Invasieve planten in België

(1)

Leen Heemers

Proefcentrum voor Sierteelt

11 februari – Studiedag Boomkwekerij

Invasieve planten in België

(2)

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de sierteelt

• Het AlterIAS project

Voorstelling

(3)

(4)

(5)

(6)

Cotoneaster horizontalis

Fallopia japonica Heracleum

mantegazzianum

Buddleja davidii

Aster spp.

Solidago spp.

Prunus serotina

Ludwigia grandiflora

Myriophyllum aquaticum

(7)

Invasieve of exotische invasieve plant

1. Soort van vreemde oorsprong (exotische plant),

2. door de mens ingevoerd, buiten zijn natuurlijk verspreidingsgebied,

3. soort geïntroduceerd na 1500,

4. geacclimatiseerd aan zijn nieuwe omgeving, 5. heeft een sterke verspreidingscapaciteit die

kan leiden tot een exponentiële toename van

zijn populaties

(8)

De stappen in het invasieproces

Klimatologisch

geografisch reproductie verspreiding

Invasieve soort Exotische soort

naturalisatie acclimatisatie

expansie introductie

(9)

De regel van 3x 10 (Wiliamsson, 1996)

de dispersion

reproductie

geografisch klimatologisch

1000

100 10 1

verspreiding

naturalisatie acclimatisatie

expansie introductie

Niet alle exotische planten worden invasief:

van de 1000 wordt er uiteindelijk maar 1 invasief!

of slechts 0,1% van alle

exotische planten zijn invasieven

(10)

Latentie : 40 jaar 600

300 Aantal geïnvadeerde sites 0

Données : Pysek& Prach1993

Invasieproces van de reuzenbalselmien (Impatiens glandulifera) in Tsjechië

Introductie

1896 Expansie

1936

1900 1930 1960 1990

Latentieperiode

(11)

Source: Vanderhoevenet al., 2005

Impact op de soorten

Geïnvadeerd

Niet-geïnvadeerd

5 0 10

15 20

Solidago

gigantea Fallopia

japonica Heracleum mantegazzianum

♯vegetatievesoorten

Fallopia japonica

(12)

Impact op het ecosysteem

Source: Vanderhoevenet al., 2005

Op de bo de m

(13)

Economische gevolgen

(14)

Verenigd Koninkrijk Rhododendron ponticum 50 miljoen euro

Frankrijk(Moeras Poitevin) Ludwigia spp.

662 000 euro in 3 jaar

Nederland Prunus serotina Meerdere miljoenen euros in 30 jaar

Duitsland Heracleum mantegazzianum 12 miljoen euro/jaar

(15)

Parameters Waarde

Verspreidingscapaciteit 1‐3

Kolonisatie van natuurlijke habitats 1‐3 Impact op inheemse vegetatie 1‐3

Impact op het ecosysteem 1‐3

ISEIA index 4‐12

Branquart et al. 2007 black list: ISEIA index = 11‐12

watch list: ISEIA index = 9‐10

Situatie in België: ISEIA protocol

(16)

Bewakingslijst Zwarte lijst

23 soorten

10 soorten

27 soorten

2 soorten 29 soorten 33 soorten

Zwarte lijst en bewakingslijst

Alarmlijst: 7 soorten

Land

Water

(17)

Economisch belang invasieve planten (n=63)

2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3

5 5 5 5

6 8

10 10 11

13 16

17 21

22 22 24

25 27

30 33

48

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Occurence (%)

Zwarte lijst 17

10. Rosa rugosa

Bewakingslijst 21

9. Spiraea x billardii

Zwarte lijst 22

8. Mahonia aquifolium

Bewakingslijst 22

7. Quercus rubra

Bewakingslijst 24

6. Acer negundo

Zwarte lijst 25

5. Rhododendron ponticum

Bewakingslijst 27

4. Robinia pseudoacacia

Bewakingslijst 30

3. Amelanchier lamarckii

Bewakingslijst 33

2. Buddleja davidii

Bewakingslijst 48

1. Prunus Laurocerasus

Invasie status

% boomkwekers Soort

(18)

