maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend.
Opgave 1 Een kritische blik op internet
1 maximumscore 3
• de volgende twee uitgangspunten: 1
Uitgangspunt 1: ‘zorgen voor een goede, kwalitatieve en betrouwbare informatievoorziening’
Uitgangspunt 2: ‘zorgen voor pluriformiteit van informatie’
Opmerking
Het scorepunt alleen toekennen wanneer beide uitgangspunten juist zijn.
• voorbeeld van een juiste uitleg van uitgangspunt 1:
Uitgangspunt 1 staat door de berichtgeving via de sociale media onder druk omdat in de tekst staat dat de autoriteit van wetenschappers en journalisten afneemt (regels 37-43) / omdat in de tekst staat dat
meningen steeds vaker als feiten tellen (regels 45-46). Mensen kunnen makkelijker onjuist geïnformeerd worden 1 • voorbeeld van een juiste uitleg van uitgangspunt 2:
Uitgangspunt 2 staat onder druk omdat in de tekst staat dat de diversiteit op het internet plaats heeft gemaakt voor centralisatie van informatie (regels 17-20) / omdat in de tekst staat dat 'ons dagelijks nieuwsoverzicht onzichtbaar is gecensureerd, om de ideeën die we al hadden te versterken' (regels 26-29) / omdat in de tekst staat dat we
geen tegenovergestelde meningen meer zien (regels 30-31) 1
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
2 maximumscore 3
voorbeeld van een juist antwoord:
• Bij kritiekpunt 1: kritiek op de filter-bubbel / persoonlijke News Feed van Facebook
Door het toepassen van hoor en wederhoor (journalistieke norm) zorgt de redactie ervoor dat niet de mening van één persoon of groep wordt vermeld, maar dat tegelijk ook de reactie/mening van een andere
persoon of groep aan bod komt 1
• Bij kritiekpunt 2: kritiek op probleem dat ‘feiten niet langer feiten zijn’ Door gebruik te maken van meerdere informatiebronnen / checken van nieuws / streven naar objectiviteit / juiste weergave van feiten
(journalistieke normen) is de journalist beter in staat onjuiste van juiste
informatie te scheiden 1
• Bij kritiekpunt 3: kritiek op “Meningen tellen steeds vaker als feiten” Door het scheiden van feiten en meningen (journalistieke norm) zorgt de krant ervoor dat de feiten controleerbaar zijn en de meningen van personen zijn die met naam genoemd worden. Daarmee kan
voorkomen worden dat meningen als feiten worden beschouwd 1
Opmerking
Alleen 1 scorepunt toekennen per juist genoemde journalistieke norm bij elke kritiekpunt met uitleg.
3 maximumscore 2
• de verbindende functie van de media 1
voorbeeld van een juiste uitleg:
• In het tekstfragment staat dat internet niet de plek is geworden waar mensen andersdenkenden ontmoeten. Dan ontstaat er ook geen vertrouwen tussen mensen en zien mensen niet het nut in van de publieke zaak. Deze gegevens duiden op een gebrek aan sociale
cohesie / verbinding tussen mensen 1
Ook juist:
• de sociale functie van de media 1
voorbeeld van een juiste uitleg:
• In het tekstfragment staat dat internet niet de plek is geworden waar mensen andersdenkenden ontmoeten. Dus mensen communiceren
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
4 maximumscore 2
voorbeelden van een juiste antwoorden (twee van de volgende):
− de amusementsfunctie: de spotprent is grappig of komisch bedoeld. / De spotprent is een voorbeeld van humor: de spotprent drijft de spot met een actueel verschijnsel, in dit geval de ‘bubbel’.
− de opiniërende functie: de spotprent levert commentaar of geeft kritiek op een actueel verschijnsel – het optreden van ‘bubbels’ – waardoor de lezer/kijker zich een mening over dit verschijnsel kan vormen.
− de sociale functie: naar aanleiding van deze spotprent praten lezers van de krant over deze spotprent.
− de informatiefunctie: in de spotprent kun je lezen wat bedoeld wordt met ‘een bubbel’.
per juiste functie met juiste uitleg 1
5 D
Opgave 2 Van Klimaatakkoord naar nationale Klimaatwet?
6 maximumscore 1
De besluiten worden genomen bij unanimiteit. / Alle lidstaten van de VN moeten instemmen met het besluit.
