College
[Geef tekst op]
-
Evaluatie ja/ja-sticker
Onderzoek, Informatie en Statistiek [Geef tekst op]
-
Evaluatie ja/ja-sticker
Onderzoek, Informatie en Statistiek
Raadsinformatiebrief
Aan Raad
Portefeuillehouder Liselotte Franssen
Onderwerp Motie ja-ja-sticker en ongeadresseerd drukwerk
Datum 20-01-2021
_________________________________________________________________________________
_
Kennisnemen van
De raad is beloofd dat de wethouder in januari 2021 met een antwoord komt op de motie als de evaluatie van de gewijzigde inzameling is afgerond. Door de drukke raadsagenda blijkt behandeling van de evaluatie in de raad pas mogelijk op 23 maart. Het college wil de belofte voor de motie nakomen door middel van deze raadsinformatiebrief.
Inleiding
Amsterdam besloot als eerste Nederlandse gemeente de verplichte positieve actie voor ongewenst drukwerk in te voeren per 1 januari 2018. Hoewel de reclamesector dit aanvocht bij de rechtbank hebben de gemeenten Rotterdam, Gouda, Utrecht, Tilburg, Den Haag, Leiden, Nijmegen, Ridderkerk, Zaanstad en Amstelveen in een motie de VNG gevraagd het voortouw te nemen om tot een
gezamenlijke eenduidige gemeentelijke aanpak te komen voor de invoering van een ja-ja sticker voor de gemeenten die tot de invoering daarvan besloten hebben. De VNG ziet dit vooralsnog niet als haar taak.
Op 17 december 2019 werd motie 16 van D66 en Pro Actief Goirle behandeld waarin het college werd verzocht voor 1 mei 2020 met een concept-raadsvoorstel te komen voor de invoering van een ja-ja sticker in de gemeente Goirle.
De hierboven genoemde gemeenten hebben allen pas sinds 2020 of dit jaar de ja-ja sticker ingevoerd. Daardoor is alleen van Amsterdam informatie beschikbaar (2 evaluaties en CBS- gegevens). De informatie van Amsterdam wordt als basis genomen voor de raadsinformatiebrief inzake de meerwaarde van een ja-ja sticker in Goirle.
Informatie
Sinds 2018 heeft de gemeente Amsterdam een opt-in-systeem met een standaard afspraak dat alle brievenbussen zonder sticker het volgende drukwerk blijven ontvangen:
• ongeadresseerde huis-aan-huis bladen
• ongeadresseerde bladen en drukwerk van vrijwilligers en andere non-commerciële initiatieven en organisaties
Uit een door Afdeling Onderzoek, Informatie en Statistiek van de gemeente Amsterdam
representatief verricht onderzoek, dat 3 maanden na invoering werd verricht, kwamen de volgende inzichten naar voren.
Bladnummer Datum
2 20 januari 2021
341,0
323,3
278,8
238,4
28,5 33,4 22,5 20,0
2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019
restafval (na)bij huis papier
Gebruik van stickers voor
2018 in 2018
nee-nee sticker 26% 26%
nee-ja sticker 27% 27%
niets 47% 28%
ja-ja sticker n.v.t. 19%
draagvlak voor invoering ja-ja sticker n.v.t. 84%
Intentie geen ja-ja sticker te plakken n.v.t. 50%
Onbekend met mogelijkheden eigen folder keuze n.v.t. 49%
Uit een tweede, breder uitgevoerd onderzoek na vier maanden geeft gemiddeld 13,8% van de respondenten aan hun brievenbus met een ja-ja sticker te hebben beplakt. Andersom heeft 86,2%
geen ja-ja sticker geplakt.
Geclaimde meerwaarde in kilogram grondstoffen twijfelachtig
Op basis van de onderzoeksresultaten schrijft dezelfde onderzoeksafdeling van Amsterdam een behaald resultaat toe van naar verwachting gemiddeld 14 kg papier per brievenbus is bespaard;
gemiddeld 6,2 kg per inwoner in Amsterdam. Echter in grafiek 1 geven CBS-gegevens geen basis voor deze berekening.
Figuur 1. Amsterdam: trend huishoudelijk restafval en oud papier in kg/p/j (bron: CBS).
Uit de onderliggende cijfers van grafiek 1 zijn de volgende inzichten verkregen.
2007 2017 2018 2019
papier 33,4 21,3 20,7 20,0
afname 1,3 kg/p/j 0,65 kg/p/j restafval 325,9 250,1 244,0 238,4 afname 6,9 kg/p/j 6,7 kg/p/j
Uit de tabel blijkt de gemiddelde daling van zowel papier als restafval tot en met 2017 het sterkst.
