Het eerste slachtoffer van oorlog is de waarheid (Hiram Johnson, 1918)
6 op de 10 Vlamingen twijfelen vaak over de echtheid van het (online) nieuws
video op https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/03/31/studie-vrt-desinformatie/
Propaganda in de oorlog Rusland-Oekraïne:
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/kijk/2022/03/03/check-oorlog-tiktok-0303-arvato_47109382/
Case Study Boetsja
Op zondag 3 april kwam een nieuw aspect van de gruwelen van oorlogsvoering uitgebreid in het nieuws. Er verschenen beelden van dode menselijke lichamen in de straten van de Oekraïense stad Boetsja, vlakbij Kiev, nadat het Russische leger zich daar had teruggetrokken.
Wij gaan de berichtgeving hierover na. We vergelijken hiervoor artikels van twee verschillende media:
VRTNWS en TASS.
We lezen eerst enkele artikels hierover gepubliceerd op de website van de VRTNWS.
"Russische troepen laten mijnen achter bij hun vertrek", lichamen van burgers liggen op straat in Boetsja
De Oekraïense president Volodimir Zelenski beschuldigt de Russische troepen ervan dat ze bij hun terugtrekking uit het centrum en het noorden overal mijnen achterlaten.
Persagentschappen en de BBC stellen intussen ter plaatse vast hoe groot de ravage is na de Russische aftocht: lichamen van burgers liggen in Boetsja op straat. Het toont hoe de Russische troepen zich wellicht schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden. De troepen richten zich nu op de verovering van het zuiden en het oosten van Oekraïne. In de havenstad Odessa zijn explosies gehoord. Kathleen Heylen zo 03 apr 08:06
De hele regio rond de Oekraïense hoofdstad Kiev is opnieuw in handen van het Oekraïense leger. Dat zeggen de Oekraïense autoriteiten. Het Russische leger had eerder bevestigd dat het zich zou terugtrekken uit de regio rond Kiev en het noorden van het land. Nu de Russische troepen Kiev en zijn voorsteden verlaten, wordt pas echt duidelijk hoe groot de ravage is. De persagentschappen AFP en Reuters en de Britse openbare omroep BBC zijn doorgedrongen in Boetjsa, een stad ten noordwesten van Kiev waar zwaar gevochten is. De journalisten hebben er schokkende foto's en beelden gemaakt van de vernieling en van gedode burgers op straat.
De burgemeester van Boetsja zegt dat meer dan 300 mensen omgebracht zijn. Veel slachtoffers zijn begraven in massagraven, omdat het niet veilig genoeg was om iedereen een aparte begrafenis te geven.
De Russische troepen laten een totale ravage en tal van gevaren achter, zegt ook de Oekraïense president Volodimir Zelenski. Hij beschuldigt de Russische troepen ervan om mijnen achter te laten in de gebieden die ze verlaten, "in de huizen, in achtergelaten materiaal, en zelfs op lichamen van gedode burgers". Onder meer de Britse regering reageert geschokt op de berichten. "Weerzinwekkend", schrijft Liz Truss, minister van Buitenlandse Zaken, op Twitter. "Het Verenigd Koninkrijk werkt samen met anderen om bewijzen te verzamelen en voor het Internationaal Strafhof in Den Haag te brengen." Het Internationaal Strafhof is bevoegd voor het vervolgen van personen die verdacht worden van genocide, misdaden tegen de mensheid of oorlogsmisdaden. Het was eerder al gestart met een onderzoek naar mogelijke oorlogsmisdaden door Rusland bij de inval in Oekraïne.
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/04/03/blog-rusland-oekraine-3-april/
Lichamen van 410 burgers gevonden in steden bij Kiev, wereldwijd verbolgen reacties: "Dit zijn oorlogsmisdaden"
Uit heel de wereld komen verontwaardigde reacties op de beelden van Oekraïense burgers die vermoord werden door Russische militairen. Zowat iedereen vindt dat er een onderzoek naar oorlogsmisdaden moet komen. Volgens Oekraïne zijn er intussen al lichamen van 410 burgers gevonden, president Volodimir Zelenski spreekt over een genocide. Moskou ontkent dat zijn troepen verantwoordelijk zijn. Ann Willems, Jos De Greef Update zo 03 apr 17:10
De beelden die gisteren en vandaag verspreid zijn over wreedheden in Oekraïne hebben een schok doorheen de wereld gestuurd. Die beelden werden genomen nadat Oekraïense troepen dorpen en steden ten noorden van Kiev opnieuw ingenomen hadden na het vertrek van de Russische bezettingstroepen.
