• No results found

Het Ketterse Aspect van onze Tijd

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Het Ketterse Aspect van onze Tijd "

Copied!
8
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

VliJBEID IN DEMOCIATIE

Zaterelet 11 aug. 1958 .. Ma. 410

De rechten van de mens en

de V.N.

(zie pag. 2)

WEEKBLAD VAN DE VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATII

Het Ketterse Aspect van onze Tijd

O

ver het verband tussen politiek_ en le- vènsbeschouwing sclu~ven wij in deze kolommen bij herhaling. Ons partijprogramma heeft dit verband in duidelijke woorden erkend en het dringt zich als een onmiskenbaar feit op aan ieder, die de mens ziet als bewust wezen, dat zich in al zijn handelingen bepaald weet door de principes, welke nu juist hem maken tot de mens die hij is, ·de liberaal tot liberaal, de socialist (om slechts deze te noemen) tot socialist,

Het is alleen van dit gezich~unt uit moge- lijk, de politielc te behoeden voor· een haar en de mens onwaardig opportunisme. De veelszins verrassende uitslag van de jongste Kamerver- kiezingen moge ook in dit opzicht als leerzaam worden besèhouwd. De opzienbarende teleur- stellingen, welke deze verkiezingen voor de confessionele partijen opleverden, zijn niet los te denken van de geestelijke ·verwarring, waar- in het huidige theologische denken verkeert.

Dat daartegenover onze partij zich hield als

"een rots in de branding" mag toegeschreven worden aan een ook in eigen kringen toene-- mende principiële bewustheid van het heden- daagse liberaliimiè; die SJ.eohtsde_;midde1en·})e.

hoeft te vinden, zi<;h ook •naar buiten sterker te manifesteren om ook buiten de eigen kring nieuwe aanhang te werven.

"' * *

B

ij dit alles dient men - ook daarop we- zen wij bij herhaling- het krisiskarak- ter, dat onze hedendaagse cultuur kenmerkt, voortdurend in het oog te houden. · Dat krisis- karakter kenmerkt immers heel de geestelijke structuur van onze tijd en dus ook de politiek, die met deze structuur niet alleen op een of andere wijze samenhangt, doch er een wezen- lijk onderdeel van uitmaakt.

Op dat krisiskarakter werpt de Zwitserse auteur Walter Nigg een merkwaardig licht in zijn prachtige boek "Tragiek en Triomf van het Geweten", in 1950 bij de uitgeverij Ploeg- sma in Nederlandse vertaling van Joh. Winkier verschenen. In onze vakantie namen wij dit werk - produkt van een verheven geest - nog eens ter hand. Het lijkt ons goed, uit het

"Woord tot Slot" het een en ander· onder de aandacht onzer lezers te brengen.

* * *

N

igg gaf aan zijn boek als ondertitel: het Boek der Ketters. Het ontleent zijn be- tekenis niet slechts aan de boeiende, indringen- de beschrijving van enkele grote figuren, die als "ketters" de historie van ons christelijke

we~ten zijn ingegaan, doch - en zeker niet minder- aan de psychologische beschouwing, welke de schrijver in een inleidend hoofdstuk geeft over "Ketterse dingen over ketters".

'Haeresie, zo betoogt hij daarin o.m., heeft niets, maar dan ook niets uit te staan met vijandelijke bestrijding van het christelijk ge- loof, hoewel men haar steeds weer aldus brand~

merkt. Ketterij is veeleer een christendom, zo krachtig als men zich dat maar kan voorstel- len. ,.De andere kant van het christendom te

' doen uitkomen," aldus zou men hun streven kunnen formuleren. · (~ oorspronkel~jke bete- - kenis van het woord "Ketters", n.l. de reinen,

de zuiveren, drukt dit eigenlijk zeer duidelijk uit).

De Ketters - aldus Nigg - denken noch in collectieve, noch in autoritaire categorieën, maar bezien de dingen zelfstandig en door hun moedige onafhankelijkheid zijn ze niet onder- hevig aan de algemeen verspreide, maar daar- om niet minder verdérfelijke neiging, zich al- tijd bij de meerderhêîd aan te sluiten. Het zijn mensen, die handelen naar het maar zelden op- gevolgde Bijbelwoord: "Gij zult de menigte niet volgen". Van de geschiedenis der ketters gaat nog altijd geestelijke inspiratie uit en zij behoort tot de meest existentiële problematiek in de historie der mensheid.

In deze tijd van collectivisme en massafica- tie is het goed, naar deze woorden te luisteren.

De liberaal zal er veel van zijn eigen levens- houding in uitgedrukt vinden.

* * *

N

adat Nigg dan zijn lezers dQor de galerij

· der Ketters heeft rondgagleid komt hij in zijn siotwoord te spreken over "De terug- keer van de Ketter". Dit gaf ons het opschrift boven dit artikel in de pen: "Het Ketterse af!_- pect van onze· tijd.

Het is - zo betoogt onze auteur - thans niet meer zo, dat bepaalde mensen individueel vanwege hun afwijkende godsdienstige opvat- tingen uit de kerk worden gestoten. Thans ke- ren zij zich "en masse" eigener beweging van de kerk af. De onkerkelijkheid werd een alge- meen verschijnsel; zij is in de meeste gevallen niet eens zo zeer tot religieuze gronden te her- leiden, doch berust veeleer op }_let - ten op- zichte van vroeger - volkomen gewijzigde mo- derne levensbesef . . . De algemene desertie uit de kerk heeft zodanige vormen aangeno•

men, dat het begrip "Ketter" daardoor bijna waardeloos is geworden. Als alles haeretisch is geworden, hoe kan men dan bepaalde figu- ren nog als ketters beschouwen? . . . De mo- derne mens is ketters in heel zijn levensbe- schouwing. Van dit onweerlegbare feit moet men uitgaan.

