Weg Wijs
juli/augustus 2007 jaargang 61, nr 4
Bijbellezen op maat
In dit nummer:
Met de Bijbel in goed gezelschap – Woorden van wie voorop gaan
Gaan in het spoor van de Bijbel – De Bijbel is geen bak vol feiten
De bijbel-beam-generatie – Werkvormen bij bijbellezen
2
Met de Bijbel in goed gezelschap! Achter deze titel op de voor- kant van dit nummer willen wij als redactie van WegWijs een uitroepteken plaatsen. Misschien dacht u zoiets ook al, toen u de toespraak van professor Van Bruggen beluisterde in Steenwijk of via onze website www.bijbelstudiebond.nl, of zelfs las in de kolommen van uw regionale kerkblad.
Bij het begin van een bijbelstudieseizoen is het een geweldig openingsthema. Maar het sluit eveneens prima aan bij het vorige thema: Belijdenis doen: ja zeggen tegen God. Dit antwoord geven we in ons leven niet alleen op die ene zondag, maar steeds weer.
En om dat te kunnen en te willen, hebben we ‘bijbellezen op maat’ elke dag broodnodig.
Iets van deze strekking staat ook elke keer te lezen op de voorpa- gina van WegWijs. Kijkt u maar naar de steekwoorden lezen, leren, leven. Kort samengevat kunnen we concluderen dat we met de thema-artikelen in dit nummer op zijn minst het hele seizoen aan de slag kunnen, DV.
De Bijbelstudie wil ons ervan bewust maken dat ‘bijbellezen-op- een-open-manier’ je in het goede gezelschap brengt van mensen die hebben geleefd voor God. Met wie wij op weg zijn naar de voltooiing van de geschiedenis van God met mensen.
De rubriek Uitwerking geeft een handreiking voor een praktische verdieping in het thema. (Op de website kunt u ook nog de beantwoording van de vragen door professor Van Bruggen naar aanleiding van deze artikelen/toespraken beluisteren.)
De impressies in Reacties & meningen onderstrepen het impone- rende thema. Herkent u zich als bezoeker van de Bondsdag in de impressies?
Inhoud
2 Hoofdredactioneel 14 Fotopagina
16 Getipt
17 De bijbel-beam-generatie 23 Boeken
27 Bondig
28 Colofon en volgende nummer 3 Op weg
Lezen, leren, leven engoed gezelschap
4 Bijbelstudie
Met de Bijbel in goed gezelschap 18 Uitwerking
Met de Bijbel in goed gezelschap 212 Interview
‘De Bijbel is geen bak vol feiten’15 Reacties &
In goed gezelschap -meningen
Bondsdagimpressies18 Methodiek
Werkvormen bij bijbellezen& praktijk
20 Recensie
Gaan in het spoor van de BijbelHoofdredactioneel
En dan het Interview met Douma en Verbree over hun bijbelcur- sus Gaan in het spoor van de Bijbel. Als leiders van deze cursus willen zij voor hun cursisten en lezers van de cursusboeken de lijn van het Oude naar het Nieuwe Testament doortrekken. Op deze wijze haal je als cursist nieuwe en oude dingen tevoorschijn, en voel je je als een schatbewaarder. Eigenlijk is het samen vol- gen van deze cursus een suggestie die alle aanbeveling verdient.
De Recensie over Job en Psalmen sluit prachtig aan bij het inter- view en brengt meteen al enkele boeken uit het Oude Testament dichterbij.
Nu het werkseizoen weer gaat beginnen, is het handig dat het Steunpunt Gemeenteopbouw u via de rubriek Methodiek & prak- tijk werkvormen aanbiedt die ons concreet willen helpen bij het openen van bijbelboeken. Misschien kunt u deze werkvormen be- waren, samen met de vorige en de nog volgende (zie de rubriek Methodiek & praktijk in WegWijs maart/april en de komende in november/december). Ze kunnen u zomaar eens van pas komen.
Verder komt u in de rubriek Boeken nog een aantal titels tegen die bij het thema passen.
En de Column van Rob wil elke keer weer een verrassende en speelse pagina zijn.
Bij het verschijnen van dit themanummer over bijbellezen, samen met alle heiligen, wenst de redactie u een bijzonder goed seizoen 2007/2008 toe, geleid door de God van de Bijbel, de God die eeuwig is.
Ali van Dijk-Buffinga, hoofdredacteur
verder in dit nummer:
Thema: Water
In de ochtend wordt het thema inhoudelijk behandeld;
‘s middags kunt u in workshops zelf met het thema aan de slag!
Noteer de datum alvast in uw agenda!
3 november 2007 Werkcongres
Lezen, leren, leven en goed gezelschap
Op weg
Soms heb je van die momenten dat mensen uit de Bijbel ineens voor je gaan leven. Zij krijgen dan een gezicht en het wordt een bonte stoet, met ieder zijn eigen kleed, stemming en gezichtsuitdrukking. Dat ervoer ik ook afgelopen Bondsdag tijdens het kleurrijke referaat van prof. dr. J. van Bruggen.
Ik zag het voor mij: ik zit aan mijn bureau, en terwijl ik mijn Bijbel opensla zie ik ineens Abraham eruit lopen, samen met Sara. Daar gaat ook David, dansend en muziek makend, en Hosea, nog met het gereedschap in de handen. Kijk, daar gaat Petrus, met grote stevige vissershanden, en al die andere heiligen van wie de naam wordt genoemd, of die anoniem zijn gebleven. Allemaal met hun eigen verhaal, allemaal met een taak, geroepen door de Here. Zij laten zien hoe het in hun tijd was om de Here te dienen. Hoe moeilijk dat vooral was en hoe
zij dat hebben volgehouden met de zegen van Hem. Dan lees je de Bijbel wel weer anders. Ik heb nooit op die manier beseft dat je, wanneer je de Bijbel openslaat, met hen in gezelschap bent. In al die eeuwen zijn zij op hun manier aangesproken door een en dezelfde God! Zo worden ook wij door diezelfde God aangesproken en opgenomen in de stoet. (Ook op een geheel eigen wijze? Lees de column van Rob maar eens!)
Wij hebben twee jaar geleden gekozen voor het nieuwe logo:
Bijbelstudiebond, Lezen Leren Leven. Wat hebben wij een mooie ver-beeld-ing gekregen van het lezen alleen al. En het leren en leven? Dat volgt! Spookrijden, shoppen ín de Bijbel en zakkenrollen… Nooit geweten dat dat kon! Ik zal daar maar geen sprekende beelden bij geven, straks val ik nog door de mand… of in een diepe valkuil. 2W, de cabaretgroep die in de middag een plaats had in het programma, heeft het ons goed laten zien.1 De Bondsdag was weer een dag om lang over door te denken en door te spreken met elkaar.
Afgelopen jaar hebben veel mensen mij gevraagd hoe ik het werk voor de Bijbelstudiebond ervaar. Dan kan ik alleen maar, zeker ook na deze Bondsdag, met volle overtuiging én dank- baar getuigen dat ik de zegen van de Here ervaar over al het werk van de Bond. Voor iedereen die de Bondsdag om welke reden dan ook gemist heeft: lees deze WegWijs er maar op na!
Inge Laan, voorzitter
1 Hebt u ook zo genoten van het cabaret en wilt u meer weten over 2W? Kijk dan op www.2wproducties.nl.
Foto Jan Harryvan
4
Bijbelstudie
Met de Bijbel in
goed gezelschap 1
Jakob van Bruggen
De Bijbel is geen boek, maar een hele bibliotheek
Wie de Bijbel opent, krijgt gezelschap. Dat lijkt niet zo op het eerste gezicht.
Het lijkt alsof je juist heel alleen bent met jezelf wan- neer je bladert in het grote boek. Sluit je je als lezer niet af van anderen om op te gaan in dat boek?
En toch: wanneer je dit doet, zul je opeens worden opgenomen in een lange rij van mensen. Een lange rij die voor je uitgaat. Een rij van profeten en apostelen, heiligen en zondaren, mannen en vrouwen. Ze gingen je voor en velen van hen wachten nu op je in de hemel. Zelf vorm je als bijbellezer in de 21ste eeuw de achterhoede. Je loopt ach- terin in die lange rij die al voor je is uitgegaan. En al lezende kom je in goed gezelschap.
Door de Bijbel te openen leggen wij immers contact met hen
Woorden van wie voorop gaan
die ons voorgingen. In de voorste gelederen trok Abraham met Sara en Isaak: zij reisden in geloof. En daarachter ging Mozes ons voor als de grote zegsman van de Allerhoogste.
Dan komt David die een koning werd naar Gods hart. En de dan volgende lange rij bestaat uit profeten, die ons steeds weer het woord van Mozes’ God op het hart bonden. De grootste van die profeten is Johannes de Doper: onthoofd en verheerlijkt. Toen verscheen Gods eigen Zoon, genezend, reddend en richtend. Voor ons uit ging Hij de hemel binnen totdat Hij terugkomt. Zijn apostelen en profeten kwamen naar ons toe op hun weg naar de volken en naar het nieuw Jeruzalem. En al deze getuigen, van de aartsvaders tot de apostelen, zijn vandaag zo levend als u en ik!
