Toespraak Commandant der Strijdkrachten, luitenant-admiraal Rob Bauer
Het Grote Defensiedebat van Elsevier Weekblad 27 februari 2021, Nieuwspoort
-0-0-0-
Dames en heren,
Wie van u kent het liedje 1, 2, 3, 4 hoedje van papier?
Misschien heeft u het ooit gezongen met de kinderen?
Geen zorgen, ik zal het niet zingen.
Maar weet u waar het vandaan komt?
Het liedje is terug te voeren op deze helm uit 1831.
Het jaar ervoor werden de Noordelijke Nederlanden volledig verrast door de Belgische opstand.
In allerijl mobiliseerden ze een leger.
De hoedemaker van de koning werd gevraagd om in korte tijd duizenden helmen te maken…
En dat leverde dit resultaat op.
Een helm gemaakt van karton… bekleed met linnen… en zwartgeverfd, zodat het nog wat leek.
Ik hoef u niet uit te leggen hoe die opstand is afgelopen.
Leuk verhaal, mooi voor in het Nationaal Militair Museum, maar minder leuk natuurlijk voor de mannen die er destijds mee rondliepen…
(…)
Feit is: we waren onvoorbereid en we werden verrast.
Dat we verrast werden, zou niet voor het laatst zijn.
In de bijna 40 jaar dat ik militair ben, heb ik het vaak gezien: de val van de muur… nine eleven… Georgië…
ISIS… Oekraïne… COVID-19...
Keer op keer werden we verrast.
Sterker nog, vrijwel het enige dat we zeker weten, is dát we verrast worden.
En wanneer dat gebeurt, kunnen we niet iedere keer op de deurbel van het Witte Huis drukken.
Dan moeten we zelf voorbereid zijn.
Expect the unexpected.
Het is een basisles voor iedere militair.
En een heilige opdracht voor iedere krijgsmacht.
Zorg dat je op zoveel mogelijk scenario’s bent voorbereid.
Dat lijkt soms overdreven.
Want het is nou eenmaal deel van de menselijke natuur om de kans op negatieve gebeurtenissen te onderschatten.
Het heeft ermee te maken dat je een risico pas beter gaat inschatten naarmate je het aan den lijve ervaart.
Zoals Johan Cruijff zei: “je gaat het pas zien als je het doorhebt.”
De rol van de krijgsmacht en de rol van de politiek is om die risico’s wél goed in te schatten.
Om vooruit te kijken.
En verbanden te leggen.
Om die reden heeft de minister van Defensie, Ank Bijleveld-Schouten, afgelopen oktober de Defensievisie 2035 gepresenteerd.
Deze visie wordt gedragen door de commandanten en het voltallige kabinet.
In de visie staat welke dreigingen we kunnen verwachten.
En wat er nodig is om daarop goed te kunnen reageren.
Want op dit moment zijn we niet adequaat voorbereid op toekomstige en sommige huidige dreigingen.
Wij zijn op een kritiek punt aanbeland.
Door de investeringen van het huidige kabinet is het tij weliswaar gekeerd…
… en worden de effecten van de bezuinigingen langzaam teruggedraaid.
Maar als de aankomende kabinetten geen nieuwe investeringen doen, dan dalen vanaf 2023 de geplande defensie-uitgaven.
Niet alleen als percentage van het BBP, ook in absolute zin: in euro’s.
Stilstaan is dus achteruitgang.
En dat baart mij grote zorgen.
Want ons Koninkrijk wordt iedere dag bedreigd.
Zichtbaar en onzichtbaar.
De aanvallen nemen toe en worden steeds complexer.
De inlichtingendiensten hebben recent weer kenbaar gemaakt hoe acuut de dreiging is.
Vitale infrastructuur, Nederlandse bedrijven, ziekenhuizen, dataknooppunten en kennisinstituten zijn gewilde doelwitten van deze cyberaanvallen.
(...)
De levensaders van onze economie… worden actief bedreigd.
Onder meer door een assertief en agressief buitenland- en veiligheidsbeleid vanuit Rusland.
En daar is het cyberwapen niet het enige in hun arsenaal.
Zij investeren ook steeds meer in nieuwe en geavanceerde conventionele en nucleaire wapensystemen.
... maar die levensaders worden ook bedreigd door actieve economische spionage en verstoring vanuit China.
In de Defensievisie is uitgerekend wat er de komende vijftien jaar nodig is om die dreigingen het hoofd te bieden.
13 tot 17 miljard euro bovenop de huidige Defensiebegroting, structureel.
Alleen dan kan Defensie aan onze nationale en internationale verplichtingen voldoen.
De afspraak om 2 procent van het bbp aan Defensie te besteden wordt in diverse verkiezingsprogramma’s genoemd.
Er lijkt zelfs een ruime politieke meerderheid te zijn om de komende kabinetsperiode in elk geval naar het Europese gemiddelde van 1,9 procent toe te groeien.
En dat is hoog tijd.
Want het Nederlandse defensiebudget zit nu op 1,49 procent van het bruto binnenlands product.
Daarmee bungelen we onderaan de lijst van Europese NAVO-bondgenoten…
De belofte die Nederland in 2014 aan haar bondgenoten deed..
… en sindsdien 4 keer vanuit het hoogste politieke niveau is herhaald… wordt niet nagekomen.
En dat terwijl we bovenaan staan in de lijsten rondom welvaart.
Een land dat zich zo laat voorstaan op haar internationale positie, richt hier schade mee aan.
Zowel aan onszelf als aan anderen.
Wij kijken soms streng en argwanend naar andere landen, waar beloftes over hervormingen niet altijd gepaard gaan met politiek commitment.
