ROYAL REESINK N.V. JAARVERSLAG 2016

(1)

Jaarverslag 2016 Royal Reesink 16 mei 2017

1 ROYAL REESINK N.V.

JAARVERSLAG 2016

(2)

2 Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1 – Royal Reesink in beeld ... 4

1.1 Profiel ... 4

1.2 Kerncijfers... 7

1.3 Business model ... 8

1.4 Directie en Executive Committee ... 10

2. Bericht van de CEO ... 11

2.1 Operationele prestaties ... 11

2.2 Eigendomsstructuur ... 11

2.3 Strategische agenda ... 11

2.4 Ontwikkelingen bij de divisies ... 12

2.5 Vooruitzichten ... 13

Dankwoord ... 14

Hoofdstuk 3 – Markten en strategie ... 15

3.1 Markten en trends ... 15

3.2 Visie, missie en strategie ... 16

Hoofdstuk 4 – Prestaties van de groep ... 18

4.1 Financiële resultaten ... 18

4.2 Financiële positie en slagkracht ... 20

4.3 MVO-initiatieven ... 22

Hoofdstuk 5 – In dialoog met stakeholders ... 24

5.1 Dealers & eindklanten ... 24

5.2 Producenten ... 24

5.3 Medewerkers ... 24

Hoofdstuk 6 – Toezicht en risicobeheersing ... 26

6.1 Raad van Commissarissen ... 26

6.2 Verslag van de Raad van Commissarissen... 28

6.3 Risicobeheersing- en controle systemen ... 30

Hoofdstuk 7 Jaarrekening 2016 ... 37

7.1 Geconsolideerde balans (vóór resultaatbestemming) ... 37

7.2 Geconsolideerde winst- en verliesrekening ... 38

7.3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht ... 39

7.4 Geconsolideerd overzicht totaalresultaat ... 41

(3)

3 7.5 Toelichting behorende tot de geconsolideerde jaarrekening ... 42

7.6 Enkelvoudige balans (vóór resultaatbestemming) ... 71

7.7 Enkelvoudige winst- en verliesrekening ... 72

7.8 Toelichting behorende tot de enkelvoudige jaarrekening ... 73

Hoofdstuk 8 – Overige gegevens... 80

8.1 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant ... 80

8.2 Statutaire bepalingen inzake de winstverdeling ... 83

Hoofdstuk 9 – Verslag van de Stichting Administratiekantoor van Aandelen Reesink ... 84

(4)

4 Hoofdstuk 1 – Royal Reesink in beeld

1.1 Profiel Over Royal Reesink

Royal Reesink is een leidende internationale distributeur van kwalitatief hoogwaardige machines voor landen tuinbouw, landschappelijk onderhoud, grond-, wegen waterbouw en logistiek. De onderneming biedt afnemers een portfolio van bekende A- merken, waaronder Amazone, Atlas, Claas, Horsch, KATO/IHI, Kobelco, Kuhn, Linde, Mac Don, Schaeff, Toro en Trimble, veelal op exclusieve basis. De producten worden of via dealers of rechtstreeks geleverd aan agrariërs, loonwerkers, groenvoorzieningsbedrijven, golfbanen, gemeentes, overheden, waterschappen, bosbouwers en klanten in de logistieke branche die actief zijn in de sectoren food, non-food, industrie, overslag (havens), agri en GWW. Daarnaast levert Royal Reesink hydraulische systemen die deels complementair zijn aan het machineaanbod, (bewerkt) staal en persoonlijke beschermingsmiddelen.

Royal Reesink realiseert meerwaarde door een gediversifieerd machineaanbod te combineren met specialistische kennis van het product en de markt en een hoge servicegraad. Dit vertaalt zich in een krachtig totaalconcept met innovatieve en duurzame oplossingen dat is gebouwd rondom de volledige levenscyclus van een machine of machinepark. Op deze wijze wordt ingespeeld op de toenemende complexiteit en connectiviteit van machines, de voorkeur van afnemers voor één distributeur en de sterkere sturing op total cost of ownership¹.

Royal Reesink is voornamelijk actief in Nederland, België, Duitsland, Verenigd Koninklijk, Kazachstan, Denemarken en Turkije en heeft circa 1.550 medewerkers. De onderneming heeft in 2016 een pro forma² jaaromzet van circa € 580 miljoen gerealiseerd. Het hoofdkantoor is gevestigd in Apeldoorn.

Vakmanschap

Royal Reesink werd in 1786 opgericht door Hendrik Reesink in Zutphen. Hij was een pionier en ondernemer die buiten de gebaande paden durfde te denken. Naast meestersmid was hij ook handelaar in ijzerwaren en smederijbenodigdheden. Bij hem leefde al vroeg het besef dat afnemers behoefte hebben aan kwaliteit, service en het gemak van één leverancier. Dat is door de eeuwen heen het handelsmerk van Royal Reesink gebleven.

Na de Tweede Wereldoorlog begon Royal Reesink onder leiderschap van familienazaat Hendrik Willem Reesink aan een sterke groei.

In 1959 ging de onderneming naar de effectenbeurs als handelshuis in ijzer, andere metalen en kunststoffen en de producten en halfproducten daarvan. Daarnaast handelde Royal Reesink ook in machines, werktuigen en gereedschappen, huishoudelijke en sanitaire artikelen, artikelen voor centrale verwarming, elektrotechnische en aan de genoemde zaken aanverwante artikelen en apparaten en in landbouwmachines en gereedschappen.

In 2003 werd het hoofdkantoor in Apeldoorn betrokken en in datzelfde jaar kreeg de onderneming het predicaat ‘Koninklijk’

toebedeeld. Vanaf 2009 liet Royal Reesink een forse groei zien. Zowel door autonome groei alsmede door een aantal gerichte acquisities, dit tezamen met enkele desinvesteringen, is de onderneming getransformeerd tot een leidende internationale distributeur van kwalitatief hoogwaardige machines en verwante systemen. Een bedrijf dat uniek is in zijn soort door de breedte van het machineaanbod en spreiding over sectoren, de opgebouwde kennis en expertise en de sterke klantgerichtheid.

In 2016 bestond Royal Reesink 230 jaar en werden belangrijke stappen gezet teneinde Royal Reesink in de gelegenheid te stellen haar strategie te vervolgen. River Acquisition B.V., een door consortium van een aantal reeds bekende aandeelhouders investeerders Todlin N.V. en Navitas B.V. en investeerder Gilde Buy Out Partners, lanceerde een openbaar bod op alle uitstaande (certificaten van gewone) aandelen Royal Reesink. In juni 2016 werd het bod gestand gedaan en op 17 augustus 2016 werd de beursnotering beëindigd. Na afronding van deze transactie is het management ook toegetreden tot de kring van aandeelhouders.

Ondernemende organisatie

Ondernemen zit van oudsher in het DNA van Royal Reesink. Binnen de groep wordt ondernemerschap gestimuleerd door een open cultuur en een organisatiestructuur waarin de divisies en dochterbedrijven een grote mate van operationele verantwoordelijkheid hebben, vooral als het gaat om markten klantbewerking. Dit versterkt de innovatiekracht en het oplossingsgericht denken binnen alle lagen van de organisatie, zowel horizontaal als verticaal.

1 De totale kosten die met het gebruik van een machine verbonden zijn (dus ook minder voor de hand liggende kosten zoals rente, afschrijving, onderhoud, e.d.).

2 Pro forma informatie: de resultaten van nieuw verworven groepsmaatschappijen worden geconsolideerd vanaf datum overname. Het resultaat tot moment van levering van de aandelen werd gecorrigeerd op de goodwill. Het rendement van de ultimo juli 2016 overgenomen ondernemingen Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK kwam echter vanaf 1 januari 2016 voor rekening van Royal Reesink. Voor een beter inzicht zal naast het bespreken van de financiële gang van zaken overeenkomstig de jaarrekening ook pro forma informatie van omzet en bedrijfsresultaat op jaarbasis worden gegeven. De pro forma informatie is niet gecontroleerd door de accountant.

(5)

5

De groep kent twee segmenten: Reesink Equipment en Reesink Industries. Binnen Reesink Equipment worden vervolgens drie divisies onderscheiden: Reesink Green Equipment, Reesink Construction Equipment en Reesink Material Handling Equipment.

Reesink Green Equipment wordt, mede gelegen in het feit dat Reesink Agricultural Machinery en Kamps de Wild Holding concurrerende merken verkopen, onderverdeeld in:

• Reesink Turfcare treedt in Nederland, België, Verenigd Koninkrijk en Denemarken op als distributeur van vooraanstaande merken zoals Toro (NL/B/UK/DK), LM-trac (NL/DK), TYM (NL/UK), Club Car (NL), Ditch Witch (NL) en Ego (NL/B) ten behoeve van landschappelijk onderhoud en ondergrondse infrastructuur. Producten worden veelal via dealers, maar ook rechtstreeks geleverd aan loonwerkers, groenvoorzieningsbedrijven, golfbanen, gemeente, overheden, waterschappen en bosbouwers.