Het is een groot wonder dat de stemmen van al deze men- sen en ook van Gods mensgeworden Zoon niet zijn verwaaid in de tijd. God zorgde dat hun woorden en werken werden opgeschreven. En die draad van de letters en de stemmen verbindt ons met hen daarboven, eens beneden. Wij openen de Bijbel en zoeken contact met hen via dit zendstation. Wie de Bijbel opent, moet omhoog kijken. Dan weet je je opeens in goed gezelschap.
De Bijbel die we openen lijkt maar één boek. Wel dik, maar door het dundrukpapier heb je toch aan één hand genoeg om dat boek vast te pakken. En wat heb je dan in die ene hand? Geen boek, maar een hele bibliotheek! De Bijbel is een bundeling van al de geschriften die door onze voorgan- gers geschreven zijn of die over hen handelen. Die bundel heet vandaag ‘Bijbel’. Dat is tegenwoordig een enkelvoudig woord dat ook een meervoud kent: bijbel en bijbels, boek en boeken. Maar van huis uit was het een meervoudig woord.
U leest dat op de voorpagina van de Statenvertaling: ‘Biblia:
dat is al de canonieke boeken van het Oude en het Nieuwe
Bijbellezen brengt in contact met voorgangers
Zoek in het boek dat Bijbel heet
de bibliotheek en vind daarin het gezelschap van vele heiligen die voor ons uit zijn gegaan
Testament.’ En onze geloofsbelijdenis gebruikt in de artike- len 2-7 zelfs nooit het enkelvoudige woord ‘Bijbel’, maar ze spreekt over een meervoud van geschriften (Wij ontvangen al deze boeken, en deze alleen, als heilig en canoniek, art. ).
Bijbellezen is daarom niet hetzelfde als ‘een boek lezen’. Bij- bellezers hebben een bibliotheek in handen. Zij moeten het ene boek leren onderscheiden van het andere, de poëzie van de profetie, de geschiedenis van de brief. Dat vraagt meer- voudig lezen van diverse Geschriften. Dat vergt het maken van onderscheid en het ontdekken van samenhang. Omgaan met de Schriften maakt je ervan bewust hoe gevarieerd de
bonte stoet is van mensen die ons voorgingen en van wie woorden en daden ons zijn nagelaten.
Vaak vergeten christenen dit bijzondere van de bibliotheek Bijbel. Dan wordt ‘de Bijbel’ gelezen als was het een eenvor- mig document (een codex) met gelijkwaardige uitspraken en zinnetjes. Dan gaan we regels lezen, stukje bij beetje. Alsof de Bijbel een cake is waarvan alle plakjes die je er afsnijdt, gelijk zijn. Alsof het genoeg is om ‘de radio aan te zetten’
terwijl je juist nadat de radio is aangezet, moet afstemmen op de afzonderlijke stations met elk hun eigen karakter en programma.
Voor bibliotheek-lezen is het heel erg nodig om te erkennen dat de verschillende boeken diverse tijden, auteurs en om- standigheden hebben (de situationele context). Historisch lezen is ook altijd aandacht hebben voor de ‘tijd vanwaar’
een boodschap, een spreuk, een profetie, een bundel komt.
Zoek in het boek dat Bijbel heet de bibliotheek en vind in die bibliotheek het gezelschap van vele heiligen die voor ons uit zijn gegaan!
Iedere bijbellezer weet dit ergens ook wel. Het is te voor de hand liggend om het niet te beseffen. Maar in de praktijk van
Lezen in een bibliotheek
het bijbelgebruik vergeten we dit nog wel eens. Hier ligt dan ook de voornaamste helpfunctie van de exegetische weten- schap voor de medechristenen bij hun bijbellezen.
Bijbeluitlegging en preek moeten de christenen terugleiden in de historische ruimte van ‘daar en toen’, waar de stemmen klonken en de daden Gods zich voltrokken. En als christenen moeten we ook gediend zijn van zulke hulp, en die niet vlug voorbijlopen omdat ‘we het zelf wel even kunnen opzoeken in ons bijbeltje’.
Wanneer je het boek opent, kijk dan eerst even terug voordat je gaat lezen. Onze hoogste apostel Petrus zegt: ‘Denk aan de woorden die door de heilige profeten tevoren gesproken zijn, en aan het gebod van uw apostelen van de Here en Heiland’ (2 Petr. :2). In katholieke kerken zien we langs de muur of in de ronding van een koepel daarboven vaak een ring van hemelse getuigen. Die beelden herinneren ons eraan dat wij ‘een grote wolk van getuigen rondom ons hebben’
(Hebr. 12:1). We hebben niet een dood boek, maar we staan in verbinding met een wolk van getuigen door wie God in de voorbije tijden op allerlei wijzen en manieren tot ons sprak (Hebr. 1:1). We komen in goed gezelschap wanneer we gaan bijbellezen!
De stoet die voor ons uitging was lang. De looptijd van de Bijbel is anderhalf millennium! Via de verzameling heilige geschriften in deze bibliotheek word je zélf ook opgenomen in een lange geschiedenis. De boeken zijn de jaloezieën waar je doorheen kijkt naar een bonte en kleurige veelheid van gebeuren. Deze geschiedenis heeft beweging, lengte en verandering.
Adam is eerst geschapen, daarna Eva. Eva zondigde als eerste. Maar Adam verzuimde haar te corrigeren. Toch is het
Bijbellezen neemt ons op in een lange geschiedenis
later juist een vrouw die als enige Jezus zalfde als voorbereiding op zijn begra- fenis. Er valt veel te zien en te beleven de weg is langer dan Adam of Eva of David!
En er zijn ook bochten in de weg en toppen.
6 We komen in goed gezelschap wanneer we gaan bijbellezen
Zo laat de evangelist Matteüs zich gezeggen door een engelenwoord tot zijn oudere tijdgenoot Jozef uit Nazaret.
Een woord dat in Jozefs oren klonk toen zijn ondertrouwde vrouw Maria zwanger was van de heilige Geest. Een engelenwoord dat zelf op zijn beurt ook weer teruggreep op Jesaja, eeuwen eerder: Jezus is de Immanuël, noem Hem
Saulus de vervolger leerde na zijn roeping opnieuw en onbevangen nadenken over het Oude Testament. Hij gaat ons nu voor en leert ons het Oude Testament te lezen vanaf de belofte aan Abraham, naar de wet die er tussenkomt bij Mozes, naar het evangelie van de Geest van Christus aan het einde van de tijden, en dan
naar de openbaarwording van de kinderen van God bij het einde van deze wereld.In het einde van de tijden, zo beseft Paulus, is een eeuwenlang verzwegen mysterie geopenbaard:
de menswording van Gods Zoon. De geschiedenis in de Bijbel is een oplopende lijn, ondanks alle inzinkingen. Deze geschiedenis leidt door bergen en dalen naar een ongekende climax. Zelfs de schriftgeleerde Paulus kan het amper bevat- ten. Bij ons lezen moeten we het ‘eerder’ en ‘later’ (het ‘ver- dwijnende’ en het ‘blijvende’) in rekening brengen en leren begrijpen. En ook het toekomstige!
Het ‘latere’ in de Bijbel is niet een vervanging van het eer- dere, zodat dit eerdere alle betekenis verliest en weggegooid kan worden. De Bijbel is geen drietrapsraket: het evangelie komt niet in de plaats van Mozes, maar vervult wel wat nog openstond in die wet. Zo groeit de Bijbel aan omdat de ge- schiedenis groeit naar de voltooiing.
Deze diepere eenheid van zoveel geschriften is uniek. Dit kan alleen omdat de diverse stadia van de geschiedenis passen in één plan van één eeuwige God. Op aarde hangt je jeugd- verhaal ook al samen met de toespraak die je vader houdt op je trouwdag. De familiealbums met foto’s worden bewaard
Gods ene geschiedenis maakt van de Schriften een eenheid
vanaf de babyfoto’s tot en met de trouwfoto’s: ze liggen, on- danks alle stadia daartussen, toch in elkaars verlengde. Zo is God niet bezig af te breken voor nieuwbouw, maar Hij werkt aan een vervulling en verheerlijking (glorificatie) van de ge- schiedenis, waarbij alle vorige onderdelen, al zijn ze geringer, hun betekenis en plaats krijgen. Alles uitlopend op de tijd van het Lam en op de tijd waarin God alles zal zijn in allen, omringd door heiligen, profeten, martelaars en martelares- sen, serafijnen en cherubijnen.