Maar nu zijn wij het, die ons niet aan de afspraken houden.
En dat betekent dat andere landen de gaten moeten dichtlopen…
Het niet nakomen van beloftes slaat de bodem weg onder al onze allianties.
En daarmee onder onze eigen veiligheid.
Samenwerking binnen de EU en binnen de NAVO, of het nou gaat om ontwikkelen, aanschaffen of specialiseren, kan alleen maar slagen als partijen een rotsvast vertrouwen hebben in elkaar.
En niet afhaken als het een jaar later politiek niet opportuun is.
(…)
In de afgelopen weken heeft minister Bijleveld in interviews aangegeven dat er onder het volgende kabinet 4 miljard euro structureel bij moet komen.
4 miljard euro extra om de defensieorganisatie te herstellen, vernieuwen en versterken.
Let wel: dit is geen geld dat we overmaken naar een anonieme NAVO-bankrekening.
Dit is geld dat we investeren in onze eigen Defensie, oftewel in uw en mijn veiligheid.
Met 4 miljard extra komen we uit op het Europese NAVO-gemiddelde.
Dat zou een stap in de goede richting zijn.
Maar ook daarna zijn er nog stappen nodig vóór we ons aan alle gemaakte afspraken houden.
We horen maandag van het CPB welke bedragen de partijen aan hun plannen koppelen…
Vandaag vraag ik, aan de start van dit verkiezingsdebat: geef de krijgsmacht langdurige duidelijkheid.
Zowel voor het budget, als voor de koers.
Want er is meer nodig dan alleen geld.
Ook dat is in de Defensievisie 2035 beschreven: Defensie moet een grote omslag maken.
In de kern komt het neer op digitalisering van het slagveld.
Degene die als eerste:
- de meest nauwkeurige en relevante informatie verzamelt;
- en die snel bij zijn commandanten op zee, op land, in de lucht of aan de grens brengt;
die wint de oorlog.
...Als een F-35 nu over de Baltische zee vliegt, gaat zijn verzamelde data naar de luchtmacht.
...Maar die data moet ook naar een fregat kunnen die een week later door de Baltische zee vaart.
...Of naar de eenheid van de landmacht in Litouwen.
Dus hoe zorg je dat je de verzamelde data snel op een centrale plek krijgt en verwerkt tot bruikbare informatie?
Een teamleader van een special forces-eenheid heeft niets aan een usb-stick vol ruwe data.
Mijn droom is dat een commandant in het veld een digitaal A4’tje krijgt met in grote letters:
- het komende half uur zit de vijand dáár;
- jouw patrouille beweegt zich in díe richting;
- en om half 12 kun je dáár schuilen voor een passerende satelliet.
Het is dus niet OF conventionele wapens, OF hybride wapens.
Het is een idee-fixe dat de oorlog van de toekomst alleen maar cyber is.
Het is EN-EN.
Je moet op alle terreinen sterk zijn, blijven of worden.
Al was het maar omdat we de volgende ‘schok’ waarschijnlijk weer niet goed voorspellen.
Dames en heren,
Ik heb er alle vertrouwen in dat Defensie in staat is om die omslag te maken.
Ik heb met eigen ogen gezien hoe we in een paar jaar tijd van een krimpende naar een groeiende organisatie zijn gegaan.
Daarom heb ik vandaag nog een tweede helm meegenomen.
Deze gevechtshelm is vorige maand voor het eerst uitgereikt aan landmachteenheden die op missie gaan.
Hij is gelukkig niet van karton, maar nog steeds licht!
Met nu een goede bescherming.
En met de mogelijkheid om een nachtzichtkijker, lampje of camera er op te klikken.
Deze helm is onderdeel van een project dat al bijna tien jaar loopt.
Dat is enorm lang, dat geef ik direct toe.
Maar bedenk even dat er voor 46.000 militairen individuele sets gevechtsuitrusting moet komen.
Met bijvoorbeeld de keuze uit 8 typen laarzen van 3 verschillende merken...
Dan begrijpt u: wij zijn een organisatie van de lange termijn.
En dat is eigenlijk de hele reden waarom ik u vandaag graag wilde toespreken.
Want toen ik de uitnodiging kreeg, heb ik heel even geaarzeld.
Het is niet aan militairen om zich openlijk te mengen in politieke debatten.
Wij gaan waar u ons stuurt.
In een wereld van het “ik” vechten militairen voor het “wij”.
En zo hoort het ook.
Net als een dokter iedere patiënt zal behandelen, beschermen wij iedere burger.
Ook burgers die niet veel met Defensie op hebben.
Het enige wat wij vragen, is dat de politiek ons in staat stelt om dat belangrijke werk te doen.
Laat onze veiligheid wat waard zijn.
Maak onze mannen en vrouwen in uniform duidelijk dat de offers die zij brengen, gezien en gewaardeerd worden.
Niet alleen met woorden. Niet alleen met medailles.
Maar met politiek commitment.
Zowel op de koers, als op het budget.
Want zij zijn het die zorgen dat Nederland voorbereid is.
En die ook in de donkerste scenario’s weten hoe ze moeten doorpakken.
Dat hebben we in de COVID-19 crisis weer kunnen zien.
Zij zijn in staat om als die verrassing komt - en die komt onvermijdelijk – te blijven handelen.
Met daadkracht, flexibiliteit, en een ongekend opofferingsvermogen.
Zij verdienen het dat de politiek achter hen staat.
Niet alleen nu.
Niet alleen deze verkiezingen.
Maar ook over 1, 2, 3, 4 jaar.
En voor ieder jaar dat Nederland graag in veiligheid leeft.
Dank u wel.