• Reesink Agricultural Machinery is actief als distributeur van vooraanstaande merken zoals Kuhn en Rauch ten behoeve van de landen tuinbouw In Nederland, België en Turkije. Producten worden veelal via dealers geleverd aan agrariërs, loonwerkers en groenvoorzieningsbedrijven;

• Reesink Smart Farming is met vestigingen in Nederland en België gespecialiseerd in GPS-techniek en precisielandbouw en onder meer importeur van Trimble navigatieapparatuur. In 2017 start Smart Farming ook met de distributie van Trimble in enkele belangrijke deelstaten in Duitsland. Als specialist in het verbinden van tractoren met werktuigen van veel verschillende merken is Agrometius merkonafhankelijk binnen de groep gepositioneerd;

• Kamps de Wild Holding bedient met diverse merken de agrarische ondernemingen in Nederland en Kazachstan. CLAAS is één van de toonaangevende producenten van zelfrijdende oogstmachines en wordt zowel in Nederland als in Kazachstan verkocht. Daarnaast bestaat het programma uit (systeem) tractoren, hooibouwmachines, opraapwagens, persen, pers- /wikkelcombinaties en telescoopladers. Amazone levert voor Nederland producten bedoeld voor grondbewerking tot het oogst klaar maken, zoals grondbewerkingsmachines, kunstmeststrooiers, spuiten en zaaimachines. KAWECO levert een breed pakket aan bemesters voor gras- en bouwland, transporttanks, silagetransporttechniek (RADIUM) en dubbeldoelwagens (THORIUM). In Kazachstan wordt het productengamma compleet gemaakt door de landbouwmachines van Horsch, MacDon, Morris en Summers.

Reesink Construction Equipment biedt een compleet programma grondverzetmateriaal en aanverwante producten aan ten behoeve van de grond-, wegen waterbouw met vestigingen in De Meern, Tiel, Hamme (B), Ommen en Bergschenhoek. A-merken zoals Kobelco, Atlas, Schaeff, KATO/IHI, Canycom en Bergmann maken onderdeel uit van het leveringsprogramma. Daarnaast beschikt Reesink Construction Equipment over het Huur&Stuur concept, een Nederlandse verhuurder van grondverzetmaterieel zonder machinist en specialist in uitrustingsstukken. Door het verhuren van machines kan naar klanten toe meer flexibiliteit worden geboden. Dit speelt in op de ontwikkeling dat klanten meer en meer afhankelijk zijn van het type werk dat ze aannemen. Klanten van Reesink Construction Equipment zijn voornamelijk geconcentreerd rond wegen en het spoor.

Reesink Material Handling Equipment is toonaangevend als totaalaanbieder van interne logistieke en reinigingsoplossingen, variërend van het leveren van hardware zoals heftrucks, magazijntrucks, reachstackers, magazijnkranen, geautomatiseerde magazijnsystemen en stellingen tot het service pakket daar omheen. Met vestigingen in Almere, Duiven, Zwijndrecht, Antwerpen (B), Flémalle (B), Kerpen (D) en Keulen (D) worden haar afnemers, welke met name uit eindklanten bestaan, uitstekend bediend. In Nederland is Motrac Intern Transport en in Duitsland is Pelzer Fördertechnik distributeur van het A-merk Linde Material Handling. Motrac Handling & Cleaning in België is naast distributeur van Linde Material Handling ook distributeur van Tennant reinigingsmachines. In 2017 is Reesink Material

(6)

6

Handling Equipment onder de vlag van Reesink Logistic Solutions gestart met aanpalende activiteiten op het gebied van stellingen en geïntegreerde systeemoplossingen voor (geautomatiseerde) warehouses. Als onderdeel van dit concept is Lalesse Europe aan Royal Reesink gevoegd. Lalesse Europe ontwikkelt, produceert, installeert en onderhoudt magazijnkranen alsmede software voor de besturing van deze kranen en/of gehele warehouses. Daarnaast is Lalesse dealer voor de Benelux van het Autostore systeem van Hatteland Logistics, een magazijnsysteem voor compacte opslag en handling van goederen.

In Reesink Industries zijn onze bedrijven actief als distributeur van (bewerkt) staal, persoonlijke beschermingsmiddelen en

hydraulische componenten en systemen. In dit segment vindt levering met name plaats aan staalbouwers, constructiewerkplaatsen, installatiebouwers, technische groothandels, offshore en scheepvaartindustrie, machinefabrikanten en de agro-industrie.

Vanaf medio februari 2011 had Royal Reesink een belang van 36% in THR B.V. In deze vennootschap waren destijds de groothandelsactiviteiten gericht op de Doe-Het-Zelf van Royal Reesink en Ter Hoeven gefuseerd. Mede door een forse teruggang van de markt heeft THR B.V. enkele zeer moeilijke jaren achter zich. Als minderheidsaandeelhouder had Royal Reesink al langere tijd het streven een strategische oplossing voor THR B.V. te realiseren maar werd geblokkeerd. Ultimo 2016 heeft Royal Reesink met haar voormalige medeaandeelhouder overeenstemming bereikt over een overname door Royal Reesink van het resterende 64% belang.

Hiermee heeft Royal Reesink de ruimte om te trachten de voorziene strategische oplossing voor THR B.V. te realiseren. Dit in zowel het belang van THR B.V., haar medewerkers en die van Royal Reesink als eigenaar van het distributiecentrum op de Ecofactorij te Apeldoorn. THR B.V. behoort niet tot de consolidatiekring van Royal Reesink.

(7)

7

1.2 Kerncijfers

(in miljoenen euro’s) 2016 2015 Mutatie

Netto-omzet € 538,7 € 489,5 +10,1%

Bruto-omzetresultaat € 87,8 € 76,7 +19,2%

Bedrijfsresultaat (EBITDA) exclusief bijzondere posten (1 € 33,2 € 31,9 +4,0%

Bedrijfsresultaat (EBITDA) inclusief bijzondere posten € 28,4 € 30,8 -/-7,8%

Bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief bijzondere posten € 21,0 € 20,6 +1,9%

Bedrijfsresultaat (EBIT) inclusief bijzondere posten € 16,2 € 19,4 -/-17,0%

Nettoresultaat (genormaliseerd) (2 € 11,7 € 12,0 -/- 2,5%

Nettoresultaat € 2,7 € 11,2 -/- 75,0%

Kasstroom uit operationele activiteiten € 23,9 € 16,3

(Des-)investeringen in vaste activa -€ 13,1 -€ 12,9

Investeringen verwerving groepsmaatschappijen -€ 16,2 -€ 9,6

Handelswerkkapitaal € 158,4 € 147,6

Aantal medewerkers gemiddeld 1.453 1.199

Groepsvermogen € 93,7 € 95,0

Eigen vermogen € 93,8 € 94,8

Totaal vermogen € 329,7 € 289,5

(1 De bijzondere posten in 2016 ad € 4,8 miljoen betroffen met name de kosten van de overgang van Alternext Amsterdam naar Euronext Amsterdam (o.a. prospectus), de wijziging van de eigendomsstructuur, de kosten van de overnames alsmede een afwaardering van enkele balansposten van één van onze bedrijven bij Reesink Industries.

(2 Naast de bijzondere posten zoals onder ad. 1 genoemd heeft Royal Reesink voorzichtigheidshalve, vooruitlopend op een strategische oplossing voor THR, de posities inzake THR afgewaardeerd en een voorziening getroffen. De negatieve impact hiervan op het resultaat deelnemingen was € 5,3 miljoen. In totaal bedragen de normalisaties op het nettoresultaat, rekening houdend met de belastingdruk, € 9,0 miljoen.

Royal Reesink heeft per effectieve datum 1 januari 2016 de vennootschappen, nu genaamd, Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK overgenomen. In bovenstaande kerncijfers met betrekking tot het resultaat zijn deze vennootschappen verwerkt vanaf moment van feitelijke afronding van de transactie (eind juli 2017). Vanwege de omvang van deze vennootschappen hebben we hieronder ook de pro forma informatie weergegevenvan Royal Reesink na overname Reesink Turfcare :

(in miljoenen euro’s) 2016

Pro forma netto-omzet € 580,3

Pro forma Bedrijfsresultaat (EBITDA) exclusief bijzondere posten € 36,6 Pro forma Bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief bijzondere posten € 24,0

(8)

8

1.3 Business model

Enabling your business

Royal Reesink wil een onmisbare schakel zijn in de keten, zowel voor producenten als voor afnemers. Intensieve samenwerking staat hierbij centraal om de beste oplossingen aan afnemers te kunnen bieden. Dat gaat verder dan alleen de verkoop of verhuur van een machine of systeem. Alles is erop gericht om de klant zoveel mogelijk te ontzorgen. Royal Reesink wil onderscheidend zijn op het gebied van service, kwaliteit en maatwerk.

Alle markten waarin Royal Reesink opereert worden meer kennisintensief. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Machines en systemen worden steeds intelligenter, wat afnemers in staat stelt hun werk efficiënter te verrichten. Dat biedt kansen voor distributeurs, mits ze voldoende schaalgrootte hebben, in staat zijn hun kennis van de producten en processen in hun markten te vertalen naar slimme oplossingen en daarnaast flexibel genoeg zijn om snel op veranderingen te anticiperen. Royal Reesink heeft duidelijke keuzes gemaakt en het business model hierop aangescherpt. Daarmee ligt er een stevige basis voor het optimaal bedienen en binden van afnemers, nu en in de toekomst.