7 maximumscore 2 a
• het recht van initiatief 1
b
voorbeeld van een juiste reden:
• De PvdA maakt samen met de VVD deel uit van het kabinet-Rutte II en de coalitiepartner VVD is geen voorstander van een nationale
klimaatwet zoals de PvdA die wil (zie regels 10-11). In dit geval moest de PvdA wel samenwerking zoeken met een oppositiepartij in de
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
8 maximumscore 2
twee van de volgende:
− Burgers betalen via de belasting mee aan het in stand houden van een duurzaam klimaat / het tegengaan van klimaatverandering.
− De overheid is nodig voor het in stand houden van een duurzaam klimaat. / De aanpak van klimaatverandering kan moeilijk alleen via de markt worden gerealiseerd.
− Een duurzaam klimaat / gezond milieu moet in principe voor iedereen beschikbaar zijn.
per juist antwoord 1
9 maximumscore 2
voorbeelden van juiste antwoorden (twee van de volgende): − kennis/deskundigheid
Hoogleraren zijn deskundig op bepaalde terreinen zoals duurzame energievoorziening.
− status
Hoogleraren hebben een hoge (sociale) status. Opvattingen van mensen met hoge status worden eerder serieus genomen. − gezag
Hoogleraren hebben veel gezag. Opvattingen van mensen met veel gezag worden eerder serieus genomen.
− vermogen om de media te gebruiken
De hoogleraren hebben een open brief in NRC Handelsblad geschreven waarmee ze hopen de publieke opinie / de politiek te beïnvloeden.
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
10 maximumscore 4
omgevingsfactor uit tekst 2:
• het lidmaatschap van de VN / het Klimaatakkoord van de VN in Parijs 1 voorbeeld van een juiste uitleg:
• Doordat Nederland lid is van de VN / het Klimaatakkoord van Parijs getekend heeft, zullen politieke partijen / zal de overheid maatregelen moeten nemen om de in het Klimaatakkoord afgesproken doelen te
realiseren 1
omgevingsfactor uit tekst 4:
• de opwarming van de aarde / klimaatverandering / ecologische
omgevingsfactor 1
voorbeeld van een juiste uitleg:
• Doordat (de opwarming van de aarde snel verloopt en) de
klimaatverandering volgens velen een existentiële bedreiging is voor Nederland, willen de hoogleraren dat alle partijen in hun
verkiezingsprogramma’s aandacht besteden aan oplossingen voor de
klimaatverandering en dat er een nationale Klimaatwet komt 1
Opgave 3 Kritiek op realityserie ‘Oh Oh Daar Gaan We Weer’
11 maximumscore 2
voorbeeld van een juist antwoord:
• STIVA is negatief over deze serie omdat deze niet de juiste waarde(n)
en/of normen overdraagt 1
• bijvoorbeeld de waarde dat veel drinken tijdens vakanties niet verkeerd is of dat veel drinken en dronkenschap tijdens vakanties de norm is 1
12 maximumscore 1
1 = de cultivatietheorie 2 = de agendasettingtheorie 3 = de selectieve perceptietheorie
Opmerking
Het scorepunt alleen toekennen als alle drie de antwoorden juist zijn.
13 maximumscore 2
voorbeeld van een juist antwoord:
• Een belangrijke doelstelling van commerciële zenders is het
maken/vergroten van winst 1
• Advertentie-inkomsten vormen de voornaamste inkomstenbron van commerciële zenders. Als adverteerders overgaan tot een
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
Opgave 4 Gelijk loon voor Oost-Europese arbeidsmigranten?
14 maximumscore 2
voorbeeld van een beschrijvende vraag vanuit de vergelijkende benaderingswijze, waarop het antwoord is af te lezen in figuur 2:
• Hoe heeft de immigratie van burgers uit Oost-Europese EU-lidstaten
naar Nederland zich ontwikkeld tussen 1995 en 2015? 1 voorbeeld van een verklarende vraag vanuit de sociaaleconomische
benaderingswijze:
• Welke sociaaleconomische oorzaken liggen ten grondslag aan de toename van migranten uit Oost-Europese EU-lidstaten (in de periode
2005 en 2015)? 1
15 maximumscore 1
vrij verkeer van personen (goederen, diensten en kapitaal) binnen de EU
16 maximumscore 3
• de Europese Commissie / de Commissie 1
• de Raad van de Europese Unie / de Raad / de Raad van Ministers (niet
juist: de Europese Raad) 1
• het Europees Parlement 1
17 maximumscore 3
• De PvdA behoort tot de sociaaldemocratische stroming en de VVD tot
de liberale stroming 1
voorbeelden van juiste verklaringen:
• Sociaaldemocraten zijn voorstander van gelijke kansen / komen op voor de positie van zwakke groepen (op de arbeidsmarkt).