De Schriften geven ons zicht op God de Almachtige in zijn handelen met ons door de eeuwen heen: de brief aan de Hebreeën is er bijna helemaal aan gewijd. In artikel 2 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis belijden we dat de schaduw- achtige eredienst van het oude verbond heeft afgedaan met de komst van Christus. Maar daarmee is het Oude Testament niet onbelangrijk geworden. We maken, zoals dit artikel zegt,
‘nog gebruik van de getuigenissen uit de Wet en de Profeten om ons in het Evangelie te bevestigen, en ook om overeen- komstig Gods wil ons leven in alle eerbaarheid in te richten tot zijn eer’. Het Oude Testament vertelt ons niet precies hoe wij ons leven moeten inrichten in de 21ste eeuw, maar het helpt ons geweldig bij onze opdracht om zelfstandig ons leven in te richten tot zijn eer! Aartsvaders en profeten vormen samen met apostelen en evangelisten het goede gezelschap dat zich schaart rond het Lam en waarbij wij ons voegen wanneer we de Bijbel openen.
zo op aarde! Nadenkend over die vroegere beloften heeft deze evangelist zijn boek over zijn heiland geschreven voor Joden en Grieken.
7
De Bijbel is geen drietrapsraket:
het evangelie komt niet in de plaats van Mozes, maar vervult wat nog openstond in die wet
Deze boeken van de Bijbel leven bij de gratie van Gods voort- gaande werk in deze wereld! Daarom past ons eerbied bij het bijbellezen. We treden de wereldzaal binnen waarin inmid- dels vele heiligen zijn verzameld. We horen hun stemmen, hun liederen. Het boek tilt ons op: we laten het papier achter ons en komen in verrassend gezelschap. Ons lezen wordt langzaam maar zeker: meezingen met die velen die ons voor- gingen. Een cantorij die volgt.
De heiligen, ons voorgegaan, hebben hier niets verworven, maar zijn aan ’t einde van hun baan als vreemdeling gestorven.
Maar zij geloofden dat Gods hand die hen tot daar geleid had in ’t beter, hemels vaderland een stad voor hen bereid had.
Geprezen zij zijn naam!
Hij deed hen veilig gaan!
Komt, zingen wij tezaam met alle heiligen!
Zij trokken uit als Abraham, door God de Heer geroepen zonder te weten waar hij kwam, om ’t land van God te zoeken.
Zij zijn gestorven in zijn naam en hebben niets geweten
dan dat Hij had gezegd: Ik schaam mij niet uw God te heten.
Geprezen zij zijn Naam!
Hij deed hen veilig gaan!
Komt, zingen wij tezaam met alle heiligen!
Die van de aarde vrijgekocht nu rusten van hun werken, zij spreken en getuigen nog om ons geloof te sterken, dat wij omgeven door de wolk, de weg ten einde lopen, één met het heilig trekkend volk in liefde en in hope.
Geprezen zij zijn Naam!
Hij deed hen veilig gaan!
Komt, zingen wij tezaam met alle heiligen!
(Liedboek 10)
Prof. dr. J. van Bruggen te Apeldoorn is emeritus-hoogleraar aan de TU in Kampen
Lezen wordt zingen
8 De verdediging van het historische karakter van de Bijbel is op sommige momenten – vooral ook ter versterking van zwakken in het geloof – onmisbaar
Omringd door slecht gezelschap
Bijbellezen brengt ons in goed gezelschap. Het gezelschap van getuigen en martelaressen. Maar bij het openen van de Bijbel bevinden we ons hier op aarde ook nog steeds in slecht gezelschap. We leven in de moderniteit. Sinds de tijd van de
‘Verlichting’ is het uitzichtvenster van de Bijbel afgeplakt.
Eerst maakte men zich in West-Europa een gesneden beeld van een God die alles wel schiep, maar zich er verder niet mee bemoeit (het deïsme). Toen groeiden de wetenschap- pen die zich nadrukkelijk beperken tot het waarneembare.
Vervolgens werd het probleem, dat deze wetenschappen met beperkt zicht door velen gebruikt gingen worden om rechters te zijn over de Bijbel. Zo promoveerde men die moderne wetenschappen tot gidsen bij het lezen. Maar hoe kunnen wetenschappen die zich niet bezighouden met de onzichtbare dingen, nu maatstaf worden voor een Bijbel die vol openbaring is over de ónzichtbare dingen? Hoe kunnen mensen met opzettelijk geblindeerd zicht nu oordelen over een Bijbel die juist op het onzichtbare gericht is!
Hier is de bron voor veel geloofskritiek. De stroom vanuit de hemel werd afgesneden. Wat overbleef waren menselijke documenten met mooie illusies: de menselijke geloofsvoor-
stellingen. Deze stelling wordt dan versterkt met de oude, heidense, kritiek op tegenstrijdigheden in de Bijbel.
Veel bijbellezers zullen zich deze schriftkritiek niet erg bewust zijn. Ze zijn bereid om de Bijbel onbevangen te lezen.
Maar wij allemaal leven in de moderniteit. Wij allemaal heb- ben een verminderd besef van de onzichtbare wereld. Wij allemaal leven te veel in het hier en nu. Het is de lucht die we inademen. Wie herinnert ons nog aan de onzichtbare werkelijkheid? Geen mens en geen beeld.
Mijn hulp is van de Heer alleen
Genezing van deze zwakte vindt dan ook ten diepste niet plaats door heftige uitvallen in de richting van de geloofskri- tiek. Redenering en argumentatie tegen vijanden van het bijbels geloof maken onszelf nog niet tot schouwers van de onzienlijke dingen. De verdediging van het historische karak- ter van de Bijbel is op sommige momenten – vooral ook ter versterking van zwakken in het geloof – onmisbaar. Maar ons eigen bijbellezen vindt daar niet zijn start. Ons eigen bijbel- lezen begint niet bij de verdediging, maar bij de volharding. De volharding in het eigen oprechte Godsgeloof. Voordat je gaat bijbellezen zou je de twaalf artikelen eens kunnen opzeggen.
In die Apostolische Geloofsbelijdenis wordt de Bijbel zelf niet genoemd. Het is ook niet zo dat je via de Bijbel bij de twaalf artikelen uitkomt, maar je begint met het geloof in God de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en dan pas kun je goed bijbellezen. Dan voel je om Wie het gaat in de heilige Schriften. Dan lees je geen letters, maar je zoekt zijn aange- zicht. En zijn licht zal over je opgaan.
Dit geloof in God de Almachtige is heel persoonlijk en het gaat dieper dan redetwisten over onderdelen van exegese.
Het is een geloof vol vertrouwen en vol zuchten, vol hoop en vol verlangen. ‘Wie heb ik boven U, o Heer!’
Uitwerking
Met de Bijbel in
goed gezelschap 2
Jakob van Bruggen
Omringd door slecht gezelschap
• Moderniteit
• Geloofskritiek
• VOLHARDING!
De Bijbel wil onze eigen wereldse tijd openbreken en terugleiden naar de Bron
Bijbellezen vanuit je eigen tijd is dodelijk
Wanneer onze God ons dan gelovig doet binnentreden in de Bijbel, worden wij binnengeleid in zijn Grote Hal van voor- gangers en profeten. Op dat moment moeten we wel voor hen willen openstaan. We moeten bereid zijn om iets nieuws te horen. Bereid tot verwondering en verbazing. Het zou heel storend zijn wanneer we bij het binnentreden van de Grote Hal alleen maar op ons eigen boodschappenbriefje keken, om te zien of hier nog iets te vinden is dat aansluit bij onze eigen behoeften en interesses in de 21ste eeuw.
Wanneer je het lezen van de Bijbel beperkt tot de horizon van je eigen tijd, je individuele behoeften, je sociale draagvlak enz. dan is dat dodelijk voor het lezen. Teruglezen vanuit je eigen interesses maakt je tot een spookrijder. Dit is spiegel- lezen (mirror-reading), dat je dan per leeftijdsgroep toepast.
En wat je ziet is uiteindelijk niets anders dan je eigen spiegel- beeld en je eigen kerkelijk voorkeursleven in de lijst van wat bijbelteksten.
De Bijbel wil echter onze eigen wereldse tijd openbreken en terugleiden naar de Bron. Wij moeten de Bijbel niet spiegelen in onze tijd, maar onze tijd spiegelen aan de Bijbel. De wereld van de Vader is een andere wereld dan waar de verloren zoon in rondtrok. Er is een onvermijdelijke botsing tussen de tijd waarheen de Bijbel met ons wil en onze eigen, westerse tijd.
In onze cultuur is het gesloten wereldbeeld bijna een dogma en zeker een onbewuste belevingswerkelijkheid. En je hebt heimwee naar de hemel nodig om je daaraan te
ontworstelen.
Wat sterk ontbreekt momenteel bij het bijbellezen, is cul- tuurkritiek vanuit de Schrift. Openheid voor iets nieuws.
Misschien wel iets dat ‘ouderwets’ lijkt, zoals het rekenen met beschermengelen, het respect voor ouderen, het letten op gezinswaarden, de betekenis van ouders en grootouders, de onderscheiden taken voor man en vrouw, je visie op het krijgen van kinderen enz. We mogen bij het bijbellezen meer verwachten dan waarop we op aarde momenteel rekenen in onze cultuurwereld.
Shoppen in de Bijbel of luisteren naar vele stemmen?
