Presentaties

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling

BlueCity

Rotterdam

7 februari 2017

Programma onder leiding van Ruben Maes:

Circulaire gebiedsontwikkeling: inleiding door Prof. dr. Ellen van Bueren, TU Delft Casus Haarlemmermeer: circulaire gebiedsontwikkeling Lincoln Park

Korte film en presentatie door Paola Huijding van Platform31

Casus Apeldoorn en Dordrecht: ontwerpend onderzoek in naoorlogse woonwijken Door Over Morgen – Daniël van Staveren en Thijs Aarden,

Urbanos - Pepijn Verpaalen en MUST - Wouter Veldhuis Wat gaan we doen in 2018? In gesprek met;

Ferdi Licher programmadirecteur Bouwen en Energie, ministerie BZK Jeroen Pepers algemeen directeur Aedes

Fries Heinis algemeen directeur Bouwend Nederland Hamit Karakus algemeen directeur Platform31

Floris Alkemade Rijksbouwmeester

Daan Zandbelt Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving

Prof. dr. Ellen van Bueren

Hoogleraar TU Delft

Urban Development Management

1

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

VAN CE TOT CIRCULAIRE GEBOUWEN EN GEBIEDEN:

KWESTIE VAN OPSCHALEN?

Prof.dr. Ellen van Bueren, 7 februari 2018

2

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

CE: van verbluffende eenvoud?

http://blog.exportleadership.com/

2015/11/04/the-circular-economy- from-waste-to-wealth/

3

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

4

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Materiaal Component

Gebouw

Product

Maar: welk ‘product’ hergebruiken?

5

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018 ₅

Op welk schaalniveau?

Global supply chains

Lokale ambities

6

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Materialen en producten:

wereldwijde stromen & supply chains

7

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

•  Timing

•  Kwaliteit (publieke en private normen)

•  Kwantiteit (hoeveelheid)

•  Informatie (kenbaarheid materialen)

•  BIM

•  Gebouwenpaspoort

•  Business case?

Uitdagingen hergebruik bouwmaterialen:

matching van vraag en aanbod

8

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Matching: marktplaatsen en makelaars

Gerko Brouwer – De Binckhorst

https://www.oogstkaart.nl/

Jan Henk Welink – TU Delft

9

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Prospecting the Urban Mines of the Future – PUMA (AMS)

Fragments of the maps representing the urban mine for copper (blue) and steel (red). Lighter colors represent higher metal contents.

De stad als mijn van materialen en hulpbronnen?

10

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Circulaire gebiedsontwikkeling: sluiten van kringlopen

11

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Source: Metabolic

Methode: Lokale input – output analyse

12

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Binckhorst

13

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Better Airport Regions, een NWO-VerDuS project Better Airport Regions, een NWO-VerDuS project

Energie-uitruil in de Schipholdriehoek

Voor een Better Airport Region moet in de Schipholdriehoek energie-uitruil tussen warmte en koude als randvoorwaarde voor ontwikkeling worden gesteld.

Better Airport Regions project (NWO Verdus)

Verbinden vraag en aanbod warmte en koude

Risico’s nexus:

•  Dure infra

•  Leveringszekerheid

•  Kwaliteit

•  Aansprakelijkheid

•  Suboptimalisatie

•  Lock in?

14

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Z

Meerdere circulaire projecten

•  Tijdelijk gebruik grond en gebouwen

•  Hergebruik van materialen, gebouwen, gebied

•  Uitwisseling grondstoffen: duurzame sanitatie

Buiksloterham

15

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Circulair gebouwde omgeving: Stromen

Gebieden Actoren

Stedelijke ontwikkeling

Koppelen stromen ?

Ecopolis strategie

(S. Tjallingii)

16

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Van CE tot Circulaire Gebouwen en Gebieden:

Kwestie van opschalen?

Veel aandacht voor recycling, minder voor reduce en reuse

Aandacht voor gebieden vooral vanuit

‘stromen’

Circulair zonder business case?