44

18

10

4

1

6

16

0 10 20 30 40 50

≤ 5 % 5 and 10 % 10 and 20 % 20 and 30 % 30 and 50 % I don't know No answer

Economisch belang invasieve planten

(opbrengsten invasieve planten/ totale verkoopcijfer) * 100

% telers (n=68)

(19)

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de sierteelt

• Het AlterIAS project

Voorstelling

(20)

Initiële introductie

Preventie Beheer van de populatie

Tijd Invasie niveau

Nieuwe introducties vermijden is beter dan het beheersen dan bestaande populaties in de natuur

Preventie: voorkomen is beter dan…

(21)

Terrein

baan

= invasieve plant

Initiële introductie Secundaire verspreiding

Boomkwekerij Arboretum Botanische tuin

waterweg

Welke zijn de verspreidingsvectoren?

(22)

Terrein

weg

Initiële introductie

Secundaire aanplant

Secundaire verspreiding

= invasieve plant

park

tuin

waterweg

(23)

Terrein

weg

Initiële introductie

Secundaire aanplant

Secundaire verspreiding

= invasieve plant

park

tuin

Waterweg

(24)

Groenafval

Secundaire verspreiding Initiële introductie

Secundaire aanplant

= invasieve plant

Terrein

weg

park

tuin

waterweg

(25)

Groenafval

Secundaire verspreiding Initiële introductie

Secundaire aanplant

= invasieve plant

Terrein

weg

Grondverzet

park

tuin

. . . . . .

. .

. . . .

.

waterweg

PR EV EN TIE

(26)

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de professionele groenvoorziener

• Het AlterIAS project

Voorstelling

(27)

Document waarin goede praktijken gespecifieerd worden om de risico’s op introductie van invasieve planten te verminderen.

Gedragscode wordt uitgewerkt in overleg met de sector

Gedragscode is geldig voor heel België Vrijwillig engagement

Bilateraal akkoord

In de gesprekken worden de Belgische beroepsfederaties betrokken (FWH , AVBS, VVOG, BFG, UVCW, BTV, BVTL)

Gedragscode voor invasieve planten

(28)

Nederland (2010)

Convenant waterplanten

Conseil de l’Europe (2008)

Europese strategie

U.K. (2005)

Gedraggscode (DEFRA)

Frankrijk (2007)

Charte d’engagement

Zwitserland(2007)

Alternatives (Commission suisse)

(29)

« Producenten en verkopers » « Gebruikers »

Openbare groendiensten

Tuin‐ en landschapsarchitecten Tuinaanleggers

Arboreta, botanische tuinen Siertelers, boomkwekerijen

Tuin‐ en plantencentra

Producenten en verkopers van waterplanten

« Tuinliefhebbers »

Gedragscode voor invasieve planten

(30)

Mogelijke maatregelen van de gedragscode:

Gedragscode voor invasieve planten

Verspreiding van informatie over invasieve planten

b.v.: verspreiding folders en brochures, linke naar AlterIAS website, poster, informeren van klanten/inwoners.

Stopzetten aanplant/commercialisatie van bepaalde soorten (lijst te definiëren)

Voorkeur geven aan het gebruik van niet-invasieve alternatieven Iedereen is vrij om alternatieven voor te stellen

Afficheren logo

(31)

Belangen voor de professionele groensector

1) Natuurbehoud - biodiversiteit

2) Groene imago van de sector uitstraling

3) Aanboren van nieuwe markten – alternatieve planten 4) Anticipatie op wetgeving die opgelegd kan worden

Gedragscode voor invasieve planten

(32)

Federaal

Koninklijk besluit in ontwerp: 20 soorten waarvan de invoer, uitvoer en doorvoer verboden is

Brussel

Ordonnantie voor Natuurbehoud nog niet goedgekeurd:

verbiedt verkoop, aankoop en aanplant (?) van alle invasieve soorten

Wallonië

Circulaire wallonne (wet) – 23 april 2009 – verbiedt aanplant van planten van zwarte lijst en alarmlijst voor openbare

aanbestedingen van de Public Service Wallonne Wetgeving i.v.m grondverzet

Vlaanderen

Ontwerp beheerregeling inclusief handelsverbod (ANB), heeft betrekking op 3 invasieve waterplanten (grote waternavel, parelvederkruid en waterteunisbloem)

• Carpobrotus sp.