Bij dit open bijbellezen zijn er vandaag een paar concrete valkuilen die de bijbelstudie op de vereniging of voor onszelf bedreigen; die de Bijbel al gauw weer toesluiten of beperken tot iets dat om ons heen sluit, en ons bevestigt in wat we als christenen toch al dachten dat vandaag het meest passend en bij de tijd zou zijn. Hier zijn minstens drie valkuilen.
De eerste valkuil is dat we vooral lezen vanuit onze eigen inte- resse. We gaan min of meer ‘shoppen’ in de Bijbel. Dit vindt plaats wanneer we nauwelijks de tijd nemen om de Schrift zelf aan het woord te laten. We beginnen direct met onze eigen vraag en laten die dan los op de Bijbel en zoeken er tek- sten bij. We speuren naar ‘vindplaatsen’ en ‘Schriftgegevens’.
Wanneer we bijvoorbeeld iets willen leren over asielbeleid en vreemdelingen, zoeken we alle teksten op die spreken over een welwillende houding voor vreemdelingen. Die bevestigen ons gevoel. Er staan echter ook andere teksten in de Bijbel:
waarschuwingen om niet borg te staan voor een vreemde.
Die slaan we over: ze passen niet goed. En wat nog gevaarlij- ker is: we stellen helemaal niet de vraag of de vreemdeling in de oosterse cultuur wel precies hetzelfde is als de asielzoeker in de moderne cultuur. En voor we het doorhebben wordt bijbelse liefde ingeruild voor alleen maar emotie.
Wanneer we gaan spreken over evangeliseren, hebben we snel een paar passende teksten. Bijvoor- beeld over het heengaan om alle volken te onderwijzen. En dat lijkt ons genoeg om ieder privé-initiatief tot wat voor vorm van evangelisa- tie ook te waarderen. Maar vaak ontbreekt de vraag of die woorden tot de apostelen zo naadloos op
ieder gemeentelid in elk land vandaag zijn te betrekken. Dan ontbreekt het nadenkend bijbellezen. Er staan namelijk ook teksten in de Bijbel die ons wat bijsturen. We horen over een open deur voor het evangelie die de Here soms wél geeft, maar soms ook helemaal niet. En dan gaan apostelen ook niet op dichte deuren staan bonzen. Dit plaatje past niet helemaal bij moderne geprogrammeerde ‘kerkplantingspro- gramma’s’. Wij kunnen wel gaan waar God plant, maar God gaat niet zomaar waar wij besluiten om te planten! Naden- kend bijbellezen is dan vaak moeilijk omdat mensen vanuit hun gevoel en intuïtie al hebben besloten wat zij willen, waarna de Bijbel eigenlijk alleen maar meer positieve gege- vens mag aanleveren.
De tweede valkuil is dat we selectief kopiëren. We lezen gese- lecteerde passages en willen ze direct kopiëren. Handelingen 2 over het alles delen in de eerste gemeente te Jeruzalem wordt
Teruglezen is spookrijden
• De bijbel in de spiegel van ónze tijd?
• Ónze tijd in de spiegel van de bijbel!
Drie valkuilen bij het bijbellezen
• Shoppen
• Kopiëren
• Zakkenrollen
10 We moeten de Bijbel niet spiegelen aan onze tijd, maar onze tijd spiegelen aan de Bijbel
dan een voorbeeld, terwijl elders in het Nieuwe Testament de eis om alles te delen ontbreekt, ook al is aandacht voor de armen overal aanwezig. De passages in 1 Korintiërs 14 over een schijnbaar charismatische gemeente worden model, ter- wijl andere passages zoals die over de man als hoofd van de vrouw of over de oudsten die leiding geven, minder populair worden om nog te kopiëren. En vanuit sommige regels in 1 Korintiërs 14 kopieert men het verlangen naar tongentaal, maar men vergeet om liever eerst te bidden om ‘uitleggers van tongentaal’ (de hoofdzaak van Paulus’ betoog). Onge- merkt bepaalt onze moderne tijd en ons modern levensge- voel opeens wat wij uit de Bijbel willen kopiëren en wat we maar laten liggen.
De derde valkuil is dat we allen maar meer reageren op gevoels- indicatie. We gedragen ons als zakkenrollers. Pas als er in míjn leven iets gebeurt, wordt het belangrijk. Mijn ervaring wordt de maatstaf. Ik zoek alleen wat van mijn gading is.
Soms zeggen mensen dan kortweg over iets in de Bijbel: ‘Ik heb daar niks mee!’ En dat lijkt dan afdoende.
Bijbelse verhalen over genezingen spreken dan alleen nog maar aan, wanneer we zelf door gebedsgenezers genezen worden. Eigenlijk zijn we dan niet echt geïnteresseerd in Gods daden in de geschiedenis. Het lijkt pas relevant te wor- den wanneer iets zich herhaalt. Toch is de Bijbel juist vol van het loven van God vanwege dingen die men gedenkt zonder ze zelf te ervaren. Israël bezong van geslacht op geslacht de uittocht uit Egypte, terwijl het allemaal al lang geleden was.
En wanneer wij de martelaren gedenken, willen we toch niet ook allemaal eerst zelf martelaar worden voordat we er ‘iets mee hebben’?
Van deze en dergelijke valkuilen moeten we ons goed bewust zijn bij ons bijbellezen en ook bij de bijbelbesprekingen met elkaar. Door deze valkuilen storten we in een kuil die we zelf groeven in onze tijd en in ons leven en in de kerk. Door deze valkuilen te vermijden komen we verder op de weg naar de onzichtbare wereld, de hemel met alle heiligen en de zalig- heid die voor ons ligt. We blijven niet langer gevangen in
‘onze eigen uitzending’, maar we krijgen oor en hart voor wat we niet hadden bedacht en lang waren vergeten.
WWWW en tijde van WWW
Uiteindelijk vraagt bijbellezen een heel andere houding dan krantlezen en boeklezen en andere manieren om kennis te verwerven. Onze tijd surft voor kennisverwerving veel op het World Wide Web: benieuwd wat er om de hoek te zien is. En wat je daaraan kunt beleven. Vaak valt dat tegen. We vergeten dan dat WWW altijd alleen maar toegang geeft tot onze eigen thuisgemaakte en zichtbare wereld, inclusief alle fantasie over bovenaardse wezens e.d. Engelen komen niet op het
scherm en de hemel ook niet! En Second Life is gewoon een slechte spiegeling van onze eigen zondige en verdwaalde leven.
Wanneer we echter op maat de Bijbel openen, gaan we
‘surfen’ op WWWW: Het Wie Wijs Wil Worden Netwerk! Hier geldt: luister en overdenk! Luister naar de geschreven woor- den, maar ook naar de mensen waarheen die woorden ons verwijzen: eer je vader en je moeder! Dat hangt met elkaar sa- men: de stemmen van vroeger en de stemmen van vandaag, van voorgangers en ouders. Je leert lezen in de gemeenschap der heiligen: ‘van geloof tot geloof!’
De Schriften geven wijsheid. Niet ‘wat mag ik of moet ik’, maar ‘voor Wie ben ik’. Een snel vraagje als bijvoorbeeld:
‘Wat is er tegen op samenwonen?’ wordt verbreed tot aandacht voor andere vragen: ‘Van welk huis ben ik?’, ‘Wie beschermt de ander?’ en ‘Wat is trouw?’
Wie wijs wil worden, luistert naar de
Schriften en wacht een poosje met vragen. Zo heeft Timoteüs van kindsbeen af de Schriften gekend die hem wijs konden maken, dankzij het geloof van zijn moeder Eunike en zijn grootmoeder Loïs!
Aansluiten en omhoog zien!
Wanneer we biddend bijbellezen, bid- den en lezen we ons boven onze eigen tijd uit en we bidden ons toe naar de tijd die komt: een tijd van recht en her- stel. Waar we samen met alle heiligen mogen leven. Dat moet je nu al leren:
aansluiten in de rij!
Daarbij zijn de Schriften een lamp die je zelf moet optillen en voor je uit dragen, achter de anderen aan. Een lamp waarvan het licht op je pad valt, ook als daar valkuilen zijn. En als iemand wijsheid te kort komt, dan is de Bijbel ook interac- tief. Ieder mag de levende God en Vader van onze Heiland ootmoedig bidden om de wijsheid die ontbreekt en Hij geeft aan het geloof wat het nodig heeft in deze 21ste eeuw. In de bijbelboeken en boven de bijbelboeken! Met de Bijbel ben je altijd in het goede gezelschap van engelen, martelaren en profeten, voorouders en voorgangers: dat leert je lezen op maat. De maat van Gods geweldige daden, verder en hoger dan we ooit durfden dromen.
w w w w
• W W W: World Wide Web Wat je ziet, ben je zelf!
• W W W W: Wie Wijs Wil Worden Wat je leest, leer je zien!