Te zeer technisch project, gebied:

complex proces

Governance complexiteit circulariteit

Initiatiefnemers:

Gebouwde omgeving Natuurlijke omgeving

Gebouwen

Componenten Steden

Publiek

Privaat Aantal & varieteit

stakeholders Hoog

Laag Definitie circulair:

Ambigu

Eenduidig, meetbaar

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

18

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Circulair gebouwde omgeving: Stromen

Gebieden Actoren

Stedelijke ontwikkeling

Koppelen stromen ?

Ecopolis strategie (S. Tjallingii)

Al doende leren over:

•  Concepten

•  Strategieën

•  Instrumenten

•  Organisatievormen

•  Waardemodellen

•  Gebiedskwaliteit

•  Placemaking

•  …

19

prof. dr. Ellen van Bueren

Seminar Circulaire Gebiedsontwikkeling Platform31 & CRa, 7-2-2018

Van CE tot Circulaire Gebouwen en Gebieden:

Geen technisch project, maar complex proces

HAARLEMMERMEER

Casus Lincolnpark

Paola Huijding

Uitgangspunt Masterclasses

Een duurzame leefomgeving houdt rekening met de reductie van de huidige ecologische voetafdruk.

Circulaire bouwen kan hieraan bijdrage.

Ecologische voetprint (WNF) meet in wereldhectare (gha) hoeveel ruimte nodig is voor de productie van wat we gebruiken en de opname van CO2 die we uitstoten.

Nederland (2008): 6gha/persoon

Beschikbaar: 1,8gha/persoon (het eerlijke aarde aandeel)

Beschikbaar 2050: 1,5gha/persoon

London 2000 – Ken Livingstone – 6,63gha/persoon

reductie ecologische voetprint NL

Ecolife - 2014 – Milieudefensie

Ambitie

Haarlemmermeer:

Energieleverend

Ruimte in

stedenbouwkundig plan en invloed op

ontwerp van

gebouwen.

reductie ecologische voetprint NL

Ecolife - 2014 – Milieudefensie

Kansen voor circulariteit en

innovatie.

Stap 1

• Bepaal je ambities Waarom ontwikkel ik?

Duurzaam programmeren voor gebied/gebouw: materialen, energie, biodiversiteit en ecosystemen, adaptiviteit en veerkracht, water,

maatschappelijke waarde,

Stap 2 t/m stap 4

• Selecteer je partners Hoe ga ik samenwerken?

Creëert ruimte voor innovatie.

• Stel je criteria vast Wat vraag ik aan mijn partners?

Ambities worden vertaald naar een programma van criteria waarop marktpartijen kunnen inschrijven.

• Monitor je resultaten Heb ik mijn doel gehaald?

Hergebruik van materialen

G-star gebruikt plastic van PET-flessen als vervanging van de synthetische garen in hun spijkerbroeken.

Hiervoor is een nieuwe techniek ontwikkeld.

Innovatie kan een stap verder gaan dan recycling. In plaats van PET-flessen produceren om water te kunnen transporteren,

ontwikkelde de Engelse start-up Ooho ´draagbaar´ water.

Voor een optimale circulaire economie moet de opgave op een cross-sectorale

wijze benaderd worden.