Gediversifieerd aanbod van A-merk machines

Royal Reesink kiest bewust voor een breed en gediversifieerd machineaanbod van verschillende A-merken voor meerdere marktsectoren. Kenmerkend voor de A-merken die Royal Reesink voert, is dat ze leidend zijn op zaken als total cost of ownership, levensduur, gebruiksvriendelijkheid, zuinigheid, comfort en veiligheid. Bovendien kennen de machines een hoge restwaarde. Met dit aanbod wordt invulling gegeven aan de vraag van afnemers naar kwaliteit en het gemak van één distributeur. Spreiding over de verschillende marktsectoren maakt Royal Reesink meer robuust. De combinatie van machines en systemen voor de landen tuinbouw, landschappelijk onderhoud, grond-, wegen waterbouw en logistiek werkt versterkend en biedt duidelijke synergievoordelen voor Royal Reesink als groep. De overlap in afnemers tussen marktsectoren geeft goede cross-sell mogelijkheden.

Krachtig totaalconcept met hoge servicegraad

Royal Reesink biedt afnemers een krachtig totaalconcept dat is gebouwd rondom de volledige levenscyclus van een machine of machinepark. Dit is essentieel om meerwaarde te kunnen leveren aan afnemers en lange termijn relaties met afnemers te ontwikkelen.

Royal Reesink biedt bij de aanschaf van machines optimale flexibiliteit en hulp bij het maken van een keuze tussen koop, lease en huur of een combinatie hiervan. De onderneming verzorgt daarnaast opleiding en training voor het optimaal bedienen en laten functioneren van de machines. Support bij zaken als onderhoudsplanning en onderhoud, voorraadbeheer en warehouse management dekt de hele levenscyclus van machines af. Ook biedt Royal Reesink klanten inruilopties. Gebruikte machines worden opgeknapt en verkocht waarmee ze een tweede levenscyclus in gaan. Elke machine heeft een uniek serienummer en dit stelt Royal Reesink in staat machines te volgen en voor afnemers alles te kunnen plannen en organiseren rondom de levenscyclus van de machine.

Lage total cost of ownership

Afnemers beoordelen de aanschaf van een machine of systeem op basis van de totale directe en indirecte kosten over de hele levenscyclus. Royal Reesink vertaalt specialistische kennis van producten en processen in diverse markten naar innovatieve oplossingen om afnemers te helpen bij het realiseren van een zo laag mogelijke total cost of ownership. Dat betekent meedenken met de klant, adviseren en maatwerk bieden. Het gaat daarbij om zaken als het optimaal inrichten van een machinepark door het seizoen heen, de best passende wijze van financiering en het optimaal functioneren en onderhouden van machines. Het zijn oplossingen die vallen binnen het totaalconcept van Royal Reesink. Dit stelt afnemers in staat het hoogste rendement te halen uit de steeds complexere machines en systemen, waarbij robotisering, connectiviteit, meetbaarheid en het gebruik van big data voor trendanalyse nieuwe mogelijkheden bieden om de total cost of ownership verder te verlagen.

Effectief en sectorspecifiek distributiemodel

Royal Reesink verzorgt in feite het hele distributieapparaat voor de producent in een bepaald land of bepaalde sector. De relaties met producenten zijn meestal op exclusieve basis en zijn hecht, vaak langjarig en gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Royal Reesink bedient afnemers direct of via een dekkend netwerk van grotere en kleinere lokale dealers, voortdurend inspelend op wat het beste werkt voor de afnemer, afhankelijk van de markt en de sector. Zo worden Benelux afnemers in de landbouw en landschappelijk onderhoud bediend via een netwerk van meer dan 500 dealers, terwijl afnemers in de grond-, wegen waterbouw en logistiek door Royal Reesink veelal rechtstreeks worden bediend. Om de toegang tot afnemers te versterken neemt Royal Reesink belangen in grotere dealers. De toenemende complexiteit van de machines en systemen en de trend naar meer specialistische producten vergt meer expertise en zorgt ervoor dat Royal Reesink opschuift in de keten en vaker eerste aanspreekpunt wordt voor afnemers.

Partnering en duurzame innovatiekracht

De wederzijdse afhankelijkheid tussen marktpartijen is groot. Door nauwe samenwerking binnen het hele systeem en binnen de keten tussen producent, distributeur, dealer en klant ontstaan de beste oplossingen. Royal Reesink neemt hierin het voortouw. Intensieve kennisuitwisseling over techniek en markten tussen producent en Royal Reesink vormt een belangrijke aanjager voor de realisatie van innovatieve en duurzame machine-, systeem- en procesoptimalisaties. Met slimme toepassingen kan materiaalverspilling worden teruggebracht, brandstofverbruik en uitstoot worden verminderd en het aantal vervoerbewegingen worden beperkt. Waar het past, zoals bij hydraulische systemen, maakt Royal Reesink hierbij gebruik van co-engineering en het aanbieden van bewerkingen en halffabricaten op basis van co-makingship. Ook verbetering van veiligheid en persoonlijke bescherming bij machine- en systeemgebruik

(9)

9

door middel van opleidingen, trainingen en veiligheidscans speelt in dit kader een belangrijke rol. Dergelijke innovatieve en integrale oplossingen dragen bij aan een sterkere klantbinding, een beter rendement van de machines en een verdere verlaging van de total cost of ownership voor afnemers.

(10)

10

1.4 Directie en Executive Committee

(11)

11 2. Bericht van de CEO

Voor Royal Reesink zal ook 2016 de geschiedenis in gaan als een zeer belangrijk jaar. Op het gebied van operationele prestaties, eigendomsstructuur en strategische agenda werden goede en grote stappen gezet.

2.1 Operationele prestaties

De ontwikkelingen van de diverse markten waarin wij actief zijn, liepen in 2016 erg uiteen. Zo was de markt van material handling

‘booming’ maar hadden we ook te kampen met een flinke terugval van de investeringsactiviteiten in de agrarische markten, meer in het bijzonder de melkveehouderij in Nederland, België en Duitsland. Continue alert zijn en inspelen op de veranderende omstandigheden is zeer belangrijk. Dat deden Reesink Construction Equipment en Reesink Turfcare bijzonder goed. Door hun niches zeer goed te benutten, presteerden ze veel beter dan de markt. Dit gold niet voor Reesink Industries waar de omzet steeg doordat de staalmarkt zich licht verbeterde en Motrac Hydraulics ondanks krimp bij de afzet naar de maritieme sector, de omzet ook wist te verbeteren. Per saldo was er echter operationeel geen verbetering en daalde het resultaat. Met nieuw management is Reesink Industries vanaf 1 januari 2017 de weg omhoog ingeslagen.

In 2016 werd een omzet gerealiseerd van € 538,7 miljoen, een stijging van bijna € 50 miljoen ten opzichte van 2015. De pro forma omzet³ over 2016 bedroeg € 580,3 miljoen. Autonoom steeg de omzet met 4,3%. Het bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief de bijzondere posten steeg met bijna 2% naar € 21,0 miljoen. Dit ondanks de lastige omstandigheden van de landbouwgerichte activiteiten en de hiermee samenhangende resultaatsvermindering in 2016. De bijzondere posten hebben in 2016 een negatieve impact van € 4,8 miljoen op het bedrijfsresultaat (EBIT) gehad (2015: € 1,2 miljoen). Het grootste deel van deze posten hield verband met de wijziging van de eigendomsstructuur, de overgang van Alternext Amsterdam naar Euronext Amsterdam en de kosten van de overnameprojecten.

Verder beïnvloedde het afwaarderen van de posities inzake THR B.V. en het treffen van een voorziening voor THR B.V., het nettoresultaat negatief voor € 5,3 miljoen. Het nettoresultaat bedroeg € 2,7 miljoen. Genormaliseerd voor de bijzondere posten en het negatieve impact van het resultaat deelnemingen was het nettoresultaat € 11,7 miljoen. Royal Reesink heeft tot doel een strategische oplossing voor THR B.V. te realiseren. Dit is van belang voor zowel THR B.V., haar medewerkers alsook de positie van Royal Reesink als eigenaar van het distributiecentrum op de Ecofactorij te Apeldoorn.

2.2 Eigendomsstructuur

In 2016 bestond Royal Reesink 230 jaar en werden belangrijke stappen gezet teneinde Royal Reesink in de gelegenheid te stellen haar strategie te vervolgen. In februari 2016 werd door Royal Reesink en River Acquisition B.V. gezamenlijk aangekondigd dat er voorwaardelijke overeenstemming was bereikt over een aanbevolen openbaar bod van € 101 (cum dividend) in contanten per aandeel Royal Reesink. River Acquisition B.V. is een consortium van een aantal reeds bekende aandeelhouders investeerders Todlin N.V. en Navitas B.V. en investeerder Gilde Buy Out Partners. In juni 2016 was meer dan 90% van de uitstaande aandelen Royal Reesink onder het bod aangemeld en werd het bod door het consortium gestand gedaan. Aangezien Euronext had besloten de multilaterale handelsfaciliteit Alternext Amsterdam per 1 april 2016 op te heffen, kende Royal Reesink vanaf maart 2016 de notering aan de Euronext Amsterdam. River Acquisition B.V., waarin na afronding van de transactie ook het management aandeelhouder is geworden, is inmiddels houder van bijna 100% van de geplaatste aandelen Royal Reesink. Inmiddels is de uitkoopprocedure gestart, die naar verwachting in het tweede kwartaal 2017 zal worden afgerond.

We zijn er van overtuigd dat opereren als private onderneming, gesteund door een betrokken, solide en stabiele aandeelhouder zoals het consortium, grote voordelen zal opleveren en dat we de bedrijfsstrategie versneld kunnen uitvoeren. Het consortium ondersteunt onze strategie van buy & build om te investeren in de bestaande divisies.

