AZURE: nieuwsbrief januari 2021
Onderwerpen: introductie van het consortium, de website, gebruikersdag, AZURE in Actie, update lagenmodel, beheer en onderhoud, jaarplan en abonneren.
Het consortium: een introductie
Hierbij delen we de allereerste nieuwsbrief van consortium AZURE! In deze nieuwsbrief worden ontwikkelingen, gebeurtenissen en projecten rondom AZURE gedeeld. Deze nieuwsbrief verschijnt elk kwartaal.
Het AZURE consortium is een samenwerkingsverband wat bestaat uit zeven partijen, waaronder provincies, waterschappen en drinkwaterbedrijven. Het doel van het consortium is het gezamenlijke beheer, onderhoud en de ontwikkeling van een gebiedsdekkend grondwaterinstrumentarium voor midden Nederland. Het model beslaat het gebied Veluwe tot aan de Utrechtse heuvelrug, Flevoland en het IJsselmeer.
Het consortium bestaat momenteel uit:
• Rijkswaterstaat
• Vitens
• Provincie Utrecht
• Provincie Gelderland
• Provincie Flevoland
• Waterschap Vallei en Veluwe
• Waterschap Zuiderzeeland
Het consortium wordt ondersteund door TAUW t.a.v. B&O en het faciliteren van consortiumbijeenkomsten, gebruikersbijeenkomsten en nieuwsbrieven.
Website AZURE
Op de website van het NHI hebben alle regionale consortia van Nederland een pagina. Voor AZ URE is de bestaande site via deze link te benaderen: NHI :: Azure Met het tekenen van de
samenwerkingsovereenkomst voor het NHI door alle partijen is er vanuit het NHI budget beschikbaar voor B&O van de regionale modellen en ondersteunende processen. Vanuit het NHI wordt ingestoken op een snelle slag t.a.v. B&O waaronder het actualiseren van de website. AZURE zal hier op korte termijn invulling aan geven in overleg met Deltares. Daarnaast wordt gestart met een lange termijnspoor waarbij de site gebruikt gaat worden om nieuwe ontwikkelingen te delen, gebruikersinformatie beschikbaar te maken en uiteindelijk data te downloaden.
Gebruikersdag 14 september: grondwateraanvulling
Het duurt nog even, maar noteer 14 September vast in je agenda voor de jaarlijkse gebruikersdag van AZURE! Afhankelijk van de situatie op dat moment zal de dag fysiek of online plaatsvinden. Naast de ontwikkelingen (lancering van het nieuwe lagenmodel!) van het model AZURE willen we graag stilstaan bij het onderwerp grondwateraanvulling, een van de meest belangrijke maar misschien ook wel de meest onbekende waterbalanstermen op de Heuvelruggen. Heb je ideeën over de invulling van die dag of een bijdrage die je graag wil delen met alle AZURIANEN, meld je dan bij ons
(grondwatermodelazure@tauw.com) !
AZURE in Actie: Aanvullende Strategische Voorraad, of het project van de wandelende pomp
Voor de regionale studies ASV (Aanvullende Strategische Voorraad) heeft TAUW in opdracht van de provincie Gelderland een zogenaamd wandelend pompstation ontwikkeld voor de regio’s Veluwe, Rivierengebied en Oost-Gelderland. Het wandelend pompstation is een automatische rekenlijn waarbij in een grondwatermodel elke 2 km een winning in de ondergrond is geplaatst met een debiet van 4 Mm³/j. In de rekenlijn zijn de hydrologische en daarvan afgeleide omgevingseffecten voor elk rekenpunt bepaald op stationaire wijze. Ook de filterstelling is geautomatiseerd, waarbij op basis van vaste criteria de filters zijn gekozen. Voor de regio Veluwe is hiervoor het grondwatermodel AZURE 1.03 gebruikt. Na bepaling van de omgevingseffecten is in co-creatie met de provincie Gelderland en de betrokken
stakeholders een ordening en classificering gemaakt in type en hoeveelheid omgevingseffecten. Door deze nieuwe methodiek werd het mogelijk om effecten op landbouw, natuur en kans op bodemdaling tot één eindkaart te combineren. Dit heeft de onderstaande synthesekaart opgeleverd. De
omgevingseffecten tot in de verre omtrek zijn daarbij steeds terugvertaald naar één eindkleur voor het rekenpunt zelf. De synthesekaart geeft een onderlinge vergelijking weer van hoe kansrijk een bepaalde locatie is als ASV gebied. Relatief kansrijk is donkergroen gekleurd, relatief niet-kansrijk is rood
gekleurd.