2018

Circulaire aanpak op wijkniveau

100

Aardgasvrije

wijken

Apeldoorn De Maten

Meten met vier Maten

must

De Maten Apeldoorn

11.000 woningen 4 winkelcentra 11 basisscholen

2 middelbare scholen bedrijventerrein 27.000 inwoners

537 inwoners op bijstandsniveau gem. inkomen € 34.000,--

must

De groenste wijk van Apeldoorn

55% openbare ruimte Matenpark 30 hectare Kanaalpark 8 hectare

must

Slijtage van openbare ruimte

must

Ontworpen op de auto

must

Circulaire economie

van de openbare ruimte

must

Beheer en onderhoud

Kostenpost Exploitatie en liquiditeit

Verdienmodel

De openbare ruimte van kostenpost naar verdienmodel

must

Ons denkkader

must

Collectiviseren Privatiseren Disruptieve innovatie

Gefaseerde transitie

Denkkader

must

Collectiviseren Privatiseren

Online Koo-op

Disruptieve innovatie

Gefaseerde transitie

Business as usual Buur VVE

4 scenario’s

must

4 Scenario’s

BuurVVE_Koo-op_Business as usual _Online

must

Buur VVE

kleine stapjes

eenvoudige technieken

betaalbaar

socialisme

collectiviseren

burgerinitiatieven

faciliteren

begeleiden

emancipatie

conservatief

inspraak

gemeenschap

gemeenschap en lokale identiteit

bottum-up

de burger

zeggenschap

coach

samen

buurt- en wijkcollectieven

must

ApeldoornRein

Gemeente Apeldoorn

Speeltuinvereniging

Don Bosco jeugdcentrum

Ondernemersvereniging PLUS supermarkt

Winkeliersvereniging

TC de Maten

Loopgroep Matenpark

FOENIX

BOV De Maten

TenTije sportschool

De Energieke Maten

must

must

must

Koo-op

regionale collectivisering

schaalvoordelen

kennisnetwerken

verenigingsleven disruptieve innovatie

publiek

groei regionaal

businessclub

streek producten

collectiviseren

grote systeemsprongen

verplicht lid

kritische massa

coöperatie inclusief

participeert

zonder winstoogmerk

stemrecht

must

Duurzame energiecoöperatie Apeldoorn

Julianatoren

Sparta

FrieslandCampina

Coop supermarkt keten

Accress

Hanos

WUR Vereniging BeZiG

Waterschap Vallei en Veluwe

ANWB

must

must

must

Business as usual

innovatiekracht

bedrijfsleven

BV Nederland

geleidelijke veranderingen

marktdenken risico’s mijden

nationaal

wet van het grote getal

handelsgeest

digitalisering arbeidspotentieel

agglomeratie kracht

gezin

stabiel

klimaat adaptie

gezonde verstedelijking energie transitie

cultuurlandschap

must

Engie

Post NL Marktplaats

Spereco

Ahold

BAM

Het Rijk NS

Keolis GAMMA

CIRCULUS BERKEL

Achmea

Attero

Renewi

must

Circulus Plein

Schuttin an g v recy ge be cled

klin ton rs ke 3D g

eprin

tra t s eub at m ir ila

Consum ptie b

elastin

g

Gecodeerde afva lzakk

enO

nline grondstoffen catalogus De Maten

Biobased beg strinat Slimm

e prulle nbak n ke

Gevelmateriaal v an lo le b ka n ome Grondstoffen depot

Afval verwerker Halffabrikaten

Insecten kweek

Proteïne hub

Circulair festival

Upcycle station

Bio industrie Markt

3D print

Functiemix Drone distributie

Showcase

Algen kweek

must

Circulus Plein

Schuttin an g v recy ge be cled

klin ton rs ke 3D g

eprin

tra t s eub at m ir ila

Consum ptie b

elastin

g

Gecodeerde afva lzakk

enO

nline grondstoffen catalogus De Maten

Biobased beg strinat Slimm

e prulle nbak n ke

Gevelmateriaal v an lo le b ka n ome Grondstoffen depot

Afval verwerker Halffabrikaten

Insecten kweek

Proteïne hub

Circulair festival

Upcycle station

Bio industrie Markt

3D print

Functiemix Drone distributie

Showcase

Algen kweek

must

De Maten Online

comfort

plezier mondiale high tech

creativiteit

grote schaal

privatiseren

progressief

innovatiekracht macht

systeemveranderingen

ontzorgen

vloeibare identiteit vernieuwen

uit handen geven

kapitalisme

verleiden

groei

platform-economie

block chain technologie

exploitant

global players

vooruitgang

service

must

Facebook Achmea

O-bike

Monsanto MC Donalds

Virgin

Apple

Google

Uber

BMW

Nike Ikea

Nestle

Shell

must

Zes conclusies

must

2050 2040

2045 2035

2019

2018 2020 2025

2017

Linear , kosten 2,7 mln € / jaar!

Circulair , opbrengsten 2,7 mln € / jaar?

De Maten 100% Circulair

Onderhoud Onderhoud

Riool opgave Beheer

Update verharding

Revitaliseren Baggeren sloot

Ophogen bestrating 26.000 inwoners 6 mln m3 kwelafvoer

336.000 uur hardlopen 100.000 uur grasmaaien

10.000 bomen

50 mln. betonklinkers

Afpompen kwelwater Maaien gras

Hout afval

Snoeien bomen Parkeerplaatsen

1.