* * *

H

ier geeft Nigg een kijk op wat men door- gaans het proces der steeds voortschrij- dende saecularisatie noemt. En het is een kijk die treft door originaliteit, al zal zij menigeen te idealistisch lijken. Immers al is principieel tegen de beschrijving welke de auteur van de moderne mens geeft, weinig in.te brengen, col- lectivisme en massaficatie zijn te sprekende tijdsverschijnselen dan dat men _hier zonder voorbehoud alom de zelfbewustheid mag werk- zaam achten, die naar Niggs voorafgaande de- finitie het wezenlijke in het symptoom "ket- ter" uitmaakt.

Desniettemjn achten wij het van groot, ja van eminent bel~ng, dat onze auteur volle na- druk legt op de factor, die hij als het ketterse element in de huidige geestelijke structuur

aanw:\jst. Want in de grond der zaak kon hij het gelijk toch wel meer aàB zijn zijde hebben dan zij menen, die Niggs visie als te idealise- rend zouden afwijzen.

Hij herinnert er terecht aan, dat paus Gre- gorius XIV reeds in de eerste helft der negen- tiende eeuw de strijd Qpnam tegen wat deze noemde "de dwalingen van deze tijd". Klaagde Gregorius in 1832 reeds over de ~oge en mid- delbare scholen, waar men de "afschuwelijkste vergissingen" hoort weerklinken, Pius IX kon•

digde niet alleen een verbitterde strijd aan te·

gen de "noodlottige dwalingen van communis- me en socialisme" ook zuiver geestelijke stro- mingen en indeeën als pantheïsme, materialis- me rationalisme werden veroordeeld als af- schuwelijke ketterijen, waartegen met alle macht moest worden opgetreden. Tenslotte was er Leo XIII, die zich in een befaamde en- cycliek tegen het liberalisme keerde. Iets der- gelijks deed zich, naar Nigg aantoont, op de rechtervleugel van het protestantisme voor, waar men met allerlei "ketterse" opvattingen tegelijk heel het moderne levensgevoel veroor- deelde.

Met dat al voltrok zich in deze eeuw een radicale ommekeer in 's mensen levenshou- ding, die van transcendentaal zuiver aards werd. En hebben wij nîet juist onlangs van velerlei zijde zieq betogen, dat het verlies, voor de confessionele partijen bij de verkiezingen geleden, voor een zeer belangrijk deel te wijten was aan het onder hun aanhang veldwinnende materialisme, in de zin van het laten prevale- ren van aardse belangen boven de geestelijke?

De autonomie - aldus Nigg - heeft de plaats van de autoriteit ingenomen en ~j laat zich uit het moderne leven niet meer wegden- ken. 's Mensen emancipatie van het gezag is het eigenlijke onderwerp van de nieuwste ge- schiedenis.

* * *

N

og eens: dit is een idealistische visie op het huidige maatschappelijke proces, · die niet aanstonds ten volle bevestiging vindt in het collectivisme en de massaficatie, welke toch ook symptomen van de hedendaagse sa- menleving zijn.

~aar juist de liberaal, wiens wezen door zijn idealisme bepaald wordt, zal er goed aan doen, ook onder de verwarrende tijdsverschijnselen het oog geopend te houden voor de diepere gronden, waarheen Nigg ons verwijst, wanneer hij op zijn meeslepende wijze aandacht vraagt voor het ketterse aspect van deze tijd. Want ook dit aspect is er en het heeft niet alleen zijn waarde en zijn recht, het kan ons in de strijd voor het liberalisme bemoedigen! · de R.

In verband met de vakanties zal - bij- zondere omstandigheden voorbehouden - ons blad de volgende week, 25 augustus, n i e t verschij,nen.

Het eerstvolgende nummer komt op 1 sep- tember a.s. uit.

(2)

'

De rechten van de mens en de V.N.

De groer,

van het

wereld~geweten

1945- 1955

In een tweetal artikelen moge gepoogd worden, een overzicht te geven van de bemoeienissen der Verenigde Naties in verband met de Rechten van de Mens in de periode 1945-1955 aan de hand van een onlangs verschenen_~tudie van de hand van James Frederick (keen, ge- titeld "The United Nations and Human Rights" t). Inderdaad mag vastgesteld worden, dat in deze periode het wereld- geweten gegroeid is, vooral dank zij de grote activiteit van de Verenigde Naties op het gebied van formulering en be- scherming van de Rechten van de Mlens

(in het vervolg af te korten als: R.v.d.

li/I.). Aangezien de R.v.d.M. ten nauwste samehhangen met onze liberale overtui- ging en onze partij op de bres staat, telkens wanneer de R.v.d.M. in het Ne ..

landse staatsbestel worden bedreigd of geschonden (Zondagswet, Crematiewet en de verdwijning van Anneke Beek- man), verdient de studie van de Heer Green, die uitm1.1nt door zakelijkheid en objectiviteit, aandacht in onze kring. Ter oriëntatie van diegenen in onze partij, die geen gelegenheid hebben, de publicatie van· de Heer Green te bestuderen, moge ik trachten zijn studie samen te vatten in dit en een volgend artikel. De beide eerste hoofdstukken van het boek wor- den in het onderstaande behandeld en de beide laatste hoofdstukken in het ar- tikel van de volgende week ..

(I)

1941), later in een door 26 landen onder- tekende verklaring (1 jan .. 1942), waarin gesteld werd, dat een volledige over- winning op de vijand noodzakelijk was terwille van een eerbare samenleving, vrijheid, onafhankelijkheid en gods- dienstvrijheid.