• Crassula helmsii

• Egeria densa

• Lagarosiphon major

• Ludwigia grandiflora

• Ludwigia peploides

• Myriophyllum aquaticum

• Myriophyllum heterophyllum

Regulatie/wetgeving

(33)

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de sierteelt

• Het AlterIAS project

Voorstelling

(34)

Eén project, drie objectieven…

1) Informeren over de risico’s van invasieve planten 2) Identificeren van alternatieven en goede praktijken 3) Begeleiding van de sector ter implementatie van (2)

2010 2011 2012 2013

… in drie campagnes

1. Sensibilisatie campagne

2. Ontwikkeling gedragscode

3. Tuinbouwonderwijs

(35)

Het AlterIAS project?

Alterias is een communicatieproject met als doelstelling de sierteeltsector te sensibiliseren over de problematiek van invasieve planten

Waarom sensibilisatie van de sierteeltsector ?

Het merendeel van de invasieve planten zijn sierplanten

Waarom een communicatieproject ?

Invasieve planten blijven redelijk onbekend buiten het wetenschappelijk milieu. Deze

planten worden nog steeds geproduceerd, gecommercialiseerd en aangeplant…

(36)

Coördinatie

Partners

Co‐financiers

Duur

Université de Liège Gembloux Agro-Bio Tech (GxABT) Unité Biodiversité & Paysage

- Centre Technique Horticole de Gembloux (CTH) - Proefcentrum voor Sierteelt – Destelbergen (PCS)

- Federale Overheidsdienst, Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketen en Leefmilieu

- Europese Commissie

- Service Public de Wallonie (SPW) - Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) - Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) 4 jaar (jan. 2010 – dec. 2013)

AlterIAS ^{: partners}

(37)

Informatie?

www.alterias.be

(38)

Lijst van invasieve planten in België (januari 2011)

Voor recente updates raadpleeg http://ias.biodiversity.be/

Zwarte lijst ( 30 soorten) Bewakingslijst ( 27 soorten) Alarmlijst ( 7 soorten) Landplanten

Ailanthus altissima Aster lanceolatus Aster x salignus Baccharis halmifolia Cornus sericea

Cotoneaster horizontalis Fallopia japonica Fallopia sacchalinensis Fallopia x bohemica Helianthus tuberosus Heracleum mantegazzianum Impatiens glandulifera Mahonia aquifolium Prunus serotina

Rhododendron ponticum Rosa rugosa

Solidago canadensis Solidago gigantea Spiraea alba Spiraea douglasii

A2 A2 A2 A1 A2 A2 A3 A2 A2 A3 A3 A3 A2 A3 A2 A3 A3 A3 A2 A2

Acer negundo Acer rufinerve Amelanchier lamarckii Aster novi-belgii Bidens frondosa Buddleja davidii Cyperus eragrostis Duchesnea indica Elaeagnus angustifolia Fraxinus pennsylvanica Hyacinthoides hispanica Impatiens parviflora Lupinus polyphyllus Lysichiton americanus Mimulus guttatus Parthenocissus inserta Parthenocissus quinquefolia Persicaria wallichii

Prunus laurocerasus Quercus rubra Rhus typhina

Robinia pseudoacacia Rudbeckia laciniata Senecio inaequidens Spiraea tomentosa Spiraea x billardii

B2 B1 B2 B3 B3 B3 B1 B2 B1 B1 B2 B3 B2 B1 B2 B3 B3 B2 B1 B3 B1 B3 B1 B3 B1 B2

Akebia quinata Carpobrotus edulis Carpobrotus acinaciformus Echinocystis lobata Lonicera japonica Phytolacca americana

B0 A0 A0 B0 B0 B0

Waterplanten

Crassula helmsii Egeria densa Elodea canadensis Elodea nuttalii

Hydrocotyle ranunculoides Lagarosiphon major Ludwigia grandiflora Ludwigia peploides Myriophyllum aquaticum Myriophyllum heterophyllum

A1 A1 A3 A3 A2 A1 A2 A1 A2 A1

Azolla filiculoides Lemna minuta

B2 B3

Cabomba caroliniana B0