11
Bij het bijbellezen en bij bijbelbesprekingen met elkaar
moeten we ons bewust zijn van valkuilen
1 Bijbellezen in goed gezelschap
Lees Hebreeën 11 en 12
Probeer al lezend je voor te stellen dat je verbonden bent met al die voorvaders.
a Hoe ervaar je dit?
b Hebben ‘de heiligen die ons zijn voorgegaan’ ook weet van ons?
c Geef voorbeelden van slecht gezelschap tijdens het bijbel- lezen.Bespreek bovenstaande vragen in kleine groepjes.
Stelling: Schilderijen en beelden van heiligen in kerk of huis bren- gen onze voorouders dichterbij.
Werkvorm:
Schrijf deze stelling op een bord of een vel papier.
Schrijf de reacties van de groep eronder.
Bespreek dit vervolgens met elkaar.
2 De Bijbel en kritiek op onze cultuur
Stelling: De tijd waarin wij leven, is bepalend voor hoe het in de kerk toegaat.
Carrouselgesprek:
Zet stoelen tegenover elkaar.
Ga in gesprek over de stelling met degene die recht tegen- over je zit.
Schuif na 2 minuten allemaal een plaats naar links en ga weer in gesprek.
Herhaal dit tot ieder weer tegenover de eerste persoon zit.
Bespreek daarna gezamenlijk de volgende vragen:
a Hoe kun je een maatschappijkritische houding hebben vanuit de Bijbel?
b Zijn de richtlijnen uit de Bijbel tijdgebonden of tijdbepaald?
Probeer ze eens in te delen. Denk o.a. aan de tien geboden, andere wetten uit het Oude Testament, de Bergrede, de richtlijnen van Paulus.
Werkvorm:
Deel een vel papier in tweeën.
Schrijf aan de ene kant het woord: tijdgebonden.
Schrijf aan de andere kant het woord: tijdbepaald.
Noteer er voorbeelden uit de Bijbel onder.
c Probeer een stelling te formuleren, die het
tegenovergestelde weergeeft van de bovenstaande stelling.
3 De valkuilen bij het bijbellezen: shoppen, kopiëren, zakkenrollen
Schrijf op een bord of een vel papier de eerste valkuil:
shoppen.
Ieder van de deelnemers geeft aan of dit woord betrekking heeft op zijn/haar bijbellezen.
Schrijf voorbeelden van deze manier van bijbellezen erbij.
Probeer daarnaast op te schrijven hoe deze valkuil te vermijden is.
Bedenk ook hoe je elkaar daarbij kunt helpen.
Herhaal dit voor de tweede valkuil: kopiëren.
Herhaal dit voor de derde valkuil: zakkenrollen.
Bijbellezen thuis
Laat ieder opschrijven wanneer en wat hij/zij uit de Bijbel leest. Laat dit voorlezen en spreek er met elkaar over.
a Wat vind je van het lezen aan tafel bij de maaltijden?
b Hoe kijk je aan tegen het in één keer lezen van een bijbel- boek?
c In het artikel wordt gesproken over de volharding in het eigen oprecht godsgeloof. ‘Voordat je gaat bijbellezen zou je de twaalf artikelen eens kunnen opzeggen.’
Probeer dit eens een week lang te doen.
Deel elkaars ervaring de volgende keer.
4 Neem en lees
1 Inleefopdracht:
Lezen: Handelingen 8:26-40.
Leef je de situatie in en bedenk wat jij zou doen wanneer de Ethiopiër langskwam.
Schrijf je reactie op papier. Lees het geschrevene aan elkaar voor.
2 Schrijfopdracht:
Kies een tekst uit de Bijbel, die jou veel te zeggen heeft.
Lees deze voor in de groep en vertel waarom deze tekst zo belangrijk voor je is.
Laat ieder lid van de groep hierbij aan de beurt komen.
Maak een mooie kaart met deze tekst erop.
Op de website www.bijbelstudiebond.nl kunt u ook de beant- woording van de vragen naar aanleiding van beide referaten beluisteren.
Prof. dr. J. van Bruggen te Apeldoorn is emeritus-hoogleraar aan de TU in Kampen
Verwerking
12 Uit de Bijbel haal je oude, maar telkens ook nieuwe dingen
Interview
‘De Bijbel is geen bak vol feiten’
Johan Schutten
Het is muisstil in de zaal als Douma met zijn eerste presen- tatie begint. In twintig minuten schetst hij het historische verband van Hosea 11. Het boek is een oordeelsprofetie, maar biedt ook hoop. Gods toorn over het tienstammenrijk is groot. Hij straft zwaar. God is rechtvaardig, maar ook heilig.
En dat betekent dat Hij Zich in zijn woede niet laat gaan. Hij verwerpt de Israëlieten niet.
Het thema komt vaker terug in de presentaties op deze avond. Telkens als Israël de verkeerde weg inslaat straft God hen, maar biedt tegelijk een nieuw perspectief. De ramp- spoed zal niet altijd zo blijven. De presentaties geven hier een mooi en – in sommige gevallen – indrukwekkend beeld van.
Gestage groei
Douma en Verbree geven de cursus al een paar jaar in Zwolle en in Rotterdam. Het werd een succes, en dat hadden zij niet verwacht. Verbree: “In het begin gokten wij op vijftig of zestig cursisten. Maar onze verwachtingen werden overtroffen.
Gelijk de eerste avond waren er al zo’n honderd mensen. Dat aantal is nog steeds gestaag aan het groeien en we hebben inmiddels al zo’n zevenhonderd cursisten; vierhonderd in Zwolle en driehonderd in Rotterdam.”
Volgens Verbree komt dat doordat er een bepaalde behoefte aan bijbelstudie is. “We merken dat het met de kennis van de Bijbel niet zo uitstekend gesteld is. De parate kennis is erg achteruitgegaan. Bij deze cursus zien we dat mensen ernaar grijpen, ze hongeren naar meer kennis en waarderen het dat je je intensief met de Schrift bezighoudt.”
Het is vol in de Ichtuskerk te Rotterdam. Ongeveer driehonderd mensen komen daar bijeen om naar de cursus van dr. Jochem Douma en ds. Adrian Verbree te luisteren. In twee uur tijd behandelen de heren om beurten zowel Hosea als Joël. De verhalen duren ongeveer twintig minuten. “We houden het kort, want dat houdt de mensen geboeid,” aldus Douma en Verbree.
De wijze waarop Douma en Verbree de cursus geven, is een andere reden voor de gestage groei van het aantal cursisten.
De presentaties zijn kort, hooguit twintig minuten. “Juist die korte stukjes houdt de mensen geboeid. Als je langer gaat praten, dwalen ze vaak af en dat willen we voorkomen,”
denkt dr. Douma. Verbree voegt daaraan toe: “Men zou meer van zulke korte stukjes in diensten moeten gebruiken.”
De cursus gaat bovendien niet over kerkelijke kwesties. “Dat houden we bewust zo,” vertelt Verbree. “De inhoud staat cen- traal. De Bijbel sec. Soms zijn in de kerk pittige discussies ge- woon nodig, maar daar gaat het bij ons niet om. Wij vinden de sfeer heel belangrijk. Iedereen moet zich op zijn gemak voelen. Het gaat om de Here. Dat merk je in de samenkom- sten ook. De sfeer heeft iets gezamenlijks.”
Waardering
Douma: “We zien dus dat de avonden steeds beter bezocht worden. Niet alleen individuen komen er, maar ook complete groepen, zoals bijvoorbeeld de mannenvereniging. Je merkt daardoor dat men het werk dat je doet, erg waardeert. Men- sen zoeken naar God.”
Voor de cursus gebruiken Douma en Verbree een aantal boekjes, geschreven door dr. Douma. “Het idee voor het kop- pelen van een cursus aan een serie boekjes is gemeenschap- pelijk gegroeid. Adrian en ik hadden veel contact met elkaar.
Hij zou de avonden eerst alleen technisch ondersteunen, maar al snel bleek dat hij ook de presentaties kon verzorgen.”
De avonden beginnen met gebed en eindigen met een lof- zang. Daartussen houden Douma en Verbree na elkaar een
1
Het is fijn dat je veel uit je hoofd weet – en dat is nodig ook – maar het is ook belangrijk dat het voor je gaat leven
presentatie over de verschillende onderwerpen die ook aan bod komen in een van de boekjes. In de pauze is er gelegen- heid om vragen te stellen. Na de pauze worden deze beant- woord. Dan volgen er nog enkele presentaties, waarna de avond is afgelopen.
Ethiek en de Bijbel
Douma speelde al lange tijd met het idee om een boek te schrijven over ethiek en de Bijbel. Het zou het tweede deel worden van een vijfdelige serie over het onderwerp. De om- vang die het boek zou krijgen, deed Douma echter van het project afzien. “Wie leest zo’n uitvoerige studie nog? Het leek mij beter om een serie kleine boekjes te schrijven over het Oude en eventueel ook Nieuwe Testament.”
Het idee om daar een cursus aan te verbinden, kwam wat later. “Het concept zoals het er nu is, groeide in de loop der tijd door veel gesprekken die Adrian en ik met elkaar voer- den.”