Er zijn daar lichamen ontdekt in massagraven, maar her en der lagen ook lijken van burgers in straten en huizen. Sommigen van hen hadden de handen vastgebonden achter de rug en zijn dus "geëxecuteerd" door de terugtrekkende Russische troepen.
Volgens de Oekraïense procureur-generaal Irina Venediktova gaat het om al zeker 410 burgers. "Forensische experts hebben al 140 van hen onderzocht", zei ze in een verklaring die op verschillende Oekraïense tv-zenders werd uitgezonden. "Dit is een hel die moet worden gedocumenteerd, zodat de onmensen die dit gedaan hebben gestraft kunnen worden", voegde ze eraan toe op Facebook.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski beschuldigt Rusland van een genocide tegen de hele natie en haar volk. "Dit is de vernietiging en uitroeiing van alle nationaliteiten van Oekraïne", klonk het. "Ik wil dat alle leiders van de Russische Federatie zien hoe hun bevelen worden uitgevoerd. Ze hebben een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Voor deze moorden, voor deze folteringen, voor de armen die door explosieven zijn afgerukt, voor de
kogels in het achterhoofd." Hij voegde eraan toe "dat een speciaal mechanisme zou worden ingesteld om alle Russische misdaden in Oekraïne te onderzoeken".
De beelden zijn als een "stomp in de buik", zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, die spreekt over "een strategische nederlaag van Rusland". Hij belooft dat de VS een onderzoek zullen instellen naar "mogelijke oorlogsmisdaden" opdat de
"verantwoordelijken gestraft kunnen worden". Voorlopig is het een realiteit dat "de brutaliteit van Rusland tegenover Oekraïne blijft voortduren", aldus nog minister Blinken.
NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg vindt "dat de oorlog in Oekraïne nu zo snel mogelijk moet stoppen" en dat het "de verantwoordelijkheid van de Russische president Vladimir Poetin is dat die stopt".
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/04/03/vs-minister-blinken-over-wreedheden-in-oekraine-stomp-in-de-ma/
Taal is nooit neutraal. Woorden kunnen een bepaalde gevoelswaarde hebben die een invloed uitoefent op onze perceptie van de gebeurtenissen. Markeer in het groen alle omschrijvingen met een positieve connotatie over de rol van de Russen in Boetsja, in het rood de negatieve en in het blauw de neutrale.
Wie is volgende deze artikels verantwoordelijk? Verwijs, naast het woordgebruik, naar elementen in de artikels waaruit dit blijkt.
Vervolgens lezen we enkele artikels op de website van TASS.
Russian senior MP slams Kiev’s false reports about deaths of civilians in Bucha as crime
MOSCOW, April 3. /TASS/.A senior Russian lawmaker has slammed Kiev’s false reports about alleged killing of civilians in the Ukrainian city of Bucha by Russian troops as a crime and the West as its accomplice.
"There are no doubts that it is a staging organized by Kiev authorities. And this fact is a crime, as is Kiev’s inflating this topic. And the fact that the West has picked it up and is hyping it makes it an accomplice of this cynical and immoral crime," Konstantin Kosachev, deputy speaker of Russia’s Federation Council (upper parliament house), told TASS on Sunday.
According to the Russian lawmaker, it is rather the West’s disservice to Kiev. "Their agony will
The Russian defense ministry said earlier on Sunday that all Russian troops had left the city of Bucha in the Kiev region as far back as March 30 while "evidence od crimes" surfaced four days later, when Ukrainian Security Council officers arrived in the city. According to the Russian defense ministry, Bucha’s mayor Anatoly Fedoruk said in his video address on March 31 that there were no Russian troops in the city. He did not even mention about any people who were shot dead in the streets with their hands tied. Source: https://tass.com/defense/1431767
Russia to present facts about situation in Ukraine’s Bucha to UNSC – envoy
UNITED NATIONS, April 4. /TASS/.From the very beginning it has been clear that this is nothing else but yet another staged provocation aimed at discrediting and dehumanizing of the Russian military and leveling political pressure on Russia, Nebenzya said.
Russia will soon brief the United Nations Security Council on the actual situation in Ukraine’s Bucha and will reveal evidence that Russian troops have nothing to do with this provocation,"
Russian Permanent Representative to the United Nations Vassily Nebenzya said on Monday.
"From the very beginning it has been clear that this is nothing else but yet another staged provocation aimed at discrediting and dehumanizing of the Russian military and leveling political pressure on Russia," he said, adding that the Russian military has nothing to do with
"cruel atrocities against civil population." "It is not the case, it has never been the case and it was never the case," he stressed.
