Monumentenzorg en Archeologie Monumentenzorg en Archeologie
Beverwijk, Heemskerk en Velsen
Stelling van Amsterdam
MONUMENTEEL
Nieuwsbrief
Met deze nieuwsbrief willen we eigenaren van monumenten in Beverwijk, Heemskerk en Velsen en andere belangstellenden informeren over actuele zaken rond monumenten, archeologie en cultuurhistorie. In het kader van de regionale samenwerking wordt Monumenteel in IJmondiaal verband uitgebracht.
Hollandse Waterlinies Unesco Erfgoed
Afgelopen zomer zijn de Hollandse Waterlinies aangewezen tot UNESCO werelderfgoed. De aanwijzing is een uitbreiding van de al eerder aangewezen Stelling van Amsterdam met de Nieuwe Hollandse Waterlinie, samengevoegd onder de naam Hollandse Waterlinies. Ook in Heemskerk, Beverwijk en Velsen zijn onderdelen van de Hollandse Waterlinies te vinden.
Een waterlinie is een serie van vestingwerken met daartussen inundatiegebieden. In Nederland bleek het onder water laten lopen van gebieden een goede manier om de vijand tegen te houden. De vestingwerken liggen rond steden en op hoger gelegen delen, die niet onder water gezet kunnen worden (accessen). Alleen bij acute dreiging werden de gebieden geïnundeerd. De waterlinies vormen een ingenieus watermanagementsysteem.
Overal langs de verdedigingslijn zijn nog sluizen, kanalen, grachten en dijken zichtbaar die gebruikt werden om de polders onder water te zetten (inunderen). Maar vanwege rivieren, kanalen, dijken, wegen en later spoorwe- gen die dwars door de verdedigingslijnen liepen (zogenaamde accessen) kon met inundaties niet alles afgesloten worden voor de vijand. Om deze accessen toch af te kunnen sluiten, werden er in totaal 96 forten en andere militaire werken, zoals kazematten en sluizen, gebouwd. De Stelling van Amsterdam is 135 km lang en de Nieuwe Hollandse Waterlinie 85 km. Het totale verhaal van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse
Waterlinie is nu internationaal erkend als uniek en onvervangbaar. De in Heemskerk, Beverwijk en Velsen aanwezige bouwwerken zijn allen onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
Fort Veldhuis, foto Hanno Lans
De Stelling in Heemskerk
Fort bij Veldhuis, Heemskerk
Het Fort bij Veldhuis ligt op de grens van Assendelft en Heemskerk en is gebouwd in 1893. Het fort is ver- noemd naar de vlakbij gelegen boerderij Veldhuis.
In het fort konden maximaal 310 militairen geplaatst worden in tijden van oorlog. De wasruimten en het ontwerp van de keelkazematten zijn unieke kenmerken van het interieur. De bergloods bevindt zich aan de keelzijde van het fort. In de Tweede Wereldoorlog is het fort door de Duitse bezetter gebruikt als onderdeel van de Atlantikwall. Zij bouwden een zoeklichtremise met hellingbaan in de frontwal.
Na de oorlog, tussen 1947 en 1951, diende het fort als interneringskamp voor Nederlandse collaborateurs.
Sporen hiervan, zoals tralies voor ramen en deuren, zijn nog terug te vinden. Fort Veldhuis is eigendom van Staatsbosbeheer en wordt verpacht aan Landschap Noord-Holland. In het fort zit sinds 1989
de stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945 en het Luchtoorlogmuseum. De stichting doet onderzoek op het gebied van de luchtoorlog boven Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het museum is elke zondag van mei tot en met oktober open van 11:00 tot 17:00 uur. Iets ten zuiden van het fort ligt in de St. Aagtendijk een nevenbatterij. Dit is een oude zeedijk en ligt tussen fort bij Veldhuis en het fort aan de St. Aagtendijk in Beverwijk. Aan de
westkant ligt een inundatieduiker
Overige onderdelen
Langs de Zuidermaatweg staat een aantal hardstenen paaltjes, genummerd en voorzien van de letter ‘O’ van oorlog. Deze grenspalen markeren het militair terrein van de Stelling van Amsterdam. Ze staan langs de Zuidermaatweg vanaf de Hoflaan tot aan de Broek- polder. In de Broekpolder zijn op drie locaties tegels geplaatst waar oorspronkelijk palen stonden.