Zo groeide tijdens Wereldoorlog II het inzicht, dat de R.v.d.M. wel degelijk ge- formuleerd en bevorderd dienden te wor- den door een naoorlogse volkeren-orga- nisatie. De brutale en weerzinwekkende schendingen van de R.v.d.M., in het bij- zonder door Duitsland (de Joden!), heb- ben dit inzicht doen ontstaan.

Nadat de naoorlogse Verenigde Naties een commissie voor de Rv.d.M. hadden ingesteld '), kon deze commissie haar ontwerp-Universele Verklarin&" van de R.v.d.M. in juni 1948 voorleggen aan der Derde Commissie inzake sociale, huma- nitaire en culturele aangelegenheden der Algemene Vergadering. De derde Com- missie herzag de tekst in liefst 68 verga- deringen en legde de definitieve tekst op 10 december 1948 ter goedkeuring voor aan de voltallige Algemene Verga- · dering. Het resultaat der stemming was:

48 pro, 0 contra en 8 onthoudingen (he11 Sovjetblok, Saoedi-Arabië S), de Unie van Zuid-Afrika en Joego-Slavië).

Uitvoerig bespreekt schr. vervolgens de totstandkoming van de nog niet ge ..

ratificeerde verdragen; respect. betref- fende burgerlijke en staatkundige rech- ten en betreffende economische, sociale - culturele reellten.

In dit verband verdient de critische bespreking der houding van de V.S. in de studie van de Heer Green vermel- ding. Mede in verband met het "Bricker Amendment" (februari 1952), dat de be- voegdheid van de president tot het slui- ten van verdragen met buitenlandse mo- gendheden beoogt te beknobten, zijn de V.S. thans minder geneigd ·tot het ratifi- ceren van bovengenoemde verdragen dan aanvankelijk. Op 6 april 1953 verklaarde minister Dulles 'voor de juridische com- missie van de Senaat: "Wij zijn niet van plan, partij te worden in enige dergelijke overeenkomst, of een dergelijke overeen- komst als verdrag aan de Senaat voor te leggen. 1 ). Tienslotte moge opgemerkt worden, dat de Universele Verklaring van de R.v.d.M. functionneert binnen het kader van het Handvest der V.N. Art. 55 valf het Handvest bepaalt: "De V.N. zul- len algemene eerbièd voor en eerbiedi- ging van de R.v.d,M. en van de funda- mentele vrijheden voor allen bevorderen, zonder onderscheid van ras, geslacht, taal

Jl .A.1JG178TU8 ltH - PAG. I of godsdienst. En art. 56: "In samenwer- king met de V.N. verbinden. zich alle leden, zowel gemeenschappelijk als af•

zonderlijk, er naar te streven, dat de doeleindèn van art. 55 verwezenlijkt worden".

Art. 2 (7) van het Handvest bepaalt echter: "Geen. enkele bepaling van het Handvest zal aan de V.N. de bevoegd- heid geven, tussenbeide te komen iR aan- gelegenheden, die wezenlijk binnen de binnenlandse rechtsbevoegdheid van eni- ge staat vallen". Zo behelst art. 2 (7)

een belangrijke inperking van de be- voegdheden, die de artt. 55 en 56 aan de V.N. verlenen.

Schr. stelt dan ook vast: "Bij de po- gingen der V.N. tot het ongedaan ma- ken van schendingen van de R.v.d.M. - bijvoorbeeld bij de vredesverdragen met Bulgarije, Hongarije en Roemenië en bij de rassenkwesties in Zuid-Afrika - wordt het vraagstuk der bevoegdheid toegespitst. Dan wordt de uitleg van woorden als "intervene" en ~atters ..

essentially within the dornestic jurisdic- tion of any state" van doorslaggevende betekenis" (p. 23).

Schr. beëindigt het eerste deel van zijn studie met de volgende conclusie: "De poging der V.N. tot formulering van de R.v.d.M. beeft in de tien achter ons lig- gende jaren de volgende remltaten op- geleverd: één succes, t.w. de Universele Verklaring van de R.v.d.M. en vermoe- delijk één mislukking, t.w. de beide ont- werp-verdragen. Het feit alleen al, dat dit alles gepoogd is, toont aan, dat er een toenemende bemoeienis is met de rechten van de enkele mens" (p. 67).

Dit wat de theoretische bemoeienissen der V.N. inzake de R.v.d.M. betreft. In

· het volgende artikel hopen wij dè prae- tisehe bemoeienissen der V.N. ter be- scherming van de R.v.d.M. te bespreken.

P.D. VAN ROYEN.

•••

In het inleidende hoofdstuk, getiteld:

,,Expanding International Concern with Human Rights", merkt schr. op, dat de Volkerenbond te zeer gepreoccupeerd was met het handhaven van veiligheid, lfe regeling van geschillen, het scheppen van mandaat-gebieden uit de voormalige Duitse en Ottomaanse gebieden en de be- scherming van minderheden in Centraal- Europa, dan dat deze organisatie aan-·

dacht kon opbrengen voor de R.v.d.M.

"De grootscheepse en systematische on- derdrukking der menselijke vrijheid in · het communistische Rusland, het fascisti- llChe Italië en het nation. social. Duits-

~arid. werd door de Volkerenbond niet gesigilaleerd, ofschoon vele leden de ge- volgen ·van deze tyrannieke maatregelen zeer goed beseften" (p. 9). Men be- llChouwde in Volkerenhondskringen de R.v.d:M. als een aangelegenheid, die de betrokken staten slechts aanging en niet de volkerengemeenschap. ·

De tekst van de Universele Verklaring bekend veronderstellend •), beperken wij ons tot vermelding van een discussie in de Algemene Vergadering n.a.v. artikel I, waarin gesteld wordt: "Alle mensen wor- den vrij en gelijk geboren in waardig- heid en rechten. Zij zijn begiftigd met rede en geweten en zij behoren elkaar in een broederlijke geest te behandelen".