2.3 Strategische agenda

In de zomer van 2016 werd, met ondersteuning van het consortium, verdere invulling gegeven aan de strategie van buy & build door de overname van de ‘turfcare’ activiteiten in het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken van Lely Holding S.a.r.l. Deze activiteiten betreffen voornamelijk de distributie van Toro-machines voor onderhoud van golfbanen en openbaar groen en TYM compact tractors (UK, IRE). Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK realiseerden over 2016 een omzet van meer dan

3Pro forma informatie: de resultaten van nieuw verworven groepsmaatschappijen worden geconsolideerd vanaf datum overname.

Het resultaat tot moment van levering van de aandelen werd gecorrigeerd op de goodwill. Het rendement van de ultimo juli 2016 overgenomen ondernemingen Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK kwam echter vanaf 1 januari 2016 voor rekening van Royal Reesink. Voor een beter inzicht zal naast het bespreken van de financiële gang van zaken overeenkomstig de jaarrekening ook pro forma informatie van omzet en bedrijfsresultaat op jaarbasis worden gegeven. De pro forma informatie is niet gecontroleerd door de accountant.

(12)

12

€ 60 miljoen, met ongeveer 125 medewerkers. Door de overname steeg de omzet van de activiteiten gericht op het landschappelijk onderhoud, bos, tuin en park naar ongeveer € 100 miljoen.

Voor verdere versterking van Reesink Material Handling Equipment werd met de eigenaren van Lalesse Europe B.V. in november 2016 een principeovereenstemming bereikt over een koop van 100% van de geplaatste aandelen door Royal Reesink. In maart 2017 is deze transactie afgerond. Lalesse Europe, opgericht in 1970 en gevestigd in Duiven, richt zich met 45 medewerkers op het ontwikkelen, produceren, installeren en onderhouden van magazijnkranen alsmede software voor de besturing van deze kranen en/of gehele warehouses. Daarnaast is Lalesse dealer voor de Benelux voor het AutoStore systeem van Hatteland Logistics, een magazijnsysteem voor compacte opslag en handling van kleingoed. Onder de paraplu van Reesink Logistic Solutions wordt het aanbod van producten en diensten van Reesink Material Handling Equipment verbreed. Na de aankondiging van de overname van Lalesse Europe steeg de orderportefeuille van deze onderneming zo snel dat verdubbeling van de activiteiten in het verschiet ligt. Dit leidt tot operationele uitdagingen.

Mede hierdoor steeg bij Royal Reesink de behoefte aan een goed geoutilleerde organisatie en locatie voor productie- en/of assemblageactiviteiten. Royal Reesink heeft al vele jaren diverse zakelijke banden met Staja Machinebouw B.V. en Staja Constructie B.V. Staja ontwikkelt en produceert voor Royal Reesink KAWECO transportwagens en machines voor de mestverwerking. Maar ook andere activiteiten van Royal Reesink zoals Reesink Staal en Motrac Hydrauliek zijn zeker geen onbekenden voor Staja. Royal Reesink heeft inmiddels met de aandeelhouders van Staja Beheer B.V. principeovereenstemming bereikt over de overname van alle aandelen in het kapitaal van Staja Beheer B.V. en daarmee verbonden ondernemingen Staja Machinebouw B.V. en Staja Constructie B.V.

(Hengelo, Gelderland). Daarnaast past deze overname in het voornemen een kenniscentrum op te zetten die in brede zin haar ontwikkelkracht ten dienste van Royal Reesink kan stellen.

Onderdeel van de strategie is om bij voorkeur samen met onze principalen ons internationaal te versterken. Smart Farming verkreeg van Trimble ingaande 2017 de distributierechten voor vier grote deelstaten in Duitsland. Hiertoe werd Vantage Agrometius GmbH opgericht. Linde Material Handling droeg in het najaar de distributierechten van Linde voor Kazachstan aan ons over. De markt voor material handling in Kazachstan is nog klein maar zal mede door investeringen in de infrastructuur in de komende jaren groeien. Aan

‘build’ kon ook verder invulling worden gegeven door de start onder de naam van Reesink Schwerstapler GmbH van de verkoop en service van reachstackers van CVS Ferrari in Duitsland. Deze zware machines voor het verplaatsen van containers en of wisselbakken zijn aanvullend op het programma van Linde. De activiteiten van Motrac Hydraulics werden versterkt met de voeging van Hydromarine gevestigd in Papendrecht. Hydromarine is een specialist in hydraulische oplossingen voor de maritieme sector.

2.4 Ontwikkelingen bij de divisies Ontwikkelingen bij Reesink Equipment

De divisie Reesink Green Equipment werd in 2016 door de uitbreiding met Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK geherstructureerd. Binnen deze divisie was Green Equipment verantwoordelijk voor de landbouwactiviteiten met hoofdzakelijk het merk Kuhn alsmede landschappelijk onderhoud, bos, tuin en park met als belangrijkste merk Toro. Vanaf medio 2016 zijn de activiteiten gesplitst in Reesink Agricultural Machinery en Reesink Turfcare. Vooralsnog heeft ondergetekende de divisieleiding van Reesink Agricultural Machinery en wordt onder leiding van de heer Roon Hylkema verder gebouwd aan Reesink Turfcare.

Reesink Agricultural Machinery en Kamps de Wild Holding richten zich met concurrerende merken op de agrarische afnemers. De landbouwactiviteiten in Nederland, België en Duitsland hadden in 2016 aanhoudend te kampen met een lage investeringsbereidheid.

Met name de melkveehouders hadden direct last van de lage melkprijs en de onduidelijkheid over de fosfaatrechten. In Kazachstan was ook ons derde jaar als aandeelhouder succesvol. De handel kwam moeizamer op gang maar uiteindelijk werden er in de tweede helft van het jaar nog veel machines geleverd. Ook onze lokale onderdelen- en serviceorganisatie presteerde naar behoren. Over de ontwikkeling van onze activiteiten in Turkije zijn we nog niet tevreden. We hebben van deze activiteiten de organisatiestructuur enigszins aangepast om als Royal Reesink in de joint venture een meer directe rol te spelen.

Reesink Smart farming (Agrometius) was in staat met de GPS-techniek en producten en oplossingen voor de precisielandbouw een gezonde groei in 2016 te realiseren. De prestaties van Agrometius zijn ook Trimble niet onopgemerkt gebleven. Naast dat Agrometius is uitgeroepen tot ‘EMEA dealer of the year’, is men ingaande april 2017 gestart met het opzetten van een eigen organisatie in enkele belangrijke deelstaten van Duitsland. Tevens is Agrometius door Veris aangesteld als Europees distributeur van de Veris bodemscanner.

Bij Agrometius werd ook in het verslagjaar verder geïnnoveerd op het gebied van precisielandbouw waarbij het ontsluiten en benutten van de data gegenereerd door de sensoren een belangrijke plek inneemt.

Reesink Turfcare is actief op het gebied van landschappelijk onderhoud, bos, tuin en park. Voor het derde jaar op rij slaagde Jean Heybroek erin haar marktpositie, omzet en resultaat in Nederland te verbeteren. In België wordt door Packo Green de markt bediend maar daar is ruimte voor verbetering. Er zijn reeds maatregelen genomen om genoemde verbetering te realiseren. Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK kenden een goed debuutjaar. De markt voor machines voor de onderhoud van golfbanen in met name het Verenigd Koninkrijk was qua volume goed, maar stonden de marges onder druk. Normaliter spreken we niet over individuele transacties, maar het is toch noemenswaardig dat Reesink Turfcare UK en Toro na een lang en intensief tendertraject erin zijn geslaagd de wereldberoemde golfbanen van St. Andrews voor 15 jaar aan zich te binden. Deze tender werd niet gewonnen op prijs maar juist op prestaties van de Toro-machines! In het voorjaar van 2017 waren we voor het eerst met drie bedrijven vertegenwoordigd op de

(13)

13

internationale dealermeeting van Toro. Met de prestigieuze ‘Distributor of the Year Excellence’ award voor onze Deense organisatie en de award ‘Outstanding Performance’ voor de Britse organisatie werden wij wederom bevestigd in de keuzes die we maakten.

Onze divisie Reesink Construction Equipment was wederom in staat een resultaatverbetering te realiseren. Dit ondanks dat de investeringen in met name de grond-, wegen waterbouw in Nederland en België nog altijd niet op niveau zijn. Zeer goede klantenbinding, goede mix van merken en sterke posities in enkele nichemarkten vormden de basis voor het succesvolle jaar. Ook het Huur&Stuur-concept groeide verder. In het verslagjaar is er ook veel tijd geïnvesteerd in het verder versterken van onze partnerships met de leveranciers. Het is goed te constateren dat zowel Kobelco en Atlas weer echt staan in de markt. Bij andere leveranciers speelden op de wereldmarkt enkele overnames die Reesink Construction Equipment zelfs kansen bieden. Zo zullen de wielladers van Terex in het vervolg worden verkocht onder de naam Schaeff. Verder heeft KATO inmiddels IHI gekocht. Voor deze activiteiten zal naar alle waarschijnlijkheid een afzonderlijke organisatie op een eigen locatie worden gerealiseerd.