De heren waren lange tijd bezig met de cursus. Verbree: “Als ik ’s ochtends om acht uur naar Jochems huis keek, zag ik vaak al licht branden. Dan was Jochem al een tijd bezig met het werk voor de boekjes.”
Douma lachend: “Ja, ik was vaak al vroeg bezig. Maar Adrian stond af en toe ook om 6.0 uur op de stoep om mij te hel- pen met bijvoorbeeld de e-mail.”
Nieuwe dingen
Dat je nooit klaar bent met studeren, merkten Douma en Ver- bree tijdens de voorbereidingen van de cursus. Verbree: “Het is zoals Jezus in Matteüs 1:2 zegt: ‘Zo lijkt iedere schriftge- leerde die leerling in het koninkrijk van de hemel is geworden op een huismeester die uit zijn voorraadkamer nieuwe en oude dingen te voorschijn haalt.’ Uit de Bijbel haal je oude, maar telkens ook nieuwe dingen.”
Uit de avond in Rotterdam blijkt duidelijk dat de Here cen- traal staat in de cursus. Verbree: “Het is fijn dat je veel uit je
hoofd weet – en dat is ook nodig – maar het is ook belangrijk dat het voor je gaat leven.” Volgens hem is de Bijbel geen boek vol feiten. “De bedding waarin de Bijbel ligt, is de Here.
Door in dat Boek te studeren, krijg je ook een stuk intellectu- ele vreugde mee en respect voor de Schriften. Hetzelfde geldt voor discussies hierover.”
De boekjes behandelen tot nu toe vooral het Oude Testament.
De lijn die er in de Bijbel getrokken wordt van het Oude naar het Nieuwe Testament, vinden Douma en Verbree echter ook belangrijk. Douma: “Die lijn naar de Here Jezus proberen wij altijd duidelijk te maken. De profeten worden namelijk nogal eens aangehaald door de schrijvers van het Nieuwe Testa- ment.”
Tips
Voor degenen die wat intensiever in de Bijbel willen lezen, hebben Douma en Verbree nog wat tips. Douma glimlachend:
“Lezers van WegWijs kunnen zich natuurlijk opgeven voor de cursus. We hebben meer dan eens ook studieverenigingen in ons midden. Men zou de boekjes als handleiding op de vereni- ging kunnen bespreken.”
Verbree voegt daaraan toe: “Dat klopt. Mensen die thuis bijbel- lezen, zouden er werk van kunnen maken. Pak eens aan tafel de bijbelatlas erbij. Bekijk de plaatsen die in de Bijbel genoemd worden. Op die manier kom je wat meer te weten over wat er toen in werkelijkheid speelde.”
Douma heeft nog een tip: “Het is ook goed om een bijbelboek af en toe in één keer door te lezen. Het bijbellezen is vaak hapsnapwerk en daardoor kom je niet veel te weten. Lees het eens helemaal, dat bevordert het begrip behoorlijk. Overigens hoef je niet direct het nut van een tekst in te zien. Die kennis komt vanzelf wel.”
Johan Schutten te Ede is derdejaarsstudent journalistiek aan de CHE
14
Bijbellezen op maat
Een foto-impressie van de Bondsdag
Bij de foto’s:
1 Aankomst in De Meenthe in Steenwijk 2 Inge Laan, voor de eerste keer als voorzitter
Enkele zangers van de Cantorij TU Kampen o.l.v.
Jannes Munneke 4 Zingenda publiek
En dan is er pauze met soep 6 Organist Jorrit Woudt noteert
verzoeknummers voor het lunchconcert in De Kleine Kerk
7 Feestelijke bloemen op het podium
8 Cabaretgroep 2W uit Amersfoort heeft een eigen versie van het dagthema
De spreker van de dag, prof. dr. Jakob van Brug- gen, wordt bedankt
1 2
4
6 7
8
Foto’s Dick Hekman
1 1
1
In goed gezelschap – Bondsdagimpressies
Dat kan, het ligt eraan waar je woont en hoe je de afstand ervaart. Een van haar dorpsgenoten was wél op de Bondsdag.
Zij had er een paar daagjes ‘uit’ van gemaakt en logeerde bij haar zus. En voor een zuster uit Canada was Steenwijk ook niet te ver. Zij was vier weken in Nederland om haar familie te bezoeken. Maar ze was zo nieuwsgierig om te zien en te ervaren hoe wij in Nederland onze bondsdagen vieren, dat ze haar familiebezoek graag een dag onderbrak om de Bondsdag mee te maken.
Gewoon en toch eigentijds
Niet iedereen kwam uit nieuwsgierigheid. Er waren heel wat mensen die de vraag waarom zij naar de Bondsdag waren gekomen, beantwoordden met een kort en krachtig ‘nou, ge- woon’. Een antwoord dat, zo bleek bij het doorvragen daarover, niet alleen bepaald werd door de streek van het land waar zij woonden. Gewoon, dat is uit gewoonte. Uit goede gewoonte!
Want het is toch prachtig om met zoveel mensen als kinderen van hetzelfde huis en één in het geloof bij elkaar te zijn.
Dat er zoveel mensen (ruim 1000) naar de Bondsdag waren gekomen, verraste menig lid van de cantorij uit Kampen ook.
Maar, zo vroeg een van hen, waarom noem jullie een dag als deze Bondsdag. Dat heeft toch iets met vroeger en gerefor- meerd te maken? Nou, dat was door de theologiestudent heel goed getypeerd. Maar dat betekent nog niet dat een dag als deze niet voluit eigentijds is! Daarmee was hij het wel eens, reden te meer om een eigentijdse naam te kiezen, iets als con- gres of zo. Een anderhalve generatie oudere bondsdagbezoe-
Reacties & meningen
Henk Bouwmeester
Gaat u niet naar de Bondsdag? Nee, jammer genoeg niet.
Want hoewel ik me altijd wel in goed gezelschap met de Bijbel voel en bijbellezen op maat voor mij vooral de Bijbel met vaste regelmaat lezen is, zou ik best graag willen horen wat professor Van Bruggen daarover te zeggen heeft. En het bij en met elkaar zijn zal ik vast wel missen. Maar, weet u, Steenwijk is voor mij onderhand wat te ver.
ker vond dat eigenlijk wel een goed idee. Na het referaat van professor Van Bruggen hadden we immers ook met groene en rode briefjes kunnen zwaaien om onze mening te vertolken!
Zin in de Bondsdag
Zoals ieder jaar waren er ook dit jaar weer nieuwelingen op de Bondsdag. Onder hen ook mannen. Een van hen vertelde dat hij gekomen was omdat hij een fan van professor Van Bruggen is. ’s Middags moest hij overigens toch even kwijt dat de sfeer hem ook buitengewoon beviel. Een ander kon, na drie jaren huisgebonden te zijn geweest, nu weer eens een dagje uit. Als hij zin had mocht hij mee, zo had zijn vrouw hem gezegd. Een vergadermens was hij niet en van toogdagen hield hij niet.
Maar dit was toch wel een erg mooie dag. En aan het begin van het middagprogramma had hij nog steeds zin!
Een predikantsvrouw had ook wel zin in de Bondsdag, maar geen zin om alleen te gaan. Haar man moest in verband met zijn werk thuis blijven (was op die manier dus ook met de Bij- bel in goed gezelschap). Toen haar vriendin haar zondagavond vroeg mee te gaan, hoefde zij niet lang na te denken. Natuur- lijk ging zij mee, de Bondsdag is immers prachtig. WegWijs tegenwoordig trouwens ook! Hopelijk ook voor jongeren.
Eerst het Credo, dan bijbellezen
Er waren nogal wat deelnemers die het eerste deel van het referaat moeilijker vonden dan het tweede deel (elders in dit blad zijn beide delen na te lezen). Niet iedereen was het daar- mee eens. Dus hebben we de mening van de professor maar eens gevraagd. Vrij vertaald kwam zijn reactie erop neer dat het tweede deel voor mensen misschien beter herkenbaar is dan het eerste, maar in de praktijk vaak moeilijker. Denk maar eens aan de drie valkuilen bij het lezen van de Bijbel. En hoe moeilijk is het om de Bijbel niet te plaatsen in de spiegel van deze tijd, maar deze tijd in de spiegel van de Bijbel.
Doorvragend bleek echter dat vrijwel iedereen zich toch ook heel erg aangesproken voelde door het eerste deel. Vooral door
16 16
de uitspraak dat je, voordat je de Bijbel gaat lezen, eigenlijk eerst het Credo zou moeten opzeggen. Je geloof belijden om je daarmee helemaal op God te richten. Tijdens de lunchpauze zaten twee vriendinnen daarover nog even na te praten. Zij waren het daarmee helemaal eens. Toch vond de een dat je het beste eerst kunt gaan bidden voordat je uit de Bijbel gaat lezen. Zo doen we dat immers ook in de liturgie van de kerk.
De ander vond dat zij juist beter, met meer ootmoed en inten- siteit, kon bidden nadat zij in de Bijbel had gelezen.