Tijdens het debat werd critiek geuit op het feit, dat artikel I de oorsprong van de menselijke rede en van het menselijke geweten niet aanduidt. Sommige leden achtten een omschrijving Yan deze oor- sprong (b.v. God of natuur) ·gewenst. Ar- tikel I werd echter ongewijzigd gehand- haafd. "Met het oog op de uiteenlopende godsdienstige tradities in de Vergadering zou het praktisch onmogelijk zijn ge- weest, eenstemmigheid te bereiken t.a.v.

een tekst, die deze bron zou omschrij- ven" (p. 31).

Internationaal contact jong-liberalen

van de

Doch gedurende Wereldoorlog 11 wer- den de R.v.d.M. als internationaal richt-

moer geformuleerd, eerst in het Bri.ts- .,Amerikaanse Atlantische Handvest (aug.

1) J. F. Green is plaatsverv. directeur van het Bureau Intern., Econ. en Sociale Zaken van het Dep. v. Buit. Zaken <De- partment of State) van de V.S. Zijn stu- die verscheen in het voorjaar van 1956

I 8.80) en is een publicatie van de Brookings Institution, een onafhankelijke organisatie ter bestudering van sociale wetenschappen. Het geschrift (194 blz.) ia een onderdeel van een reeks publica- ties over de Verenigde Naties, uitgaande van de Brookings Institution.

t) De commissie voor de R.v.d.M. werd benoemd door de l!lcon. en Sociale Raad :in februari 1948 en zij begon haar werk•

zaamheden in januari 1947 onder voor- zitterschap van Mevrouw Roosevelt.

8) Saoedi-Arabië onthield zich van Btemmen in verband met art. 18, waarin bepaald wordt, dat "iedereen het recht b,eeft, van godsdienst of geloof te v~

11111deren". De Koran verbiedt zulks aan de Moslims. ·

•) De officiële tekst is verkrijgbaar in de vijf officiële talen der V.N., nl. in het Chinees, Engels, Frans, Russisch en Spaans. Een Nederlandse vertaling, die door onze regering is goedgekeurd, ver- . scheen in december 1949.

5) Nl. van Indonesië, Costa Rica, Syrtë, El Salvador, Haïti, Jordanië, de .West- Duitse Bondsrepubliek en Puerto Rico.

1 ) In dit verband wijst schr. op het feit, dat West-Europa op dit punt de V.N.

ver vooruit is. De Raad van Europa stel•

de immers reeds in 1950 een Verdrag ter Bescherming van de R.v.d.M. op met in- begrip van een Europees Hof voor de R. v.d.M. en van voorzieningen inzake de behandeling van petities. Het Verdrag trad op 3 sept. 1953 in werking, toen de vereiste 10 ratificaties waren gedepo- neerd. Het Europese Hof voor de R. v.

d.M. ia echter met zijn werkzaamheden nog niet begonnen, omdat de vereiste 8 ratificaties nog steeds niet zijn binnen-

tekomen. '

"De Universele Verklaring van de R.v.

d.M. heeft inmiddels reeds een indruk- wekkende invloed uitgeoefend op een aantal beslissingen van organen der Ver- enigde Naties en op Grondwetten •), wet- . ten en gerechtelijke beslissingen binnen . vele landen" (p. 35).

In de eerste week van augustus zijn jong-liberalen uit vele landen weer bij elkaar geweest, ditmaal tijdens het Jaar- congres van de Wereldfederatie van Li- berale en Radicale Jongeren. Dit con- gres, dat werd bijgewoond door verte- genwoordigers uit België, Denemarken, Estland (em.), Frankrijk, Duitsland, Ita- lië, Letland (em.), Luxemburg, Neder- land, Noorwegen, Spanje (em.), Zweden, Zwitserland en Engeland, was van groot belang, niet alleen vanwege het bespro- kene, maar tevens dbordat het gecoördi- neerd was met een curms van de School for Freedom en een bestuursvergadering van de "Europese" jongliberalen. Ik heb het genoegen gehad op alle drie mani- festaties Nederland te vertegenwoordi-

DEZE BURGER

gaat een paar weken met vakantie. Even kijken of in Ascona aan hef mooie grote meer, met de kleine romantische eilandjes, alles nog in orde is en of iedereen daar jn de kolfiesjoppies langs het water nog op zijn plaats zit.

Het vervelende is alleen dat, nu ik: mijn koffer gepakt heb, ik Nederland zonder kabinet moet achterlaten. Net zo'n gevoel alsof je naar de kermis gaat, terwijl de hartsvriendin thuis in bed moet blijven met een zware griep.

letB van verraad. Iets van: knappen jullie de boel maar op, ik ga eltieB een straatje om.

De kans bestaat dat, nèt als ik in h&t vliegtuig naar Zürich stap, een Ijlbode zich hijgend op het veld stort om mij, op het nippertje en buiten adem, mede te delen dat het nèt voor elkaar gekomen is. Maar nu alles netjes gepakt is, de nylonfjes en de tandenborstel en de zeep (alsof er in Zwitserland geen zeep en geen tandenborstel te l:oop is!) is die ijlbode nog in geen velden of wegen te bekennen. Op het ogenblik, dat ik dit schrijf, zit ouwe, lmappe Lieltinck in het torentje met de beste raadgevers die een informateur kan hebben: de heren Pasquino en Gans. Maar de parlemen-

taire redacteuren zeggen, dat het er - ondanks die twee - niet bijster best voorstaat.