De divisie Reesink Material Handling Equipment is actief in Nederland, België en in Duitsland (Noordrijn-Westfalen). Afgelopen jaar was de markt voor de material handling qua volume hoog maar was er nog immer veel druk op de marges. Bij de hoge volumes moet aangetekend worden dat dit met name werd veroorzaakt door de forse groei in het ‘warehouse’-segment. Dit zijn veelal kleinere trucks met lagere waarde. Linde heeft van oudsher een sterkere positie in de verbrandingstrucks. Bij Reesink Material Handling Equipment blijft het belangrijk in te kunnen spelen op de door afnemers gewenste flexibilisering en het verder uitbouwen van de handel in gebruikte machines alsmede het serviceconcept. Ons eigen Used Center in Apeldoorn zal hierin ook een belangrijke rol spelen. Verder is in het verslagjaar gestart met de opbouw van Reesink Logistic Solutions. Onder dit concept wordt het aanbod van producten en diensten aan onze afnemers verbreed. Een eerste stap hierin is de overname van Lalesse Europe. Een volgende stap is het onder eigen label in de markt zetten van stellingen en andere hardware voor de inrichting van magazijnen. Veelal is hieraan ontwikkeling van software gekoppeld.

Ontwikkelingen bij Reesink Industries

In Nederland wist Motrac Hydraulics ondanks een krimp van de afzet naar de maritieme sector, de omzet te verbeteren. In Duitsland groeide de omzet van IMAV (productie ventielblokken) maar daalde de omzet van de hydraulische componenten en systemen. Motrac Hydraulics was niet in staat de marge vast te houden. De markt van walserijproducten herstelde zich licht in 2016. Ook bij Reesink Staal stegen de volumes maar was veel hiervan gerelateerd aan specifieke projecten. Het prijsniveau van de walserijproducten was over het verslagjaar stabiel, maar nog altijd op een te laag niveau. Safety Centre International werd geraakt door een verandering van het distributiemodel van haar belangrijkste leverancier BATA. Safety Centre International blijft voor BATA de kleinschalige distributie verzorgen maar zal per 1 april 2017 ook Ejendals, een groot Zweedse speler op het gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen, gaan vertegenwoordigen. Bij Reesink Industries is volop ruimte voor operationele verbetering, met nieuw management is vanaf 1 januari 2017 de weg omhoog ingeslagen.

2.5 Vooruitzichten

In 2017 zal moeten blijken of enkele eindmarkten waarin Royal Reesink opereert weer herstellen. Bij Reesink Green Equipment heeft de agrarische sector al enkele jaren te kampen met een beperkte financiële liquiditeit die belemmerend werkt voor de investeringsbereidheid van agrariërs en loonwerkers. In 2016 waren de melkprijzen laag en was er voortdurend politieke onzekerheid over de fosfaatrechten. In 2017 is de melkprijs redelijk gestegen en is er in ieder geval politieke duidelijkheid over de fosfaatrechten en de eerder aangekondigde opkoopregeling. Dit betekent wel dat een groep agrariërs zal stoppen. Bij Reesink Green Equipment wordt per saldo verbetering van de performance verwacht. Reesink Construction Equipment heeft sterke marktposities in enkele nichemarkten. De verwachting is dat de afzet naar deze markten gehandhaafd kan blijven en dat de reguliere markt voor construction equipment licht zal stijgen. De markten voor Reesink Material Handling Equipment waren in 2016 historisch hoog. De verwachting is dat er in 2017 sprake zal zijn van stabilisatie. Bij Reesink Material Handling Equipment zal de verbreding met Lalesse Europe en verdere uitbouw van het concept Reesink Logistic Solutions leiden tot een forse impuls. Binnen Reesink Industries verwachten we dat zowel de markten voor Motrac Hydraulics en Reesink Staal licht verbeteren en dat de operationele performance zal stijgen. Al met al voorzien we een verdere groei van Royal Reesink wat ook positief is voor de werkgelegenheid. Het niveau van investeringen zal in 2017 aanzienlijk stijgen. Voor verdere groei van verhuurvloten en harmonisatie van ERP-omgevingen zal meer geld beschikbaar worden gesteld. Naast Lalesse Europe worden meer acquisities voorzien. De investeringen worden gefinancierd uit de cash flow c.q. huidige bankfaciliteiten en, in het geval van acquisities, door extra inbreng van de aandeelhouders, waarbij het consortium van aandeelhouders een ‘prudente’ wijze van financiering is overeengekomen.

(14)

14

Dankwoord

Graag wil ik iedereen danken die een steentje heeft bijgedragen aan de positieve ontwikkeling van Royal Reesink. Afnemers, leveranciers, aandeelhouders, financiers en last but, zeker not least, onze medewerkers hebben het mogelijk gemaakt dat Royal Reesink staat waar het nu staat. Een prachtige onderneming die elke dag bezig is om haar klanten op de goede manier te bedienen.

Gerrit van der Scheer, CEO Royal Reesink

(15)

15 Hoofdstuk 3 – Markten en strategie

3.1 Markten en trends

Macro economische en geopolitieke invloeden

Royal Reesink opereert in een markt die wordt beïnvloed door macro-economische en geopolitieke ontwikkelingen. In de regel functioneert economische groei als een aanjager van investeringen en daarmee de vraag naar machines en systemen. Bij economische tegenwind geldt het omgekeerde effect. Daarnaast kunnen schommelingen in prijzen van grondstoffen en eindproducten en veranderingen in overheidsbeleid van invloed zijn op de investeringsbereidheid van afnemers in nieuwe machines en systemen.

Markt en concurrentieveld

De markt voor machines en verwante systemen is een wereldmarkt die grofweg kan worden verdeeld in vier marktsectoren: landen tuinbouw en landschappelijk onderhoud (Green), grond-, wegen waterbouw (Construction), logistiek (Material Handling) en industrieel (Industries). Royal Reesink is in Europa de enige internationaal opererende distributeur met een dergelijk breed gespreid aanbod van machines en systemen.

De concurrentie binnen de gekozen marktsectoren speelt zich vooral af op merkniveau. Merkbeleving en merkentrouw van de eindgebruikers met betrekking tot machines is relatief groot. Binnen de keten is hechte samenwerking een noodzaak om op alle aspecten van het merk onderscheidend te zijn. Zowel de producent, distributeur als dealer draagt hiervoor een grote verantwoordelijkheid.

Seizoenseffecten

Royal Reesink heeft de activiteiten gespreid over meerdere markten en sectoren waardoor seizoenseffecten worden gedempt. De eerste jaarhelft is meestal beter dan de tweede jaarhelft. Dit heeft met name te maken met het sterk seizoensmatige karakter binnen de divisie Reesink Green Equipment.

Markttrends

Verschillende structurele markttrends zijn van invloed op de bedrijfsvoering van Royal Reesink. Het business model (zoals toegelicht in hoofdstuk 1.3) is ingericht op deze trends en maakt het voor Royal Reesink mogelijk om voortdurend in te spelen op veranderingen binnen de markt en sectoren waarin het actief is.

• Partnering

Partnering gaat verder dan de klant centraal stellen. Schakels in de keten zullen meer gaan samenwerken om afnemers betere producten en productiemethoden te bieden. Dit betekent ook kijken naar andere oplossingen, zoals het aanbieden van capaciteitscontracten, huur of lease versus koop en andere vergelijkbare concepten. Een capaciteitscontract houdt onder meer in dat samen met de klant wordt gekeken hoeveel machines voor de dagelijkse werkzaamheden en tijdens piekmomenten nodig zijn. De distributeur levert dan de extra machines op afroep en op tijdelijke basis aan de klant. Om de vraag van afnemers effectief te kunnen beantwoorden, werkt partnering in de vorm van ketenoptimalisatie en systeemintegratie ook vaker sector overstijgend. Er ontstaan diverse gradaties van samenwerking tussen producent, distributeur, dealer en klant, zowel horizontaal als verticaal. Co-engineering en co-makingship zijn slechts enkele voorbeelden. Belangrijke drijvende kracht achter partnering is de toenemende vraag van afnemers naar meer ondersteuning en een hogere servicegraad, grotere efficiëntie en beperking van de maatschappelijke footprint bij de inzet van machines en systemen.

• Technologie

De ontwikkelingen op het gebied van technologie gaan snel en in de markt waarin Royal Reesink opereert, speelt technologie op veel vlakken een cruciale rol. Hierbij gaat het vooral om innovaties op het gebied van productprestaties. Slimme inrichting van de ICT infrastructuur voor een snelle verwerking van gegevens en beschikbaarstelling van de juiste benodigde informatie aan producenten en afnemers biedt duidelijk meerwaarde. Nieuwe toepassingen op het gebied van connectiviteit maken ‘regie op afstand’ mogelijk en met 3D printen wordt het in de toekomst mogelijk onderdelen lokaal bij dealers, eindgebruikers of reparateurs te vervaardigen, waardoor voorraad onderdelen kunnen worden verkleind of zelfs helemaal verdwijnen.

