1
Het programma van toetsing en afsluiting (PTA) beroepsgerichte programma’s in het vmbo
Voor het schoolexamen moet een school een Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) vaststellen.
Aan het PTA worden de volgende eisen gesteld (artikel 31 lid 2 en 3 van het Eindexamenbesluit VO)1 : Daarin staat:
Hoofdstuk III. Regeling van het eindexamen
Afdeling 1. Examenreglement en programma van toetsing en afsluiting Artikel 31. Examenreglement en programma van toetsing en afsluiting
1. Het bevoegd gezag van een school voor voortgezet onderwijs, respectievelijk de examencommissie vavo, stelt een examenreglement vast. Het examenreglement bevat in elk geval informatie over de maatregelen, bedoeld in artikel 5, en de toepassing daarvan, alsmede regels met betrekking tot de organisatie van het eindexamen en de gang van zaken tijdens het eindexamen, de herkansingsmogelijkheden van het schoolexamen, en wat scholen voor voortgezet onderwijs betreft, de samenstelling en het adres van de in artikel 5 bedoelde commissie van beroep.
Ten aanzien van de herkansing wordt in elk geval bepaald, in welke gevallen een herkansing mogelijk is. Ook kan worden bepaald dat tot die gevallen kunnen behoren gevallen dat de kandidaat door ziekte of ten gevolge van een bijzondere van zijn wil onafhankelijke omstandigheid, niet in staat is geweest, aan de desbetreffende toets deel te nemen.
2. Het bevoegd gezag van een school voor voortgezet onderwijs, respectievelijk de examencommissie vavo, stelt jaarlijks voor 1 oktober een programma van toetsing en afsluiting vast, dat in elk geval betrekking heeft op het desbetreffende schooljaar. Het programma vermeldt in elk geval:
a. welke onderdelen van het examenprogramma in het schoolexamen worden getoetst, b. de inhoud van de onderdelen van het schoolexamen,
c. de wijze waarop en de tijdvakken waarbinnen de toetsen van het schoolexamen plaatsvinden, de herkansing daaronder mede begrepen,
d. de wijze van herkansing van het schoolexamen, alsmede
e. de regels voor de wijze waarop het cijfer voor het schoolexamen voor een kandidaat tot stand komt.
3. Het examenreglement en het programma van toetsing en afsluiting worden door de directeur voor 1 oktober toegezonden aan de inspectie en verstrekt aan de kandidaten.
In het kader van de pilot hoeft het PTA voor de profielen waarmee een school deelneemt aan de pilot pas op 1 december worden vastgesteld en toegezonden aan de onderwijsinspectie.
Niet veranderen in examenperiode
Als een PTA een keer is vastgesteld mogen er in het lopende schooljaar/of de periode waarin examen wordt gedaan geen wijzigingen meer worden aangebracht. Als het PTA betrekking heeft op twee (of meer jaren) mogen er dus in die jaren voor de leerlingen waarvoor het PTA geld geen veranderingen worden doorgevoerd. (geen nieuwe methode, geen andere toetsen, geen andere onderwerpen).
1. Voor meer informatie kijk op: http://wetten.overheid.nl/BWBR0004593/geldigheidsdatum_03-11-2011
2
Keuzedelen moet profiel mag
PTA format
PTA voor elk vak/keuzedeel
Het schoolexamen heeft betrekking op die onderdelen van het examenprogramma die met een schoolexamen afgesloten moeten worden (de keuzedelen).
Het schoolexamen mag ook betrekking hebben op onderdelen die in een ander profiel dan het gekozen profiel met een centraal examen worden afgesloten (de profieldelen). Als (delen van) profieldelen in een schoolexamen worden getoetst moet dat verwoord zijn in het PTA.
Veel scholen toetsen in het kader van het schoolexamen ook de profieldelen waarin een leerling centraal examen doet. Dat mag, maar deze toetsen moeten dan wel opgenomen zijn in het PTA en in het PTA moet staan op welke wijze de cijfers behaald voor deze profieldelen meetellen bij het bepalen van het cijfer voor het schoolexamen.
Tellen cijfers behaald voor profieltoetsen niet mee bij het bepalen van het schoolexamencijfer dan hoeven deze toetsen ook niet in het PTA opgenomen te worden.
Voor elk onderdeel (profiel en/of keuzedeel) dat deel uit maakt van het schoolexamen stelt de school een PTA op.
Op welke wijze de school keuzedelen afsluit is aan de school, dat kan door één of meer toetsen per keuzedeel, dat kan ook door één toets over alle door de leerling gevolgde keuzedelen. Op het eind moet er wel per keuzedeel een cijfer zijn.