Cabaret
Het middagprogramma kreeg – naast het beantwoorden van de vragen – met het cabaret een bijzondere invulling. Eén iemand vertolkte daarover de mening van misschien wel (heel
De leefwereld van verre naasten
Wat vindt u van het idee om voor de komende maanden eens een film over de verre naaste op het rooster in te plan- nen? Met een film kunt u als leden van (een) vereniging(en) de leefwereld van verre naasten wat dichterbij halen. Films kijken is voor de meesten van ons een activiteit die ontspan- nende afwisseling brengt en die tegelijk verruimende horizonverbreding toevoegt.
Afhankelijk van het onderwerp, kun je als kijker(s) ook erva- ren dat je heel verschillend, maar wel samen in Gods wereld leeft en samen bij God hoort (living together in God’s world).
Voor een film op video of dvd (ook over uw eigen regionale gebied voor zending & hulpverlening), met daarbij een geschre- ven gespreksbegeleiding en passende bijbelstudie voor een groepsgesprek, kunt u terecht bij de De Verre Naasten:
tel. 08-4270410 / info@dvnweb.nl / Postbus 4, 8000 AL Zwolle.
Enkele suggesties:
• La Dot (de bruidsprijs), een film die speelt in Congo en gaat over verschillende gebruiken rond het huwelijk;
• Elia, de heraut, een videoproductie over het evangelie voor Papua’s, door Papua’s;
• Levend water voor de Gaucho’s, een film over zendingsevan- gelisatieposten in steden in Zuid-Brazilië;
• Het Woord in Benin,een film over een jonge Afrikaanse vrouw die leert lezen, zodat ze ook in het Fon het Nieuwe Testament kan lezen en voorlezen.
Getipt
veel) meer mensen. Naar een cabaret ging hij nooit; hij had daar eigenlijk niets mee. Vroeg zich eerlijk gezegd wel af wat dat moest worden. Maar toen hij deze middag het cabaret ge- hoord en gezien had, was hij helemaal om. Prachtig zoals het thema van deze dag daarin een plaats kreeg. En geweldig zoals de boodschap van het evangelie daarin werd vertolkt. Niet al- les zelf willen doen. Niet alleen in één deel van de Bijbel lezen.
Ook het tweede deel. En vooral: het Licht laten schijnen.
Inderdaad, het Licht laten schijnen en zelf licht zijn op de berg;
stralende sterren, zoals een oudere zuster zei toen zij aan het eind van de dag de zaal verliet. Zo had professor Van Bruggen dat toch ook gezegd: ‘Laat de kamerling nooit alleen reizen in zijn wagen!’
17
Hoort u ook bij de babyboomers? Sociologen geven allerlei typeringen van die generatie. Misschien herken je ze bij jezelf.
Het zal inderdaad invloed hebben: de tijd waarin je opgroeit, werkt door in hoe je denkt en leeft. Je wordt erdoor gevormd of vervormd, net hoe je het bekijkt.
Zou die invloed ook vooraf te voorspellen zijn? Of liever nog:
als die invloed te voorspellen is, zou je het dan ook kunnen voorkomen? Hadden, achteraf gezien, de negatieve kanten van het babyboomer-zijn bijgestuurd kunnen worden? Of juist vooruitdenkend: zou je nu al kunnen voorzien hoe over een aantal jaren de generatie getypeerd zal worden die nu op- groeit? En is daar iets aan bij te sturen?
Ik heb, voor zover ik weet, niet de gave van de profetie. Maar ik voorzie al wel dat we over een aantal jaren spreken over de bijbel-beam-generatie. Dat zijn de jongeren die nu opgroeien bij een gebeamde Bijbel. Voor hen is een Bijbel: dat wat je ziet op het scherm in de kerk. Teksten die langs scrollen. Of gedeelten die op je laptop verschijnen als je op een hyperlink klikt. Losse teksten, zonder aansluiting. Uit het begin of het eind van de Bijbel? Geen idee, want je hoeft niet te bladeren.
Even iets gemist? Helaas, teruglezen kan niet meer, want het volgende stuk staat al op de muur. Halverwege de preek kwijt wat de tekst ook alweer was? Had je maar beter moeten oplet-
ten, want nu staat er alleen maar het thema en het plaatje voor de kinderen.
De bijbelbeamers, de generatie voor wie een bijbeltekst even vluchtig is als het Journaal waar je met een schuin oog naar kijkt terwijl je met je mp op je hoofd aan het msn’en bent en ondertussen een sms’je beantwoordt. De generatie die bijbelteksten plakt en knipt, net zo willekeurig als ze voor een werkstuk informatie van internet plukken zonder te beoordelen hoe betrouwbaar het is. Jongeren die moeten googelen om weer te weten wie Abraham was.
Is dit nog bij te sturen?
Wordt het tijd voor een campagne ‘Stop het bijbelbeamen’?
Weg met de digitale Bijbel, boycot de Online Bijbel en www.biblija.net.
Terug naar het Bijbel-boek, terug naar het lezen en nog eens lezen.
Terug naar het bladeren en eindelijk vinden wat je zoekt.
Misschien wel. Maar misschien wordt het ook wel tijd voor een cursus ‘Vertrouwen op de Geest’. Want de Geest die zijn kerk gebouwd heeft met een generatie babyboomers, zal het toch ook wel kunnen met bijbelbeamers?!
Rob Vreugdenhil is predikant te Lelystad
Rob
De bijbel-beam- generatie
Oproep voor het november/decembernummer
Voor het november/decembernummer zijn we benieuwd naar wat er bij u boven komt bij het woord ‘vrede’. U mag de vraag deze keer ook voorleggen aan uw kinderen; we zijn benieuwd hoe zij erover denken.
Uw antwoord kunt u in maximaal 20 woorden vóór september mailen naar redactie@bijbelstudiebond.nl. Schrijven kan ook: p/a Martine Kwey, Soerendonk , 82 AN Amersfoort.
Oproep voor het januari/februarinummer
Voor het januari/februarinummer willen we graag antwoord op de volgende vraag: ‘Heeft u ervaring met de directe werking van boze geesten/machten?’
Uw antwoord kunt u in maximaal 20 woorden vóór 1 november mailen naar redactie@bijbelstudiebond.nl. Schrijven kan ook: Martine Kwey, Soerendonk , 82 AN Amersfoort.
Algemene oproep
Doet u in uw gemeente op een ‘bijzondere manier’ aan bijbelstudie? Bijvoorbeeld aan de hand van themagroepen, huiskrin- gen of…? Dan kunnen wij er wellicht een plaatsje voor inruimen in de rubriek ‘Methodiek en praktijk’. Mail uw ervaringen (max. 20 woorden) naar Nikè van der Mijden, n.vdmijden@bijbelstudiebond.nl. Schrijven kan ook: Blijdestein , 6714 DX Ede.
18
Methodiek & praktijk
Werkvormen bij bijbellezen
Hetty Pullen-Muis Focus op de Bijbel
God spreekt door de Bijbel tot ons; om zijn Woord beter te begrijpen verdiepen we ons individueel of gezamenlijk in de Bijbel. De focus van de bezinning en studie op de vereniging zijn Gods woorden in de Bijbel.
De bespreking een goede inhoud en vorm geven is soms een hele klus. Niet alleen voor de gespreksleider, ook voor de totale gespreksgroep op de bijbelstudie of vereniging. De levendigheid kan bevorderd worden door andere of nieuwe methoden en werkvormen te gebruiken. In dit artikel geeft Steunpunt Gemeenteopbouw daarvoor een aantal handrei- kingen en tips.
God roept!
Voordat je een bepaalde bijbelstudiemethode kiest, is het belang- rijk om je bewust te zijn wat er eigenlijk gebeurt. God roept al zijn kinderen op deze aarde!
Hij roept via veel historische verhalen, psalmen, brieven, wetten, profetieën en evangeliën in de Bijbel. Hij spreekt ons elke keer persoonlijk aan als we de Bijbel opendoen. En in het groepsge- sprek kunnen de woorden in de Bijbel nog meer tot leven komen.
Door het lezen, het zoeken en samen over de betekenis spreken met elkaar. En het samen bidden.
God spreekt je aan als de Bijbel opengaat.
God sprak ook de jonge Samuël in de nacht aan en riep hem (1 Sam. ). God zoekt ons en heeft ons wat te zeggen. Als je niet antwoordt, blijft het stil.
Het gaat elke keer weer om ons antwoord, zoals Samuël ant- woordde: ‘Spreek HEER, uw dienaar luistert’ (1 Sam. :).
Dat is tegen jezelf zeggen dat je zwijgt, en tegen God zeggen dat je luistert. Dat is een actieve luisterhouding aannemen. Dat is in beweging komen en niet alleen passief de Bijbel lezen.
Het gaat erom zijn roepstem te beantwoorden. Dat mag bij het bijbellezen elke keer je doel en je focus te zijn. Ongeacht welke bijbelstudiemethode je kiest!
De Nieuwe Bijbelvertaling en de Jongerenbijbel maken het lezen van de Bijbel toegankelijker voor bijbelstudie.