Nederlandse bouwvakkers hebben geen gelijke kans op werk wanneer zij worden weggeconcurreerd door hun ‘goedkope’ Poolse collega’s 1 • Liberalen zijn voorstander van vrije marktwerking / weinig
overheidsbemoeienis op economisch terrein. Niet de (Europese) overheid, maar de marktwerking moet de prijs van arbeid bepalen. / Liberalen zijn voorstander van economische vrijheid. Een (Europese) overheid die zich op deze wijze met de lonen bemoeit, past daar niet
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
18 maximumscore 2
voorbeelden van juiste antwoorden (twee van de volgende):
− Een Tweede Kamerlid kan gebruikmaken van het interpellatierecht om een debat aan te gaan met de minister over wat het Nederlandse standpunt in de Raad van de Europese Unie zou moeten zijn. − Een Tweede Kamerlid kan via een motie de minister (van SZW)
oproepen een bepaald standpunt in te nemen in de Raad van de Europese Unie.
− Een Tweede Kamerlid kan ter controle vragen stellen (schriftelijk of mondeling) aan de minister over de kwestie van gelijk loon in EU-landen / over het beleid van de minister betreffende gelijk loon van arbeidsmigranten.
per juist antwoord 1
19 maximumscore 1
Het besluitvormingsproces blijft steken bij barrière 3: de beslissing over de oplossing van problemen. Citaat: “Een voorstel (…) Oost-Europese
lidstaten.” (regels 10-13) / “Asscher wil (…) zijn toelichting.” (regels 17-22)
Opmerking
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
20 maximumscore 3
• Framing is een manier van berichtgeving om een gebeurtenis vanuit een bepaald perspectief te benaderen / een soort kleuring van het nieuws: de wijze waarop een onderwerp wordt gepresenteerd en
geïnterpreteerd in de mediaberichtgeving 1 • (mediaframe van regeringsgezinde kranten in Polen)
voorbeeld van een juist antwoord:
Journalisten kunnen het probleem rond de Oost-Europese werknemers benaderen vanuit het werkgelegenheidsperspectief. De journalisten kunnen benadrukken dat door de gelijke behandeling van deze Oost-Europese werknemers hun kansen op werk in West-Oost-Europese landen
zullen afnemen 1
• (mediaframe van kranten in Nederland die het eens zijn met Asscher)
voorbeelden van een juiste antwoorden: 1 − Journalisten kunnen het probleem rond de Oost-Europese
werknemers benaderen vanuit het verdringingsperspectief. Hiermee benadrukken journalisten het onrecht dat de eigen
werknemers wordt aangedaan doordat zij minder makkelijk aan het werk komen door de aanwezigheid van goedkopere Oost-Europese werknemers.
− Journalisten kunnen het probleem rond de Oost-Europese werknemers benaderen vanuit het gelijkheidsperspectief/ rechtvaardigheidsperspectief. Journalisten kunnen de ongelijke behandeling van de Oost-Europese werknemers benadrukken. Voor ‘gelijk werk, dienen zij gelijk loon’ te krijgen. Dat zal centraal staan in de berichtgeving.
Opgave 5 Uitbreiding van de Rotterdamwet
21 maximumscore 3
• De SP behoort tot de socialistische/sociaaldemocratische stroming 1 • Een belangrijk uitgangspunt van deze stroming is bevorderen van
gelijkheid / gelijke kansen / opkomen voor de zwakkere groepen in de
samenleving 1
voorbeeld van een juiste uitleg:
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
23 maximumscore 3
• Het dilemma van de rechtsstaat verwijst naar de botsende belangen van handhaving van de rechtsorde en rechtsbescherming van de
burger 1
voorbeeld van een juiste uitleg:
• Dankzij de uitbreiding van de Rotterdamwet kan de gemeente asociale, criminele of geradicaliseerde bewoners weren uit bepaalde
probleemwijken, zodat de rechtsorde in deze wijken beter gehandhaafd
kan worden 1
• Toepassing van de wet gaat echter ten koste van de
rechtsbescherming, omdat de gemeente inbreuk maakt op de
grondrechten van burgers zoals ‘het recht van vrijheid van vestiging’ of ‘de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer' (regels 25-29) 1
24 maximumscore 1
De Raad van State
25 maximumscore 2
voorbeeld van een juist antwoord:
• Het begrip representativiteit verwijst naar de mate waarin de uitkomsten van de peiling een juist beeld geven / een afspiegeling vormen van de mening van een bepaalde groep mensen (in dit geval
de Nederlandse bevolking) 1
• Deze peiling is gehouden onder lezers van de Volkskrant / bezoekers van de website van de Volkskrant. Deze Volkskrantlezers / bezoekers van de website zijn geen afspiegeling van de Nederlandse bevolking en deze peiling is dus mogelijk niet representatief voor de mening van
de totale Nederlandse bevolking 1
Opgave 6 “Nederlandse politie ziet de meeste misdaad niet”
26 maximumscore 1
verborgen criminaliteit / dark figure / dark number / niet-geregistreerde criminaliteit
27 maximumscore 3
• handhaving van de openbare orde 1
• (juiste reden) In de gemeente is de burgemeester verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde, maar handhaving van de
openbare orde is ook een hoofdtaak van de politie 1 • in het zogenaamde driehoeksoverleg
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
28 maximumscore 2
voorbeelden van juiste antwoorden (twee van de volgende):
− Gevolg is dat criminaliteit kan stijgen en de burgers meer schade lijden aan diefstal en andere delicten.
