Om het binnenhuis af te schermen worden de ramen en buitendeuren van rolluiken of slagluiken voorzien. Het biedt de bewoners meer veiligheid en bescherming. Met de volgende voorbeelden illustreren we het gebruik van luiken:
• inbraak wordt niet uitgesloten maar het binnendringen wordt bemoeilijkt;
• bescherming tegen glasbreuk veroorzaakt door spelende kinderen, weersinvloeden zoals storm, zware hagel e.a.;
• bescherming van het constructiemateriaal van het buitenschrijnwerk;
• thermische en akoestische bescherming van het binnenhuis.
5.1 Materialen
hout
De houten rolluiken hebben een lange levensduur als ze uit een duur- zame houtsoort gemaakt zijn, volgens de regels van goed vakman- schap en regelmatig onderhouden. PVC- en aluminium rolluiken komen steeds meer voor omdat het onderhouden van houten rolluiken, schilderen of vernissen, tijdrovend en te duur is.
aluminium
Aluminium rolluiken worden zowel bij renovatiewerken als bij nieuw- bouw vaak als voorzetrolluiken gebruikt. Ze zijn uit een licht materiaal samengesteld waardoor ze comfortabel en gemakkelijk zijn in het dagelijkse gebruik.
Doordat de aluminium lamellen dunwandig en gebogen van vorm zijn, bieden zij het voordeel dat zij zich compact laten oprollen en bijgevolg weinig plaats innemen in de bovenkant van de muuropening (rol- luikkast). Dit is een belangrijk gegeven bij renovatiewerken.
5 Rolluiken
Edwin De Ceukelaire
Rolluiken in PVC
PVC
De mechanische stevigheid van kunststofrolluiken is kleiner dan bij houten rolluiken maar toch kennen zij zowel bij renovatiewerken als bij nieuwbouw een groot succes. Zij zijn daarenboven tegen corrosie be- stand en vragen slechts een beperkt onderhoud.
Aangezien de PVC-rolluiken de laatste jaren het meest worden aangewend, is het belangrijk dat men bij het plaatsen rekening houdt met de volgende tips:
• voor buitentoepassingen is het aangeraden witte PVC-rolluiken te kiezen. Donkere kleuren worden door langdurige blootstelling aan zonnewarmte tot hogere temperaturen opgewarmd; dit vergroot het risico op vervorming van de PVC-lamellen, waardoor het rolluikblad klem kan geraken binnen de zijdelingse rolluikgeleidingen. De speling van de rolluiklamellen in de zijdelingse geleidingen moet aangepast zijn aan de uitzettingscoëfficiënt van PVC;
• om het zijdelings verschuiven van de lamellen te voorkomen moeten er op de uiteinden van de PVC-lamellen zijsluiters bevestigd zijn;
• de zijdelingse rolluikgeleidingen zijn een opstaand U-profiel met als doel het rolluik op zijn plaats te houden. Om de geluidshinder tot een minimum te beperken, is het aanbevolen dat de binnenkant van het profiel langs beide zijden voorzien is van een geluidabsorberende borstel. Ook lawaaihinder ten gevolge van de wind zal hierdoor sterk worden verminderd;
• voor overspanningen groter dan 2200 mm worden de lamellen liefst verstevigd door middel van gegalvaniseerde, metalen latten (versterk- ingsprofielen) die in de PVC-lamellen worden geschoven en beves- tigd. Het rolluikblad wordt daardoor zwaarder en sterker en dit verhin- dert het doorbuigen of uitwaaien. Bij overspanning groter dan 3000 mm wordt de rolluikplint bijkomend versterkt met een aluminium hoekprofiel dat tegelijk dienst doet als stoothaak.
Ter illustratie enkele technische gegevens van de PVC-profielen:
• dikte van het profiel: 14,5 mm;
• hoogte van het profiel: 60 mm;
• aantal stuks per meter: 20;
• oproldiameter: 1500 mm = 190 mm;
2000 mm = 220 mm;
2500 mm = 230 mm.
5.2 Opbouw van rolluikkasten
rolluikkast boven het raam of de buitendeur - onzichtbaar aan de buitenkant
Aan de bovenkant van de muuropening is een specifieke uitsparing voorzien voor de opvang van het rolluik (rolluikblad en as). Deze con- PVC-profielen rolluiken
buitenkant
Deze constructie biedt het voordeel dat er enkel luchtinfiltraties mo- gelijk zijn langs de doorgang van het bedieningssysteem.
Dit systeem heeft als nadeel dat het enkel toepasbaar is bij beperkte raam- en deurafmetingen en anderzijds dat het gepaard gaat met ver- lies van daglicht.
rolluikkast aan de buitenkant van de raam- of de buitendeuropening:
voorzetrolluiken
Deze constructie wordt meestal aangewend bij renovatiewerken wan- neer een bestaand raam of een buitendeur behouden blijft. Als voordeel biedt dit systeem een goede winddichting.
Als nadelen echter noemen we het volgende:
• verlies van daglicht,
• niet toepasbaar op alle raam en deurtypes,
• minder mooi uitzicht aan de buitengevel.
Heroal
Voorzetrolluiken
5.3 Thermische kwaliteiten
Het plaatsen van rolluiken kan het thermisch comfort van de woning ver- beteren. Dit is vooral te danken aan de rolluikbladen die de u-waarde van het raam aanzienlijk verbeteren.
De rolluikkast is echter de zwakke schakel en bijzondere aandacht moet dus gaan naar het isoleren. Enkele richtlijnen:
• alle zijden van de kast zijn van thermisch isolerend materiaal voorzien;
• bij voorkeur isolerend materiaal dat zowel thermische als geluidsab- sorberende eigenschappen bezit;
• windinfiltraties moeten worden vermeden.
Door het gebruik van een rolluik is er winst op de u-waarde onder volgende voorwaarden:
• de rolluikkast is geïsoleerd en winddicht gemaakt;
• windinfiltraties via de zijgeleiders worden vermeden;
• het rolluik wordt uiteraard gebruikt.
Ter ondersteuning: de u-waarde voor buitenschrijnwerkelementen met en zonder een rolluik in functie van de dubbele beglazing.
Uit deze tabel kunnen we duidelijk afleiden dat rolluiken naast de akoes- tische isolatiewaarde ook een grote thermische meerwaarde aan het buiten- schrijnwerkelement geven.
Raam- en deurtype u-waarde zonder rolluik u-waarde met rolluik
hout 2,7 1,4 tot 1,8
PVC:
meerdere kamers 2,6 1,4 tot 1,7
aluminium:
met thermische snede 3,2 1,5 tot 2,0
De hoogte van de rolluikkast is in functie van:
• de hoogte van het raam of deur;
• het type profiel;
• de diameter van de as;
• de isolatie van de rolluikkast;
• de vrije ruimte (bewegingsruimte) boven het rolluik.
Raadpleeg hiervoor steeds de documentatie van de fabrikant.
Paul Delcour
Muuropening voor een rolluik
5.5 Onderdelen en benodigdheden
Bij het plaatsen van een eenvoudig manueel te gebruiken rolluik heeft men de volgende rolluikelementen (onderdelen en benodigdheden) nodig:
oprolas
Deze is gemaakt uit een achtkantige geprofileerde stalen buis. Op de oprolas wordt een houten, PVC- of aluminium rolluikblad bevestigd.
twee assen met hun capsules
Dit zijn draai- of steunpunten van de oprolas. De capsules worden op de uiteinden van de oprolas bevestigd.
twee asdragers
Dit zijn de dragers van de oprolas. Er is een open en gesloten asdrager, doch met kogellagers uitgerust zijn alle twee open. Om technische re- denen wordt de gesloten asdrager aan de lintzijde geplaatst.
lintoproller
Het is een veermechanisme dat bij de plaatsing van het rolluik aan de binnenzijde van het gebouw wordt geplaatst. Bij het gebruik van het rolluik (optrekken en neerlaten van het rolluik) zorgt het lintoprolsysteem voor het automatisch oprollen van het lint. De lintoproller wordt langs de binnenkant van het interieur geplaatst, al dan niet in de voorziene muurbekleding. Het instellen van de lintoproller moet met de grootste zorgzaamheid en deskundigheid gebeuren.
Dit zijn de soorten:
• de lintoproller met afdekplaat wordt ingebouwd in de houten of PVC- muurbekleding aan de binnenzijde van het interieur;
• de zichtbare lintoproller wordt bij gedeeltelijke renovatiewerken ge- bruikt bij voorzetrolluiken om breekwerk te voorkomen.
Schelfhout
Oprolas
Schelfhout
As met capsule
Schelfhout
Open asdrager en kogellager
Wanneer het raam of de buitendeur langs de binnenzijde wordt uitge- werkt met plafonnering wordt vooraf een lintoprolbakje in de muur bevestigd. Daarin wordt de lintoproller met afdekplaat opgevangen.
lintschijf
Deze schijf, soms ook rolluikschijf genoemd, wordt op het voorziene uiteinde (lintzijde) van de oprolas bevestigd. Ze dient om het rolluiklint op te vangen bij het neerlaten van het rolluikblad.
rolluiklint
Het rolluiklint is verkrijgbaar in een kunststofuitvoering. Zijn lengte is afhankelijk van de hoogte van het rolluik. Hierbij wordt in normale om- standigheden de volgende formule als basisregel toegepast: 2 x raam- of deurhoogte + 1 m.
rolluikblad
Dit gedeelte bestaat uit houten, PVC- of aluminium lamellen die aan elkaar zijn bevestigd. Het rolluikblad wordt vast gemaakt op de oprolas.
Om redenen van onderhoud en gewicht worden de houten rolluikbladen nog weinig geplaatst.
lintgeleiders
Deze geleiders zijn voorzien van twee meedraaiende cilindrische wiel- tjes waartussen het rolluiklint wordt aangebracht. Hierdoor wordt de goede werking bij het optrekken en neerlaten van het rolluik verzekerd:
het lint wordt in de juiste baan gehouden waardoor het minder aan slij- tage onderhevig is. De geleiders plaatsen we aan de bovenkant van de deur of het raam.
twee rolluikgeleiders
De rolluikgeleiders worden links en rechts op de deur of het raam bevestigd. Ze worden aangebracht vooraleer het werkstuk in de muuropening wordt verankerd. Zij zijn uit hout of aluminium vervaardigd
Schelfhout
Lintoprolbakje
Schelfhout
Lintschijf
Schelfhout
Rolluiklint
Lintgeleider
wordt de ingang van de geleiders verruimd (entree geven). Bij houten geleiders ronden we de bovenhoeken ongeveer 30 tot 35 mm af, bij aluminium geleiders worden de hoeken eveneens op een afstand van 30 tot 35 mm ingezaagd en vervolgens open geplooid. Voor de goede werking voorzien we aan de binnenzijde de grootste verruiming.
twee rolluikblokken
Deze zitten aan de linker- en rechterzijde in de rolluiksponning ver- ankerd. Het rolluiklint moet verticaal ten opzichte van de rolluikschijf en de omlijsting geplaatst worden. Daarom moeten we er nauwkeurig op toezien dat de muurblok 50 mm dieper in de zijwaartse rolluiksponning is bevestigd langs de zijde waar de rolluikschijf en uiteraard ook het lint moeten geplaatst worden.
stoothaken
Ze worden soms ook wel aanslaghaken genoemd. Zij moeten voorkomen dat het rolluikblad bij het optrekken in de rolluikkast zou terechtkomen. Zij zijn aangebracht op de rolluikplint die meestal breder is dan de andere lamellen. Naargelang de breedte van het rolluik voorziet men één, twee of meerdere stoothaken. Bij brede rolluiken worden de stoothaken vervangen door een aluminium hoekprofiel, ook L-profiel genoemd, dat over de hele breedte van het rolluikblad op de rolluikplint wordt bevestigd.
steunrol
Om te voorkomen dat bij brede rolluiken het rolluikblad gaat door- buigen, worden één of meerdere steunrollen aangebracht. We schroeven ze vast op de bovenkant van het kozijnkopstuk. De steunrol is voorzien van een breed, meedraaiend en cilindrisch wiel dat het rol- luikblad ondersteunt. Het is wenselijk dat bij een raam vanaf 1200 mm breedte al één steunrol wordt geplaatst.
5.6 Specifieke onderdelen voor zware rolluiken
Om de manuele bediening van grote (brede en hoge) rolluiken in de woningbouw te vergemakkelijken kunnen we gebruik maken van een reductielintschijf. De reductieschijf, die de gewone lintschijf vervangt, kan de kracht om het rolluik in beweging te brengen tot 1/3 reduceren.
We moeten echter ook een langer rolluiklint en een aangepaste lint- oproller voorzien.
5.7 Plaatsen van een rolluik
omschrijving van de rolluikomstandigheden
Nadat ramen en deuren in de buitenmuren vastgeankerd zitten, kunnen de rolluiken worden geplaatst.
voegkit tussen het metselwerk en het werkstuk.
plaatsen van asdragers in de rolluiksponning
In functie van de hoogte van het rolluik meet de hoogte van de rolluik- sponning 250 tot 300 mm. We tekenen de asdragers op de rolluik- blokken af. Bij het bepalen van de aspunten wordt rekening gehouden met de diameter van het opgerolde rolluikblad en van de lintschijf.
Bij minder hoge rolluiken is de diameter van de lintschijf groter dan deze van het opgerolde rolluikblad. De totale diameter (oprolas + opgerold rolluikblad/lintschijf) moet ten minste aan de voor- en boven- zijde 20 tot 30 mm speling hebben waardoor een “goede val” van het rolluikblad mogelijk wordt. De gesloten asdrager moet steeds aan de lintzijde worden geplaatst.
We houden er rekening mee dat de rolluikblok langs de kant van de lintschijf 50 mm dieper in de muursponning geplaatst is, zoniet kan het rolluiklint nooit verticaal ten opzichte van de lintoproller geplaatst wor- den. Dat zou een onesthetisch zicht geven en slijtage van het lint in de hand werken.