Vervelend om juist nu op vakantie te gaan. Je hebt het gevoel dat je een

~rt landverraad plee~t, omdat je het geliefde vaderland, dat stuiptrekkend teneer ligt, aan de dokters overlaat. Eigenlijk - denk ik - behoor ik bij de elf miljoen wanhopigen te zijn, die handenwringend rondom het ziekbèd van de Nederlàndse Maagd zitten te wachten op haar bevalling.

Azzumij nodig mocht hebben - heb ik aan onze Grote Vijf geschreven - u kenime te· allen tijde· even bellen in het hotel Schift aan het Lago Maggiore. Ik kom dan onmiddellijk over, als u zo vriendelijk wilt zijn een

sjorterpleen te zenden. ,

Zij hebben mij wel bedroefd aangekeken met hun klein vermoeide en mistroostige ogen. Die jongens zijn de laatste maanden véél slaap ·te kort gekomen. Als ze hem al niet hebben, verdienen ze stuk voor stuk de bron- zen medaille van Oranje Nassau. Als de. werkster die voor vijf-en-vijltig jaren moed,· belf~id ell trouw op heur dorre boezem krijgt geprikt, mogen zij die wel voor al die wek en krijgen. Een beetje verschil moet er zijn.

Nu .••. in ieder geval: het beste ermee. llc ga dan toch maar even, maar de zon boven Ascona moet al héél vrolijk schijnen wil mijn vakantie niet bedorven worden door de wetenschap dat het vaderland kabinetloos ligt te zieltogen in de regen.

En hoe eerder ik ginds bericht krijg dat het, ook zonder mij, in orde is gekomen, des te beter. .,.

In ieder geval: 't beste er mee en vele groeten en kusjes van

DEZE BURGER

gen en wil graag de ouderen hiervan een korte indruk geven.

De School for Freedom. die onder lei- ding staat van pr0f. Max Salvatori, be-o handelde het onderwerp "Contacten tus- sen Oost en West" aan de hand van een rapport opaesteld door de twee Deense groeperingen; de Venstres en de radica- len. Het feit dat hier verschillende Oost- Duitse liberalen aanwezig waren maakte de discussie interessant en soms fel. Het congres, gebruikmakend van deze gege- vens, stelde·een commissie in die de vol- gende resolutie uitbracl\t: "Het congres geeft uiting aan haar overtuiging, dat de · verdeling van Duitsland een gevaarlijke bedreiging is voor de wereldvrede; daar- om moet de vreedzame hereniging van Duitsland zo snel mogelijk verwezenlijkt worden." Tegelijkertijd werd een bericht aan alle jongeren in de satelliet-landen gezonden, waarin uitdrukking wordt ge- geven aan de solidariteit met hun strijd tegen onderdrukking, teneinde bun on- afhankelijkheid en burgerlijke vrijheden weer te herkrijgen.

Een andere commissie besprak de mo- gelijkheden van hulpverlening aan on•

derontwikkelde gebieden in Europa. Als rapporteur van deze comminie heb ik een waardevol verslag kunnen uitbren- gen dat o.a. een suggestie inhield van Zweedse zijde, onze fracties aan te beve- len te komen tot de reservering van een vast percentage van het nationaal inko- men voor deze hulp (een mggestie die mr. Stikker deze week voor de Sunfed gedaan beeft).

Het congres, dat geopend werd in de .,-ote zaal van het Deense parlement de

zgn. ,,Faellessalen", werd o.L toegespro- ken door prof. Max Salvatori, door de Heer Federspiel, lid van de Assemblee van de Raad van Europa, voorzitter v.d.

landbouwcommissie in die Raad en afge- vaardigde in het Deense parlement, na- mens de Liberale Internationale, en ver- der door een vrouwelijk parlementslid, terwijl de rector van de Vo1kshogeschool van Antvorskov, Erik B. Nissen, een le•

zing hield over het liberalisme in ,_.~­

nemarken.

Gedurende het congres was er nog ge- legenheid tot allerlei contact o.a. op re- CP.pties van de liberale partijen, van het dagblad ,,Politiken" en van de burge- meester van Kopenhagen, de Heer Hel- berg, die als socialist een. voortreffelijke réveil voor het liberalisme blies.

Op deze · plaats moet ik met dit kort resumé volstaan. De bedoeling was slechts, de ouderen een indruk te geven van wat de jongeren verrichten, ditmaal in het bijzonder gericht op de contacten.

die ik voor de J.O.V.D. mag onderhou- den.

JOOP SCHUYFF

(3)

Tweeërlei Ideaal

Alg. Assurantiekantoor van Asback

Het zijn belangrijke vragen, die de e.b.

senator, prof. Gerretson bij de behande- ling van de begroting van Onderwijs K.

en W. in geding bracht. Het uitvoerige , overzicht, dat onze lezers zowel van Ger-

retsons rede· als van het daarop gevolgde debat in twee ·voorgaande nummers van ons weekblad hebben aangetroffen, zullen hen daarvan hebben overtuigd. Slechts zou kunnen worden gezegd, dat èe dis- cussie een ietwat verward karakter kreeg, misschien wel bet meest door de terminologie welke de spreker in eerste instantie bezigde, waar hij als kenmerk van de openbare school aanwees haar autOritaire basis, als dat van de b:·.zonde- re haar democratische.

Minister Cals verklaarde over deze probleemstelling eerst nog eens te willen ' nadenken, alvorens hij er zich over. uit-

sprak.