− Door de mogelijke stijging van criminaliteit gaan burgers meer betalen aan beveiliging of verzekeringspremies tegen diefstal of schade.
− Als gevolg van mogelijke stijging van de criminaliteit kunnen gevoelens van angst en onveiligheid toenemen onder burgers.
− Er kan morele verontwaardiging ontstaan wanneer criminaliteit niet wordt aangepakt vanwege capaciteitsgebrek bij politie en justitie. − Er kan gevaar voor eigenrichting ontstaan (wat een bedreiging is voor
de rechtsstaat) wanneer criminaliteit niet wordt aangepakt vanwege capaciteitsgebrek bij politie en justitie.
per juist antwoord 1
29 maximumscore 3
• de gelegenheidstheorie 1
• Of mensen criminaliteit plegen hangt af van de situatie die bepaald wordt door drie factoren: aantal potentiele daders, aantal aantrekkelijke
doelwitten, mate van toezicht 1
• Capaciteitsgebrek bij politie en OM kan resulteren in minder toezicht,
waardoor de kans op criminaliteit toeneemt 1 of
• de rationele-keuzetheorie 1
• Misdadigers plegen hun daden vanuit een kostenbatenanalyse. Deze
bepaalt of iemand over zal gaan tot het plegen van criminaliteit 1 • Als de pakkans laag is (de kosten) dan loont het om bijvoorbeeld een
diefstal te begaan (de baten zijn dan hoger) 1
30 maximumscore 1
voorbeeld van een juist antwoord:
maatschappijwetenschappen havo 2018-II
Vraag Antwoord Scores
31 maximumscore 3
• voorbeelden van juiste delicten (twee van de volgende):
verkeersdelicten, milieudelicten, vernielingen in de openbare ruimte,
fraude, seksuele delicten 1
• Een onderzoeksmethode om bijvoorbeeld verkeersdelicten /
milieudelicten / vernielingen in de openbare ruimte / fraude / seksuele
delicten vast te stellen is een daderenquête / self-report onderzoek 1 voorbeeld van een juiste uitleg:
• Verkeersdelicten / milieudelicten / vernielingen in de openbare ruimte / fraude hebben geen/niet altijd een (direct) slachtoffer die er melding van kan maken in een enquête / seksuele delicten worden soms verzwegen door slachtoffers vanwege schaamte. De kans is
groot/groter dat deze delicten wel naar voren komen in een (anonieme)
daderenquête 1
32 maximumscore 3
• Een sepot / een zaak seponeren betekent dat het OM afziet van
vervolging 1
• voorbeelden van mogelijke redenen (twee van de volgende): 2 − Er is onvoldoende bewijs.
− Vervolging is niet in het algemeen belang (opportuniteitsbeginsel). − De schade die de verdachte kan ondervinden van een rechtszaak
en veroordeling weegt niet op tegen de noodzaak tot straffen.
per juiste reden 1
Bronvermeldingen
tekst 1 naar: Franca Treur in NRC Handelsblad, 20 september 2016
figuur 1 de Volkskrant, 23 januari 2017
tekst 2 naar: www.klimaattop2016.nl, december 2015
tekst 3 naar: Trouw, 28 januari 2017
tekst 4 naar: nu.nl, 8 maart 2017
tekst 5 naar: Metro, 10 november 2016 en nu.nl, 13 november 2016
figuur 2 de Volkskrant, 16 november 2016
tekst 6 naar: NRC Handelsblad, 20 april 2016
tekst 7 naar: de Volkskrant, 10 januari 2017
tekst 8 naar: AD, 17 september 2015
figuur 3
tekst 9 tabel 1
https://versbeton.nl/2016/02/waarom-de-rotterdamwet-niet-uitgebreid-maar-afgeschaft-moet-worden/19 februari 2016, tekenaar Tim Sake