Uit bijgevoegde figuur blijkt dat veel locaties op de Veluwe relatief niet kansrijk zijn als ASV gebied (=
rood gekleurd). Dit komt door de hydrologische werking van het Veluwesysteem en de aanwezigheid van grondwaterafhankelijke natuur in Natura 2000-gebieden. In de figuur is zichtbaar dat de rode locaties zich veelal op de Veluwe of in de buurt van Landgoederen Brummen bevinden. Dit zijn zones met effecten op Natura 2000-gebieden. Maar ook daarbuiten zijn locaties rood of geel gekleurd. Dit komt doordat het Veluwesysteem zich kenmerkt door relatief weinig voedingstermen, waardoor een winning op of nabij de Veluwe een relatief groot beïnvloedingsgebied (5 cm verlagingscontour) bevat.
Een winning is een extra hydrologische term in het watersysteem. Het opgepompte water van een winning moet uit voedingstermen vandaan komen. De winning betreft immers een extra onttrekking bovenop de huidige situatie. Bijvoorbeeld neerslag is in de huidige situatie ook al aanwezig en zorgt dus niet voor extra voeding van een nieuwe winning. Voedingstermen waar een winning zijn water wel uit haalt zijn bijvoorbeeld watergangen, berging en een afname van drainageflux. Het gevolg daarvan is dat het beïnvloedingsgebied van een winning op of nabij de Veluwe zich over een groot deel van of zelfs de gehele Veluwe kan uitstrekken. De extra voedingstermen bevinden zich immers op de randen van de Veluwe en daar gaat een winning ‘naar op zoek’. De op deze randen aanwezige watergangen betreffen echter in sommige gevallen waardevolle wateren, zoals HEN- (Hoogst Ecologische Niveau) en SED- wateren (Specifiek Ecologische Doelstelling).
In aanvullende berekeningen voor de ASV studie zijn instationaire berekeningen uitgevoerd, waarin ook de droge zomer van 2018 is gesimuleerd. Hiervoor is AZURE 1.03 verlengd met de meteogegevens (neerslag en verdamping) voor MetaSWAP en is de bij waterschap Vallei en Veluwe bekende droogval van watergangen in de zomer van 2018 in het model doorgevoerd. Uit de berekeningen bleek dat een winning niet of nauwelijks tot extra verlaging van de grondwaterstand leidt in een dergelijke zomer. Dit valt toe te schrijven aan de relatief trage werking van het Veluwesysteem. Eén zomer betreft voor dit systeem een vrij korte periode. Uit peilbuismetingen blijkt echter wel een trend zichtbaar in daling van de grondwaterstand over de afgelopen 20 jaar. Meerdere droge zomer achter elkaar hebben daarom mogelijk wel een significant negatief effect.
De systematische aanpak van deze modelberekeningen met AZURE hebben in de ASV studie geleid tot extra inzicht in de werking van het Veluwesysteem en laten zien dat het een complex systeem is dat met behulp van modelberekeningen beter begrijpelijk is. Ook heeft de systematische aanpak geholpen om een GIS-recept te ontwikkelen waarmee op een eenduidige manier effecten op landbouw, natuur en kans op bodemdaling tot één kaart konden worden gesmeed. De kern hierbij was dat de zwakste schakel
doorslaggevend was in de eindkleur. Eind april wordt het MER rapport verwacht waarin deze grootschalige rekenexercitie is verwerkt.
Heb je ook een interessant Azure project om in de nieuwsbrief te delen? Neem dan contact met ons op via grondwatermodelazure@tauw.com.
Update lagenmodel
RHDHV & SWECO verzorgen de update van het lagenmodel. Dit lagenmodel wordt in gezamenlijkheid met het Utrecht GrondwaterModel (UGM) opgezet en is naar verwachting medio april gereed. Het interessegebied is in onderstaande figuur weergegeven:
Er wordt een toekomstgericht instrumentarium gebouwd aansluitend aan MODFLOW 6, maar is ook voorzien op het toepassen van de huidige MODFLOW2005. Aansluiten bij landelijke ontwikkelingen (vanuit het NHI) is daarbij belangrijk.
Er wordt gebruik gemaakt van de NHI lagentool waarbij REGISII v2.2 en GeoTOP de basis vormen, en aangevuld wordt met een aantal verrijkingslagen zoals Holocene weerstand IJsselmeergebied en Veluweflanken, Drenthe klei Flevoland en anisotropie op basis van de recentste inzichten van TNO.