Prof. Schermerhom sprak, zij het in een bepaald verband: de invloed van ouders op de school - van het aller be- langrijkste en moeilijkste probleem. Wij zijn geneigd bet een zowel als het ander van heel de schoolkwestie te zeggen, zo- als zij na dit Kamerdebat opnieuw in on- ze aandacht is geplaatst. Wij achten bet een verdienste van prof. Gerretson, dat hij de Kamer en bet volk als geheel stOf tot nadenken heeft gegeven. Voor- en te- genstanders van de openbare school bei- de kunnen er slechts bij winnen, wan- neer zij gedwongen worden zich nog eens op hoog peil te bezinnen op wat toch nog steeds een belangrijk strijdpunt in ons openbare leven uitmaakt.

• * •::

Wij kunnen het eens zijn met prof.

Gerretson, wanneer hij de o.nderwijs-pa- sificatie niet beschouvlt als een eindpunt.

De pacificatie immers bracht niet meer - kon niet meer brengen - dan met bet woord zelf bedoeld is: bevrediging van als gerechtmatig gevoelde en als recht- matig erkende verlangens, uitlopende op financiële gelijkstelling van bijzonder en openbaar onderwijs. Ook na deze pacifi- catie blijft bet principiële verschilpunt (geschilpunt) bestaan. Wij behoeven dat niet te zoeken in een naargeestige strijd, gelijk we die ook na de pacificatie hier en daar nog wel kennen om het leerlin- gen . aiültal . óp · een bepaalde school zo hoog mogèli,jk opgevoerd te krijgen. Het geschilpunt is en blijft dat omtrent de principiële keuze van school die de ouders hebben te doen.

. . .

Het is misschien niet overbodig, hier nog eens voorop te stellen wat het begin- sel-programma van de V.V.D. aangaande het schoolvraagstuk zegt.

Allereerst dit: ,.de Partij verlangt, dat · de overheid aan de 'vraagstukken van het volksonderwijs, de volksopvoeding en de volksontwikkeling haar ernstige aandacht zal blijven schenken".

Voorstanders van elk schoolstelsel zul- len hiermede kunnen instemmen. Ook met de volgende paragraaf, waarin de partij erkent het beginsel van de vrijheid der ouders bij het kiezen van de school, waaraan zij de opvoeding hunner' kinde- ren willen toevertrouwen.

-Daarop sluit - volkomen logisch - aan, dat de V.V.D.volstrekte handhaving ver- langt van grondwettelijke financiële ge- lijkstelling van openbare en bijzondere lagere school.

Wat nu de openbare school aangaat:

haar (grote) betekenis acht de V.V.D.

· hierin gelegen, dat zij de strekking heeft, te zijn de school van alle kinderen van het volk zonder onderscheid van rich- ting. De V.V.D. beseft, dat, zal deze school weer dé algemene volksschool worden, dit alleen zal kunnen geschieden krach- tens het door de ouders vrijwillig ge- schonken vertrouwen.

Wij stemmen hiermede volledig in en kunnen ons ook met deze alinea van de aan het onderwijs gewijde paragraaf van ons beginaelprogramma ten volle vereni- gen. Niet overbodig schijnt het ons, hier- aan tOe te voegen, dat bet hier bedoelde vertrouwen van de zijde der ouders iets vooronderstelt, dat in. ons programma niet met zoveel woorden wordt aange- duid, al is het er uiteraard wel in begre- pen. Namelijk: dat de school zelve dit vertrouwen moet afdwingen door de geest, die in de school heerst. HistOrisch gezien is aan deze voorwaarde niet steeds voldaan, ook nioet voor ·ben wier voqr·

keur principieel naar de openbare school uitging. Wij hebben hier bet oog op de thans gelukkig ve11 achter ons liggende periode, waarin van de zijde der socialis·

tische onderwijsorganisaties een felle ac- tie werd gevoerd voor de O.S. absolutie neutraliteit. Het kind - zo werd het daarbij voorgesteld - mocht onder geen beding op de openbare school in aanra- king worden ~bracht met hetgéen niet

des kinds geacht werd en daartoe reken- de men toen gemakshalve maar alles wa' ideale :waarden als godsdienst en vader·

landsliefde betrof.

Wij herinneren aan deze donkere pe- .. tode uit de geschiedenis van ons open- bare onderwijs slechts om duidelijk te doen uitkomen dat er op de dienaren der openbare school een grote verantwoorde.

lijkheid rust, juist ten aanzien van bet vertrouwen dat de school moet genieten, wll zij de strekking waardig geacht wor·

deD, die wij in ons beginselprogramma aan de openbare school tOekennen. Het verheugt ons daaraan onmiddellijk te kunnen tOevoegen, dat dit in het heden inderdaad het geval is.

• •

Zóu het "ZO even cenoemde ons gerede- lijk tot .de kern van h~ vraagstuk: het karakter van de openbare school kunnen brengen, wij geven er de voorke\lr aan, eerst nog even stil te staan bij hetgeen ons partijprogramma verder over de openbare school zegt.

Het verlangt dan allereerst een (over- heidsbeleid, dat aan de openbare school volledig recht doet wedervaren. De partij, - zo heet het - legt er daarbij de na- druk op, dat die school is enerzijds de school der principiële voorstanders van openbaar onderwijs, anderzijds de toe•

vlucht der minderheden, die van haar kinderen geef!. bijzonder onderwijs van eigen richting kunnen erlangen.

Bij dit laatste treedt het begrip ,.over- heidsschool" misschien nog wat duidelij- ker op de voorgrond. Daarbij immers

~ordt de openbare school niet alleen ge·

z1en als de om haar ,.karakter" princi- pieel begeerde, maar als de school, door de overheid in het leven geroepen ter·

* Beroepetiaaacierlq

* BJPOthekllll

* Levensvenekeringen Offerte • o n d e r verplichtingen . Diepenheimseweg 31, Goor (OV.) Tel. K 5470-816, b.g.g.: boodschap- pendienst.

wille van allen, die in hun geweten be- drukt zouden geraken. Zo er in hun woonplaats geen ander dan confessioneel onderwijs van een bepaalde kleur te krijgen ware.

