Komt een man bij de dokter…
Over PSA en mictieklachten
11 november 2014
Prostaat Specifiek Antigeen
eiwit
geproduceerd door prostaatepitheel
verhoogd bij afwijkingen van de prostaat
prostaatontsteking
goedaardige vergroting
prostaatkanker
Prostaat Specifiek Antigeen
niet alleen bij kanker verhoogd
toch beste tumormarker
belangrijk als marker bij
screening / vroege detectie
stagering
beloop bij onbehandelde prostaatkanker
therapie respons
beloop na primaire therapie
Prostaat Specifiek Antigeen
0 - 3 ng / ml : 'normaal'
3 - 10 ng / ml : grijs
> 10 ng / ml : suspect
Prostaat Specifiek Antigeen
Kans op prostaatkanker bij verhoogd PSA
Afhankelijk van:
leeftijd
hoogte PSA
belaste familieanamnese
bevindingen RT en ECHO prostaat (verdacht en volume)
http://www.prostaatwijzer.nl/medical-risk-
calculators
Prostaatbiopten- complicaties
Pijn 7%
Koorts 6%
Haemospermie 27%
Haematurie 6%
Urosepsis ziekenhuisopname 2%
PSA bepalen: ja of nee
de feiten
Nederland per jaar 12.000 patiënten
waarvan 13% primair gemetastaseerd
per jaar overlijden er 2700 aan prostaatkanker
prostaatkanker
groeit over het algemeen langzaam (alleen opzet curatief behandelen indien levensverwachting > 10 jaar)
30% niet klinisch significant (en wordt dat ook nooit)
35 % andere doodsoorzaak
PSA bepalen: ja of nee
de feiten
screenen
(ERSPC en PLCO)Alle mannen > 55 jaar PSA
Reductie aantal sterfgevallen 1 op 1000 gescreende mannen (relatieve risicoreductie mortaliteit: 15%)
Overbehandeling; number needed tot treat 37
PSA bepalen: ja of nee
overwegingen
Internationaal advies: niet screenen op prostaatkanker
Probleem: macroperspectief versus individuele patiënt (en dokter
)Voor- en nadelen PSA bepalen zeer goed met patiënt bespreken, eventueel met behulp van de prostaatwijzer en:
https://www.thuisarts.nl/prostaatonderzoek/ik-wil-weten-
of-onderzoek-naar-prostaatkanker-zinvol-is
PSA bepalen: ja of nee
de toekomst
Alleen opsporen klinisch significante prostaatcarcinomen
Opmaken risicoprofiel:
RT
PSA (PSAD, free vs total)
PCA3 en TEMPRESS2-ERG fusion (urine)
MRI prostaat
PSA bepalen: ja of nee
de toekomst
Alleen actieve en agressieve vormen behandelen
Dus veel vaker ‘actief afwachten’
PSA < 10
maximaal 2 biopten positief
Gleasonscore < 7
Overwegingen - Beleid
Overweging
• trauma
• Metastasen
Te doen
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• X detail
• X Botscan
Plasklachten - anamnese
‘opslag’ of irritatieve klachten
frequency
urge
ongewild urineverlies
nycturie
‘
ontledigings’ of obstructieve klachten
verminderde straal
hesitatie
moeizaam op gang komen, persen
nadruppelen
nachtelijk ongewild urineverlies (retentie)
Plasklachten - onderzoek
Lichamelijk onderzoek
retentie, phimosis
Aanvullend onderzoek
LAB (PSA, nierfunctie)
Sed
ML
IPSS
FR
Plasklachten - DD
Obstructief
BPH
Urethrastrictuur
Meatusstenose
Phimosis
Bekkenbodemdysfunctie
Irritatief
UWI
OAB
Bekkenbodemdysfunctie
Urolithiasis
Blaascarcinoom (CIS)
Plasklachten – behandeling
(BPH / OAB)
https://www.bphkeuzehulp.nl/introduction
afwachten, leefstijl
medicamenteus
alfa blokker, 5 alpha reductase remmers
anticholinergica
operatief
desobstructie (TURP, Laser, Millin)
Botox (OAB)
Bekkenbodemdysfunctie (BBD)
Pijn (GE, onderbuik, perineum, rug, liezen)
Plasklachten
Defaecatieklachten
Seksuele klachten
Indien 2 of meer symptoomgroepen aanwezig BBD zeer waarschijnlijk
FT ( gespecialiseerde FT)
re-educatie, bekkenbodem ontspannende oefeningen en eventueel mictietraining
Overwegingen - Beleid
Overweging
• trauma
• Metastasen
Te doen
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• X detail
• X Botscan
Prostaatkanker
- inleiding
- risicofactoren
- klinisch beeld
- diagnostiek
- behandeling
- screening
De prostaat
Inleiding
Nederland
meest voorkomende kwaadaardige afwijking bij mannen (12.000/jaar)
2e doodsoorzaak t.g.v. Kanker (2700)
Mondiaal wisselende incidentie
Oorzaak onbekend
Risicofactoren
verhoogd risico
leeftijd
ras
positieve familie anamnese
dieet / overgewicht ?
Risicofactoren
geen relatie
vasectomie
sexuele activiteiten
radiotherapie
sociale / economische factoren
hormoon gebruik
Kliniek
afwijkend rectaal toucher
verhoogd PSA
incidenteel
lokaal beperkte tumor geen klachten
lokaal uitgebreide tumor obstructie / plasklachten
uitgezaaide tumor specifieke , aan uitzaaiingen gerelateerde symptomen
Diagnose
• Rectaal toucher
• PSA
• MRI prostaat
• Trans Rectale Echografie + biopten
Diagnostiek
ECHO geleid biopt
stadiering bij kanker
MRI prostaat
X Botscan
CT (MRI) thorax/abdomen
Behandeling
Curatie
(in opzet genezend)Chirurgie
– radicale prostatectomie (open, perineaal, laparoscopisch, robot)
Radiotherapie
– extern / interstitieel (brachytherapie)
Actief afwachten
Palliatie
('verzachtend' , niet genezend)'Waakzaam afwachten'
Hormonaal / Chemotherapie
Symptomatisch
Radiotherapie, Radionucletiden, Bisfosfonaten
Behandeling
Alternatief
Cryo
Primair – niet
Bij lokaal recidief na radiotherapie – mogelijk
HIFU
Nog geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat het een zinvolle behandeling is
Behandeling - gemetastaseerd
Chemotherapie
Docetaxel + Prednison
Jevtane
Tweede lijns hormonaal
Abiraterone
Enzalutamide
Behandeling - keuze
Met name bij het gelokaliseerde prostaatcarcinoom meerdere behandeling opties
Chirurgie
Radiotherapie
Extern
Intern
Actief afwachten
Na goede afwegingen pat/uroloog samen beslissem
keuzehulpen
screenen
actueel
methode : rectaal toucher , PSA
voor : vermindering morbiditeit en mortaliteit
tegen : overbehandeling
behandelcomplicaties
trials
screenen
Nederland : geen screening
bepalen PSA alleen op indicatie
– mictieklachten
– suspectie prostaatcarcinoom
– belaste familieanamnese
– verzoek patiënt
Prostaatkanker
wereldwijd meest voorkomende vorm van kanker bij mannen
screenen vooralsnog niet zinvol
(geen onderscheid tussen actieve en niet actieve vorm)
nog een boel te doen
bewustwording
goede voorlichting
verbeteren diagnostiek
verbeteren behandelingsmogelijkheden
Overwegingen - Beleid
Overweging
• trauma
• Metastasen
Te doen
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• X detail
• X Botscan