• Total cost of ownership

Afnemers worden steeds professioneler in hun investeringsbeleid en beoordelen de aanschaf van een machine in toenemende mate op basis van total cost of ownership. Daarbij worden ze geholpen door steeds betere beschikbaarheid van machinedata. Alle directe en indirecte kosten van een machine over de volledige levenscyclus worden meegenomen in de afweging en keuze voor een bepaald product. Voor de distributeur betekent dit dat het optimaal in kunnen zetten van machines tegen een zo goed mogelijk rendement een steeds sterker verkoopargument wordt. Voorwaarden zijn flexibiliteit in keuze tussen koop, lease of huur van machines en een sterk serviceapparaat dat naast onderhoud en after sales, ook ondersteuning biedt bij transportplanning, voorraadbeheer en warehouse management. Deze ondersteuning kan een direct effect hebben op de kosten. Doordat het makkelijker wordt voor afnemers om te bepalen welke onderdelen op voorraad moeten liggen, daalt bijvoorbeeld de voorraadomvang en daarmee de voorraadkosten. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld transportplanning. Minder vervoersbewegingen betekent minder slijtage en minder energieverbruik en

(16)

16

dus lagere kosten. De specialistische kennis die noodzakelijk is om machines en systemen optimaal te bedienen en in te zetten wordt groter. Een distributeur kan hierop inspelen door opleidingen en trainingsfaciliteiten aan te bieden en dealers, serviceorganisaties en eindgebruikers zo een sterkere ondersteuning te geven.

• Veiligheid

In Nederland gebeuren jaarlijks 220.000 arbeidsongevallen die zo ernstig zijn dat werknemers moeten verzuimen, blijvend letsel oplopen of overlijden. De meeste ongevallen zijn het gevolg van vallen van hoogte (32%), werken met machines (25%) en vallende objecten (13%)⁴. Niet voor niets is er een stijgende vraag naar voorlichting en instructie over veilige werkwijzen en persoonlijke bescherming voor het werken met machines en inzetten van systemen.

• Duurzaamheid

Bewustwording met betrekking tot het belang van duurzaamheid neemt in de hele keten toe. De vraag naar schonere, slimmere en efficiëntere machines en systemen zal over de gehele linie de komende jaren naar verwachting toenemen. De onderliggende motivatie van afnemers kan variëren. Ofwel omdat het moet of omdat het hoort en steeds vaker ook omdat het loont. Door afnemers worden in toenemende mate eisen gesteld aan machines en het gebruik ervan, onder andere wat betreft CO²-uitstoot, energieverbruik, veiligheid en recyclebaarheid van de producten of onderdelen.

• Financierbaarheid

Door de strengere eisen voor het aanhouden en verstrekken van kapitaal door banken ondervinden dealers en afnemers de laatste jaren meer problemen bij het aantrekken van financiering. Door dealers en afnemers wordt steeds vaker gekeken naar alternatieve vormen van financiering, zoals het aangaan van financiële partnerships met distributeurs, waarbij de distributeur in samenwerking met financiële partners voor de invulling van de financiering zorgt.

3.2 Visie, missie en strategie Visie

De wereld staat voor een enorme uitdaging: uit onderzoeken van de Verenigde Naties blijkt dat in 2050 ruim negen miljard mensen moeten worden gevoed. Bovendien zal het aantal mensen in de middenklasse de komende 15 tot 20 jaar groeien van twee tot vijf miljard, vooral onder invloed van demografische ontwikkelingen in Azië. De invloed hiervan valt niet te onderschatten. Zo zal de vraag naar consumptiegoederen in nieuwe middenklasse groepen navenant toenemen. Verder wordt verwacht dat door de groeiende consumptiebehoeften de vraag naar voedsel 35%, naar water 40% en naar energie 50% hoger zal liggen dan momenteel het geval is.

Dit stelt de wereld voor grote economische, ecologische en sociale uitdagingen. Duurzaamheid is allang niet meer een kwestie van zorg voor het milieu. Het gaat om de mens en het behoud van zijn leef- en werkomgeving. De noodzaak van duurzame innovaties wordt steeds urgenter.

Dit is één op één door te vertalen naar de activiteiten van Royal Reesink. De vraag naar schonere, slimmere en efficiëntere machines en processen zal zowel in de landbouw, landschapsonderhoud, grond-, wegen waterbouw en logistiek alleen maar toenemen. Door innovatieve en duurzame oplossingen aan te bieden, met respect voor mens en milieu, kan Royal Reesink een positieve bijdrage leveren aan de uitdagingen waar de wereld voor staat.

Missie

Royal Reesink wil op basis van de specialistische kennis van producten, processen en markten een onmisbare schakel zijn in de keten en in samenwerking met de producenten marktfeedback vertalen naar innovatieve en duurzame oplossingen die dealers en afnemers meerwaarde bieden en ondersteunen bij hun activiteiten.

Strategie

Royal Reesink is er van overtuigd dat voor een distributeur schaalgrootte en inzet van specialistische kennis belangrijke vereisten zijn om afnemers optimaal te kunnen bedienen en waarde toe te kunnen voegen voor alle stakeholders.

De onderneming heeft dan ook sterke internationale groeiambities. De lange termijn georiënteerde strategie is gericht op realisatie van groei, zowel autonoom als door acquisities en op margeverbetering. Groei via overnames is geen doel op zich. Overnames moeten passen, logisch en verantwoord zijn en bijdragen aan de winst.

• Autonome groei

Voor realisatie van autonome groei richt Royal Reesink zich op versterking van marktaandeel in marktsectoren en regio’s waarin het al actief is. Daarvoor wordt primair ingezet op een verdere uitrol en sterkere invulling van het business model en totaalconcept door de hele groep heen. Belangrijke speerpunten hier binnen vormen het benutten van de toename in cross-sell mogelijkheden tussen divisies en tussen bedrijven binnen divisies, de verdere uitrol van de huur- en service concepten binnen de groep en het vergroten van inkomsten uit de verkoop van gebruikte machines. Ook de versterkte focus op innovatieve oplossingen op het gebied van connectiviteit

4 Bron: Gezond en veilig werken, Rijksoverheid

(17)

17

en meetbaarheid, zoals met precisielandbouw en de robotisering van conventionele machines en systemen, biedt goede mogelijkheden voor extra groei.

• Groei door acquisities

Royal Reesink streeft altijd naar een leidende positie als distributeur in de landen of marktsectoren waarin het actief is. Voor realisatie van groei middels acquisities wordt gekeken naar nieuwe product/markt combinaties en naar niches in de landen waar Royal Reesink al aanwezig is. Uitbreiding naar nieuwe landen/regio’s en naar opkomende markten vindt primair plaats via acquisities. Bij de identificatie van acquisitiekandidaten wordt in veel gevallen samen opgetrokken met een producent. Op selectieve basis streeft Royal Reesink voor specifieke niche markten ook zelfstandig acquisities na. Op die wijze kan het aan de bron van een relevante ontwikkeling in de keten of sector komen te staan. Acquisities moeten passen binnen het business model en het rendementsprofiel dat Royal Reesink voor staat of de potentie hebben om onder de vleugels van Royal Reesink daar naar toe te groeien. Royal Reesink heeft een sterk trackrecord op het gebied van acquisities met een beproefd integratieconcept en heeft bovendien veel kennis en ervaring in huis voor het betreden van opkomende markten. Op basis hiervan wordt Royal Reesink door producenten veelal gezien als een sterke en logische partner voor expansie.

• Margeverbetering

Margeverbetering wordt primair gedreven door een verschuiving naar meer hogere toegevoegde waarde activiteiten en diensten en een betere benutting van synergiepotentieel tussen segmenten en divisies. Daarnaast vormen doorlopende initiatieven die betrekking hebben op kostenbeheersing, flexibilisering, optimalisering van de ICT infrastructuur en benutting van schaalvoordelen belangrijke speerpunten.

(18)

18 Hoofdstuk 4 – Prestaties van de groep

4.1 Financiële resultaten

In 2016 werd een omzet gerealiseerd van € 538,7 miljoen, een stijging van 10,1% (2015: € 489,5 miljoen). Autonoom steeg de omzet met 4,3%. Het bedrijfsresultaat exclusief rente en afschrijvingen (EBITDA) exclusief bijzondere posten steeg met bijna 4% naar € 33,2 miljoen en het bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief de bijzondere posten steeg met 1,9% naar € 21,0 miljoen. Ondanks de lastige omstandigheden van de landbouwgerichte activiteiten en de hiermee samenhangende resultaatsvermindering in 2016, steeg het bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief de bijzondere posten autonoom met meer dan 2%. De bijzondere posten hadden in 2016 een negatieve impact van € 4,8 miljoen op het bedrijfsresultaat. Het grootste deel van deze posten hield verband met de wijziging van de eigendomsstructuur, de overgang van Alternext Amsterdam naar Euronext Amsterdam en de kosten van de overnameprojecten.

Verder beïnvloedde het afwaarderen van de posities inzake van THR B.V. en het treffen van een voorziening voor THR B.V., het nettoresultaat negatief voor € 5,3 miljoen. Het nettoresultaat bedroeg € 2,7 miljoen. Genormaliseerd voor de bijzondere posten en de negatieve impact van de posities en voorziening THR B.V. was het nettoresultaat € 11,7 miljoen en daarmee nagenoeg gelijk aan het genormaliseerde nettoresultaat over 2015 (€ 12,0 miljoen).

Royal Reesink heeft per effectieve datum 1 januari 2016 de vennootschappen, nu genaamd, Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK overgenomen. In bovenstaande kerncijfers met betrekking tot het resultaat zijn deze vennootschappen verwerkt vanaf moment van feitelijke afronding van de transactie (eind juli 2016). Vanwege de omvang van deze vennootschappen hebben we hieronder ook de pro forma informatie (5 weergegeven:

(in miljoenen euro’s) 2016

Pro forma netto-omzet € 580,3

Pro forma Bedrijfsresultaat (EBITDA) exclusief bijzondere posten € 36,6 Pro forma Bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief bijzondere posten € 24,0 Omzet

In onderstaand tabel is de omzetverdeling naar segment en divisie weergegeven.

(in miljoenen euro’s) 2016 Autonome

groei 2015

Reesink Equipment 480,7 436,4

- Reesink Green Equipment 204,3 -/-2,4% 181,0

- Reesink Construction Equipment 56,0 +26,4% 44,3

- Reesink Material Handling Equipment 220,4 +4,4% 211,1

Reesink Industries 58,0 +10,4% 52,5

Overige - 0,6

Totaal 538,7 489,5

Reesink Green Equipment

Reesink Green Equipment realiseerde mede door de voeging van nieuwe entiteiten, een omzetstijging van 12,9%. Autonoom daalde de omzet echter met meer dan 2%. Bij landschappelijk onderhoud, bos, tuin en park steeg de omzet voor een derde jaar in successie.

De lage melkprijs, maar in Nederland met name ook de onduidelijkheid vanuit de politiek over de fosfaatrechten, belemmerden de investeringsbereidheid bij veel agrariërs en had een weerslag op onze afzet. In Kazachstan hadden we wederom een goed jaar. De omzet was weliswaar licht lager maar de resultaatsbijdrage was weer significant. In Turkije zijn onze activiteiten nog klein in omvang.

De omzet van de nieuwe groepsmaatschappijen Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK bedroegen over heel 2016 meer dan € 62 miljoen. De pro forma omzet van Reesink Green Equipment was € 245,9 miljoen.

Reesink Construction Equipment

Reesink Construction Equipment kende met een plus van 26,4% een zeer sterke stijging van de omzet. De omzet van de handel en service in Nederland steeg met bijna 20%, terwijl die in België met maar liefst 57% steeg. De stijgingen van de omzet van de organisaties in beide landen hielden met name verband met hun sterkte positie in nichemarkten. De omzet van Huur&Stuur steeg licht.

5 De pro forma informatie is niet door de accountant gecontroleerd.

(19)

19

Reesink Material Handling Equipment

De omzet van Reesink Material Handling Equipment groeide wederom, nu met 4,4% naar ruim € 220 miljoen. Zowel de omzet van de verkoop van nieuwe machines, verhuur alsmede service en onderdelen steeg. In Nederland steeg de omzet duidelijk, in Duitsland gering. Door groei van het segment material handling gericht op de logistieke centra (‘warehouse’) bevond in beide landen de markt van material handling zich in 2016 op een hoog niveau. Linde heeft zijn sterkste positie bij de verbrandingstrucks. De concurrentie was ook in 2016 hevig met de prijs aan het stunten. In België was de omzet licht lager maar werd door meer efficiency een beter resultaat gerealiseerd.

Reesink Industries

Bij Reesink Industries steeg de omzet met meer dan 10%. De omzet van de staalactiviteiten steeg in het verslagjaar met meer dan 29%.

Bij een prijspeil gemiddeld aan die van het verslagjaar 2015, steeg de volume, mede door enkele grote projecten, sterk. De omzet van Motrac Hydraulics steeg met 12%. De in 2015 gevoegde IMAV realiseerde een hogere omzet. De handel in persoonlijke beschermingsmiddelen daalde in het verslagjaar sterk. De belangrijkste leverancier van Safety Centre International heeft haar distributiestrategie gewijzigd waarbij de grotere afnemers in de keten rechtstreeks beleverd worden. De binding met deze leverancier blijft belangrijk maar parallel introduceert Safety Centre International ingaande 2017 met Ejendals een nieuw merk in de Nederlandse markt.

Uit onderstaand grafiek met de geografische verdeling blijkt dat naast de nieuwe landen Verenigd Koninkrijk en Denemarken de omzet met name in Nederland steeg. Als we de omzet in het Verenigd Koninkrijk en Denemarken voor het gehele jaar 2016 in ogenschouw nemen (pro forma) dan is 2016 het eerste jaar waarin Royal Reesink meer dan 50% van haar omzet in het buitenland genereerde.

(in miljoenen euro’s)

2016 2015 2016

in % 2015 in %

Nederland 278 259 52% 53%

België 93 89 17% 18%

Duitsland 87 85 16% 17%

Kazachstan 48 48 9% 10%

Verenigd Koninkrijk 18 - 3% -

Denemarken 3 - 1% -

Turkije 2 1 0% 0%

Overig EU/buiten EU 10 8 2% 2%

539 490 100% 100%

Toegevoegde waarde

Het bruto-omzetresultaat steeg ten opzichte van 2015 met € 11,1 miljoen (+14,4%) naar € 87,8 miljoen (2015: € 76,7 miljoen). Het bruto-omzetresultaat was 16,3% van de omzet, tegenover 15,7% over 2015.

Het bruto-omzetresultaat van Reesink Equipment steeg met 15,2% van € 69,0 miljoen naar € 79,4 miljoen. De autonome stijging was 6,9%. Alle divisies realiseerden een stijging van het bruto-omzetresultaat maar binnen Reesink Green Equipment vertaalde de lagere omzet van de activiteiten gericht op de afzet van machines naar de agrarische sector autonoom, zich ook in een lagere bruto- omzetbijdrage.

Het bruto-omzetresultaat van Reesink Industries steeg met € 0,6 miljoen naar € 8,3 miljoen (2015: € 7,7 miljoen).

Verkoop- en algemene beheerskosten, bijzondere posten

Het totaal van de verkoop- en algemene beheerskosten steeg in 2016 met 18,6% naar € 68,3 miljoen (2015: € 57,6 miljoen). Autonoom stegen deze kosten met € 4,7 miljoen. De stijging van de omvang van de activiteiten en de verdere internationalisering zorgde ervoor dat verder geïnvesteerd moest worden in de organisatie.

De bijzondere posten in 2016 bedroegen € 4,8 miljoen en hielden grotendeels verband met de wijziging van de eigendomsstructuur, de overgang van Alternext Amsterdam naar Euronext Amsterdam, de kosten van de overnameprojecten alsmede een afwaardering van enkele balansposten van één van onze bedrijven bij Reesink Industries. In 2015 telden de kosten met een éénmalig karakter op tot een bedrag van € 1,2 miljoen.

De overige bedrijfsopbrengsten van € 1,5 miljoen betroffen de externe huuropbrengsten.

Bedrijfsresultaat (EBITDA)

Het bedrijfsresultaat voor afschrijvingen (EBITDA) exclusief de bijzondere posten steeg naar € 33,2 miljoen (2015: € 31,9 miljoen). De afschrijvings- en amortisatielasten over 2016 waren met € 12,2 miljoen 7,6% hoger (2015: € 11,3 miljoen). Autonoom stegen de lasten

(20)

20

van afschrijvingen en amortisatie met 3,3% en werd vooral veroorzaakt door hogere lasten van amortisatie van software en hogere afschrijvingslasten op de verhuurvloot. Het bedrijfsresultaat (EBIT) exclusief de bijzondere posten steeg met bijna 2% naar € 21,0 (2015:

€ 20,6 miljoen).

Financieringslasten en beleggingsresultaat

De netto financieringslasten waren met € 4,3 miljoen hoger dan de financieringslasten over 2015 (€ 3,5 miljoen). Een deel van de stijging wordt veroorzaakt door de gestegen kosten van de financiering in verband met de wijziging in de eigendomsstructuur. Ook werd in het verslagjaar gemiddeld meer geleend bij het syndicaat van banken.

Belastingen

De belastingdruk was 32,7% ten opzichte 27,4% over 2015. Dit kwam doordat de winstbijdrage van de Nederlandse (nominale belastingdruk 25%) en Kazachstaanse activiteiten (nominale belastingdruk 20%) in verhouding in 2016 lager was dan de Duitse en Belgische activiteiten (nominale belastingdruk > 30%). Daarnaast stegen de niet aftrekbare kosten ten opzichte van 2015 met 3,8%.

Resultaat deelnemingen

Het aandeel in het resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen was € 5,2 miljoen negatief (2015: nihil). Het afwaarderen van de posities inzake THR B.V. en het treffen van een voorziening voor THR B.V., beïnvloedde het nettoresultaat negatief voor € 5,3 miljoen. In dit bedrag was ook begrepen een afwaardering van €0,8 miljoen die betrekking had op de openstaande huurvordering ultimo boekjaar 2015. Deze afwaarderingen leiden tot versterking van het eigen vermogen van THR B.V.

Nettoresultaat en dividend

Het nettoresultaat bedroeg € 2,7 miljoen (2015: € 11,2 miljoen). Genormaliseerd voor de bijzondere posten en het negatieve impact van posities en voorziening inzake THR B.V. was het nettoresultaat € 11,7 miljoen en daarmee nagenoeg gelijk aan het genormaliseerde nettoresultaat over 2015 (€ 12,0 miljoen). Bij de wijziging van de eigendomsstructuur is met het consortium afgesproken dat er geen dividend zal worden uitgekeerd.

4.2 Financiële positie en slagkracht

(in duizenden euro’s) 2016 2015

Kasstroom uit operationele activiteit 23.935 16.273

(des-)Investeringen in vaste activa -13.091 -12.862

Investeringen verwerving groepsmaatschappijen -16.202 -9.642

Handelswerkkapitaal 158.384 147.624

Groepsvermogen 93.698 94.976

Eigen vermogen 93.779 94.833

Totaal vermogen 329.693 289.477

Kasstromen

De kasstroom uit bedrijfsoperaties steeg met € 13,3 miljoen naar € 36,3 miljoen (2015: € 23,0 miljoen). De EBITDA was mede door de bijzondere posten van in totaal € 4,8 miljoen, € 2,4 miljoen lager. Grootste mutatie in de kasstroom uit bedrijfsoperaties kwam uit de investeringen in het werkkapitaal. In 2015 werd nog voor € 7,7 miljoen meer geïnvesteerd in het werkkapitaal terwijl over 2016 € 8,0 miljoen kasstroom uit het werkkapitaal werd gegenereerd. In de voorraden werd € 6,6 miljoen extra geïnvesteerd maar daar stond tegenover dat de leveranciers op basis van de betalingscondities voor € 12,9 miljoen meer leverancierskrediet beschikbaar hadden gesteld. De financieringslasten waren € 0,5 miljoen hoger. In het verslagjaar is met € 8,3 miljoen (2015: € 3,2 miljoen) veel meer winstbelasting betaald. Met name door afwikkeling van acute belastingschuldposities die einde 2015 op de balans stonden. De kasstroom uit operationele activiteiten steeg naar € 23,9 miljoen (2015: € 16,3 miljoen).

De kasstroom uit investeringsactiviteiten was € 29,3 miljoen negatief (2015: € 22,5 miljoen negatief). De uitgaande kasstroom in verband met de aankoop van activiteiten en dan met name Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK, was € 16,2 miljoen (2015: € 9,6 miljoen). De netto-investering in vaste activa was met € 13,1 miljoen nagenoeg gelijk aan het vergelijkend boekjaar. De netto- investeringen in materiële vaste activa, met name verhuurvloten, was € 1,8 miljoen lager terwijl de investeringen in software € 1,0 miljoen hoger waren. Ook waren per saldo de netto-investeringen in financiële vaste activa over 2016 € 1,0 miljoen hoger.

De kasstroom uit financieringsfaciliteiten was € 6,3 miljoen positief (2015: € 6,8 miljoen positief). In verband met de wijziging in de eigendomsstructuur werd voor € 22,2 miljoen de achtergestelde converteerbare lening plus de hiermee samenhangende conversierecht afgelost. Het saldo van de reguliere aflossingen bedroeg ongeveer € 6,0 miljoen. De ontvangsten uit langlopende schulden ad € 7,5 miljoen betrof voor € 5,4 miljoen de door River Acquisition B.V. verstrekte achtergestelde lening in verband met de

(21)

21

financiering van de overnames en voor de overige € 2,1 miljoen de netto-opbrengst uit de herfinanciering van de langlopende schulden.

De uitstaande schulden aan kredietinstellingen steeg met € 27,2 miljoen.

Vaste activa

De immateriële vaste activa omvatten software en de door Royal Reesink bij de overname van Reesink Material Handling Equipment en Reesink Turfcare UK en Reesink Turfcare DK verworven (service-)contracten. De bij de overname van de laatste twee vennootschappen geïdentificeerde waarde van de contracten bedroeg € 4,3 miljoen. In het verslagjaar werd voor € 1,5 miljoen geïnvesteerd in software. Dit betrof vooral investeringen in ERP-omgevingen, een product configurator en een intra-netomgeving voor de groep. De amortisatie van de (service-)contracten en software bedroegen respectievelijk € 0,9 miljoen en € 0,7 miljoen.

De boekwaarde van de materiële vaste activa steeg over het verslagjaar met € 2,6 miljoen. Het totaal van (des-)investeringen bedroeg

€ 10,9 miljoen waarvan 70% gelieerd was aan de verhuurvloten. De afschrijvingslasten waren in totaal € 10,6 miljoen, waarvan bijna driekwart in relatie tot de verhuurvloot. De bij de nieuwe vennootschappen betrokken materiële vaste activa kende een boekwaarde van bijna € 2,5 miljoen. De overige mutaties waren per saldo € 0,1 miljoen negatief.

Het saldo van de financiële vaste activa daalde met € 0,6 miljoen naar € 2,0 miljoen. In het verslagjaar werd de vordering op deelnemingen met € 1,1 miljoen uitgebreid naar € 2,7 miljoen. De vorderingen op THR B.V. bedroegen ultimo 2016 € 2,3 miljoen. Royal Reesink heeft een project gestart met als doel een strategische oplossing voor THR B.V. te realiseren. Als onderdeel van dit project zijn in 2017 enkele vorderingen op THR B.V. omgezet in aandelenkapitaal THR B.V. Royal Reesink heeft vooruitlopend op realisatie van de strategische oplossing, voorzichtigheidshalve de vorderingen op THR B.V. voor € 1,9 miljoen afgewaardeerd. Daarnaast is een voorziening van € 2,5 miljoen getroffen en is de huurvordering ultimo 2015 voor € 0,8 miljoen afgewaardeerd. De huur over 2016 is voldaan. De afwaarderingen komen ten gunste aan het eigen vermogen van THR B.V.

Werkkapitaal

Het handelswerkkapitaal bedroeg ultimo 2016 € 158,4 miljoen (2015: € 147,6 miljoen). Het werkkapitaal van de nieuwe consolidaties was ultimo boekjaar € 15,5 miljoen.

Het totale voorraadniveau steeg in 2016 met € 23,5 miljoen en bedroeg ultimo het boekjaar € 140,2 miljoen. Deze stijging kwam voor

€ 19,7 miljoen door de nieuwe activiteiten. De voorraad van Reesink Equipment bedroeg € 125,0 (2015: € 101,9 miljoen) en steeg in het verslagjaar autonoom met € 3,5 miljoen. Reesink Green Equipment had een autonome stijging van de voorraad van € 1,8 miljoen (+2,7%). Bij geen van de bedrijven wijzigde het voorraadniveau significant. Reesink Material Handling Equipment had ultimo boekjaar een € 2,8 miljoen hogere voorraadstand. Deze stijging hield verband met de hoge orderportefeuille wat leidde tot veel uitleveringen in het eerste kwartaal van 2017. Reesink Construction Equipment was in staat de voorraad met € 1,2 miljoen te laten dalen. Het saldo van de vooruitbetaalde voorraden was met € 7,7 miljoen nagenoeg gelijk aan ultimo 2015 (€ 7,9 miljoen).

De voorraadhoogte van Reesink Industries was ultimo boekjaar € 0,4 miljoen hoger. De stijging werd veroorzaakt door extra voorraad walserijproducten in verband met een groot project die begin 2017 gefaseerd werd uitgeleverd. De voorzieningen incourante voorraden in percentage van de voorraadwaarde was 11,3% (2015: 12,5%). Royal Reesink heeft het streven het voorraadniveau te reduceren.

Het debiteurensaldo steeg met € 6,3 miljoen naar € 74,0 miljoen, autonoom daalde het debiteurensaldo met € 1,9 miljoen. Het debiteurensaldo van Reesink Equipment bedroeg € 70,1 miljoen en kende een autonome stijging van € 0,8 miljoen. Bij Reesink Industries daalde de debiteurenpositie met € 0,8 miljoen naar € 5,4 miljoen. De in het handelswerkkapitaal begrepen post handelscrediteuren bedroeg € 55,8 miljoen (2015: € 36,8 miljoen). De nieuwe activiteiten namen € 13,3 miljoen van deze stijging van

€ 19,0 miljoen voor hun rekening. De voorziening dubieuze debiteuren bedroeg ultimo 2016 € 4,3 miljoen (THR) (2015: € 3,3 miljoen).

Mutaties eigen vermogen

Het eigen vermogen ultimo het verslagjaar bedroeg € 93,8 miljoen (2015: € 94,8 miljoen). Het nettoresultaat bedroeg € 2,7 miljoen. In 2016 is in het kader van de wijziging van de eigendomsstructuur, de achtergestelde converteerbare lening van Pon Holdings B.V. en Pon Onroerend Goed Leusden B.V. afgelost. De waarde van het conversierecht bedroeg € 4,4 miljoen en is door Royal Reesink voldaan en ten laste van het eigen vermogen verwerkt. De herwaardering van de bedrijfsgebouwen en -terreinen die aan de eigen bedrijfsuitoefening dienstbaar zijn, leidde tot een daling van de herwaarderingsreserve met € 0,4 miljoen. De impact van de omrekenverschillen van de netto-investeringen in deelnemingen die geen euro als basisvaluta kennen, was € 0,3 miljoen negatief.

Verder muteerde het eigen vermogen met € 1,3 miljoen positief. Deze mutatie had grotendeels betrekking op goodwill c.q. correctie van een deelnemingswaarde van een overname uit 2014. Maar ook de geringe positieve impact van de stelselwijziging van de waardering van de walserijproducten was van dit saldo onderdeel. Vanaf 2016 is het waarderen op vervangingswaarde niet meer toegestaan. De walserijproducten worden nu gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs.

Balansverhoudingen en ratio’s

Het eigen vermogen in procenten van het balanstotaal was 28,4% (2015: 32,8%). Inclusief de achtergestelde leningen was het garantievermogen 30,1% (2015: 39,0%).De Net Senior Debt/EBITDA ratio bedroeg op 31 december 2016 3,7. Bij de berekening van deze ratio worden ook de EBITDA en Senior Net Debt van River Acquisition B.V. in acht genomen. Met het syndicaat van banken is