De Stelling in Beverwijk
Fort aan de Sint Aagtendijk
Fort aan de Sint Aagtendijk is één van de 46 forten van de Stelling van Amsterdam. Het behoort met een bemanning van 288 soldaten tot de grotere forten van de Stelling. Het fort is vernoemd naar de eeuwenoude Sint Aagtendijk. Deze dijk bestond al in de 13de eeuw en diende als waterkering van het toenmalige Wijkermeer.
Het fort moest ook deze dijk, die haaks op de verdedigingslinie staat, verdedigen. Om deze doorgang ook met zijdelings vuur te kunnen bestrijken kreeg het een unieke vooruitgeschoven front-caponnière die tot in de fortgracht reikt. Ook speelde de front-caponnière een belangrijke rol bij het beschermen en verdedigen van inundatie-installaties, zoals de inundatiesluis die het water vanuit het Noordzeekanaal richting het
noordwestelijke deel van de Stelling van Amsterdam kon laten stromen.
Fort Aagtendijk (foto Simone Groeneveld)
Damsluis met schotbalkenloods (foto Kennteh Stamp)
Sinds 1991 wordt het fort gehuurd, onderhouden en beheerd door de Stichting Fortpop Beverwijk en is ook wel bekend onder de naam Muziekfort. Er oefenen bandjes in de achttien oefenruimtes, maar de locatie wordt ook gebruikt voor evenementen en rondleidingen. Het fort is te bezoeken op afspraak en tijdens open zondagen en evenementen.
Fort bij Velsen
Van Fort bij Velsen zijn het frontgebouw en de genieloods nog aanwezig, het hoofdgebouw en de poterne zijn gesloopt. Het nog aanwezige geschut is zeer zeldzaam. Het fort lag ten opzichte van de hoofdverdedigingslijn in een vooruitgeschoven positie. Daardoor kon met het geschut het gehele voorterrein van de westflank binnen een straal van 8,5 kilometer worden bestreken, het gebied tussen Haarlem, Castricum en IJmuiden. Het Fort bij Velsen is één van de weinige forten van de Stelling die in particuliere handen is. Helaas verkeren de gebouwen in slechte staat. Het fort staat te koop. Nadat het fort een paar jaar terug bezet is geweest, wordt het nu perma- nent bewaakt en is het in gebruik als fietsenopslagplaats.
Overige onderdelen
Op de grens met de gemeente Zaanstad (driesprong Vuurlinie, Kagerweg en Groeneweg) ligt een damsluis met vlak daarbij een schotbalkhuisje met daarin schotbalken om de sluis dicht te zetten en daarmee het land onder water te zetten. Langs de Spoorsingel bij de sportvelden ter hoogte van de nieuwe
fietstunnel Aagtenpoort staat een verplaatste coupuremuur. De oorspronkelijke muur moest afgebroken en verplaatst worden vanwege de verbreding van de spoorweg Beverwijk-Uitgeest.
De nieuwe plek is voorzien van een informatiebord over de Stelling van Amsterdam.
Forteiland IJmuiden
Kazemat Zijkanaal B
De Stelling in Velsen
Fort bij IJmuiden (Forteiland)
De aanleg van het Noordzeekanaal (1865- 1876) vormde voor de Stelling van Amsterdam een groot probleem, omdat het dwars door de verdedigingsring heen liep. Om de hoofdstad toch te kunnen beschermen, werd tussen 1880 en 1887 het Fort bij IJmuiden gebouwd. In 1910 werd het uitgebreid en werden twee kust- batterijen naar land en zee gebouwd. Met de aanleg van de Noordersluis en het daar- bij behorende Noorderbuitenkanaal eind jaren ‘20 van de vorige eeuw kwam het fort op een eiland in het kanaal te liggen.