Keuzedelen kunnen nooit alleen met theorietoetsen worden afgesloten, er moet ook altijd praktijk getoetst worden, de doelen in de keuzedelen bevatten immers altijd praktijkcomponenten.
Het is aan de school een format te kiezen/ontwikkelen voor het PTA, als de onderdelen die in het PTA maar in het format aan de orde komen.
Voor de herkenbaarheid van en de communicatie over de PTA’s is het raadzaam één format af te spreken.
De PTA voor verschillende vakken kunnen allemaal deel uitmaken van het Plan van Toetsing en Afsluiting dat aan leerlingen beschikbaar wordt gesteld. De leerling kan dan zelf het PTA van de vakken die hij volgt opzoeken.
Omdat vooraf vaak niet bekend is welke keuzedelen een leerling volgt is het raadzaam een PTA te maken voor elk keuzedeel dat de school aanbiedt, een leerling kan dan in het totale PTA zelf zien op welke manier het door hem gekozen keuzedeel wordt afgesloten.
Voorbeeld: format programma van toetsing en afsluiting (PTA) Naam keuzedeel:
1. periode 2. (deel-)taak (zie concept- examenprogramma)
3. inhoud
(onderwijsprogramma) 4. toetsvorm 5. herkansing j/n 6. wijze van herkansing
7. Berekening cijfer schoolexamen:
Het PTA heeft betrekking op de periode waarin leerlingen schoolexamen doen. Deze periode kan twee (of meer) schooljaren omvatten, maar zich ook beperken tot één schooljaar (bijv. alleen het vierde leerjaar, als de schoolexamens alleen in dat jaar afgenomen worden).
Alle toetsen die meetellen bij het bepalen van het cijfer voor het schoolexamen vallen onder het PTA.
Voortgangs- en diagnostische toetsen worden niet in het PTA opgenomen.
3
Ad. 3 De inhoud
In het examenprogramma zijn de (deel-)taken in algemene formuleringen geformuleerd. Dat maakt het voor de school mogelijk een eigen onderwijsprogramma met regio specifieke inhouden aan de
(deel-)taak te geven.
Deze onderdelen moeten in het examenprogramma verwoord worden. De beschrijving van de leerstof die getoetst wordt moet zo zijn dan de leerling niet voor verrassingen komt te staan (dat er iets getoetst wordt wat hij niet vooraf wist, als hij het PTA gelezen had).
Voor het schoolexamen maakt de school een keuze uit de landelijk beschikbare keuzedelen bij de profielen en vrij te ontwikkelen keuzedelen. Een leerling kiest minimaal 4 keuzedelen uit het aanbod van de school. Eén (1! Per leerling) keuzedeel mag door de school zelf ontwikkeld worden.
Ook profieldelen van een ander profiel kunnen als keuzedelen worden aangeboden en worden dan afgesloten met een schoolexamen. Als de school hiervoor kiest moet er voor die profieldelen een PTA ontwikkeld worden.
Als een school ervoor kiest profieldelen van het profiel waarin de leerling centraal examen doet ook te toetsen tijdens het schoolexamen, dan moeten ook voor deze delen PTA’s ontwikkeld worden en moet aangegeven worden hoe het cijfer van dit/deze schoolexamens meetelt bij het berekenen van het schoolexamencijfer.
Let op: leerlingen beschikken meestal niet over het examenprogramma. Het alleen vermelden van een code van een keuzedeel in het PTA is dus niet voldoende. Bij de (deel)taken moet tekst staan waaruit blijkt welke deeltaken een leerling moet beheersen om het schoolexamen met succes af te kunnen leggen. Ook het verwijzen naar paragrafen van een boek is in hier niet voldoende.
De onderliggende kennis, inzichten en deelhandelingen van een keuzedeel kunnen worden beoordeeld.
Voorwaarde is dat de opgaven en opdrachten om die kennis, inzichten en deelhandelingen te beoordelen, altijd een relatie hebben met de opgave(n) die de kandidaat krijgt voor uitvoering van de(deel-)taak. (vergelijk de minitoetsen bij het CSPE).
Ad. 1 Periode
Met de periode geeft de school aan in welke perioden van het schooljaar de toetsen van het schoolexamen afgenomen worden. Volstaan kan worden met het vermelden van de toetsperioden die de school hanteert.
Bijvoorbeeld: week 42, of week 34 t/m 42, of periode 1.
In het PTA hoeven niet de precieze data en het tijdstippen van de toetsen vermeld te worden.
Ad. 2 De (deel-)taak en doelen
Voor het schoolexamen maakt de school een keuze uit de landelijk beschikbare keuzedelen bij de profielen en vrij te ontwikkelen keuzedelen. Een leerling kiest minimaal 4 keuzedelen uit het aanbod van de school. Eén (1! Per leerling) keuzedeel mag door de school zelf ontwikkeld worden.
