DE ZEVENTIENDE EEUW 12,1 (1996)
Signalementen p. 294
O. Bocrunia. Vluchtig imoiberJd. l)e
Nederland-se, /'VrtH.ir r» Ilaliammr vludltrlingnikrrlsrH in Londen, l.ï(>a-l.ïll.r>. I'melsc l u i l l
Thcologi-sclic Academie uitgaande van dc Johannes O a l v i j n s l i c h l i n g Kampen (uitgegeven in eigen beheer, Kampen, 1994). ix + 'M9 pp. ISBN 90-9006-956-9. ƒ40,- ( U i t s l u i t e n d , verkrijgbaar bij B. Bocrsma, Molcnweg la, 8001 BJ Elburg)
Deze mooie, helaas Nederlandstalige, studie voorziet in de lacunes die na de studies van Pettcgrec (1986) en Grcll (1989) in het on-derzoek naarde Londensc vluchtclingengc-mecntcn nog bestonden. Zo wordt voor het eerst dc Italiaanse gemeente beschreven, prosopografisch onderzoek verricht en dc handhaving van de kerkelijke tucht geanaly-seerd. Voornaamste bronnen zijn de acla van consistories en eoetns (de gezamenlijke vergadering van de v l i i c h l e l m g c n k e r k c n ) . Dc gevolgde methode combineert prosopo-grafisch en kwantitatiefondcrzoek à la Estè-bc/Vogler. Dc auteur ontkomt niet geheel aan de bezwaren die aan laatstgenoemde methode kleven.
Na een inleiding over achtergrond en his-toriografie van dc Londensc vluchtelingen-kerken beschrijft Bocrsma - beginnend bij het uitbreken van dc Opstand 1568 en eindi-gend bij dc val van Antwerpen 1503 - haar s t r u c t u u r en i n t e r n e en externe beleid, waarna hij met een vergelijking met (ïenève en Wezel afrondt.
De Londcnsc vluchtelingengeinecnlen blijken één keik te vormen, slechts om reden van taal in gescheiden compartimenten ge-deeld. Dc invloed van dc Londcnse bisschop is groot; die van de coctus neemt toe. Ambtsdragers worden voor liet leven be-noemd. Hun sociale status is gemiddeld die van de gegoede middenstand en is in dc Ita-liaanse kerk hogei en in dc I'Ynnse kerk lager dan in de Nederlandse. CJcogralischc her-komst van de meerderheid in dc laatste is Zuidncdcrlands. De predikanten zijn in doorsnee hoog opgeleid.
De toepassing van de kerkelijke tucht -kenmerkend voor het interne beleid - ge-schiedt /onder aanzien «les persoons. Dc I'Yansc kerkcraad houdt in vergelijking met
île Nederlandse meer dan drie keer zoveel leden van hel avondmaal af. Met feit dal Bocrsma alleen alhoudingen en a f s n i j d i n -gen telt en niet zaken die met een vermaning worden afgedaan, geeft overigens een verte-kend beeld.
I Iel externe beleid van het Nederlandse consistorie wordt beheerst door de kwestie van dc legitimiteit van geweld bij dc Op-stand. Veroordeling van de beeldenstorm verdeelt de gemeente. Instromende vluchte-lingen - voorstanders van het sanctioneren van geweld - stemmen in 1569 de zittende kerkcraad weg. Eerst in 1571 erkent men Oranje als wettige magistraat; vanaf dat moment wordt dc Opstand gesteund. Knap hcrdatccrt Bocrsma in dit verband het Con-vent van Wezel (1568) in juli 1371, als voor-bereiding op de synode van Einden in okto-ber. Aan dc Emdcnsc besluiten proberen de Londensc k c i k c n , onder tegenwerking van de Engelse autoriteiten, op eigen wijze ge-hoor te geven.
Een zekere kroniekslijl, herhalingen, on-beantwoorde vragen en onzorgvuldigheden ontsieren (leze overigens verdienstelijke stu-die, die met een aantal waardevolle bijlagen afsluit.