In de Tweede Wereldoorlog werd het eiland uitgebreid met Duitse bunkers die werden verbonden met het Nederlandse fort. Tevens werd er een batterij van de Duitse kustartillerie
geplaatst. Na het vertrek van de Duitse troepen komt het Forteiland, dat toen nog steeds militair terrein was, onder toezicht van Defensie. De marine gebruikte het om er munitie op te slaan. In 1967 werd het Noordzee- kanaal verbreed en werd een deel aan de oost- en noordkant van het eiland afgegraven. In 2005 is het fort gerestaureerd. Tegenwoordig worden er evenementen en publieksdagen georganiseerd.
Fort benoorden Spaarndam
Het Fort benoorden Spaarndam maakt deel uit van de Positie bij Spaarndam. Hiertoe behoren ook het Fort bezuiden Spaarndam, twee tussen de forten gelegen verdedigingswallen en twee nevenbatterijen. Het Fort werd gebouwd tussen 1895 en 1901 en had tot taak de smalle inundatiestrook tot aan de duinen en de strategische positie van de waterwerken in Spaarndam (sluizen, gemaal) te verdedigen. De twee forten van de positie zijn verbonden door een hoge wal met artillerie- en infanterie-opstellingen en een gedekte verbindingsweg. In de wal zijn coupures voor de Velserdijk, de Slaperdijk en de weg naar Haarlem.
Overige onderdelen
Op de Slaperdijk staan drie grenspaaltjes op een kluitje. De paal met de aanduiding D 88 behoort bij Fort benoorden Spaarndam en diende als terreinmarkering van de grond die tot het gebied van het fort hoorde.
Op de westoever van Zijkanaal B ligt een mitrailleurkazemat. De kazemat bestond uit een ruimte met mitrailleur en een afwachtingsruimte met periscoop.
Liniedijken
In het hele gebied van de Stelling van Amsterdam zijn de forten met elkaar verbonden door liniedijken. Deze dijken vormen een specifiek onderdeel van Stellingen en hebben geen waterkerende functie. De afgelopen 20 jaar was het beleid van de provincie Noord-Holland vooral gericht op de herbestemming en restauratie van de forten. Hierdoor kregen onderdelen zoals de liniedijken minder aandacht. In 2019 is een akkoord opgesteld waarin is opgenomen dat de landschappelijke, recreatieve en educatieve waarden van de liniedijken versterkt moeten worden. Hiermee moeten de dijken weer meer zichtbaar worden als zijnde een onmisbaar onderdeel van de Stelling.
Er Op Uit
Lezing Kastelenonderzoek
Donderdag 21 oktober, 20.00 uur
Archeoloog en kastelenexpert Jean Roefstra vertelt, samen met andere leden van het onderzoeksteam, over de recente spectaculaire ontdekkingen bij het archeologisch onderzoek naar kasteelterreinen in Noord-Holland.
Onder andere de kastelen Brederode in Santpoort-Zuid, Assumburg in Heemskerk en Ter Wijc in Beverwijk zijn meegenomen in dit onderzoek. De lezing vindt plaats in het gebouw van de BHK, Groenelaan 74 in Beverwijk.
De kosten zijn voor leden € 2,50, € 7,00 voor niet-leden. U kunt reserveren via www.hgmk.nl.
Lezing Het Huis ter Kleef
Donderdag 18 november, 20.00 uur
In deze lezing door Wim van Hooff wordt aandacht besteed aan de bouw van het kasteel Huis Ter Kleef, de bewoningsgeschiedenis, de Brederodes, het latere archeologische onderzoek en de conservering van de ruïne, de stadskweektuin en tenslotte de huidige stand van zaken. De lezing vindt plaats in het gebouw van de BHK, Groenelaan 74 in Beverwijk. De kosten zijn voor leden € 2,50, € 7,00 voor niet-leden. U kunt reserveren via www.hgmk.nl.