Deze trends duiden geheel niet op een effect dat is veroorzaakt door de ja-ja sticker. De trends zijn generiek voor Nederland en kunnen worden toegeschreven aan de financiële crisis van 2008-2013 en digitalisering. Onduidelijk is wat de oorzaak is van het verschil tussen de verwachting van 14 kg en de CBS-cijfers. Op basis van dit inzicht is de veronderstelde Amsterdamse theoretische besparing van op reclamedrukwerk als gevolg van de invoering van het opt-in-systeem zeer twijfelachtig.
Bladnummer Datum
3 20 januari 2021
0 20 40 60 80 100 120
2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019
Gilze en Rijen Goirle Hilvarenbeek Oisterwijk Nederland Amsterdam
op de markt gebracht
Om externe factoren als digitalisering in het perspectief te plaatsen van “vermijdbaar verspild papier” is in figuur 2 het op de markt gebracht volume weergegeven (dikke zwarte lijn, inclusief bedrijfsmatig papier en karton). Het gemiddelde inzamelresultaat van Nederland, Amsterdam (referentiegemeente), Goirle en haar buurgemeenten is in dezelfde figuur opgenomen, zodat een goed beeld wordt verkregen van de effectiviteit van de inzamelsystemen voor oud papier in de betreffende gemeenten.
Figuur 2. Trend vermarkt en ingezameld papier en karton voor Nederland,Amsterdam,Goirleenbuurgemeenten (bron: CBS, PRN1 en Nedvang1, cijfers 2020 komen pas later beschikbaar in 2021).
1 Papier Recycling Nederland en Nedvang zijn de uitvoeringsorganisaties voor producentverantwoordelijkheid voor respectievelijk niet-verpakkingen en verpakkingen van papier en karton (cijfers beschikbaar vanaf 2014).
Figuur 2 bevat veel informatie die als volgt kan worden gelezen:
1) Op de markt gebracht papier ‘niet-verpakkingen’ is sterk gedaald en door de toenemende pakketservice groeit het aandeel verpakkingen.
2) Goirle en buurgemeenten hebben tot 2019 bovengemiddeld meer papier ingezameld.
3) Amsterdam heeft altijd fors minder papier ingezameld.
Goirle heeft ander vertrekpunt dan Amsterdam (en andere dichtbevolkte gemeenten)
Uit figuur 2 kan worden afgeleid dat Goirle driemaal meer papier heeft ingezameld dan Amsterdam.
Dit verschil wordt enerzijds door een cultureel en anderzijds een systemisch aspect veroorzaakt. Tot de komst van de P/PMD-container heeft het verenigingsleven altijd de papierinzameling verzorgd.
Inwoners konden op deze wijze hun eigen verenigingsleven sponsoren, waardoor de bereidheid om papier gescheiden in te zamelen meer geworteld is in de samenleving. De tweede oorzaak van het grote verschil tussen Goirle en Amsterdam ligt in het gebruikte inzamelsysteem. Amsterdam en de initiatiefnemers van de VNG-motie gebruiken allemaal een systeem waarbij inwoners al hun afval moeten sorteren bij brenglocaties (boven- en ondergrondse verzamelcontainers). Daarbij is het serviceniveau (aantal containers) voor restafval doorgaans hoger dan voor grondstoffen zoals papier en PMD.
Wijziging van de inzamelservice is effectief
Sinds 1 oktober 2019 ligt de serviceprikkel gunstiger voor grondstoffen in Goirle. Zoals in de inleiding vermeld zal de evaluatie van de gewijzigde inzamelservice worden behandeld in de raadsvergadering op 23 maart. Met betrekking tot de ja-ja sticker ontvangt u de volgende hieruit beschikbare relevante informatie over de effectiviteit van de inzamelservice.
Bladnummer Datum
4 20 januari 2021
Figuur 3. Goirle: trend fijn restafval (in containers verzameld (na)bij huis).
De hoeveelheid restafval is met 50,5% afgenomen ten opzichte van 2016. Uit de sorteeranalyse van de het restafval in Goirle bevond zich omgerekend 14,7 kg papier in 2014. Op grond daarvan kan worden afgeleid dat grondstoffen in het restafval beter zijn gescheiden in 2020, mogelijk zelfs een halvering van papier in het restafval.