Beide asdragers moeten ten opzichte van elkaar nauwkeurig waterpas staan, zoniet zal het rolluikblad in de zijdelingse rolluikgeleidingen vast- lopen.
plaatsen van de oprolas
We bepalen eerst de lengte van de oprolas. De totale lengte van de oprolas is gelijk aan de afstand tussen de twee asdragers, gemeten aan de binnenzijde van de asdragers, min de voorziene 5 mm speling, 2,5 mm langs beide zijden, en min eventueel de dikte van de kragen van de beide assen.
Bij een metalen oprolas worden de beide uiteinden voorzien van de steunpunten. Tegelijkertijd wordt de lintschijf op de juiste plaats van de oprolas gemonteerd. Vervolgens leggen we de oprolas in de asdragers en controleren we het horizontaal zijn met het waterpas.
plaatsen van het rolluiklint op de oprolschijf
Het rolluiklint wordt op de schijf gewikkeld. De lengte van het lint is gelijk aan 2 maal de rolluikhoogte + 1 m. Het is uiteraard beter dat het lint iets te lang is dan te kort.
plaatsen van het rolluikblad op de oprolas
Het rolluikblad wordt al dan niet over de oprolas langs de bovenkant in de zijdelingse rolluikgeleiders neergelaten. Voor de goede werking van het rolluik zijn de bovenzijden van de metalen rolluikgeleiders openge- plooid. Het rolluikblad wordt, nadat de oprolas t.a.v. het rolluikblad in de juiste stand is gebracht, aan de oprolas op meerdere plaatsen vast- geschroefd (om de 500 tot 600 mm).
plaatsen van steunrollen
Om het gewicht op te vangen worden bij brede rolluiken steunrollen
Om het doorbuigen te voorkomen en de goede werking niet het gedrang te brengen, is het aangeraden dat ongeveer om de 600 mm een steunrol wordt geplaatst. Bij een rolluik van 1200 mm breedte betekent dit één rolluiksteun.
De steunrollen worden op de bovenkant van de kozijnbovenregel geschroefd. Ze worden zodanig geplaatst dat de brede cilindrische rol zacht tegen het rolluikblad duwt. Hierdoor zal bij het op en neerlaten van het rolluik de steunrol meedraaien en wordt het rolluikblad voort- durend ondersteund.
plaatsen van stoothaken of winkelhaakprofiel (aluminium L-profiel) Om te beletten dat het rolluikblad bij het optrekken van het rolluik in zijn geheel boven in de rolluikkast terechtkomt, worden op de rolluikplint stoothaken of één winkelhaakprofiel (aluminium L-profiel) gemonteerd.
5.8 Controle op de werking van een rolluik
Als alle onderdelen geplaatst zijn en als alles volgens de regels van het vak uitgevoerd is, zal het rolluik naar behoren functioneren. Om de werking te controleren laten we het rolluik enkele malen op en neer.
Als blijkt dat alles correct verloopt, worden nog enkele belangrijke bewerkin- gen uitgevoerd. Vooreerst moeten we zorgen dat beide asdragers voldoende gesmeerd zijn. Vervolgens sluiten we de bovenkant van de open asdrager af waardoor het onmogelijk is dat de oprolas uit de open asdrager zou worden gelicht.
5.9 Binnenafwerking van een rolluikkast
Gelijktijdig met het bekleden van de binnenkant van de ramen en deuren wordt de rolluikkast geïsoleerd en uitgewerkt. Hierbij hebben we twee mo- gelijkheden: een houten afwerking of een afwerking met plafonnering (pleis- terwerk). In beide gevallen moeten we eventuele herstellingen in de rol- luikkast kunnen uitvoeren.
Het concept van de rolluikkast moet dus zodanig opgebouwd zijn dat ze steeds demonteerbaar blijft. Bij een afwerking met plafonnering moet de lint- oproller in de muur bevestigd worden. Hierbij moeten we echter, om de lint- oproller met afdekplaat te kunnen plaatsen, gebruik maken van een “lintop- rolbakje” dat in de muur wordt ingewerkt.
5.10 Elektrisch oprolbare rolluiken
Elektrisch oprolbare rolluiken kennen zowel in de nieuwbouw als bij reno- vatie een groot succes. De buismotor is in de oprolas geïntegreerd. Een veer zit in de as ingebouwd of in de spoelen op ongeveer 200 mm van beide uiteinden van de as. De capaciteit is afhankelijk van het gewicht van het rol- luikblad. Deze techniek wordt vooral gebruikt voor luiken bij deuren, garage- poorten en voor winkels.