E-bikeroute Oer-IJ
Maar liefst 115 km bedraagt de totale lengte van de nieuwe fietsroute ‘Langs de Oevers van het Oer-IJ’. De route is opgeknipt in vijf trajecten. Goed te doen als afzonderlijke dagtochtjes, maar met een e-bike ook goed in een keer af te leggen. De fietstocht volgt de oude bedding van het Oer-IJ; vanuit Amsterdam naar Castricum en via Velsen terug.
De routes zijn zeer gevarieerd: stedelijke omgeving, industrieel landschap, agrarisch gebied en natuur wisselen elkaar af. Het maakt tastbaar dat van het oorspronkelijke stroomgebied van het Oer-IJ nog steeds veel is terug te zien, zoals een herkenbare krekenstructuur, slingerende waterlopen en hoogteverschillen door restanten van eeuwenoude strandvlaktes. Langs het traject komen verwijsbordjes met de tekst ‘Langs de oevers van het Oer-IJ’. In een boekje met routebeschrijving zijn veel oude kaartjes, historische foto’s en begeleidende tekst opgenomen. Dit routeboekje is gratis verkrijgbaar, onder meer in het toeristisch informatiepunt bij Huis van Hilde in Castricum. Voor meer info zie www.oerij.eu.
Tentoonstelling ‘Monumenten in beeld’
Een deel van de tentoonstelling ‘Monumenten in Beeld’ is te zien in het stadhuis van Beverwijk, namelijk foto’s van monumenten in Beverwijk.
Deze zijn gemaakt door leden van de fotoclubs Fotostropers en de Beverwijkse Amateur Fotografen Vereniging (BAFV), Het totale project bestaat uit een samenwerking van de gemeenten Beverwijk,
Heemskerk, Uitgeest en Castricum en acht fotoclubs uit deze gemeenten. In elke gemeente zijn 6 monumenten gefotografeerd, zowel exterieur als interieur.
Dit ging om gemeentelijke, provinciale en rijksmonumenten. De tentoonstelling is tot en met 19 november 2021 tijdens openingsuren te zien in de publiekshal van het stadhuis Beverwijk.
Baardmankan
Tentoonstelling ‘De gedekte tafel’
De tentoonstelling ‘De gedekte tafel’ geeft een inkijkje in de eetcultuur door de eeuwen heen. Er zijn opstellingen van en informatie over objecten uit vervlogen eeuwen tot heden van de drie hoofdmaaltijden: ontbijt, lunch en diner. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan het thee- en koffie drinken, bijzondere gelegenheden zoals geboorte, trouw en rouw en zijn er kookboeken en bijzondere hulpmiddelen uit de keuken.
De tentoonstelling is tot en met 2 januari 2022 te zien in Museum Kennemerland in Beverwijk.
Tentoonstelling ‘Leven in lagen. De mens in het Noord-Hollandse landschap’
De tentoonstelling Leven in Lagen toont de geschiedenis van het landschap in verschillende lagen en plaatst de mens er weer in. Want de mens leefde lange tijd afhankelijk van het landschap, maar ging dit later in de geschiedenis steeds meer naar zijn eigen hand zetten. Te zien zijn spectaculaire vondsten uit verschillende periodes. Van kralen uit bot tot kookgerei uit aardewerk. Van een Romeins olielampje tot een bijzondere slingersteen met lederen band. In zeven tijdvakken en landschapslagen gaat de tentoonstelling door de geschiedenis van Noord-Holland. Bij elk tijdvak kom je erachter hoe het landschap in deze periode eruit zag en hoe de mens in dit landschap zijn leven leidde. De tentoonstelling is tot 12 juni 2022 te zien in Huis van Hilde in Castricum.
Tentoonstelling ‘Bier en Baard’
Bier is al eeuwenlang een populaire volksdrank. De economie van Haarlem groeide en bloeide dan ook vanaf de middeleeuwen op de productie en consumptie van bier. Vanaf de 13de eeuw begon het stadsbestuur grootschalige productie van bier te stimuleren. Een hoge productie was goed voor de werkgelegenheid én voor de stadskas, door de belastingen op productie en consumptie van bier. Het Haarlemse bier werd erg geliefd en vond gretig aftrek tot ver over de landsgrenzen. Bier kon de hele dag gedronken worden, waarschijnlijk kwam bij alle maaltijden de bierkan op tafel. Men dronk bier niet alleen om de dorst te lessen, bierdrinken maakte ook net als nu deel uit van sociale gelegenheden. Er werd door arm en rijk uitbundig gefeest en gedronken, aanleiding om te drinken was er genoeg en ook drankspelletjes werden gespeeld. De bierkannen, in het bijzonder de baardmankannen en kruiken die in de 16de en 17de eeuw populair waren, staan centraal in deze tentoonstelling. De naam baardman is ontleend aan de afbeelding van een mannengezicht met baard, op de hals en buik van het voorwerp. De tentoonstelling is tot 18 april 2022 te zien in het Archeologisch Museum Haarlem.
PUBLICATIES
Het IJ Rond, D. Aten en P. Schevenhoven, Wormer 2021
In dit boek wordt de geschiedenis van de oude zeedijken rond het IJ tot de opening van het Noordzeekanaal in 1876 beschreven. Het oude IJ was een breed water dat in open verbinding met de Zuiderzee stond. Het kronkelde tot voorbij Beverwijk door Noord-Holland. Veilige dijken rond het IJ waren van levensbelang.
De schrijvers deden uitgebreid onderzoek naar de geschiedenis van de dijken rond het IJ van Amsterdam tot en met Oostzaan. Dat levert een boeiend verhaal op van stormen en doorbraken, paalwormen en keistenen, falend toezicht en mislukte reorganisaties. Eindpunt van het boek vormt de aanleg van het Noordzeekanaal in combinatie met de inpoldering van het IJ in 1870-1876. Toen waren de dijken rond het IJ af. Het boek is geïllustreerd met prenten, tekeningen, kaarten en foto’s die een prachtig beeld van de (verdwenen) wereld rond het oude IJ geven.
Kennemer Verleden Bulletin, Historisch Genootschap Midden-Kennemerland, Beverwijk 2021
Samen met het in juni verschenen nummer vormt dit tweede deel van het Kennemer Verleden Bulletin een interessante verzameling artikelen over diverse onderwerpen uit de historie van Beverwijk, Velsen, Heemskerk en omstreken.
Zo is er aandacht voor verschillende panden in het dorp Oud-Velsen en recente archeologische ontdekkingen bij kasteel Marquette. Het bulletin is te verkrijgen voor € 17,00 aan de balie bij Museum Kennemerland of via www.hgmk.nl.
Velisena nr. 30, Historische Kring Velsen, Velsen 2021
De Historische Kring Velsen heeft besloten dit jaar een extra jaarboek Velisena uit te brengen. Sinds april 2020 worden op de facebookpagina van de HKV korte artikelen over de historie en het historisch erfgoed van Velsen geplaatst.
Verrassende verhalen over bedrijven, feesten, markante personen, bijzondere gebouwen en veel meer uit het nabije en verre verleden van Velsen. Een deel van deze artikelen is gebundeld in een speciale uitgave en dat heeft een interessant lees- en kijkboek opgeleverd met ruim 44 totaal verschillende korte rijk geïllustreerde verhalen. Velisena kost € 12,50.
Voor meer informatie: secretariaat@historischekringvelsen.nl. Op 8 november wordt nr. 31 van de Velisena-serie gepresenteerd.
Visserij in Holland, Holland Historisch Tijdschrift, 2021
Dit themanummer gaat over visserij, en dan vooral gericht op de sociaal-culturele context van het vissersbestaan. Aan de hand van uiteenlopende bijdragen over walvisvaartglazen, visserstruien en gerookte paling, staat in dit nummer het leven rondom de visvangst centraal. Ook het visserijverleden van IJmuiden komt aan bod.
De verhalen laten zien dat het Hollandse visserijverleden nog altijd een schat aan verhalen biedt en op nieuwe manieren kan worden belicht en onderzocht.
Het tijdschrift is te bestellen in de webwinkel op www.tijdschriftholland.nl.
Marquette, prent H. de Leth, 1729
Kort Nieuws
Sporen 13de-eeuwse waterburcht kasteel Marquette
Archeologen hebben op het terrein van kasteel Marquette in Heemskerk sporen gevonden van de ronde waterburcht van het huis te Heemskerck, zoals het kasteel van oorsprong genoemd werd. Het huidige kasteel Marquette is gebouwd op de grondvesten van het slot te Heemskerck dat in de eerste helft van de 13de eeuw werd gebouwd. De grote ronde waterburcht werd in 1802 gesloopt en daarna was er niets meer van te zien.
Het terrein van Marquette is geofysisch onderzocht. Hierbij wordt niet in de bodem gegraven. Door het toepassen van drie verschillende technieken, waaronder grondradar, zijn contrastverschillen in de bodem gemeten. Het combineren van de uitkomsten van die onderzoeken laat zien welke sporen uit het verleden nog aanwezig zijn in de ondergrond. Aangetoond is dat er in de bodem nog resten van de hele waterburcht aanwezig zijn. De ronde waterburcht had een buitendiameter van circa 40 meter. Verder laten de metingen zien dat er binnen de ronde burcht ook nog gebouwd was. De sporen verwijzen naar een tuin met ronde vijver die later is aangelegd. Deze ontdekking komt overeen met prenten die nog in diverse archieven zijn terug te vinden. De waterburcht is met een diameter van 40 meter uitzonderlijk groot. De enige andere ronde waterburcht in Noord-Holland is die van kasteel Egmond in Egmond aan den Hoef met een diameter van 30 meter.
Romeins Fort Velsen archeologische toplocatie
Tijdens opgravingen bij de aanleg van de Wijkertunnel zijn in de jaren 1972-1994 enorm veel houten voorwerpen aangetroffen en goed geconserveerd opgeslagen. Deze houten voorwerpen zijn afkomstig van het Romeinse havenfort Velsen 1. Vergelijkbare vindplaatsen uit de vroeg-Romeinse periode met grote hoeveelheden houten voorwerpen zijn er niet in Nederland. De vondsten betreffen voorwerpen
van militaire aard, maar ook meubelonderdelen, keukengerei, gereedschappen en tentharingen. Dat er in het fort ook niet-militair personeel aanwezig was, wordt bevestigd door de vondst van houten zolen van kinder- en vrouwenschoenen. Spectaculair is de ontdekking van twee centurio-staven. Ze zijn het symbool voor de rang van een centurio, de hoogste onderofficier die leiding geeft aan een 80-man sterke eenheid. Het is voor het eerst dat zulke staven zijn gevonden.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft opdracht gegeven om de gegevens over de assemblage van houten gebruiksvoorwerpen uit te werken en te publiceren, en zo voor algemeen gebruik
toegankelijk te maken. Het Engelstalige onderzoek is gepubliceerd in de reeks Nederlandse Archeologische Rapporten van de RCE en is in te zien op www.cultureelergoed.nl onder publicaties.
Sint-Agathakerk, Beverwijk
Monumenteschildje Heemskerk
Kerkenvisie Beverwijk
In 2019 heeft de gemeenteraad de Erfgoedvisie voor de gemeente Beverwijk vastgesteld. Eén van de onderwerpen die een vervolg moest krijgen was de kerkenvisie en daarom is vorig jaar besloten een kerkenvisie op te laten stellen voor Beverwijk en Wijk aan Zee. Hiervoor heeft de gemeente een uitkering van het ministerie gekregen en is MOOI Noord-Holland benaderd om te helpen met het maken van deze visie. De op te stellen kerkenvisie is meer een kerkenpaspoort dan een visie. Het betreft het in kaart brengen van de aanwezige kerkgebouwen en de functies die in de gebouwen zitten.
Ook is het zinvol in beeld te hebben hoe de gebouwen nu gebruikt worden en wat de mogelijkheden voor de toekomst zijn. Er is een overzicht gemaakt van kerken die ooit als kerk gebouwd zijn. De lijst betreft 14 (voormalige) kerkgebouwen in Beverwijk en 4 in Wijk aan Zee. Hierbij maakt het niet uit of de kerken nog gebruikt worden voor de eredienst of dat zij inmiddels herbestemd zijn. Ook is het niet aan de orde of het gebouw wel of geen monument is. De kerken zijn in beeld gebracht, alle eigenaren/gebruikers van de gebouwen zijn benaderd, er zijn diverse gesprekken gevoerd en informatie
is verzameld. Daarnaast zijn de gebouwen, waar mogelijk, zowel aan
de buiten-, als binnenzijde, gefotografeerd. De planning is om in november een informatiebijeenkomst voor geïnteresseerden te organiseren en de definitieve versie begin 2022 door de gemeenteraad vast te laten stellen.
Monumentenschildje Heemskerk
In Heemskerk staan meer dan 70 monumentale panden. Om deze nog meer uitstraling en zichtbaarheid te geven heeft de gemeente de eigenaren een gratis monumentenschildje aangeboden. Ruim 30 monumenteigenaren hebben hierop gereageerd en hebben nu het bekende ANWB monumentenschildje hangen.
Op Open Monumentendag heeft wethouder Aad Schoorl het eerste schildje uitgereikt en opgehangen samen met de eigenaren van het prachtig
gerestaureerde gemeentelijke monument aan de Maerelaan 3 in Heemskerk.
Canon van de Noord-Hollandse archeologie
Archeologiemuseum Huis van Hilde lanceert de eerste ‘Canon van de Noord-Hollandse archeologie’. In dit digitale handboek wordt het boeiende verleden van Noord-Holland en haar vroegere bewoners behandeld en het veranderende landschap van de provincie. De canon is gemaakt voor leerkrachten en leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. Archeologische kennis vormt de basis van de ‘Canon van de Noord-Hollandse archeologie’. Archeologische vondsten kunnen antwoorden geven op vragen over het ontstaan van ons landschap. Welke mensen woonden er eigenlijk vroeger op deze plek? Hoe zagen hun huizen en boerderijen eruit? Hoe is Noord-Holland met haar dijken en dorpen gevormd en waar lag eeuwen geleden de kustlijn? Over ieder geschiedenistijdvak is een Noord-Hollands verhaal te vinden, gebaseerd op archeologische vondsten en reconstructies van mensfiguren in archeologiemuseum Huis van Hilde. De online canon is primair gemaakt voor leerkrachten en leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs, maar is voor iedereen te bekijken op www.
Kaart 1832, detail dorp Oud-Velsen.
Historische kaart 1832 voor heel Noord-Holland beschikbaar
De historische kaarten uit 1832 van de provincie Noord-Holland zijn te bekijken via de kaartviewer van Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Van de 1134 verschillende kaarten is nu één
overzichtskaart gecreëerd. De minuutplannen zijn de oudste kadastrale kaarten van Nederland, ze zijn allemaal opgemeten in de periode 1811-1832 en zijn zeer gedetailleerd. Hierdoor kan voor heel Noord-Holland de situatie van 1832 tot op perceelsniveau worden bestudeerd. Ook wordt in één oogopslag duidelijk hoe anders het landschap destijds was. De kaartlaag met kadastrale minuutplannen kan gecombineerd worden met de andere kaarten in de viewer, zoals topografische kaarten, luchtfoto’s, hoogtebestanden of andere historische kaarten. En dat levert waardevolle gegevens op voor terreinbeheerders, landschapsspecialisten, ecologen, archeologen, historici en vele anderen. Zie www.steunpunterfgoednh.nl onder thema’s.
Protocol vondstmeldingen
Archeologische toevalsvondsten die door particulieren worden gedaan, vormen een waardevolle aanvulling op de kennis van het ondergronds erfgoed. Zulke vondsten kunnen wijzen op nog onbekende vindplaatsen.
Afgezien van de informatie die vondstmeldingen ons kunnen opleveren, bestaat er in Nederland een wettelijke verplichting tot het melden van archeologische toevalsvondsten. Iedereen is volgens de Erfgoedwet verplicht om bij (het vermoeden van) een archeologische vondst hier melding van te maken, en de vondst zes maanden beschikbaar te houden voor eventueel wetenschappelijk onderzoek. Daarna is de vondst het eigendom van de vinder en/of de eigenaar van de grond waarin het is gevonden. Het is dus van groot belang dat particulieren weten wat ze moeten doen wanneer zij een archeologische vondst doen en dat gemeenten weten hoe te handelen als een dergelijke melding wordt gedaan. Om deze reden is het Protocol Vondstmeldingen ontwikkeld om het voor particulieren eenvoudiger te maken om archeologische vondsten te melden. Zo kan iedereen een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van onze kennis over de archeologie van Noord-Holland. Het protocol is te vinden op www.steunpunterfgoednh.nl.
Subsidie gemeentelijke monumenten
Gemeente Beverwijk
Eigenaren van een gemeentelijk monument kunnen subsidie aanvragen voor onderhoud en restauratie van hun pand. De complete tekst van de ‘Subsidieregeling gemeentelijke monumenten 2021’, met daarin onder andere alle voorwaarden waaronder subsidie wordt verleend staat op www.beverwijk.nl.
Gemeente Heemskerk
Als eigenaar van een gemeentelijk monument in de gemeente Heemskerk kunt u voor onderhoud en restauratie een tegemoetkoming in de kosten aanvragen in de vorm van subsidie. Er is subsidie voor onderhoud,
restauratie of een abonnement op de Monumentenwacht Noord-Holland.Meer informatie en het
aanvraagformulier kunt u vinden op www.heemskerk.nl . De volledige voorwaarden voor de subsidies zijn vastgelegd in de ‘Subsidieverordening gemeentelijke monumenten Heemskerk 2012’. Deze verordening vindt u op www.heemskerk.nl/verordeningen.
Gemeente Velsen
Bij de gemeente Velsen kan subsidie aangevraagd worden voor onderhoud of restauratie van een gemeentelijk monument. Alle voorwaarden waaraan een aanvraag moet voldoen, zijn opgenomen in de
’Subsidieverordening Monumenten Velsen’. Deze verordening en het formulier voor de subsidieaanvraag zijn via het digitaal loket op www.velsen.nl te downloaden. Voor informatie kunt u contact opnemen met
Monumentenzorg van de gemeente Velsen.
Oneindig Noord-Holland lanceert historische kalender
De website Oneindig Noord-Holland heeft er sinds kort een nieuwe rubriek bij: een uitgebreide historische kalender van onze provincie. Op de kalender is per dag te zien wat er in het verleden gebeurd is. Denk aan de overstroming van West- Friesland (5 november 1675), de arrestatie van verzetsheldin Hannie Schaft (21 maart 1945) of Alkmaar ontzet (8 oktober 1573). Elke keer als je de kalender opent, krijg je nieuwe gebeurtenissen te zien. Zo is de kalender bij elk bezoek weer anders.
Omdat het een kalender van en voor alle Noord- Hollanders is, roepen we iedereen op suggesties aan te dragen. Relevante data uit het verleden kunnen gestuurd worden naar redactie@onh.nl.
Nuttige websites
www.monumenten.nl www.historischekringheemskerk.nl
www.cultureelerfgoed.nl www.hgmk.nl
www.nmferfgoedadvies.nl www.historischekringvelsen.nl www.monumentenwacht.nl www.stichtingsantpoort.nl www.stellingvanamsterdam.nl www.stichtingerm.nl www.steunpunterfgoednh.nl www.oerij.eu
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Gemeente Beverwijk:
Conny van Rijn
Telefoon: 0251-256256 E-mail: c.vanrijn@beverwijk.nl
Gemeente Heemskerk:
Ilan Boot / Elze Belterman Telefoon: 14 0251
E-mail: post@heemskerk.nl
www.heemskerk.nl/erfgoedregister
Gemeente Velsen:
Masja Gemser: 06 40500334 Joke Groot: 0255-567750 E-mail: monumenten@velsen.nl
Colofon
Vormgeving: Interne Dienstverlening (Repro), gemeente Velsen Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