"We have factual evidence that proves this point. We intend to present it to the Security Council as soon as possible so that the international community is not mislead by the false narrative promoted by Kiev and its Western sponsors," he said.
Source: https://tass.com/politics/1432427
Markeer in het groen alle omschrijvingen met een positieve connotatie over de rol van de Russen in Boetsja, in het rood de negatieve en in het blauw de neutrale.
Wie is volgens deze artikels verantwoordelijk? Verwijs naar elementen in de artikels waaruit dit blijkt.
Betrouwbaardheid
Beide bronnen spreken elkaar tegen. Hoe kunnen we nagaan welke bron betrouwbaarder is? Een aantal zaken beïnvloeden de betrouwbaarheid van bronnen. Je vindt ze in onderstaande tabel. Tracht, in de mate van het mogelijke, de tabel voor beide media in te vullen. Maar eerst wat info over beide media:
VRT NWS is de nieuwsdienst van de Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie. De openbare omroep gebruikt deze overkoepelende merknaam sinds 22 augustus 2017 voor alle nieuws en documentaires op tv, radio en online. De kernopdracht is vastgelegd in de beheersovereenkomst tussen de VRT en de Vlaamse overheid. De nieuwsdienst van de VRT realiseert haar opdracht in volle redactionele en operationele onafhankelijkheid.[1] Volgens onderzoek van de Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel is VRT NWS onpartijdig en zijn de inhoudelijke keuzes gelijklopend met die van andere media.[2]
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/VRT_NWS
The Russian News Agency TASS (Russian: Информацио́нное аге́нтство Росси́и ТАСС, romanized: Informatsionnoye agentstvo Rossii TASS), abbreviated TASS (ТАСС), is a major Russian news agency owned by the Government of Russia and founded in 1904. TASS is the largest Russian news agency and one of the largest news agencies worldwide.[1] TASS has been cited as a source of disinformation as part of Russian influence operations.[12] "Under the circumstances of the new media regulation enforced by the Russian government, which is heavily restricting media freedom", the European Alliance of News Agencies (EANA) unanimously decided to suspend TASS as
"not being able to provide unbiased news", pending an exclusion decision.[13]
Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/TASS
VRTNWS TASS
Auteur
Info over medium.
Tot welke groep behoort het?
Welke invloed kan dit gehad hebben?
(standplaatsgebon denheid)
Doel
Wat wil de auteur bereiken met de bron?
Doelpubliek Aan wie is de bron gericht?
Waar en wanneer
Maatschappelijke context
Wat waren de maatschappelijke omstandigheden waarin de bron tot stand kwam?
Informatie
Was de auteur een ooggetuige of op welke bronnen baseerde hij/zij zich?
TIP: Op de website van VRTNWS is er een rubriek genaamd ‘Desinformatie’. Daar wordt de ‘waarheid’ van actueel nieuws onderzocht. Een aanrader voor
wanneer je twijfelt. Je kan er ook steeds terecht met je vragen, we lezen er:
Ook voor voorstellen of andere vragen over factchecking kunt u terecht op check@vrtnws.be. Als u een voorstel doet, probeer ons dan ook de bron door te sturen van de claim die u
onderzocht wil zien.
Website: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/rubrieken/desinformatie/
Hoe gaan de journalisten van VRT NWS te werk?
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/kijk/2022/03/11/mini-check-controletips-v1-arvato_47335352/
Met betrekking tot Boetsja: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/04/04/check-beelden-boetsja/
Dit wordt ondersteund door een artikel op de website van The New York Times van 4 april
Satellite images show bodies lay in Bucha for weeks, despite Russian claims.
April 4, 2022, 3:16 p.m. ETApril 4, 2022 Malachy Browne, David Botti and Haley Willis An analysis of satellite images by The New York Times rebuts claims by Russia that the killing of civilians in Bucha, a suburb of Kyiv, occurred after its soldiers had left the town.
When images emerged over the weekend of the bodies of dead civilians lying on the streets of Bucha — some with their hands bound, some with gunshot wounds to the head — Russia’s Ministry of Defense denied responsibility. In a Telegram post on Sunday, the ministry suggested that the bodies had been recently placed on the streets after “all Russian units withdrew completely from Bucha” around March 30.
Russia claimed that the images were “another hoax” and called for an emergency U.N. Security Council meeting on what it called “provocations of Ukrainian radicals”
in Bucha. But a review of videos and satellite imagery by The Times shows that many of the civilians were killed more than three weeks ago, when Russia’s military was in control of the town. One video filmed by a local council member on April 1 shows multiple bodies scattered along Yablonska Street in Bucha. Satellite images provided to The Times by Maxar Technologies show that at least 11 of those had been on the street since March 11, when Russia, by its own account, occupied the town.