Revitaliseringsopgave circulair aanbesteden kan vandaag al beginnen

must

2050 2030

2010 2020 2040

+1 mln.

1 mln.

+3 mln.

+4 mln.

+5 mln.

+6 mln.

1990 2000 1970 1980

Bloemkoolwijk

V it aa l

Circulair aanbesteden revitaliseringsopgave

Bestaand wijkconcept Circulair wijkconcept

2.

Bloemkoolwijken* lenen zich goed voor circulaire wijkconcepten.

* 20% van de woningvoorraad staat in Bloemkoolwijken

must

Bewoners Overheid Externe partijen Collectieven

3.

Openbare ruimte is een grote grondstoffenbank, maar wie mag deze in exploitatie nemen?

must

Lokaal Nationaal Mondiaal Regionaal

4.

Ieder vraagstuk van de openbare ruimte kent zijn eigen schaal voor de meest effectieve oplossing

must

5.

Circulaire economie komt pas echt van de grond als er sterker op doelgroepen wordt gestuurd.

Max Gezin Yup 2v

Zelfredzaamheid

Conserveren

Zorg dragen

Gemeenschap Inspraak

Conservatief

Zeggenschap

Energie transitie

Klimaat adaptatie

Digitalisering

Gezonde verstedelijking

Handelsgeest

bv Nederland

Progressief

Ontzorgen

Globaliseren Vernieuwen

Kapitalisme

Abonnement Cooperatief

Businessclub

Streek producten

Verenigingsleven

Publiek

must

6.

Zonder duidelijke lange termijn visie van de overheid is er geen kader

voor investeringen en het delen in de baten van een

circulaire toekomst!

must

Apeldoorn De Maten

Meten met vier Maten

must

Circulair Wielwijk

Duurzaamheid

Arm: besparingsmotief

niet kunnen betalen voor vliegtickets, wasmachine, etc*

Iedereen:nietvoelenurgentie grondstoffen ^.

*bron: kaleidos onderzoek

Sociaal duurzaam gedrag

afval scheiden, vegetariër, etc vooral aanwezig bij hoger

opgeleiden (dus vaker rijken)*

Vraagstelling

Hoe kan sociaaleconomische waarde gecreëerd en behouden blijven in

Wielwijk door circulaire principes toe te passen?

Feeders en hubs: maken van massa en verknopen

Wielwijk 2035

Feeders Hub

Grondstof en talent

Re4Mers: Ica van Tongeren. Van schakelkast naar lamp

Hubs en ruimte

Plaatje hubs en feeders

Wielwijk 2035

Prikkel om talenten en grondstoffen te bundelen

Wielwijk 2035

Maatschappelijke waarde

• Werkgelegenheid gebaseerd op talenten

• Sterkere lokale economie

• Bewustwording bij jong en oud

• Betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor buurt

• Aantrekkelijke buurt minder verhuizen

• Ontmoeting

Wielwijk 2035

Wielwijk 2035

Herstructurering Wielwijk. Bron: Gemeente Dordrecht

Wielwijk 2035

Plaatje hubs en feeders voor regio

Hubs zijn feeders voor stad, regio en daarbuiten

Wielwijk 2035

Systeem ondernemershuis

Circulair hergebruik leegstaand ziekenhuis

Ondernemershub

Circulaire feeders

Hoe dan?

Tony Chocolonely

Tony Chocolonely

Circulair Wielwijk

Wielwijk 2035 – Wat kunnen we morgen doen?

1. Sturing nodig om sociale waarden een plek te geven;

2. Activeren in plaats van organiseren;

3. Prikkels lokaal organiseren;

4. Nu; vooral kleine stappen met alleen lokale partijen. Digitalisering is een kans;

5. De kosten gaan voor de baten uit;

6. Circulair is geen wondermiddel;

7. Haak aan bij regionaal beleid.

Wielwijk 2035 - conclusies

Circulair

Wielwijk