aan de gedragskenmerken voldoet.
Behalve naar de manier van signalering maken we onderscheid naar het doel van de verwerking van ANPR-gegevens: real time analyse & alertering, opsporing, voorspellen en plannen.
In het rapport worden van elk van de typen voorbeeldtoepassingen beschreven.
Uitvoering en techniek
Er is in de afgelopen jaren door verschillende organisaties ervaring opgedaan met de uitvoering van ANPR-waarnemingen en de benutting ervan. Om de foutgevoeligheid (en ontwijking) verder terug te dringen wordt nagedacht over extra identificerende kenmerken (second layer of identification), zoals
transponders. Het gebruik van referentielijsten wordt landelijk gecoördineerd en er worden steeds vaker directe koppelingen met beheerders van informatie (zoals de RDW) gelegd om de kwaliteit te verbeteren. Wat betreft de profielen geldt dat ze expert driven zijn, dus gebaseerd op ervaringskennis. Er zijn geen data driven profielen, hoofdzakelijk omdat er geen grootschalige data-opslag plaatsvindt en er dus ook gen grootschalige analyse mogelijk is. Dit laatste blijft voorlopig zo, ook als het voorliggende wetsvoorstel van kracht wordt.
Maatschappelijk
Maatschappelijke aanvaardbaarheid is een kernthema bij de verdere
ontwikkeling van ANPR. Op dit moment bestaat nog geen goed beeld van de opbrengsten van ANPR. Het voorliggende wetsvoorstel schept onder
voorwaarden mogelijkheden voor het gebruik van ANPR in strafrechtelijke onderzoeken, maar het leidt niet tot nieuwe mogelijkheden voor toepassingen bij de realtime analyse & alertering, het voorspellen van delicten of het plannen van handhavingsactiviteiten.
Vernieuwing
Innovatie op het gebied van ANPR ligt op dit moment niet zozeer bij de grootschalige analyse, verwerking en benutting van data (data analytics, big data), maar eerder bij de organisatie van ANPR in een keten.
Belangrijke onderdelen zijn:
Het beter benutten van gegevens van ANPR-camera’s van verschillende overheidsinstanties. Politiek is afgesproken dat er geen landelijk dekkend netwerk van ANPR-camera’s in één stelsel komt. Afspraken over de benutting van ANPR-gegevens van de verschillende overheidsorganisaties moeten bijdragen aan een optimaal gebruik van beschikbare gegevens, rekening houdend met de bestaande wettelijke kaders. Dit geldt ook voor de benutting van beelden van private camera’s.
Een betere landelijke coördinatie van de lokale en regionale ANPR-acties
en –projecten en een landelijke coördinatie van referentielijsten.
4