To confirm when the bodies appeared, and when the civilians were likely killed, the Visual Investigations team at The Times conducted a before-and-after analysis of satellite imagery. The images show dark objects of similar size to a human body appearing on Yablonska Street between March 9 and March 11. The objects appear in the precise positions in which the bodies were found after Ukrainian forces reclaimed Bucha, as the footage from April 1 shows. Further analysis shows that the objects remained in those position for over three weeks.
About the authors:
Malachy Browne is a senior story producer on the Visual Investigations team. His work has received four Emmys, and he shared in a Pulitzer Prize in 2020 for reporting that showed Russian culpability in bombing hospitals in Syria.
David Botti is a senior producer on the Visual Investigations team, which combines
traditional reporting with digital forensics and open source methods. He previously worked for the BBC in Washington and London, and as a freelance journalist in the Middle East.
Haley Willis is a journalist with the Visual Investigations team, which combines traditional reporting with digital forensics and open source methods. She has shared in a George Polk Award in 2020 for international reporting and a News Emmy for the documentary, The Siege of Culiacán.
Oefening factchecking
Zoek op sociale media een foto of video met betrekking tot de oorlog in Oekraïne. Aan jou nu om na te gaan door factchecking of dit fake news is of niet. Daarbij doorloop je de stappen die de
journalisten van VRT NWS ook hanteren.
1. Zoek de bron van de foto/video - Vanwaar komt het beeld?
- Brengen andere media dezelfde info?
2. Zoek de foto/video op internet. Circuleert hij al langer op het internet of niet?
3. Zie je herkenbare elementen in beeld zoals straatnamen, opvallende gebouwen, nummerplaten?
Niet alleen hoe over bepaalde gebeurtenissen wordt bericht kan erg verschillen van medium tot medium, ook waarover er wordt bericht en wie aan het woord wordt gelaten, verschilt vaak.
Hieronder vind je een aantal krantenkoppen van BBC (Britse openbare omroep) en TASS die verschenen op 4, 5 en 6 april. Aan jou om ze bij het juiste nieuwsmedium te plaatsen.
nummers BBC
TASS
1. Clustermunitie gebruikt in burgergebieden, zegt
burgemeester van Mykolaiv
2. Moskou-demonstrant bindt handen vast zoals slachtoffers van Bucha
3. Spanje sluit zich aan bij andere landen bij het uitzetten van Russische diplomaten 4. Kiev torpedeert aanleg van
humanitaire corridors — Russisch Ministerie van Defensie
5. Russische troepen evacueren binnen 24 uur 18.654 mensen uit Oekraïne, Donbass
6. Oekraïense troepen hebben belangrijk terrein in het noorden heroverd
7. Zo'n 18.500 Russen gedood in gevecht, zegt Oekraïne
8. Welke sancties zijn er al gebruikt tegen Rusland?
9. Rusland zoekt vrede in Donbass - diplomaat 10. Oekraïense troepen hebben
de afgelopen dag negen bevolkte gebieden in DPR beschoten - officieel
11. Russisch leger vernietigt 398 drones tijdens operatie in Oekraïne — Ministerie van Defensie
12. Russische militairen bieden Oekraïense troepen en
huurlingen aan om wapens neer te leggen en Mariupol te verlaten 13. Meer dan 8.500 ton
humanitaire vracht geleverd aan Oekraïne door Rusland—
Ministerie van Defensie
14. Opnieuw 3 ziekenhuizen gebombardeerd in Oekraïne, volgens WHO al 75
gezondheidscentra geviseerd
15. 53 culturele locaties in Oekraïne beschadigd sinds Russische inval, zegt Unesco
16. Ik ben bang dat we meer wreedheden zullen zien, zegt NAVO-chef
17. Rusland zou niet in de VN- Mensenrechtenraad moeten zitten, zegt de VS
18. Rusland moet een
internationaal proces ondergaan, zegt Zelensky
19. Oekraïens leger blokkeert 67 buitenlandse schepen uit 15 landen in havens aan de Zwarte Zee
20. Oekraïense leger voert beschietingen uit op humanitaire corridor bij Mariupol op — Russisch ministerie
21. Rusland zegt dat Kiev niet bereid is om te zorgen voor een veilige uitgang naar buitenlandse schepen in Oekraïense havens 22. Russische ambassade dringt
er bij VS op aan te stoppen met het oppompen van dodelijke wapens in Oekraïne
23. Oekraïne zegt dat 165 kinderen zijn omgekomen sinds Rusland is binnengevallen
24. Rusland plant 'grootschalige provocatie' in Mariupol, zegt Oekraïne