GeoTOP en de verrijkingsdata worden verwerkt op REGIS niveau tot een REGIS+ dataset die specifiek is voor het Azure model. Middels het genereren van een mapping voor een interessegebied, met wensen voor het combineren van de REGIS+-lagen, kan met de lagentool en de beschikbare workflow direct een
lagenmodel schematisatie worden samengesteld en kan aan die modellagen informatie worden verbonden zoals grondwateronttrekkingen. In het lagenmodel zijn de verrijkingslagen dan automatisch meegenomen. De workflow voorziet in een automatische controle op inconsistenties die worden gerapporteerd. Naast deze specifieke samenstelling worden vier min of meer basis mappings aangeboden: het totale beheergebied, het IJsselmeergebied, de IJsselvallei en de Veluwe. Deze
mappings bevatten van vooraf samengestelde lagenmodellen waar de gebruiker zelf nog aanpassingen kan doorvoeren. Na het beschikbaar zijn van de update van het lagenmodel zal het topsysteem worden toegevoegd en zal een validatie/kalibratie worden uitgevoerd. Het nieuwe model zal eind 2021
beschikbaar zijn.
Beheer en onderhoud AZURE
Ontwikkelingen B&O
Het goed beheren van regionale grondwatermodellen heeft lange tijd onvoldoende structurele aandacht gekregen. Daardoor gingen verbeteringen in modellen verloren, ontstonden parallelle modelversies, ging waardevolle gebiedservaring verloren, werden project overstijgende afwijkingen in modellen onvoldoende gesignaleerd en werd door modelconsortia afzonderlijk gewerkt aan dezelfde problematiek.
Gelukkig is een aantal jaar geleden bij verschillende modelconsortia aandacht ontstaan voor het beheer en onderhoud. Dit heeft uiteindelijk geleidt tot twee verschillende B&O systemen. Beide systemen hebben een wat andere invalshoek . Witboek is geïmplementeerd bij AMIGO en gedeeltelijk bij MORIA en wordt ondersteund met een online ArcGIS omgeving. BORGERT is een Excel en ArcGIS georiënteerd systeem en is geïmplementeerd bij MIPWA en bekend bij het IBRAHYM consortium.
Ook bij het AZURE consortium is er aandacht voor B&O van het model. TAUW heeft van het consortium opdracht gekregen om een B&O systeem in te richten. Daarmee lopen we achter de vele andere consortia aan waar hiervoor het eerste initiatief al was genomen. De energie die er nu is op deze opdracht en dit onderwerp willen we graag benutten als een kans om het beste van de verschillende mogelijkheden te combineren tot één breed gedragen oplossing. We verwachten niet dat die breed gedragen oplossing er op korte termijn ligt, daarom ziet AZURE de ambities voor onszelf in een korte en lange termijn opgedeeld. Die termijnen lichten we hieronder verder toe.
Lange termijn visie AZURE
Het wensbeeld is dat er één breed gedragen systeem komt waarin het hele proces van het signaleren van een knelpunt tot en met het proces retourstroom waar alle consortia in participeren. Dit past het beste onder de vleugels van het NHI. Aandachtspunten en raakvlakken hierbij zijn de ontwikkeling van de website en dataportaal van het NHI, de ontwikkelingen bij de werkgroep retourstroom en de toepassing van open source instrumenten. Daarnaast is het belangrijk om oog te hebben voor gebiedskennis en de rol van de regionale consortia versus de rol van het NHI.
Korte termijn visie AZURE
Om op de korte termijn toch invulling te kunnen geven aan B&O in het AZURE consortium gaan we online systeem van AMIGO implementeren waarbij we relevante elementen toevoegen om zo ook de
gebiedskennis te borgen en overzicht te krijgen in de lopende projecten. Daarnaast maken we het mogelijk om bestanden te uploaden zodat projectaanpassingen, issues en gebiedskennis op
gestructureerde wijze opgeslagen kan worden. Hiermee hebben we als AZURE consortium op korte termijn een werkende oplossing.
Jaarplan
AZURE is bezig met het opstellen van een jaarplan waarin de plannen voor dit jaar uitgewerkt worden.
Naast de oplevering van het lagenmodel (waarschijnlijk medio april dit jaar) wordt verder vorm gegeven aan verbeteringen van het model, denk hierbij o.a. aan kalibratie, implementatie van het topsysteem (Hydamo) en de onverzadigde zone. Door de werken met twee modelversies is het meest actuele model altijd beschikbaar en kan tegelijkertijd gewerkt worden aan verbeteringen en innovaties.
Ook wordt dit jaar gewerkt aan het B&O systeem; het korte termijn spoor (de ArcGIS online tool) komt naar verwachting dit jaar beschikbaar.
Naast de ontwikkelingen van het model zelf wil het consortium graag de meerwaarde en mogelijkheden van het gebruik van het model breder gaan uitdragen naar nieuwe samenwerkingspartners. Om hier invulling aan de geven zal de site een update krijgen (zie deze nieuwsbrief) en zal er een
gebruikersbijeenkomst georganiseerd worden (zie deze nieuwsbrief)