Dat ook het beheersvraagstuk in ons programma aandach' heeft, spreekt van- zelfs: Hieromtrent lezen wij, dat de V. V.D. een zodanige illfichting der open•

bare .school begeert, dat deze haar aan- trekkelijkheid voor velen, die in de late- re jaren van die school zijn vervreemd, kan herkrijgen. Daarvoor acht zij het iD de eerste plaats nodig, dat het beheer der openbare school wordt gelegd in handen van organen, samengesteld uit voorstan·

ders van openbaar onderwijs.

Bekend is, dat Volksonderwijs hierover reeds enige jaren geleden een uitvoerig rapport heeft gepubliceerd, dat blijkbaar ten departemente nog steeds in studie is.

•••

Ziehier dan wat ons partij-programma over het lager onderwijs en over de open- bare school zegt.

In een volgend· artikel willen wij nu de door prof. Gerretson opgeworpen vragen, mede in het licht van ons programma na- der onder ogen zien.

deR.

Openbare school en de doorbraak-gedachte

Bezinning in ezgen kring noodzakelijk

(Ingèzonden.)

In ons weekblad van 7 juli j.l. heeft het artikel ,.Godsdienstonderwijs op de openbare school", zeer mijn aandacht getrokken.

Wanneer ik veroorloof, op de in·

houd van dit artikel kritiek te hebben, dan staat mlj enerzijds de mogelijkheid van een discussie over dit onderwerp voor ogen; anderzijds interesseert mij de positiebepaling van het liberalisme ten aanzien van het verschijnsel, dat hier te lande met de term ,.doorbraa'k' 'wordt

aangeduid. ·

Met de schrijver van het bewuste arti- kel ben ik het eens, wp.imeer hij de jeugd kennis van de godsdienst· zou willen bij.

brengen uit een oogpunt van culturele vorming. Wij dienen ons m. i. echter te realiseren, dat er ouders zijn, die hun kinderen naar de openbare school stu-

r~n en die tevens prijs stellen op reli- gieuze vorming van deze kinderen.

Moeten de voorstanders van openbaar onderwijs het niet van harte toejuicherr dat deze categorie ouders kiest voor d~

openbare school? Zal deze categorie nog niet aanzienlijk groter kunnen worden wanneer subsidiëring van facultatief godsdienstonderwijs op de openbare school algemeen wordt?

Wanneer men het op prijs blijft stel- len, dat de openbare school een alge- mene school is (zal zijn) - hetgeen door vele voorvechters van de openbare school nadrukkelijk wordt betoogd -

dan zal men het m. i. ten zeerste waar- deren, dat door maatregelen als thans in Amsterdam getroffen, de openbu1·e school voor een groter perèenta~ van het -Nederlandse volk acceptabel wordt.

Vooral OOk in liberale kringen, waar men vanouds op de bres staat voor het openbaar onderwijs, zal men toch de groei van dit onderwijs zoveel mogelijk willen bevorderen. Daarom meen ik dat de liberalen hun stem wel degelijk kun- nen geven aan de subsidiëring van het facultatieve godsdienstonderwijs, mits er voldoende waarborgen zijn voor het fa- cultatieve karakter, hetgeen met name op het platteland vaak de nodige waak- zaamheid zal vereisen. (Hierbij heb ik vooral het niet den'kbeeldige gevaar van ..groepsdwang" op het oog).

Wat mij in het artikel van 7 juli ech- ter l_let meest trof, zijn de politieke over- wegmgen van de schrijver.

Er wordt gesproken van ,.enig onbe- hagen aan onze kant over de mogelijk- heden van politieke welgevalligheid v:oor groepen, die met grote belangstr.l- ling naar het socialisme gluren". En verder: ,,Wordt hier langs. geheel an- dere weg ook een onderwijs:steentje tot de doorbraak aangedra~n ?"

Bij het lezen van deze regels heb ik mij afgevraagd, hoe het nu eigenlijk met het politieke liberalisme gesteld is in <ie kring van .,Vrijheid en Democratie". Is men nu werkelijk zó bevreesd voor de altbreiding van het socialisme, dat men

~eer de nadruk op het adjectief .,poli- tiek" gaat leggen dan op het illbstan- tief ,.liberalisme"?

ik zou dit ten zeerste betreuren. Het verschijnsel van de doorbraak is een belangrijk verschijnsel, dan dat zij met de kwalificatie ,,vermaterialisering vim ons volksleven", zoals men die in pro- testants-christelijke en helaas ook in liberale kringen kan beluisteren, mag worden afgedaan. Juist als liberalen zouden wij het moeten toejuichen dat er - en daar ben Ik als niet-sodialist en als buitenkerkelijtke van overtuigd - een geestelijke structuurverandering op- treedt in het Nederlandse volk, die ve- len (voorlopig nog slechts een voor- hoede?) bewust de confessionele partijen doet verlaten.

Zeer zeker als liberalen; want staan wij geestelijk niet veel dichter bij men- sen, die vanuit hun geloofsovertuiging een persoonlijke politieke keuze doen dan bij degenen, die menen dat het christelijk geloof van hen vraagt zich aan te sluiten bij één der confessionele partijen? '

Wan~eer het aankomt op verdraag- zaamheid en op geesteliJke vrijheid hebben wtl dan veel te verwachten va~

de aanhangers der confessionele partijen?