Invoering vergt een aanzienlijke inspanning van gemeente én inwoners
De kracht van een ja-ja sticker zit in het regelen van een verbod op ongeadresseerd drukwerk in de Afvalstoffenverordening. Daarmee neemt de gemeente ook de verantwoordelijkheid voor naleving daarvan, terwijl de regelgeving voorziet in verantwoordelijkheid van de betreffende sector. Met deze extra gemeentelijke taak dient het beleid voor papier letterlijk te worden omgekeerd en een
aanzienlijke inspanning te worden geleverd:
• Naast aanpassing van de Afvalstoffenverordening en bijbehorend uitvoeringsbesluit vergt de invoering van een ja-ja sticker daarom intensieve voorlichting over het verschil tussen ‘ja-ja’
(opt-in) en ‘nee-ja’ (opt-out).
• Het verschil tussen een opt-in en opt-out kan verwarrend zijn voor veel inwoners; het vergt een inspanning van mensen die ongeadresseerd drukwerk willen blijven ontvangen. Dat staat haaks op het ingeburgerde beeld van een nee-nee of nee-ja sticker (opt-out).
• De lokale reclamesector dient te worden geïnventariseerd en vervolgens geïnformeerd.
Vervolgens dient de verspreiding van de ja-ja sticker met een voorlichtingscampagne te worden uitgevoerd. Hierna is een permanente controle met eventuele handhaving noodzakelijk op verspreiders van ongeadresseerd drukwerk.
De hiermee gemoeide energie kan ook worden ingezet om de nee-nee en nee-ja sticker beter te promoten. Dat geeft mogelijk een vergelijkbaar resultaat zonder verwarring voor inwoners.
Kosten en baten
De kosten en baten dienen ecologisch en economisch te worden benaderd. Het behoeft geen uitleg dat geen ongeadresseerd drukwerk ontvangen ecologisch beter is dan ontvangen en vervolgens recyclen of nog slechter zoals voornamelijk in Amsterdam: inzamelen van papier als restafval en vervolgens verbranden. Zoals eerder vermeld bij figuur 1 lijkt er geen effect te zijn opgetreden.
Met een sterk dalende hoeveelheid restafval én op de markt gebracht volume aan papier en karton is de vraag derhalve in welke mate er daadwerkelijk ecologisch voordeel zal optreden door invoering van een opt-in in Goirle.
194
153
122 110
96,0
2016 2017 2018 2019 2020
-50,5%
Bladnummer Datum
5 20 januari 2021
De kosten voor invoering zijn door Amsterdam indertijd geraamd op omgerekend € 0,54 per huishouden en € 0,55 voor structurele communicatie. Tilburg heeft omgerekend € 0,65 per huishouden gereserveerd voor de invoering. Op de schaal van Goirle zullen deze bedragen naar verwachting hoger dan € 1,00 zijn, ofwel circa € 10.000 voor de invoering en mogelijk ook structureel voor communicatie. Voorts dient extra budget te worden gereserveerd voor toezicht en handhaving.
Hiervoor geven beide gemeenten geen raming.
Naast deze kosten dalen de opbrengsten van door minder ingezameld papier. De resultaten van Amsterdam in overweging nemende zal deze daling voor Goirle als gevolg van een ja-ja sticker verwaarloosbaar zijn ten opzichte van de dalende trend als gevolg van de digitalisering. Desondanks zullen lagere baten moeten worden vertaald in een hogere afvalstoffenheffing.
Bevinding
De invoering van de ja-ja sticker in Amsterdam heeft zich niet vertaald in een meetbaar beter resultaat. De dalende trend van restafval en papier is sterker geweest vóór in plaats van ná de
invoeringsdatum. Daarnaast blijkt uit de enquêtes dat 50% van de respondenten geen ja-ja sticker wil plakken en 49% onbekend is met de mogelijkheden van digitale folders.
Door het effectievere inzamelsysteem van Goirle in combinatie met een halvering van het restafval zal het effect van de ja-ja sticker zeer beperkt zijn voor Goirle. Daarbij dient Goirle bovendien structurele meerkosten te nemen voor een verantwoordelijkheid die momenteel ligt bij de sector.
Op grond van bovenstaande bevindingen wordt het college geadviseerd geen ja-ja sticker in te voeren. Als alternatief kunnen de al bekende nee-nee en nee-ja stickers nogmaals onder de aandacht worden gebracht al dan niet met de verwijzing naar de mogelijkheden voor digitale folders.
Vervolg
Niet van toepassing.
Communicatie Niet van toepassing.
Bijlagen
Niet van toepassing.