Door de taal van deze tijd komen de woorden van de Bijbel soms weer in een nieuw licht te staan. Door de toevoeging van de rubrieken in de Jongerenbijbel zijn een aantal werkvor- men binnen handbereik. Je kunt de rubrieken gebruiken als een werkvorm voor de bijbelstudie.
Deze rubrieken zijn:
• Aan de slag: Wat heeft deze bijbeltekst met jouw leven te maken? Een directe vraag die je aanzet tot toepassing en vertaling naar je eigen leven.
Een noodzaak bij persoonlijke bijbelstudie, maar ook bruikbaar bij een groepsgesprek.
• Eerlijk = eerlijk: De Bijbel confronteert ons vaak met onszelf.
Persoonlijke vragen dwingen om een serieus antwoord te geven. En dan moet je wel tegen een stootje kunnen.
• Beloofd = beloofd: De vraag naar Gods belofte is een rubriek van belang bij het bijbellezen. Wat betekenen die beloften voor je leven hier en nu?
• Eye-openers: Bijbelteksten zijn soms moeilijk te begrijpen.
De uitleg ligt niet altijd voor het oprapen. Gebruik de eye- openers bij onduidelijkheden. Soms geven ze een nieuw perspectief op het bijbelgedeelte.
Een aantal bijbelstudiemethoden
Gebruik de Jongerenbijbel!
1
Voorstudie in de Bijbel – De sprinkhaanmethode
Doel
Een voorstudiewerkvorm om bijbelteksten op te zoeken en met elkaar te vergelijken. Je springt als een ‘sprinkhaan’ door de Bijbel heen.
Aanpak
• Je kiest een bepaald kernwoord of thema.
• Daarna ga je op zoek waar het elders in de Bijbel wordt gebruikt en naar de betekenis van het kernwoord. Gebruik hierbij bij- voorbeeld een concordantie of andere hulpboeken.
• Bekijk hierna of het kernwoord of thema in de zelfde context/
situatie wordt gebruikt. Is de betekenis van bijvoorbeeld het woord ‘grenzen’ steeds hetzelfde? Grenzen van een gebied of de grenzen van Gods liefde schetsen twee betekenissen van het kernwoord ‘grenzen’.
Tips
• Het gebruik van de website http://www.biblija.net/biblija.cgi is hierbij een handig hulpmiddel.
• Ook te gebruiken als persoonlijke bijbelstudie.
• Deze methode vraagt vooraf een behoorlijke voorstudie, vooral voor de gespreksleiding.
Verkenning van de Bijbel – De eerste gedachten
Doel
Een eerste verkenning van een bijbelgedeelte, of thema en starter van een groepsgesprek.
Aanpak
• De leiding leest de tekst langzaam voor en vraagt aan de groep om in concentratie te luisteren.
• Luisteren alsof je het voor het eerst hoort. Tijdens het luisteren zal een associatie van gedachten/woorden naar boven komen.
Een hulpvraag daarbij is: wat was je eerste gedachte toen je de tekst hoorde?
• Houd die gedachte vast en schrijf die op een kaart.
• De inventarisatie van de gedachten kan plenair (evt. op een flip- over) genoteerd worden.
• De ‘oogst’ aan het einde van de gespreksronde samenvatten.
• Kies hieruit eventueel een thema voor het groepsgesprek tijdens de bijbelstudietijd erna.
Tips
• Alle associaties zijn welkom. Ze zijn persoonlijk en kunnen ook haken aan de actualiteit op dat moment. Bijvoorbeeld: een verhaal over een genezing in de Bijbel kan persoonlijke verhalen losmaken.
• De associaties hoeven niet direct betrekking te hebben op het gekozen bijbelgedeelte.
• Gebruik grote vellen papier en stiften voor de verzameling van de gedachten.
Om te verwerken en te bespreken – De manuscriptmethode
Doel
De kern en de opbouw van een bijbelgedeelte analyseren.
Aanpak
• Kies een bijbelgedeelte en laat de aanduidingen, verzen, kopjes en alinea’s weg. Alsof het een manuscript is en opnieuw gele- zen wordt. Maak hier kopieën van.
• Voer eerst de individuele opdracht uit in stilte.
• Ga eerst individueel bepalen waar nieuwe alinea’s beginnen.
• Bepaal waar de kopjes in de tekst moeten staan volgens jou.
• Ga in gesprek met elkaar en wissel de kern/opbouw van het bijbelgedeelte uit met elkaar.
Tips
• Deze werkvorm is een goede start om het bijbelgedeelte inzich- telijker te maken en het gesprek op gang te brengen.
Training werkvormen
Bespreken en oefenen van aansprekende werkvormen kunnen bijdragen aan een goede bijbelstudie. Als je zonder oefening met (nieuwe) werkvormen aan de slag gaat, loop je een vrij groot risico dat het mislukt. Dat ligt niet aan die werkvorm, maar meestal aan de manier waarop je ermee werkt. Deze training biedt een veilig oefenterrein. Je oefent met (nieuwe en onbe- kende) werkvormen.
Centrale vragen die in de training aan bod komen, zijn:
• Wat is de doelstelling van het verenigingswerk?
• Welke manieren van bespreking (werkvormen) passen daar het beste bij?
• De bespreking van voor- en nadelen van verschillende werkvormen.
De training is mogelijk voor 2 of dagdelen.
Voor meer informatie sgo@gbouw.nl of bel ons 08 4270400
Andere producten
Te bestellen producten via www.steunpuntgemeenteopbouw.nl zijn:
• Bijbelstudiekaart (¤ 0, per stuk)
• Luisterwijzer bij een preek (¤ 0, per stuk)
• Tekstwijzer met bijbelteksten (¤ 0,0 per stuk)
Hetty Pullen-Muis te Hoogeveen is adviseur/trainer Steunpunt Gemeenteopbouw
20
Dr. Jochem Douma,
Job en Psalmen (Gaan in het spoor van het Oude Testament), Kok, Kampen, 2005, ISBN 90 435 1175 7, 116 pag., ¤ 10,25
Recensie
Gaan in het spoor van de Bijbel
Henk Bouwmeester
Bijbellezen op maat en ervaren dat je Met de Bijbel in goed gezelschap bent, hangt af van de manier waarop je de Bijbel leest. Lees je de Bijbel als een interessante verzameling lite- raire werken uit de grijze oudheid? Of lees je de Bijbel omdat
‘het lezen van Gods Woord onmiskenbaar noodzakelijk is om een echte relatie met de Here God op te bouwen en te onder- houden?’1 Of voelt het bijbellezen soms als corvee?2 Lees je, zoals 88% van de Amerikaanse christenen, de Bijbel hooguit eenmaal per week?3
God heeft in zijn wereld alles onder controle en regeert alles met vaste hand in wijsheid
Dr. J. Douma is voor het schrijven van de reeks Gaan in het spoor van het Oude Testament de Bijbel doorgekropen. Op zoek naar antwoorden op de vraag wat de teksten van het Oude Testament betekenen voor mensen in de 21ste eeuw.
Begin april jl. verscheen het negende deeltje van de reeks, die naar verwachting eind 2007 voltooid zal zijn (zie voetnoot voor de titels4). Aan elk deeltje is een cursus gekoppeld van twee avonden. Daarin licht dr. J. Douma, met medewerking van ds. A.H. Verbree, het in het deeltje besproken bijbelge- deelte nader toe en behandelen zij enkele aspecten die niet uitdrukkelijk in de tekst aan de orde gesteld zijn. Op internet kan de lesstof later nog eens worden nagelezen of gedown- load. Om u een indruk te geven over de deeltjes uit de reeks en de aanvullende en verdiepende informatie op internet, kozen wij het vijfde deeltje van de reeks, Job en Psalmen.
De ene bekende onbekende Job
Over de persoon Job weten wij eigenlijk alleen dat hij geen Israëliet was en in Uz woonde, een streek iets ten zuidoos- ten van Israël. Buiten het boek Job treffen we zijn naam in het Oude Testament alleen nog aan in Ezechiël 14.6 Daarin wordt hij samen met twee andere figuren uit de grijze oud- heid, Noach en Daniël7, genoemd als een algemeen bekend voorbeeld van wat een rechtvaardig man is. Zo tekent het boekje van Douma Job ook, als een man die betrouwbaar over God sprak. Ook en vooral als die ene Job. Want de Job uit de proloog (Job 1 en 2) en epiloog (Job 42:7-17) is niet, zoals sommige bijbeluitleggers ons willen doen geloven, een andere Job dan de Job uit de dialogen (Job -42:6).
Wie de auteur van het boek Job is, is onbekend. Douma sluit niet uit dat ‘het boek Job oorspronkelijk een volksverhaal is geweest en dat de dialogen tussen Job en zijn vrienden, sa- men met het dubbele antwoord van Jahwe, in later tijd daarin een plaats hebben gekregen’ (p. 12). Een cursist vroeg zich af of je dat wel zo mag zeggen, het boek Job is toch Gods- openbaring? Andere cursisten vroegen zich af of je wel kunt zeggen dat ‘Job en zijn vrienden zelf niet zo gesproken heb-