Staan wij als liberalen niet · veel dichter

b~ de ,.doorbraa!k-christenen" dan bij de

;,lsolements-christenen"? · Moeten wij de doorbraak en alles, wat de doorbraak in de hand kan werken, afkeuren omde.t wellicht de ,.doorbraak- christenen" op de Partij van de Arbeid zullen .~aan stemmen? Leveren wij op deze wuze een constructieve bijdrage tot het scheppen van gezonde, politieke ver- houdingen in Nederland?

Ik meen het te moeten ontkennen.

In mijn vrees voor het groeiende socia- lisme zal ik beslist niet meegaan met die liberalen, die mét de confessionel•

partijen zo gaarne een halt toeroepen aan de doorbraak. Omdat het negatief la en omdat het onliberaal is. .

Wordt het niet hoog tijd, de.t men zich in liberale kring gaat bezinnen op de betekenis, die de doorbraak kan hebben voor het liberalisme? Hierbij komt de vraag aan de orde _of het politieke kli- maat in de V.V.D. zodanig is, dat deze partij, uiteraard met behoud van het liberale beginsel, ook een politiek tehuis Jtan . bieden voor .,doorbraak-christenen"

Leeuw~ea. Ir. E. TONKENS.

Onze Partij-secretari•

Ou bereikte het bericht, dat de heer D. W. Dettmeljer, honorair algemeea ae- cretaria der Partij, ter observatie In - lilekenhuls la opgenomen. Mevrouw Dett- meijer heeft desgevraagd medegedeeld, dat haar echtgenoot In erutlge mate overwerkt la eo volstrekte rust moet h~u­

den.

De beate wensen van alle leden der Partij gaan uit naar de familie Dett- meijer en wij hopen op een vool'llpoedlg volledig hersteL

C.ple VMr 4ne rubrieK N . . . ,

Mejuffr, ... H. ~. Aln...,_

..._. 16, HHrle-.

Doelmatige inkomstenbeldeding

Zoals bekend zal zijn, Ls onze orga..

nisatle aan~sloten bij de Ned. Huia..

houdraad.

Men heeft ons verzocht de aan- dacht te willen vestigen op een serie brochures betreffende doelmatige tn- komstenbesteding, uitgegeven door de N.H.R.

DeZe brochures zijn niet gescbre- ven als directe voorlichting voor het publiek, maar richten zich tot die- genen, die op een of andere wijze voorlichting geven en hier daarvoor materiaal vinden.

De brochures kosten f 0.40 of f 2.50 voor de serie van 7 stuks en kunnen betaald worden door middel van postgiro nr. 228950 penningm.

Stichting Ned. Huishoudraad te 's-Gravenhage.

De behandelde onderwerpen zijn:

Voeding; Doelmatige vakantiebeste.

ding; Omgang van de jeugd met geld; Sparen; Betekenis budget-sta~

tistieken; Gezinskrediet; Budgetpro- · biemen van de oude dag.

De meeste onderwerpen liggen niet zozeer op ons' terrein, maar naderen dit soms wel, met name de brochure over Gezinskrediet. Daarbij wordt · ook behandeld het afbetalingssys- teem, hierin genoemd: .,de gevaar- lijkste en tegelijk de meest voorko- mende vorm van verkoop op kre- diet". De brochure dateert van 1955, . waardoor de nieuwe beperkende be- palingen er nog niet in zijn opgeno- men. Het onderwerp is echter nog steeds actueel.

Welk een grote rol het kopen op afbetaling tegenwoordig speelt, blijkt . o.a. uit een krantenbericht volgens hetwelk de omzet in de bromfietsen-·

handel tot op een vierde verminderd is, sinds in juni j.l. de eerste .,aan- betaling" (is dat goed Nederlands·?)·

gesteld is op 30 %.

Fabrikanten en handelaren voelen.

zich ernstig gedupeerd omdat zij met belangrijke voorraden blijven zitten en er zijn ·zelfs al arbeiders ontslagen. Nu zal het wel niet mo- gelijk zijn maatregelen te bedenken waarbij niet iemand gedupeerd wordt, maar het bewijst welk een belangrijke factor het afbetalings.

systeem in het economische leven is geworden. Er zijn dan ook even over- tuigde voor- als tegenstanders.

Misschien is dit een onderwerp· (en de genoemde brochure) geschikt om eens op een middag van een vrou- wengroep behandeld te worden?

Komt men dan tot een bepaalde con- clusie dan zullen wij dat gaarne ver-

nemen. J. H. S.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

En toch moet hij „blijde zijn als niet blijde zijnde en deze wereld gebruiken als niet gebruikende” want „de tijd is kort.” Nog een kleine tijd en u zult

Nieuw is dat euthanasie in 2020 het vaakst thuis plaatsvond (54,2 procent, tegenover 45 procent vorig jaar) en minder vaak in ziekenhuizen (30,9 procent) of woonzorgcentra

Ekoplaza: Milieukeurmerk, biologisch, geen plastic (of gerecycled plastic) cosmetica verpakkingen (shampoo,.

Het lukt ons gewoon niet om zonder de extra investering in tijd en geld een klein beetje mee te kunnen doen in de samenleving.. Soms moeten we eerst allerlei kleine dingetjes

Broer trekt al vast zijn kousen aan, Want juf kamt Mientjes haar, Hij doet het liever maar alleen,.. Dan is hij

Want er zijn niet alleen fruitbo- men te vinden, maar ook andere bomen en planten, heggen voor vogels en takkenrillen waar veel dieren in weg kruipen.. Dit alles zorgt

Het ligt in de aard van zulk werk om niet duurzaam te zijn, en het zou nooit aangepakt moeten worden.. (Vertaling Joyce

De nos-redactie wordt merendeels bemand door jonge mensen, nemen we aan, ambitieuze journalisten voor wie wo ii en de Holocaust niet langer een afschrikwekkende historische