Ad. 4 De toetsvorm
Bij de beoordeling van de (deel-)taak gaat het om de beoordeling van samenhangende kennis, inzicht, vaardigheden en houdingen en de toepassing ervan in theorie en in de context van het keuzedeel.
De beoordeling van de verscheidenheid aan gedragsaspecten vraagt een mix van toetsvormen en beoordelingsmethoden.
Op het niveau van het PTA kan worden volstaan met een algemene aanduiding van de toetsvormen, bijvoorbeeld:
‘schriftelijk’, ‘mondeling’, ‘dialoog’, ‘luisteropdracht’ of een ‘praktijkopdracht’.
Keuzedelen kunnen nooit uitsluitend met theorietoetsen worden afgesloten, er moet ook altijd praktijk getoetst worden, de doelen in de keuzedelen bevatten immers altijd praktijkcomponenten.
4
Ad. 5 De herkansing
Ad.6 Wijze van herkansing
Ad. 7 Het cijfer voor het schoolexamen
Van elke toets wordt aangegeven of de leerling die kan herkansen. Een belangrijke voorwaarde bij een herkansing is, dat de herkansingstoets en de oorspronkelijke toets gelijkwaardig zijn.
De wijze van herkansen wordt hier aangegeven met een eventuele toelichting.
De beoordeling van de (deel-)taak doet een uitspraak over hoe goed de leerling de betreffende (deel) -taak heeft uitgevoerd. Met andere woorden, hoe handelingsbekwaam is de leerling. De behaalde resultaten op de toetsen van de doelen in de (deel-)taak maken deel uit van de beoordeling van die handelingsbekwaamheid. Het behaalde resultaat wordt uitgedrukt in één schoolexamencijfer.
Uit bovenstaande beschrijving zou de suggestie gewekt kunnen worden dat een keuzedeel met één toets moet worden afgesloten. Dat is niet het geval, de afsluiting van een keuzedeel kan uit meerdere toetsen bestaan, bijv.
een theorietoets en een praktijkopdracht. Als dat zo is moeten al die toetsen wel in het PTA vermeld worden.
5 Bijlage 1 checklist PTA
Het PTA
27 november 2014
Bijlage 1 checklist PTA
Checklist: PTA
onderwerpen2 checkpunten ja nee
1. periode - Zijn de perioden vermeld?
- Zijn de toetsen evenredig gespreid over de tijdvakken?
- Wordt een te grote werkdruk bij de leerlingen voorkomen?
2. (deel-)taak - Is de gehele (deel-)taak opgenomen in het pta?
3. inhoud - Zijn de (deel-)taak en de doelen geconcretiseerd in inhouden?
- Hebben de inhouden een regio specifieke of schooleigen invulling?
4. vorm van de
toets - Past de vorm van de toets bij de inhoud en het niveau van de toets?
5. herkansing - Is van elke toets aangegeven of die herkanst kan worden?
6. wijze van
herkansing - Is de herkansingtoets gelijkwaardig aan de eerste toets?
7. totstand-
koming cijfer - Is aangegeven hoe de behaalde cijfers worden omgerekend naar een SE cijfer?
8. pta - Stelt het bevoegd gezag het examenreglement vast?
- Verstuurt de directie het pta naar de inspectie?
- Verstrekt de directie het pta aan de kandidaten/ouders?
9. toezicht en
evaluatie - Wordt het PTA geëvalueerd?
- Worden externen bij de evaluatie van het PTA betrokken?
- Worden verbeteringen doorgevoerd?
- Is het pta in overeenstemming met het toetsbeleid?
- Is het pta geschreven in voor leerlingen en ouders begrijpelijke taal?
- Wordt gerapporteerd over de kwaliteit van het pta?
2 De onderwerpen 1.1 tot en met 1.7 van het pta zijn voorgeschreven in artikel 31 van het Eindexamenbesluit VO (2011). Geraadpleegd op 16 oktober 2012 van website:http://wetten.overheid.nl/BWBR0004593/geldigheidsdatum_03-11- 2011#HoofdstukIII
2. De onderwerpen 1.1 tot en met 1.7 van het pta zijn voorgeschreven in artikel 31 van het Eindexamenbesluit VO (2011). Geraadpleegd op 16 oktober 2012 van website:http://wetten.overheid.nl/BWBR0004593/geldigheidsdatum_03-11-2011#HoofdstukIII
6
Het PTA 27 november 2014 Voorbeeld Format PTA Naam keuzedeel: 1. periode2. (deel-)taak (zie concept- examenprogramma) 3. inhoud (onderwijsprogramma)4. toetsvorm5. herkansing j/n6. wijze van herkansing 7. Berekening cijfer keuzedeel:
Berekening cijfer schoolexamen:
