w t 3* medisch biologisch laboratorium

w

3 *

medisch biologisch laboratorium

7 5 , e * . HBl-"I975 •* 18 .GXMJÅ

UET GEBRJUTK VAtt TRT1 UrøSAS IH LICIfTBRQliNEK (cjwlracht no. A73/K/048)

Dr* J.B.Th. Atcn

Kf-rk^abicd 7 : IV:,-"!*'.rining tejjoH (imlsorervlc?) s t r å l i n g en

1 -

ISHOOD BUS,;.

MOTIVERING I'M T0O.ICHTIKG. 2 •

1 . ' ALcmKNE 'EM IKIXIOEKDE fitSCHOOWiriGEH, . **

1 . 1 . ' t a m l e i d i s t g ' t o t #e fscjymii-it-ring-van de o p d r a c h t . - - - *t

1.2. -Lichtgevende verf* ' 6 1 . 3 . Eigensehanpen van tfritiutn. 6

l*h. B e s e h r i j v i n g van b e t a l i g h t s . ?

1 . 5 . , V e r g e l i j k i n g van de gcvar^n verbond^n aan het gebruifc van

•radionet leve- verf en-vim fcetslights. 6

1*6. ,fferøiexåclåtum*. -. 10

2* ' TOCPASSING VAJ! ffTLS/fiTUJ BiJ U£ KKUGSMAChT. 10 2 . 1 . Beoordelingsgrondaiagen voor* tøfectcrmal.ng t o t aanschafr. 11

2*2. De 'fabricage van GTLS. ' .12

2 . S.. De bsproevrag v^u GTLS. 12

2 . 5 . Montage en inboow van CTL3 in a p p a r a t e n . 13

7.h, De bepvoevi^ig van GTU>. 13

? . 7 , Het n o r n a l c gcbrulk von GTtD/CTL!>* 15 2 . 8 . Rt-paratle en ondei/houd van GTI43. 16 2 . 9 . V^rpikklng en vervv.er v.-ia GTLS on CTLTi. 17

2 . 1 0 . Verpakkxng en o p s l a g van CA'LS en O'ff.D. 18

2 . 1 1 . Af valvorwi jdGi'i ng. 18

3 . STRALJ"GSHYfi7i;.\ISCHE PAATiCCni:'-;, 19

3 . 1 . T i l d e n s monta^v-, irb-'>uv, r o p a r a LUJ t-n onderboud van

GTLS en GTI.U. 19 3 . 2 . Tljdf-rci nonr.-i-.tl gent-alK 19

3 . 3 . P e r i o d i s k e car, t r o l e van G'

i

l> en C*"rr>D. 19

4 . BnAliTWOORDtNf, VAH Di: m^YEU-F.. VkACCN. 19

Appendix i . i::;;TKucTin Vv

GtrøijKERn Vår;

VJAARIH

Z!,j!; TOFftKPAST. 22

Appendix 2. vi:

i. rcni:; i ur-

::r

»«: voo;,»

jrihouvf

n i / o r

KATIJ:- J:K

n

;;!i;^i:oup:;w^ •» -/Mwwcn

WAAK.T?; (UrtV-Mnili';: ZT-tM T"f:GK.1Ar.T. 23

MVtP.ATUUn. ?*»

2 -

mk I97i- - IB åttgustiiS 1975

MET (XSRUXK VAN TMTIUHGAS W LtCMTBKOK'iO CopSracht * o . å l 3 / K / C » i )

Dx% J . B . T h . At«m

HOTIVKRlJK? £S TOSUCHTIKG

Op j i i a a t s e n v a a r h e t onder a l l e o r ø t a n d igbedefi n c g g l i j k waet z i j c

b e p a a l d e witaroeflslngen, g o a l s m t t f r a f l e z i n g & n * t e v e r r i c h t é n en waar e l s c t r i s c f e e l i c h t b r o n n e r i of n i e t beschlkb&ar 3f n i e t i n voldoende mate h e å r i j f s & e k e r z i j » »

£s v e e l v u l d i g g e b r u i k getnaakt van r a d i o a c t J c v e l i c h t g e v e n d e v e r f s o a r t e i u Cedurende de l a a t o t e ;jarcn £s een nieuwø v ø r a vau lichthr*onn«n» bekend onder de Eu-ias« b e t a l i g h t ; : , t e r be&chikkittg gekoosen. Dit zijr* in f e i t e g e s l o t e n g l a z e n b u i s j e s , d i e aan de b i n n e n s i j d e e i j n bedekt æ t e«h f o s f o r c s c e r e i i d e l a a g en z i j n g e w l d Rjet t r i t i e m g a s . l)u a c t i v l t e i t h i e r v a » hangt s&r,an met d e afmetingep van h e t g l ^ a e n h u i r j s en ts&t de gewensle lichtopb-tfengst, docb i s a l t l j d go g r o o t , dat de hep^lingnn van de Kérnenergicwfet h i c r o p i n v o i l e omvang van t o e p a ^ n l n g s i j n . !k? v o o r s c h r i f t ^ n d i e a l s r e g e l aan h e t g e b r u i k van z u l k e hoovuolhsd*:;i r a d l o a e t i e v e sCofix-ø wordef* verlondem, zøuden de p r a k t i s c h ^ t o o p a s ^ i a; i hlj dp Ur'l]gt,r,iac!it kunnen bebeissneren. In goede samerwerking iset de h i ^ r b i j t.^t-fc4:!:c-r; M i n i s t e r i e r , i s een o p l o s s 5 n g gevonden d i e e n e r z i j d s a au de t6t-pasi-'.r.;.r; geun ortoverkcnen.lj j k o boKwarén i n de weg l e g t en a n d e r z i j d s

voldo&n.'e c-i'f'^-ticu b i e d t vyor* de v e i l i g h e i d vart de g e b r u l k e r s en de b e v o l k i n g al ti gnbe?>l, fir jfhi";tr<'geben voitkin in d i t r a p p o r t wcergegeven. Voor omstandig-r hodmi ti to duideli;';!; aJVl-Jken van de a i g u e r n e g r o n d r l a g e n z u l l e n u i t e - r a a r d 'bc-:tpr^);in;/-n over bol" t'-' '/vigen b e l e i d nodig zijn.

- 3

KEL 1075 - 18 Augustus 1975

THE USE OF TRITIUMSAS IS LIGHT SOURCES

J.B.Th, åten

Radioactive lysinous -paints have frequently heea ased for the

illumination of objects like dials and pointers. For some years new light sources, known as betalights, became available. Military applications of these betaligfrts are known and are to 3>e expected at a large scnle i v. the futero. In this report attention is given to the radiological health

implications of these light sources, proposals for health physics measures ar-e given and the way in which legal regulations can be satisfied are df r-cu*r^cd»

- *» - .

K8b 19^5. - IS Augustus 197S

HET GKBKUIK VJUI TUniUHRAS IK LICHTBROIlKOt ( o p d r a c h t n o . å?3/K/G*8>

B r , J , ft. 11,» At en

i . hwmtnr, re; iKLgip^tmi: fcsaicR^nioiiN.

* *J * Ars.niet<ilug t o t eft formulerinfi yff*__<fe o p d r a c h t .

Met opwekken van l i c h t door Kiiddel van radiemuc l i d e n h e e f i de l a a t s t e decenniat v e e i v u l d i g toepa^-slrtg gevendcn i n h e t g e h r u i k van r a d i o a c t i « v e , J i c h t g e v e n d e v w f ^ o o r t e n . AanvardceJLijk word h l e r v o o r s l e c h t s radiuni g e b r u i k t . Havir-'wtt'e. ech'ttT efeuer bekend w#r*l over de h i e r a a i w w b o n d e n gevaren-, werd gezocht o a a r «.;j;sb*£-sr n u c i i d o * a e t eon r e d e l i j k g r o i e h a l v e r i c g s t i j d d i e een 'gcringcr-O' rad,? o t ox i t u u - i t t o s l t t e n . Stror.tiura-9Cf promertiutr.-i**? en t c n s l o t t e

tritiiiirs vcifickir. pr^ktificu*? t o e p a r . s l n g . De voordelan van d e z e n u e l i d e n boven r a d I ".KB b l e k e n b * j n s d e r é l-o^chouwing ricnus echter- g e r i n g t e z i j n , omdat de a c t i v i t e i t dl*_ per- gram w r f moo at » ; r å - n toegevcc^gd voor b e t Iverciken van een bt-paaldc: l i c h t o p b r t r ^ u ' - t s o g r o o t was, d a t dø w i n s t d i e door de geringer©

r a d f o t u i - d c i t e i t var* de r»u---liden kor, vorden b c r e l k t , g o e d d e e l s v e r l o r e n

Vanuit i'tt a l ir.gsLou :het rningsstar i p u n t gevcn sosaiige n u c l i d e n a a n l e i - diri;;* t o t het i-i&Ico van u ' f w ( i n d i t e l - e . u r a l i n g , t e r w i j l å n d e r s m o t d l i j k t e delef--t«nxn 7-i]r.» w<»ard<<-^- c o B t r c i t s op r a d i o a c t i c v e b e s i æ t t i t t g b i j n a onmogelijk worden. Nier elle i m c i i d f r . M l j k e n pocd aan de verf t e h e c h t e n * zodat een

o n c . : i , n d e en o..opg*'iw>rkte w r i > p r c l d i r : g van r a d i o a c t i e v e s t o f f e n soms gcr.;t>.kc- l i j k kan optr-<:-l? n , gepa.ti-d å>;&rv.Jc r.u»t een m o g e l i j k e besrnottlng van tferk- ruirt.len en vat; perr.enpo).. F!en be^wnar van a l l e r a d i o a c t i e v e verf.soorten i s d a t de licM;«j\'C'Hd» eig»vr: ;,:bapp3r<, door s t r å l i n g s b e n c b a d i g i n g van de v e r f , v r i j r.iiC'l verJor« i« ga.»?-» t i r w i j l de r a r i i o a c t i v i t e i t , a f g e z i e n van mogelijke mcchanJnch« v i'l it-xen, ,-;f r.o-.Tnt met de f y s i s c b e h a i v e r i n g s t l j d . Al deze

hr>.'/A-u.v*.;ii Bc!iiji;-,fn n l e t of in mlnd<.>re» tnate voor t e koisen b i j de l i c h t b r o n n c n waarin zich l r-;. t,»ui.v/r.: b . - v j u l t . De to»'passingr,rio^flijkhedon b i e r v a n z i j n

vei<? t-n vølj_.e r. /.cr.n-i.'v'- !'»i.rikanten Kijn e r g«*en gf:varen aan verbonden. De fyr,If.cfhj e i g ' a - . ' b i p p o n v-if; d<jze l i c h t b r o r . n e n voldoen uelir,vtanr aan d^ e i s e n d i e -idh T'ut»iU''i!!i'.'--l'-.:i vfJn l.j' r.-:\<f'.ew.vn t y p e " v o l f ore- a r t . 6 l i d "* van hfit Radioac-- tiew-- :it'jfrvnb.\-..loit K.-i ;,• ..-••r&iov.vi ( 3 ) taoefon worden g e r . t e l d , doch a l v o r e n s t o t a, :.,;•/1 _h: iug v.:ii /.in i n: tr'.r- i ?>t ovrr' t^ gaan z u l l o n do d e s b e t r e f fonde Min i M err.

oh,'/ -t v, ?j f'aJJ • - f ad v>-:; KI-U'tfiitristi- vra^c-n a-rt< volkngczondh^idr.autori tftii.cn,

- s -

die »instens de volgesde arguffienten kwneit mmvoeren om £n se;~at£eve zin te advisererw Ten eerste Is tritium een radioactieve stof» »odat een redelijke controle'-ftogelijkh^id op de distritmtie aoet blijven bestaats.

Ten tweed« »ijn grote bæveellseden van de radioactieve stof nødig øm tot een geweoste iiehtepbrengst te geraken* Ten derde $te*£t de ervaring -asiet radioactieve verf, waaarvoor oorspronkelijk ©ok geen begrenzende bepalingen beatonden, geleerd dat een vrije toepassing gæafckelijk aanleiding kan geven tot ©naanvaardhare situatiesr. Teuslotte Is bet buitengewooti uoellljk gegræide ©naanvaardbare situaties te_corrigeren door aisnog strengere bepalingen uit te vaardigen,

De vr«*ag kan echter wordeft gesteid in hoeverre aan de wettelijke bepalingen kan wordert voldaan, sonder zodanige voørschriften op te leggen dat de toepassiag van tritiuti&øude-nde licbtbronnen praktiscb øæaogeliik wordt. In internationaal ver band is dit probleen* ook onderkend. De Muclear Energy Agency <KEA> van de OECD Heeft een werkgroep ingesteid die in 1973 een advies uitbracfet ('?). Be hierin gegeven aanbeveiingen tnoeten vorden gezien als (ninisam) grondslagen voor de nationale wetgeving, asæt de bedæling te geraken tot internationaal gelijkluideMe voorschriften ter bevordering van de wederziidse saaenwerking. De aanpassing van de Kederlandue wetgeving «an deze ricMlijnen sal nog enige tijd van voorbereiding nodig hebhen.

Door de Voorzitter van de Cowissie Kernenetgiezaken Defensie (CKØ) word daarom aan het Kedlsch Biologisch Laboratorium TMO het volgende gevraagd : 1. Het instellen van een onderzoak naar de eisen en de voorwaarden, waaraan

de eonstruetie en het gehruik van betalights (zie voor nadere beschrij- ving 5 l.**.) meet er* voldoeu uit een oegpunt van veiligheid, van afhanke- lijkheid van de plaats en van de omstændigheden van de toepassing.

2. Het uitbrengen van een advies in de vores van voorlopige richtlijnen voor het gebruik van betalights binnen de Krijgsrøcht, waardoor het ge- bruik op eenvoudige vijze mogelijk wordt, wet uitsluitittg van een inge- wikkeld regi s tral it- en adminintratie~syr»teem Eoali; voor radioactieve stof fen v/ord t vcrelst op grond van de Kernenergiewet.

3. Het adviseren omtrent de aan te schaffen meetapparatuur ten dienste . van de Interscrvice Controteploeg Ioniserende StraJen (ICI), met

bijbehorende køstenbegroting,

'*. Het omschrijven van de medische consequenties bij inhalatie van tnitiumgas.

- f i -

llet is dwtidelijk dat voor het toepassen van gasvomig tritium bij de Krfjgs-saeht eon vergunning of autorisatie nodig £s» De hieraan te verbinden voørsehriften warden vastgesteld of door het iinisterle »an Volksgesoadheid en ftiiieuhygiine. In overleg røst het Mnisterie van Sociale 2aken»&f door fcet Binisterie van" Befensie-," waarbij echter in • bi jna alle gevallen overleg »et de eerstgeooende ffinisteries coet worden gepl®egd„ Mu bcstaan er reeds verschcidene standaard-voorsebrlften die aan dergelijke vergunitingen- worden verbonden, echter nog Biet voGr de au aan de orde zijnde feijzondere toepassing. M j het »eædelinge voor-overleg met de flinisterles werd øvereens tewing bereikt over #en aigemene gedragslijn.

Bovendien xerd afgecproken dat het concept van dit rapport zc-u worden voorgelegd aan de Inspecties (Kilieubygiene en Dirsctoraat Generaal van de Af-beid). Het verschijinen van het rapport fcetekent dan ©ok dat de iahoud dear vciksgezendheidsautoriteiten *«*erdt onderscbrevan. Dit ho-udt niet in dat in de tøvkoæst geen »ijzigingen zljn te ver%rac>";en, want a&npasslng aan nieuwe insti chten en internat!anale overeenkonr»t«n zal ongetviifeld ncods<ikel?o^ blijken te zijn.

^*2. Lxchtgevende verf.

De eigenachappen van radioactieve lichtgevende vsrfsoorten zijn in do literatuur uitvaorig beschreven (2). De raJiønucliden, die onder eon aantal beperkende voorschriften ewgen worden toegepast, zijn in Kederland bij de wet geregold (3). Daarbij worden slechts Ht ?» en ' Ra nog toegestaan.

1.3. figenschappen van tritium.

Tritium < H) is een watcrstof-isotoop, dat onder uitzending van een 3 hota-dneltje dosintegrecrt en daarbij "He vormt. De halveringstijd is

1?,3 jaar. Pe maximale encrgie van de beta*deelt jes b«draa#t slechts 18 keV, de gciniddeldc energie 5,5 keV. De dracht van deze deeltjes is 0,S mg/cra , overeenkomend met ongeveer & inro lucht, 3 ^m glas of 5 pm weefscl of water.

Bij de abuorptie van de beta-deeltjes ontstaat remstraling. Het dosis- tempr> en de effectieve energie van deze rematraling worden bepaald door de hoeveelhaid * H en door de aard, afmetingen en geot&etrische verhoudlngen 3 van de capsule waarin bet tritium zich bevindt, Desse effectieve energie ligt mecstal tussen 8 en 14 keV,

_ 7 -

t.H. Beschrljv? »ft van betalights»

"Betali^htn" Is een handelsna«i»i voor e«n geslotea glazen buis* die e«u «le bltutctiiiljde is voofiien vai* ©en laagje fosforescerewd materiaal en gevuld. Is mtt een radio-actief gas. De glazen buls is »eestal van pyrex glas. De fosforescerende stof is •zinkaul£idet geactlveerd net zilver of cad&iua. Het radSoactieve gas kan tritiua ( T T I I U K J of krypton-85

(&*vpl«x) zijiu I B bet laatste gevaJ aaakt de begeieidende electromag- net isctte stråling in vele gevallen bet aanbreagen van een af scheming noodzakelijk, zadat het aantal toepa&singsøogeKjkheden seer beperkt is.

I B dit rapport zal onder e«a Hbetalight'* daa'ook uitsluitetsd warden ver&taan een lichtbrott, die gevuld is sæt trltius&as. Aftde-re teepassingen van tritiara- gap» zoals in overspanoingsbeveiligliigea en in enkele electronenbuizen*

wcgrdea evctuain besproken* boewel des© toepassingen aan analoge regels kunnen worden gobonden.

De vorm en af»etiagen van een bet alight worden in bélangrijke mate bepaald door de dracht van de tritium-beta-deeltjes. Het heeft Imtevs gee«

zin de afwetingen in alle richtingc-r* groter te jsaken dan de^e dracht.

øoorgaans zijn het dau ook buisjes røet een kleinc irwer.dige dia&eter. Bij lage drukken is de lichtcphrengst evenredig uset de druk van het gas, isa^r bij hogere drukken bestciat deze eve-aredigheid niet meer, ostdat de

(lineaire) dracht dan af neent.. Ten aanzien van de activiteit die maxiffiaa!

in een bet alight (of in een als é'e'n geheei te hQschouwen verzaæwling van betalights) aanwezig mag "Ajnt zijn de voorschriften en aanbevelingen niet eensluidend. In het ene geval (6) wordt vermeld dat op betalights geen merktekens worden aangebracht, in het andere geval (7) rcoeten bctalights die treer dan S00 æCi bevatten, zijn vor-czien van een vlek(je) in een internationale gevarenkicur.

De MEA voorschrift'.-n (?) laten het gebruik van apparaten die zijn voorzicn van Leialightr; vrij als ze aan een paar voorwaarden voldoen en ciu totale activiteit kleiner Is dan 500 mCi. Voor jne-ir dan 2 Ci vordt een aantal sti -al. i-ngsbe^o'-.erminf,;.;", u\ i regelen veretst {zoals regfstratie en afvalverwijde- ring) en voor het tu.v,v;i! Ip/.onde traject wordcn de beslissingen ovorgelaten atm (le r.atioii d e auttu'i idten. Wet wordt er op aangedrongen de activiteit nirf grot^r fe klczc.n it:.n v<v>r ho.t g<»br»uik noodzaKelijk is. Verder moet op de épju^rr.te:-, o en '"i" vor.';";* c. ^^U'achi nit da totale activiteit kJeiner ir, dan 50' ;;;», tfi".^;" ^;) w i r t_y '-'^{! ;} •-* ttet.n it'A t(.^vn op het apparaat het :;yntbool voor tryVt--. ;dievf '.••>, f#:ti <r-;i "r, ... Ci" moet worrien verweld.

In Kue 3 c ,f l„iu\r: d>) <*:aråt veanvld d?it een bet alight maximaal 5 Ci r.Ki<\ t.vatf^ii • n claf d-..' [<-•?.'i-i .'ictivit'-It in é6n apparaat niet Bioer tnag

bedragen d-m 10 Ci. It* éSn ruimte, voertuig e.d. ?sag aiaxiciaal 25 Ci aanwezig zljn, tensij het uitgluitend een transport betreft en de verpak- Icing voldoet aan de vervøersvoorsehriften (Bese worden beschreven onder

2,9.).

* * ^* Vfe^l^--' lining, van cte gevaren verbonden aan het gebruik van radioactieve verf en van tnatal.ights.

Be rl&ieo's* ver bonde-n aan h-~t gebruik van radioaétieve licntgevende -verfsoorten, vorden in belangrijke isate bepaald door de toegepaste radio-

nuclide en door de specifieke aetivitelt van d* verf» aitgedrukt in wCi van de radioactieve stof per gram verf. Deze- gevaren zijn uitwoerig in de literaiinir be&ehreven (2, *i) en kunnen als volgt vorden satsengevat :

226

Ra brcngt rislco's w e sowel wan «itw««d£ge bestråling als van uitwendig«* en invendige besætting. De radioactiviteit blijft aanwezig, ook als de licl-topbrengpt drastisch Is gereduceord door beschediging van de verf door- de stråling, he onaange^ar-o gcvolgen hiervan zijn gedurende de laatste

226

jtirea in rulrm mate er varen. De aanwezlghexd van Ha en zijn valgprodticten kan zovei tvit een «- a l s tnet een 6-y-gevoelige detector vorden aangetoond» t e r - wtjl de hixv.veJheH R--"-. in het Eiovipciijk Uchaarf, isæt een t o t a l e l i c h a a i s s t e l l e r

te nersen, n i t s ce ler.n.etting n i e t te l a a t wordt geconstateerd.

. De taiM-lijk r.aehta ^ - s t r å l i n g , uitgezonden door Psa, kan in een laagdikte van engeveer 50 Eig/cm" worden geabsorbeerd. Dit eliraineert het

ultwcndig :;tiMslitif»/fev-iar zolang de verf zich in een geslotcn omhulsel be v i n d t . '-'.olm d i t onsbttl«el wordt geopesd i s een r e e e l s t r a l i n g s g e v a a r

(Ø-stralJng) echter aanwezig. Bovendien i s waargenomen dat fra n i e t goed aan de verf ry gehecht en veoral b i j aanrakiog met vochtige voorwerpen (zøals de r.:c-ns«3 tjVc huld) aanleiding geeft t o t besmettingen. De aanwessig-

J'rV

heid van I'm han r.et een dunwandige G.fl. telbuis redelijk goed worden amgetoend, doch de strålingsdosis waaraan licbaamsdelen worden bloot- ge^teld, is m^eilij!: Le bepalen.

Zocil:,; hlern.i n-ider zal worden toegelicht is de ultwendige bestråling

1 3

b i j gebruik van 'Il vtrwaarioosbaar k l e i n . Ken besraetting met H, b i j v e o r - bceld a l s f ,volg v.;:i .if j'ftbrokkeide v e r f d e e l t j e s , i s echter bijzonder

fccinlillatletc3.1er z i j n ontr^gclijk, omdat de lichtopbrengst van de verf, botwel vovr Let mt-n --*•* 1 i jfc oog niet wa.irnr»ftwbaar

onberotelbare schade zor.

tof>frer>p< r a»n de (kostbare) moet apparat utir. Åls enige routinematige

r.:');;-li,jkb'.>fd b l i j f t «! wi over een noting met een gasdoorstroomtelbuir*.

- 9 -

De g e v o é l l g h e i d hi^rvan i s e c h t e r 2:0 Xaag, d a t nauweXtjks de m a x i a a a l t o e l a a t b a r e ©ppervlaktébessietting kan warden -vastgefiteld. Bevendifeii mæt op grond van de l i t c r a t u u r {S) en van e i g e a waarneæing worden geconeludeerd dat not t r i t i u « c i n d e r goed aaft de verf i s geboivden dår* vel werd veronder- steXd. B l i j k b a a r komt bet t r i t i u m - v r l j in- de verm van wa&eHdainp). •

Ten aanalen vaa bet a l i g h t s »Sjn de r i s i c o ' s van geheel andere

a a r d . De r e e d s gertæaide r ø a s t r a X i n g beef t s a h hct oppervlak van een glazen b u i s j e æ t een wanddikte van 0,2 OE?I een dosiste;spo t o t gevolg van IOC srad p e r rør p e r c u r i e K. S i j een waaddikte van 1 æra g l a s en 2 S 3 mm p l a s t i c

i s d i t getaX r e e d s 1 «avsd/h.C£» Bøvendien n*JW het dosi*;t«æpo s n e i a f

©et ( h e t kwadraat van) de ufs t a n d . Æangciien een !-;ctallght Xcorgaans £s ingohouwd in een instruw^nt en da a J'door i s csgeven door s t r å l t n g s a b s o r b e r e n d m a t e r l a a l , i s het uitwendige s t r å l Ingngev«-i.t* van bet alight:- v o r v a a r l o o s b a a r k l e i n ( ? ) .

Tijdens het fabricageprocer. :*oa de bulter,;:! 3 de van b e t a l i g h t s iset t r i t i t a s kunnen worden beswet. Øit kr,n vorden onderzocht door de b e t a l i g h t s d i r e c t na de f a b r i c a t e gedurende ?^;iiiu. In «at«"-r onder t*> dompelen en de a c t i - v i t e l t van he-t water t e net>-iL i.'it e^r, a a n t a l proeven bleek (f) dat de opper- v l a k t e - b e s r o e t t i n g over bet alg^meer. Ljitet^cwo:/:. ItX^m i i en dur geen r i o i e ø meehrengt. Bij het fabrioy.f-proce:;" vau 1-eta.* ;;:*:? s vsrden de b u l k e s eorr--; Xucht- l e d i g gepompt en daarn-i g;-vi;M mot r r J t iur^-iii en afge^oU*>n. Fen ewTiLuc-le føut in de wand van de gir*-*';:* Luis j-, , v^^rdvo-^-' ten lel; zou kunnea ontsta-vrs b l i j k t dan ook r e e d s t i j ^ r s d i t r.r-c:.-<G. Daar/iW i s de m g r l i j k h e i d echtur nog n i e t t t i t g e u l o t e n d a t tritiumga;; door de g l a s u l d d i f f u n d o e r t . Bit zou dan vooral kunr.cn optredcr; b i j een d-.inri« glw.wH.d en een høge druk. Ken

— f

experiment {5) toø&de aan dat in t ? du^en s l o r h t s 1,5 K 10 % van de oorspronkeXijke a e t i v i t e i t naai- bui U-n kwam.. li" t ratsult-'ial i s e t t e l i j k e orden van g r o o t t e k l e i n e r dan de tr.itiumafg.ifto van r a d i o a c t i v e verf <8).

Het r i s i c o i s derhalve vci waarloor;.-,. ^ k l e i n .

Een r e e e l s t r a l i n f : - r i . i i c o ont:;,fo,il w^irsnrcr tijden:; h r t gebruik een b e t a l i g h t brcekt en de in de omg^vlng v*«:-rtoovcndc personen vorden bXoot- g e s t e l d aan hot vrijkojnfndc t r i t i u r r , u ' > , wrjarin j ; r t r i t i ^ o r f i water kan voorkornen of aJsnog kan worvkm gevorrul. t)e 10-P ( 1 ) maakt voor de?-c oisstandigheden onderscheid tu«:?iin :

- onderdomaeling in eon wolk v.in trit,MI':;;,.*'; en

* opnante i n bet Iic?i<i,sm v-m >-:-••( r I ilct-rd v.'-'or ( dcor inademing of v i a dø h u i d ) .

- 10 -

f o o r he id« cmsianåfgieåen x l j n door d e ICRP Cl> aaxjtaaal t o e i a e t b a r e c o n c e n t r a t i e s i n l u c h t v a s t g e s t e l d , Itese bedrage** voor perso:*en» d i e

b e r æ p s h a l v e gedurende **0 uur p e r æ * k aatt s t r å l i n g uorden fclootge»téldl : 2 x l ø p C i / a n r e a p . & x kø tiCi/cm . Deze g e t a i l e n fcijn affgeleid u i t een maxiBtaal t o e l a a t b o a v d o s i s e q u i v a l e n t teæpa fvoor d e z e g r o e p v*a -de b e v o i k i n g j van 2,f? BTCEI/UUF. Moliswaai* i s h e t a^idmaal t o e l a a t b a r .

d o s i s ' e q w . « . t e o t b i j een c * « a & l l se *n k ø r t d u r e n d a b l o a t s t a l l i n g g r j i t c r , doch a n d c r 2 i j d s g e l den voor- de t o t a l e bevolfciag l a g e r r g r e a s e r . . Jm een

i n d r u k t e k r i j g e n van de r i s i - e o ' s kunnen d e s e v e r s c h i i l e n bui . e n be schouwing norden g e l a t e n . Hit de gemerede g e t a l l e n t l i j k t , d a t h e t r ' s l c ø van b l o o t - s t e l l l n g &nn g e t r i t f e e r d v.itor(daorj) e n k e l e honderdea a r ^ e B g r o t e r i s dan d a t van b l o o t s t e l - l i n g dan t r i t l u s g a s . Dit i s de red«*:! d a t d e OECD

werkgro&p ( ? ) he^.fi vactge.st€-ld d a t h*H* t r i t lues ir? _-en b e t a l i g h t voor n i e t raeer e"a« 2 % irs de v o r « van w a t e r voor isag koaen.

3 3 S t e l d a t een Lvatalight ssot 2 Ci H2 ( s e t asaxlixaa) 2 % of 40 HjCi H?0J

zou broken i n een ruliKte »/ars 2ø » , dan bii~*^t d a t de waxistaal t o o l s a t b a r e c o n c e n t r a t i e s iset een faet««1 van 50 r e s p Jt00 word^n o v e r s c h r e d e n . H i e r u i t v o l g t é.it v&iligh -idsEi&atrs&elen *»«*.« t o r d e n genessen, e n e r z i j d s ora breuk t e voorkOKer,, --t.dr-rsijds o:r, de f-^olgcrt t o t h e t »inir&um t e b e n e r k e n . I n hoofdstuk 7 u«..*^ nier.*>[> n a d e r ing«|*aan.

1.6. Kitnenelatuur.

De Kue t e a r Energy Agency ( 7 ) issakt o n d e r s c h c i d t u s s e n :

GTLS (gÉGCi-i^. t r i t i u n 1 i*-,ht' s o u r c e ) , d i t i s i n f e i t e h e t g l a z e n b u i s j o ( b e t a l i g h t ) z o a l s K-schrevsn onder l.1*. en

ETLD (gaaeyao t r i c i u p i i ^ h t d e v i e r - ) , d i t i s een a p p a r a a t , v o c r w e r p , uitrui.tJngsi;tUA e . r i . d a t een ( e v e n t u e e l i&eer»dcre) GTLS b e v a t . GemaksLalve aullfcu deze <dfi. u t i n g e n in h e t volgenda warden g e b r u i k t , vraarmce dan zcvcl één e*er,pl.'»ar ulv c o--, a o n t a l d a a r v a n kan z i j n b e d o e l d .

Onder 1 . 1 . wi?itl refid.-. ^ar,f>»Juid dit l voor de t o ^ p u s s i n g van GTLS/GTLD een very.ur.ning nuJj'f, i s , doru d«t dd dj-irjan t e v e r b i n d e n v o o r ^ i - h r i f t e n de werkZtM~>icden n i e t in «*rn„'ij\.- !..-ilc in.".f>:ii helemiaeren. Ilet b c l a n j ' r i j k s t e k n e l p u n t d a a r M j ir; da r e •;••.- -Et «tlft- en a i H u n l r . t r a f i p p l i c h t ( 3 ) . Tn d i t hoofdr/iuk viot'dcTt d*-- versciit.> londu fc*£'.jtt<-n van d^ GTl,n-toepassingt'nf de daara-in verbondeti ) / v j r ; - n •. r= d-- to nc-i'i'i.u maatregetf-n n a d e r bcspr'oken*

11 -

JDaarbij w©rdt er vøiMålt,gegaaa, evonals døor de KEA (?) is gedaan* dat towél dø bevolkiagi.dosis als do 4o»Js waaraan een individ« kan worsen blootgesteld,

aanvaardfaAar moot zijti.

2.1 jBooordclingsgrQi.dsiagefi voor tao«tetmsing tot aanschaf.

Ket is gcwenst dat-de instant ie» die mx de aanschaf is belast, zich er vm oveptuigt dat de rKXKlsiakell'jk© vergunning of autorisatie te gelegenor tijd eal. worden verleend en dat de åam-iuxn verbønd*?n vcor-schrif ten voor de aan- schaffénde instantle/gebrulke" aanvaardbaar zuJlen sijn, Daarbij auilen de v&lg&ttd* pun ten' vorden bcÆien:

a. _ Øe noodtaak van de? tocpassirsg raoet duidelijk zijn, heteo.lfde '-^sultaat

»oet g*ot anderg raiddelen;nlet berelkbaar* zijn.

Se funotie van de GT LS/Cl LD moeC voldoert aan len van de volgend*?

Critf-ria:

- een mogeiijk lovensreddpnde taak, - het voofkwfncn van |?erso;>nlijk latsel,

- hot vprbettrcn v^n de botrouWbaarheid vo.n de goede (veilige) working van oca opst.elling of installation

- hot Lieden van nog uiet genocaJe doch vergelijkbarc voordeleti, wolke nået op can addere vijir'.c kurnon word.?n verkregon.

b» De strålingsdosis, waaraan de bevolking of ten ankel individu wordt -H -i

blootj!;e:---teId, mag m e t grater zijfc dan 10 reap, IC røaal de door de ICRP vu.stgersfeldo maxirod 0 0 .

c. Pe activlloit van bat tritium in een GTLS mout zo laag mogelijk zijn.

Dit moet worden b^oordeeld In relatie tot de beoogde tot-passing.

d. bo kam; op mochrtn • :;che ber.ch^dl-ung van een GTLS moel zoor klein sdjn.

Hierbij moet sprjoidUl wcrcb?n gelct op do constructie van de GTLD. Door de GTbf- fabrikant f.aund^rc-Roe Dcvelopinentf; Limited (SRDL) wordt Silastic luo {van Low Corning) aanbevolen als schokabLiorberende sub- stantia Ofrihulling van eon GTLS mat een transparante, &chokbestendige substantia kan ook ttutt bi-j drage leveren on> de kans op breuk erg klein to m-ikcn,

e. ben GTLS moot niot gerriakkoli jk bereikbaar r.ijn, oak niet bij eon geopcrrl apparaat, boor do ondt r d. genoemde otnhulling kan aan doxe eis word« n togende t.gekomon.

f. De to"j-r::5ingsoiii'..i.r!,tdighedot> mooton zodanig ^i'jn, dat do dosie waaraan een ind-'vldu kan word on bJ.ootfy-;;Cisid, aanvaardbaar is.

Hiorb'.j moot in a inmorHnp, v/Orden gonowon:

- 12 -

- de totale tritiua&ctivlteit in ean ruimte, - de inhoud van de ruiiate*

- de ventxI««tie van de rui.ate, to weten het ventilatievoud en de wijzc van ventilatie (reelrculatie van de lueht),

- do HKjgelljkheid om de ruimte snol te verlaton.

Gezien de grote verseheldenheid van vragen zal een definitief antwooi^d slechts kunnen worden gegeven als de aanvragen individueel worden bestiideerd en besprokeu.

2.2 De fmrieago ⁱ van i GTLS.

Aangezien mosianteel slechts éin fabrikant van GTLS (naraelijk CEDL, net vestigingen in Enaeland en Amerika) bekend is, lijkt het waarsehljnlijk dat de productie van GTLS niet in Nederland en æsker niet in eigen beheer bij de krijgsraacht zal plast svinden. Het is gebruikelijk dat de keuring van proto- typen in het land van herkomst wordt verricht en dat de reswltaton diarvan door de Heder land r,<> autoriteiten word»n aanvaard. Ulteraard z&l

voor een oventuele fabricate en keuring het normale vergunningenstelsel (3) van toepassing zijn. Het verdient aanbeveling ledere GTLS te voorzien van een merkteken van aangepaste aXroetingen in de internationale gevarenkleur. Dit wordt in de literatuur som:, aanbevolen ( 7 ) , S O K S on tråden ( 6 ) .

fer

2 *3 fte beproev' r-g, van GT I,S.

In het algcmeen zal de bcproeving van alle geproduceerde GTLS door of naroers de fabrikant worden vt-rricht, zodat het onder 2.2 opgemerkte hier- voor van overecnV. out.it ige toep-.ibsing is. Voorzover hierbij Nederlandse instan- ties zijn betrok!'CMI, sullen do volgénde punten mocten worden beschouwd:

- een duidclljke afhakening van het gebied waar de bepi'Oevingen v/orden vrrr.tcht, P.oct aanwezig zijn,

- afwerking v.n inrichting van do werkruiniten moeten zijn afgestemd op de werkj-.aamhedtm, v/aarbij mot name aandacht moet worden

gescnonkon aan de ventilatie,

- een vergunning oi autorisatie (3) tnoet zijn verleend,

- een (gcVigekeurde) opclagruinte (met een brandvertraging van minaten:; 1 uur) mof.t !>e:;cbikli<-tar zijn,

- 13 -

- alle gegevens nver de ufLS, soais activiteit, vorm, aftnetingen, wanddikte en glassoortr moeu*n bet,chikbaar zijn,

- apparatuur om radioactivity it in de lucht en op werkøppervlakken

(eontinu of incidenteel) te reten* tnc-et *ter plaatse beschikbaar zijn, - adequate en gøedgekeurde werkvuorschriften m^eten aan alle betrokkenen

worden verstrekt. De nalevitiR hiervan tnoet worden flccontroleerd, - æ t het oog op »ogirlljke brouk van eon GTLt; » æ t e n alsdan te nemen

aaatregelen zljn voorbereid. Ook de acbteraf uit te vo-eren controles aoeten worden vactgelegd, waarbij verwijderiug van de OTLS-resten en de raogélijke hechting van tritiussgas a.ir* allerlex oppervlakken niet over het hoofd mag worden gvsi<*n.

£l!n en ander zal enige ttjd van voorbereldmg vragen. Overigena zullen . de verschillende pttnten automatisch ter sprake kom^n bij de behandeling Van

de aanvrage vocr een vergunning of autorisatie (;Ue ook 2.5.).

2'^H De inveer van GTLS/GTLP in..Ne-lrft land*

Aangezien de product le van GTLS in het buitenland zal plaatsvi tiden, moeten de GTLS binnen Nederlands gror«dgebied worden gehracht. Hiervoor is een vergunning of autorisatie noodsakeJijk. De hieraan te verfeinden voor- schriften zullen geen problemer* opleveren. Een rogiutratie- en aangifteplicht zal betrekking hebben op het aantal GTLS en de activiteit per exomplaar. De grond voor deze regit;tratieplicht it, ddt de radicactieve stoffen niet toek rnogen raken of in hånden vart onLevoc«;don mogen kongen.

^ *fj Montage of inhouw van GlbS_in apparaten.

Deze werkzaamheden kunnen wel lu Moderland worden ultgAvoerd, Hiervoor zal een normale vergunning of autor -i.:-- at i n (3) nod I g zijn. BI j het var>trite]len van de voorjschri ften zullc.-r, de onder /'.3, gc-hc.orr.de punten worden beschouwd.

Ter plaatse moet een goede adrniniiitxvi-i ie wor-di-n bijgehouden van de binnen-

kornende GTLS en van de doeleindi.n wu .rvoor zo v?orJen gebruikt (zie 2.7. on 2.8.),

2.f> De beprocving van CTbP,

De beprocving van een GTLD zal ininstenr. de punten moeten omvatten als voor GTLS zijn go formule ord door do nT.A (7, Aruox).

Deze zijn:

- Is* -

- ©on tempevatuur-teut ( 0 - 8 0 C ) ,

- een trillin^s-te^t (7b - SOU trillingen per scconde bij 5 g ) , - oen uitwen-Uge-druk-tent (0,25 tot 2,0 bar),

- een valprwef (minsten-, I meter),

b 2 - een pei-ii-teat (ninsten:; 10 Pa „ 10 kg/cm ) ,

. Vfor ee» nadere ©mtichri jving Mervan .woge naar de genoemde literatuur worden veiofcen.

De elsen waaraan GILD moeten voldoen in de ge'noerade toetsen stullen op grond van mllitaire specificaties welHcht vorden verzwaard (zie (6)}. 0e beproavingen sullen siechts kunnen plaatsvinden bij instellingen die de daarvoor benodigd^ facilite!ten ter heschikking hebben. Eea vergunning of autorisatle is noodzakeiijk. Opnleuw k«m naar de ondor 2.3. genoemde punten vorden verwesen.

Een belånerijk punt is de vraag., op welke wijze snel een eventuele breuk van een GTL3 kan workers geconstatcerd. Voor mating van de activiteit

in de lueht <aie 2.3.) bestaan lucht^onitors* die echter tamelijk traag zijn (affhankelijk van h>,--t voltøte van de detector; de lucht wordt hier doorgepompt) en bij een go ede ventilatie van de werkruiirte in het geheel niet behoove«

te reageren. Kellswaar is onder deze osatandigheden geen gevaar voor de gezondheid aanviO'-.ig, maar het antwoord op de vraag of de GTLS de beproeving kan dnorst^an wcrdt evonmn verkregon.

Het ligt voor de barri naast de uitslag van de luchtmonitor de licht- opbr'ej';;.'"t van do G'i'LS aln TT-,o^t:.;taf te nemen. Het is echter gebleken dat alleen een visual"? waamor.anp, onvoldoendc is. Be volgende proef is namelijk genomen :

Twee kleino CTLS (zor.d^r verdere omhulling) bleken bij onderzoek in een donkere k<-?:rier op hvi cog identiek te isijn {adaptietijd meer dan 20 minuteu). TXn van do twee ward in eon zuurkast door midden gebroken, asodat bet tritium;*;*:; kofi cntsn-jppon. Ma ongeveer een uur werd de vltueli w#;arnPBjiiig in een donk-ere kaiser berhaald, Daarbij was wel een ver^schil to constatcr-n, doeb de licbtopbrengst van bet geopende exew*"

plaar war. nog opvallend hoog. Deze waarnetningen werden af en toe her- baald. Zelfr> nvi enisle imandcn was bet geopende exemplaar nog duidelijk te "zfen".

Een mogelijke verklor'ng voor het resultaat van deze proef is dat het

tritlirøgap, voor *?en gedeeltf.- >jan de fosfor is gehecbt (gead^orbeerd, geabsorbeerd) en d,;:--spvritt sl'.-chti. lriti;*Zonui 1on kotsttr, (Dit is editor niet geheol In overoenr.tejsni'ng met t\r. literntiJ'.«rr.ogcv*n.i C'J)) Dit ! ;booft niet te betekenen dat bij het openen

4>?tf^fi'Sftjj: *#a^#f<?**itpy#^

- 15 -

van de GTLS slechts weioig trStitsngas cntisnapt, tmar het heeft wei tot gevølg dat een eventuele Ireuk op grond van do lich.topbreng.st ni et g^raakke- iijk en eenduidig is vast te stel len. H<st verdient aanbeveling na te gaan

(mede ten behceve van de in 3.3, t« be;;prekt;n periodieke control««) of bijvoorbeeld een fotoclectrisehe HchtBteting Merblj e«n waardevol hulp- middel kan zijn. Het is niet ondenkbaar dat het aanbevelitig verdient Lij ledere verzameling GTLS een Identlok extra exeæjslaar (u!t dt*zclfde

productieserié) ten behæv© van dergeliike metingen mc® te doets lever en. De gtonden hiervøor kunnen zijn enerzijds de tnogelijk geringe betrcuwbaarheidt van een ''absolute" lichtmeting, atsderzijds het veranderen, van de lieht- opbrengst »et de tijd (als gevolg van de hnlveringstijd van tritium en van etralingsschade aan de fosforescerende stof).

2.7 Het normale æebruik van GTLS/Gfl.D'.

In verband met punt e onder 2.1 zulien GTLS niet of nauwclijks voor toepassing in aanmerking komets. GTLD zullen eehter op vele manieren worden gebruikt;

- voor inbotiw in gebouwen, in vliegtni£/-n, in voertuigen, aan board van schepen*

- in mobiele apparatuur.

De toepassing van GTLS moet worden gesien als een nieuw, techniceh hulproidcJel, toegepast in, op of aan andere apparatuur (CTLD). De elgenschap dat geen afzonderlijke energiebron nodig is voor de lichtopwekking, brengt tnee dat vooral voor mobiele, op steeus wisnetonde plaatsem gebruikto appara- tuur de toepassing air. noodzakelij'k zal worden aangomerkt. De GTLD Zal reeds een beproeving als bedoold onder 2. G hebbc-n endergaan. De kans op breuk van een GTLS tijdens het normale gebruik kan dan ook verwaarlooobaar klein worden gcacht. Ten aanzien van de wettelijk vereisLo deskundiglu-jid kan dt&rhalve werden volstaan u>et een beknopte instructio v:.*or di? gebrutkers* Een voorstel voor een d^rgelijke instruct le is weergogeven in Appendix 1.

Er zal op een centrale plaatr. een vergunning of autorisatie aanwezig rooeten zijn, die wordt vorleend oan een daarvoor in aanmeiking kornende

instantie die het geheel van de toepassing kan overzicn. Op dezelfdc centrale plaats raoet een adwinistratie worden bijgehouden waaruit b.tijkt:

- i:> -

- het aa'".al aangeschaft« betalights, - de aetiviteit per betalight,

- de apparatuur w-aarin de betalights zijn aangebracht.

Deze administratis roet op zødanige wijze zijn ingericht dat alle GTLS,

zij n e t n a verloop van tijd, xijn ter ug te vindon.

De vergunning/autorisatie-houder diéret aodanige maatregele-n te treff'en dat voldaan wørdt aan de paragrafen 2,8 en 2.11. De opslag van

upparatuur- in brandwerond geconstrue^rd^ ruiarten zal, behoudens e*>n enkcle uitzøftdering, tijdéns het normale- gebruik nic-t raogeXijk zijn* Op ledere Cl'lD ©oat het »ystbool voo-r radiøactiviteit duidelijk en onuitwlsbaar zijn aangchracht. Ket verdient aanbeveling de bslangrijfcste punten ult appendix 1 cv»nech&- op do G7U0 te vé-rwelde«. Het Er,gei£e raiXltaire voor- schrift to) schrijft voor dat op ledere GTLS in code de tsaand en het jaar van dc product ie van d«» GTLS raoeten zijtx vermeld, I ti verband net de noodstakelijke periodieke- vervanglng is dease »aatregel wellicht ook voor

«ed«rland gadenst.

2.8 . fteparatie en onderhoud,van GTLB*

Reparatle en onderhoud van GTU> Kai søsten plaatsvinder, in een

specieal hiertoe ingerichte werkplaats, die hiervoor een vergunning of auto- rluatie bes.lt. Gæiat de kans op brauk hier aanssienlijk groter aioét vorden geacht dan M j noriaaal gebruik (doch kieiner dan in de onder 2,3, 2.5 en 2,6 bedoelde omstandigheden) Kai deze werkplaats, om voor vergunning of autorisat£e ir* aamticrking te kunnen komen, over een aantal facliiteiten

moefon besehikken* terwijl aan de deskundigheid van het personeel enige eisen dienen te worden gesteld. D«s technische vaorzieningen in het voor de work- zaamheden bascemde gec'^aite zullen vooral fcetrekking hebben up de ventilatie en op de mogelijkhe-id de ruisste snel te kunnen verlateo. De ruirate tnag nooit E°X<--gen zijn In of aan de route, die door personen van andere afdelingen jnoet worden gebruikt om het gehouw te verlaton.

In de mecHte gcvailen zuilen de GTLS als lichtbron worden gebruikt en Kulien de onderlfoudswørkzagimheden vooral van mechanische of electron i s che aard zijn, Het verdient daarora aa&beveling voor de GTLD een zodanige construc- tie te kie/.en dat de GTkS wet hun directs, beschermende omhulling zonder moeits kunnen worden vcrwijderd voor de duur van de { m e t radioactieve) onderhoudswerk-

^vifnhcden» die dan »onder beperkendo voorschriften kunnen vorden verricht. Voor de tljdelijke opslag van deze GTLS (met omhulling) moet dan wei een opdag- ruimte met eon brandverttviging van rainstens 1 uur aanwezig sdjn, Indien de

- 17 -

meg.

-! jkht-id M.-:'.ta,-.it d a t gro t e a a r . t . j l l e n a p p a r a t e n (GTLD) g e l i j k t i j d i g b i j d e værkplaatt; aanweaig zu.lien z l j n , s a l ook h i e r v o o r een goedgekeurde

©p:; I C, j-.ru, ir. t e fwchikbaa!- troet en z i j r u

2 * ^ • VgrpakkI :tg «••»

vor'/i>cr van ^TLSjgn CrTLD.

De Lcp

j3 5 ngen voor bet vervvK-*

van r a d W * e t i e v e s t o f fan vorr-sen een raooUijk leesi-a^r d e e l vjsn de Seder-landse wetgoving. Ter. a a n z i e n van b e t on<:orhavlge or.ckrwerp kttrrters de v o o r s c h r l f t e n a i s v a l g t worden saraengevat:

- de verpafcking van £tLS a o e t z a d a n i g z i j n d a t onder normale v e r v o e r s - otfctar.dlgheden Jeder« v e r s p r e l d i n g van de r a d i o a c t i e v e s t o f en leder«" b e s t r å l i n g en b e s t e e t i l n g van "isensen* d i e r e n , p l a n t e n en goederen" EO v e e l roogelijk wopdt voorkorsen. Gele • p de

beproc-vingseinen voor een GTLE> (zie p a r c g r a a f 2.6* > mag wørden aangénotnon d a l *-t*'i GTLD r-ulo-jchoots a«r* d é s e e i s e n vol d o e t .

- een handolsverpakking mag aiaximaai 25 Ci t r i t i u m I n g a s v o r « be vat t e n , - i n ecu verpukfcing van h e t (goedgek* v 3 e ) t y p e A roag ctaximaal 1000 C£

tritiu™, In gasvor-... worden verzondeti.

In de pr-aktijk K?£ekent d i t ddt een GTLD (of een ver same l i n g h i e r v a n , d i e a l s een eenhoid k.3n worsen hwrchouwd) zondor beperkende v o o r s c h r i f t e n nsag vorden vervt>erd, ir.tis én begc-JeHetide personen hun x n s t r u c t i e (Appendix

1 ) kennen.

Bij het vf.rvjor vas. een verzamoling GTLS in h a n d e l s v e r p a k k i n g feoet op h e t vorvoersv'jcurr»i:nt warden verm*vld: ""Stoffen van k l a s s e IVb, *i5.

.a, ¥SG".

Vindt h e t v e t - v x T , vam;ege de Lurere a c t l v i t e i t , p l & a t s i n c-en t y p e A v e r p a k - k i n g , dan moot op de v r u c h t b r l e f worden verroeld: " R a d i o a c t i e v e s t o f f e n ( d e z e woorden rood ors.kr;>tre"vf) IVb, l a , VSG", aange^uld met; "De aard van de gooderen ers dt- vr^pakk £<:&*, z t j n in overoenotemming »set de v o o r s c h r i f t e n van h e t VKG". Bov,--ri ion fm>-'l**n de g e g e v e n s , opgesotnd i n VSG r n . <*61 ( 2 ) , worden vermeld.

Voor Im-t v e r v o e r ovfif de wog golden i n de laat.«?te twee g e v a l l e n hoven- d i e n da volg-^nd« bepal i isgt;» :

- de b-r,t!iurdcr r,t--.»et over een s c h r i f t e l i j k e i n s t r u c t i e b e s c h i k k e n , - i n de a u t o »oc'.'/n nanwpzig r.fjn

tvrø'2 branrilviu anparaf(.a (een voor de motor en de a u t o , l é n v o o r de . l a d i n g ) ,

efrt tfi.a mrst ge}.-c:'^dsch,(ppf?n (voor r e p a r a t i e s ofld©rweg)»

- is -

ocn Etoptio'it (blok), pa';.send bij hot gewicht van de auto en de di-.rnftte*' v..n do wielen,

t w r e oraivjo l a r . p e n , d i e b i j h e l d or v e e r op een a f s t a n d van tor.

sun-ite 2-30 j : v t e r d u i J e i i j f c zichtbo**r z i j n en d i e or.af h a n k o l i jk sjoeten z i j u vr.:n d€? v - r l i c h t i n g s l n s t a l l a t i e van de a u t o ,

- v-xlr on acKt-v-" u;% do a u t o srsoeten border, van e©n v o o r g e s e h r e v e n model z i j n a a n g e b r « ^ hi.

Voor voortutp.en dl*"* x a d a i u g a i j n u l t g e r u s t , d a t een GILD g e a c h t kan K-orden eet. e r - s o n t i e i - l b o r . t a n d d o o i van b e t v o e r t i i i g t e z i i n , z-5r* do

transpor-Lvc.oi'p.cbri'ftfc'11 v o w v e r p a k k I n p e n -«relke r a d ' i o a c t i e v « s t a f f e n b e v a t t e n r*Iv; t van t u o p a o ^ - U g . U L t o r a a r d ssoet v e l een v c r g u n n i n g of a u t o - r I Mil It- v e e r d o s e toeT a:; -.ir.g v ? - GTLB z l j n v e r l o e n d e n nottt aan do

b e s t u u r d ^ r wn/of L e £ v krd « cur* : : e h r i f t e l i j k e i n s t r u c t i c z l j n v e r r h r e k t .

? * * ^ • Vfctn'-.»kkifig en <>:••• ,..ag van CTLS en GTLD

Aan c en o p c l a g r a i n - t e voor GTLS ( e n e v e n t u e e l v a o r GTLD) wordt de oiii g c s t o l d d a t doze b r u n d v e r e n d I s g o c o n s t r u c e r d , v a a r b l j een b r a n d -

v o r t r a g ' n r • :!s. e£n uv.r vor?,ekerd moot s i i n . De r u i w t e met a i j n goedgok-surd do<?r d e p J - u - t r . o I : jk*.- b r a n d w o e r . l'e v o r p a k k i n g t i j d e n s o p s l a g møet z e d a n i g E i j n , d o t b-ov:'., COK b i j r u v e b c h a n d o l i n g , u i t g e s l o t e n I s . Eon t r a n s p o r t v e r p a k k l n ; , 7-al Koker a ;rs dc-ze r i r ; v o l d o e n . Å l s frreuk,<om welko r e d e n d a n o o k , n l o t k«.M wo*"don u i r r . o ^ i o t g r ; , 1« h e t aan t o b e v e l o n eon fcunsCfnatlge.

v o - i t i l a t i e .;.in t e br-onf/.-n- (Ir> wr-band mot h o t brtindwerende k a r a k t e r magon i n de o p s J a ^ : ! ; I v ; t o i'sv»n r'jmon m'jii aang<shr*tcl>t.)

2 . 1 1 , AjtVi'^.V'i'JliyATl'.:.1^-

Bescl.-•'.;['/>-» c-v\ I'joi.Hf.c on v e r o u d e r d é GTI.S moeten vorden b e h a n d e l d a l s r a d t o / i c - " ' vo ;d v.i;:;; off e n , i V r u g z e n d i t i g aan do l e v e r a n c f e r i s t o e p e - rstaan, itta-ir » d op c: • :-inischo f.r ondon w e i n i ^ a a n t r e k k e l i j k z l j n . B i j de i n t o v e r i»f, a!..; r a d i o , : < : t m £ ab v a l b e h o o r t do v e r p a k k i n g z o d a n i g t e z i j n d a t breuk t u n e r s d e mr\vvr> af v a l s t o f i on ortmogelijk i s . Een a f s ; o n d e r l i j k e

inJ-Svorinj.'-, votdlonL d.-j v u o r k e u r .

- 19 -

3* STRAMNnSHYGt Di ? "CUE HAAT^rGFXEK.

3.1. Ti i Jens raonta.^T»% ir.bouw, r^p&rat £e er* onderhoud van GTLS en CTLD.

Ocsc suMtregolen ;:ijn v«-r:*.eld in 2.3. en 2.8, en sa.'&engevat in Apn&ndix 2.

3.2. Tildens norcia .il gebruik.

Hiervøor kan worden verwezen naar 2.7. en naar appendix 1.

3.3. Periodic-ke cor.troie vån. HTLS en GTLD.

Xngekapselde radioactieva bronnen behoren 1 øf 2 maal per jaar op lek te worden geeontrol«rd. Onder 2.6. is reeds besproken dat dit ten aanzlen van GTLS niet eenvo*idig is. Een kXein iek» waardoor tritiuftigas in een laag tempo vrijkomt, zal In een rs.-de.iijk geventileerde ontgeving geen aanleiding geven tot het bloot-nt^llen van personen aan ontoelaatbare doses, dech kan ook niet door middel v&a veegpro»ven of Itrshtæeting&n worden aangetoond. Het verdient daarom a<mbeveli«g van de personen die regelsatig omgaar. Biet GTLS, ånders dan bij normal gebruik van GTLØ* pcriodiek de urine te onderzoeken op de aanwezJ.ghcid '.'an tritium. Adælnistratief behoeft dit geen probleiæn læe te brengen, c.K*i1-.t deae perronen werksaam zijn in vergunning/autorisatie- plicht ige iriT i cht I ngen.

Indien de for.o'-electrische lichtmetlng, zoals ber.chreven onder 2.6., tot een bruikbare ;.-*"tbode vnort, verdient het aanbeveling alle in gebruik zijnde GTbS periodic* r«et deze tecbniek te enderzeekofi. Een snell«re daling van de Hrhte-pbren^st dan in de verg«lijkings-GTLH wijzen op een klexn lek.

In een klexn-: ruimte waarin veel GTLS sijn opgcslagen, kan doot* een raeting van de luchtactiviucIt» terwijl de eventueel aanwezige ventilatie is uitgeschakeld, een klein lek In eon (of meer) GTLS warden aangetoond.

Bijna alle aiifcwoordnn ep de onépv 1.1. genopfnde vragen zljn in het voor- gaande r>;ed.o ter rprake gefcoti^n. Voor de vølledighdid volgen hier resumerend nog do antw&orden, roet verwijzJngen naar de paragrafen die de nadore infor- Biatie be vat ten.

- 20 -

Antwoord op vraa*-. 1.

Als de noodzaak voor de toc-passinp van nttalfghts Is aangetoond (2.1*) en dp betalights zelf en de apparaten waarin zij worden toegepast, voldoen eon de daaraan gesteide eisen (2.3. en 2.6,),, warden aan het normale gebruik <lccht3 wriistg beperkende LepaJ. in^e-n verbonden.

Bij de Invoor in Mederlarnl is een vergunning of autorisatie ver«ist (2,4.). Aan tal en activiteit pi-ir éxeaplaar tnoeten aauwkeurlg word.-.:*; gead- røinistreérd. Deze gegevenn esagon niet wordon vernietlgd tot de betalights defiftitief aan bet gebruik outtrokken en afgevoerd zlju.

tøe montage in apparaten en de repar&tle- en onderhoudswerkzaanheden aan åczc apparatuur taogert slechts plaatsvinden in daartæ aange-wezen werk- ruifflten. ¥«rgunnittg^n of autorisaties iaø*»ten zijn verleend (2.5,» 2.6.,

2.8., 2.9. en 2,10.). Ter plaatse px>et ©en administratie worden bijgehouden waaruit Liijkt wannce*r en van wie 6TLS/CTLD werden ©ntvangen en aan wie ze werden afgegsven, onder ver:?:<,>Ming van do hoeveelheden, zodanig genoteerd dat op ecuvoudige wijze dft voorraad aan tritiumgas op een bepaald ogenblik kan worder, berek<?;;d« Ook deze gegevens feoeten Korden bewaard tet de GTLS d-efinltlef zijn aff,evoerd.

Antwoord oo vraap 2.

•' I ! ! • • ! • • •• L II ' Ulf . ^J

Voor bet nnrr-ale gebruik is een vorgunning of atitorisatle nodig (2.7.). Hieraan vanitm de voigende vcK>itscbriften verbonden:

- op een cé-rHr.ial punt r?;oet «en adrinistratio vjorden bijgehouden van de an-.Ji-eij-.:hrffto aantallen CTLS. van hun activiteit en van de GTLB waarin de GTLS zijrj toegepast,

- aan de. gebruikers ti.ocf een schriftolijk« instruct)e worden

verstrckt over de te nersen sa&tregelen in geval van besohadiging van een CTfLD (vøorNec-id zie Appendix 1 ) ,

" rcparatio- <<u on do? f'to?;:'gwcr4--^adTr.hcden magen clechts plastrwinden in daartoe n>iv.ff,wtnr,'m fnrlehtingen dio over* een vergunning of autorisatle beschikf'^fi (zia ooV antwoord op vraag 1 ) ,

~ de houd«*r v&n de vrgurming of aulorisatie is vcrantwoørdelijk voor de nalevJRf- Vrin de voorjehriften ovor de verwijdering van £TkS als rad ioac t i e f a f val.

Antwoordop yra^^ 3,

Be 1C1 ic do ;in3t-j,.tio bij de Krijg.smacht die zorg draagt voor d«s periodlekfc Jekcont rrdc, ai ;:)*r;tentie verleor*t bij de verwijdering van radionetibvtj afvalytoften, d^.:gewenst motingen Jean verrichten tijdens dé

- 21 -

beproeving van OTID en te hulp wordt geroepcn bij eventuele calamiteiten, éen en aud«&r is rvawnufcrking r«,*t het Hedisch Biologisch Laboratorium 7MQ

Ål:; de in 2.C. gesuggereerde sjeetstsethodé voor de periodiske 1oVcon- trol«, wordt ont*fiVki.*td, sal e-an dergelljke meetopstelling in ieder geval m æ t en g-^an behore*: tot de uitrusting van de ICI.

/'©als in hot voorgaande feeds werd opgc-iærkt, is voor de meting van tritius* in lucht of op oppervlakken speciale apparatuur vereict, Een opper v lak t*a besm.-uingsm-eter is £a het HBL reeds aanwezlg. Een luchtuwnitor

is in téctelling. Het is g*: we nat dat ook de IC2 over dergelijke apparatuur kan beseiukken. Kier free siju bedragen gessxsid van circa / 6000 resp.

/ 20.000.

AntwoerJ og vra^g •*.

De cons.f*q'-"-n£ies va de inhaiatie van tritium in de vorm van water- damp en van het verblljf i. eon atmosfeer die ©et tritiurssgas is hesmet,

zijn, zo;ils reeds in 1.5, en 3. werd wwer-gngeven* dat de hierbij betrokkenen aan een zeker-c- etralfngsdc^is >-:e*rånn bl cot ges teld. De* concentratie van de radieret ievA stoff^* irs de Lucht en de duur van de blootstelling bopalen deze do.;i;;. De <i~>',l.-; zal i is ve le gevallcn wet een aanvaardbare nauwkeurig- held kuuners worden berékci,'.', hetsi5 uit de gegevens van de GTLG en de

omstand i ghoden tij.im.s de hlootstelliiig, hetzij uit verrichte root ingen. Of het ri:;*eo var: •.••m mogelijko !:s.rnicuwdo hlootstclllng van een per^oon aan strål Iiy, aL dan »lei aanvaardh.jar' i s , zal per geval moeten warden v&st- gestold. Voor perlonen die møg.-lijk regeliMtig aan lago concentraties tritiu;ii worden blovrf;ej»tr>.Ui in. een periodiek uerinc-onderxoek (zio 3.3.) aan te boveIsn.

- 22 -

Appendix I .

INSTRUCTu: VOOR nr g-PICKERS VAN APPAR^TCN VAARW BETALIGHTS H J S TOEGEPAST

1. Hot a p p a r a a t r\ig n i e t war .'en geopend, behalve i n de d a a r v o o r aangcwezen wt-trkpiaats ( i i i i s en t t d r e s ) .

2 . I n d i e n h e t v^s-snocden b a s i a a t d a t een b e t a l i g h t i s b e s c h a d i g d , tsoet b e t v e r t r e k Æjdsrln. h e t a p p a r a a t s t a a t , za s p o e d i g isogelijk warden v e r l o t e n . Xo w e i n i g s o g e r ! jk adei&ftalen. Raæen en d e u r e s open z e t t e n » di«^ van andtfro v c r t r e k k e n i n de om^eving s l u l t e n . Birmen cen h a l f imr Biag ni_cr,gr;d de r u f s t e b e t r e d e n .

3 . De commandant asoet t e r i i t o n d de IGDKL over h e t v o o r g e v a l l e n c i n l " e l i t e « .

*». Be JGDKL Kor^t-,t d a t zo s p o e d i g e o g e l i j k deskundigen aanwezig s i j n o*s r a d i o a c t i e v c a f v a l s t o f f e n t e v e r w i j d e r e n en coat r o l e « t i n g e n t e v e r r i c h t e n .

5 . be »ii^tncfi: van do p*»rsoiK*n d i e t i j d r - n s dc> b e a c h a d l g l n g aanve^Ig w a r e n , tnocton KOr-i^;.;.'i F.cuoTeerd. I^T; foeschrljving van de orsr.tandigheden en he i l£.,it» vn.i!' <?n hoc dc? *;C*;chadf.ging p l a a t s v o n d , mo«t in een v e r s l a g vor J. r. vantf.eS'.;£cl.

6 . D-5 deyKufidtfcp moo ten aan do hand vaa de v e r s l a g g w i n g en op g r a n d var« e l g e n w^^t-ne;langen b e r l i s s e n of rooting van t r i t i u m i n de u r i n e van personen nfiodxakclijk of gewenst i s .

7 . Des wfi'k^riaxlivdon n&igen i n de werkruiinte worden h e r v a t z o d r a de d r s k u n d i g e n da..;rtos toetvionrdng hei>boA g#g#ven.

- 23 -

1. De werfczaashedtjn noget; y l e c h t s vordon v s r r i c h t door p e r s o n e n d i e h i e r c e e

uii &i>s; b e l a g t en op d« hoogte ?.l]n van de s p e c i f i k k e gfevai*en van C'.»ze r a d ! s »act lev« b r o e n e n .

2 . D** wérkzaar. Sicion worrfen u l t s l u i t e n d v e r r i c h t i n een voor d i t døel beatemdfi Htrr^ruiistr-. Andcre w£rk?.a&Jtheéen tuogrn hi&r m e t warden v e r r i c h t .

3 . Personen d i e n i e t b i j de werksaamhvden zijjn h e l r o k k e n , røogen n i e t t e r pl-aatse w r t & e v e n .

4 . B i j breuk v^n e*?n b e t a l l g h t noct do r u l m t e t e n s p ø c d l g s t e »orden v«*rlaten, 'lo u o i n i g tr^ge-lijk adc-mhalen. Rasten en deuren open u e t t e n , - d i e v;.n andort' v e r t r c k k e n i n de oægeving s l u i t e n . Binnen een h a l f uur

r«E.f£. nic-'-sBd d<r* ruirrto jb<?t r e d e n .

5 . !)* cosafcandant m æ t tf-rstond de JGDKJL o v e r h s t v o ø r g e v a l l e n e i n l i c h t e n .

6 . IX; IC:;kL i.wfgt ddt zo :"poedig roogelljk deskundlgen aanwezfg z i j n o s radiiiti.'a.Jeve af v a l . - t o f f e n t o v e r w i j d e r e n en c o n t r o l emot i ngen t e v e r r i c h t o ti.

7 . Ik; fiu'r.rtn v.m de perr:o:;cn d i e tijdenss de beschrfdiging aanwezag waron, morten woulfS! gt-noco-jj u . Evn b e & c h r i j v i n g van de omstandigheden en hoc l a c ' t , waor en hoe da b e s c h s d i g.ing p l a a t s v o n d , m æ t i n een v e r s l a g worden va»-.i ge3 »?£'].

ft. De de^kundi^cin møofen a

in do hand vun de v e r s l a g g e v i n g en op grond van e l g e n vw.irnotnirs^is t e s i i s s e n o f a c t i n g van t r i t i u m i n de* u r i n e v«n personen nood^jkeLijk of gewenst i s .

9. De werkza.'-iM-tMen r,,o[iai. In de werkruimle word<?3i h e r v a t zodra de

deskundlgen < h a r t o e toe!;t«rø»»JRg hebben gegeven.

LITERATUITv

1. Pecorvsendatiotts of the ICE!* on "Permissible dose for internal F-adiation, ICRP Publication 2 (2959)**.

2. Radiation Protection Standards for KadiolusrfBOtts Tlr.epieees, IAEA Safety Series Ha. 23 (19b?).

3. Rad I a,ict leve Stoffenbesluit Kernenerfciewet, Sth. «iO«i» 1969, als gevrljsigd bfj besluit van _1 attgustus 1973, Stb. 50«*.

*i. Basic afpro-ach far safet«" analysis and control of products

containing radionuclide, and available to the general public, European Uaclear Energy agency, OECD, June 1970.

5. Health aspects associated with tritium-activated light sources, J. A, Coates, SRPt* Kt»€«b«r 1970.

6. ItefencQ Standard 62-«*/Issue 2: Lamps, Kuele<tr. RInlstry of Defence.

29th Kareh 1972-

7. Radiation Protection Standards for gaseous tritium light devices, Nuclear Energy Agency, 0£CB (1973>.

8. Activity release fro« trit i use- activated luminescent materials, E. GSnther, Health Physics 27, 133, l « m .

DISTRIBUTIELUST

Ml M'DRUKKLN 7,1 JN ALS VOLGT GtlNUKMLRD I;« BKSTKMD VO0R:

1. V o ø r x i t t e r RVO-TNO

2. Cetfc

3eceerde van de M i n i s t e r van Defenele bi'] å& RVO-TKO, jRri|«.Gen» I r . H. Dc>up

3,

6 .

Plv» Gedel^gr-erde van étt M i n i s t e r van B e f e n s i e b i j de RVø-TNø, Brig.Gen. I r . F.. Bårne vold Mnkhuysen

Lid (KL) van hot be&tuur van do

I r , T j . de Cock Buning i r j v . l i d (KL) van h e l b e s t u u r van de RVO-TCO, H a j . I r . A. Karuphul:

H* U d (KLu) van h e l b e s t u u r van de RVO-Trø,

Kol. P . J . Warnsteker

5. r i v * l i d (KLu) van h e t b e s t u u r van de RVO-TNO, L t . K o l . I r . H. Kreuning

Lid (KM) van h e t b e s t u u r var. de RVG-TNO, I r . t . Åtsma

P l v . l i d (KM) vm h e t b e s t u u r van de RVO-THO, KT7.V I r . J. Zalwann

7. T i j d e l i j k l i d var. h e t b e s t u u r van de RVO-THO, Brig.Gen. b . d . I r . C . J . van Tetenhove

E. V o o r z i t t e r M i l i t a i r Cenceskundige Rsad, SBN a r t s R, Koopoi- 9 . Inspcictc-ur Cen

c»skundigc Dienst (KL),

Gen.Kaj. a r t n A.B.A. van Overeem

J O « I n s p e e t e u r Geneerkundige P i c n s t (KLu), Cdrc v l i e g e r a r t n T . 3 . Ko]Jing,

V1, I n r p e c t e u r Geneeskundige Dien:;t Zeemacht

Leden van do C o n t a c t Commissi«

NBC-bescherming RVO-TNO:

1?. KLTZT J . H . A d r i a a n s e

13. LTZT1 P . F . J , Brunsntann l'f, Kol. I r . R . J . van Ervcn

15. !.t. K o l . H . L . J . v a n d e r C r i n t o n lf>. D r . J. Koster

V). L t . K o l . r.H.H, de M e r i s 3 8 . K o l . - a r t s R . G . N y p c l s V.K K L T Z A R J.W, P I n k e

2 0 . L t . K o l . I r . C . J . B . H . van d e r P o l s 21. KTZT F.W. van Ru^e

2 2 . LTZ1 I r . J . C . S i m o n i s

2 3 . K o L - v l i e g e r a r t s H.J. W S g g o r s

2*1. Secrotariaat R V O - T W O (oningel o n d e n e x e m p l a a r )

\

Hoofd van de Afdeling Medisch Wet^n^chappelijk Beleid van de Inispoctie Genceskuiidigc Dienct (KL)

Chef van de Pharmaceutische Di enst van de Inspectie Geneesfcuudige Dienst (KL)

Commandant NBC-school (KL), Breda

Dxrectcur van de Luchtmacht StafSchool, Vlicghasis ypcnburg

Command-.tnt van de NBC-school (KLu), Rijcn Commandant HBCD-school, Den Helder

Adviscur vocr Interne Xaken van het KBL-TKO, Prof. Dr. Joh, Blok

Advi&eur vooi' Interne Zaken van het MBL-TNO, Trof. Dr. C. van der Meter

Advise-ur van het MBL-TNQ, Prof. Dr. D. Boot spa Adviseur van het MBL-TKO, Frof. Dr. 0. Vos Advistur van het bestuur van de RVG-TN0, t.h*v. het KBL-TKO, Prof. Dr. K.C. Winkler De Hoogleraar in de Koleculaire Genetica., Kijksuniveriiitcit te Loiden

Do Directeur van het Laboratorium voor Stralcngenetica, Rijkauitivcrsiteit te Leiden

De Directeur van hot J.A. Cohen Tnteruniversitair Instituut voor- Rddiopathologic en Stralenbcvcherming, Leiden

De Directeur van- de Stafafdeling Epidemiologi G en Information, Miniserie van Volksgcsondheid en Milieuhygiene, Lcidr.chciuL-im De Dirccteur-Generaal van het Riji- inctituut voor de

Volksge'/.ofidheid, BiIthovcn

Bibliotheek van de Gezondheidsiaad, Rijswijk

Instituut voor de Toepa;;sing var Atooincnergie in de Landbouw, t.a.v. de Heer H.J. Sonioo, Wageningen

Bibliotheek van de Centrale Organisatie TNO Voorsdtter van de Gczondheidsorganisatic TNO

Directeur van het Rodiobiologisch Instituut GO-TNO, Rijswijk Prof. Dr. D. de Wied, Rudolf Magnus Instituut voor

Farmacologie , f'trccht

Directeur van het Chemisch Laboratorium TNO, Rijswijk Directeur van hot Technologist Laboratorium TUO, Rijswijk Adj. Directeur Centrale Diensten der Prins Hauritslaboratoria TNO, RLjswijk

Bibliotbcek van de Prins MauritsJaboratoria TEW, Rijswijk

Hoof a van h c t V^u-r^.;*..^;:^;: i jk *•;, T e ^ j u i c h Dccu;:.entatic~

e a Informaliec»..?ntnifri v.;-•£- cte Ki-r]f,':r:acht Lfden Goran i s s i o Ker*, .-•[.--•rf Un-.aken I v f e n r j i e , Van S p e i j k s t r/i.-;t £ u , I.:...-rt Haag

F l v . D i r e c t p u r vat; h o t *teJl'.:-.:h B i c - l ^ ^ i s r h Lahor-itoriurr: TNC C o n f e r v a c o r van h e t K-.-'U-oh Biolf^I'•••'•• t . ^ h c r a t o r i u m TNG

Dr-, J . H , T l i . At-r.

A r c h i e f Medis*:h Biolog!.;r.ch L a b o r a t o r i e r ? TN'J A r c h i e f M t d l ^ c h B i o l c g l s c h Lahorutor-.tuai THO Reserve-cx^r:.^! Irircn