• No results found

ECHTSCHEIDING SLECHTS EEN ZAAK VAN OUDERS?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "ECHTSCHEIDING SLECHTS EEN ZAAK VAN OUDERS?"

Copied!
142
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

JOYCE TOP a TAMARA SCHIPPERS

ECHTSCHEIDING

SLECHTS EEN ZAAK VAN OUDERS?

De behoeften van echtscheidingsjongeren als het gaat om hulpverlening vanuit het Algemeen maatschappelijk werk

CHRISTELIJKE HOGESCHOOL WINDESHEIM MWD - MEI 2008

Beoordelaar 1 Beoordelaar 2

Darwin Frieser

Ria Peters

(2)

Voorwoord

N a p r e c i e s e e n j a a r k o m t e r e e n e i n d e a a n o n z e a f s t u d e e r s c r i p t i e o v e r d e b e h o e f t e n v a n j o n g e r e n v a n g e s c h e i d e n o u d e r s a l s h e t g a a t o m h u l p v e r l e n i n g v a n u i t h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k . D e s c r i p t i e i s g e s c h r e v e n i n h e t k a d e r v a n d e v o l t i j d o p l e i d i n g M a a t s c h a p p e l i j k w e r k e n d i e n s t v e r l e n i n g a a n d e H o g e s c h o o l W i n d e s h e i m t e Z w o l l e .

D e k e u z e v o o r dit o n d e r w e r p h e e f t e v e n o p z i c h l a t e n w a c h t e n , m a a r u i t e i n d e l i j k b l e e k h e t e e n h e e l l o g i s c h e k e u z e . W i j h e b b e n b e i d e n o n z e j a a r s t a g e a f g e r o n d bij h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k . D a a r b i j w a s h e t o p v a l l e n d d a t e r r e l a t i e f w e i n i g j o n g e r e n z i c h a a n m e l d d e n . D a t g e c o m b i n e e r d m e t h e t g e g e v e n d a t e c h t s c h e i d i n g s p r o b l e m a t i e k v a a k v o o r k o m t bij h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k m a a k t h e t o n d e r w e r p r e l e v a n t . E r i s n a m e l i j k v e e l b e k e n d o v e r d e g e v o l g e n v a n e c h t s c h e i d i n g v o o r j o n g e r e n , m a a r i n d e h u l p v e r l e n i n g w o r d t e r t o c h v o o r a l m e t ( e x ) p a r t n e r s g e w e r k t .

D e z e s c r i p t i e w a s niet tot s t a n d g e k o m e n z o n d e r d e d e r t i e n s t u d e n t e n v a n g e s c h e i d e n o u d e r s d i e w i j m o c h t e n i n t e r v i e w e n . W i j b e d a n k e n : E r i c a , K i m , M a n d y , I n g r i d , K i m , N a d i a , S u s a n n e , S a r a , E l m e r , J o s é , J u d i t h , N i c k e n R o b i n . O o k b e d a n k e n w i j d e m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r s v a n M a a t s c h a p p e l i j k e D i e n s t v e r l e n i n g V e l u w e e n M a a t s c h a p p e l i j k W e r k d e D s s e l k r i n g t e D o e t i n c h e m d i e d e tijd n a m e n v o o r h e t i n v u l l e n v a n d e e n q u ê t e . V e r d e r g a a t o n z e d a n k uit n a a r e e n a a n t a l m e d e s t u d e n t e n e n i n h e t b i j z o n d e r B e r n i n e e n A l e t t a d i e o n s z o n u e n d a n n i e u w e i n z i c h t e n g a v e n . O o k m o c h t e n w i j g e b r u i k m a k e n v a n h u n rietwerk b i n n e n B u r e a u j e u g d z o r g . W i j b e d a n k e n R o n , d e v a d e r v a n J o y c e , v o o r z i j n h u l p t i j d e n s het o n t w e r p e n v a n d e g r a f i e k e n e n M i c h i e l v o o r h e t o n t w e r p e n v a n d e c o v e r . E n a l s l a a t s t e b e d a n k e n wij i e d e r e e n m e t w i e w i j o n z e g e d a c h t e n m o c h t e n d e l e n w a a r o n d e r P a u l e n o n z e o u d e r s .

J o y c e T o p e n T a m a r a S c h i p p e r s ,

M a a t s c h a p p e l i j k w e r k e n d i e n s t v e r l e n i n g .

21 miei 2 0 0 8

(3)

Inhoudsopgave

V O O R W O O R D 1

1 . I N L E I D I N G J O N G E R E N I N E C H T S C H E I D I N G S S Ï T U A T I E S 7

1 . 1 I N L E I D I N G V A N H E T P R O B L E E M 7

1 . 1 . 1 W I E EERVAART D I T A L S P R O B L E E M ? 7

1 . 2 V R A A G S T E L L I N G 9 1 . 3 D O E L S T E L L I N G 9

2 . W A T I S E C H T S C H E I D I N G ? 1 1

2 . 1 I N L E I D I N G 1 1 2 . 2 H E T B E G R I P E C H T S C H E I D I N G 1 1

2 . 3 V E R A N D E R E N D E H U W E L I J K S I D E A L E N 1 1

2 . 4 C I J F E R S 1 2 2 . 5 O U D E R S C H A P , G E Z A G E N O M G A N G 1 3

2 . 5 . 1 J U R I D I S C H O U D E R S C H A P 1 3

2 . 5 . 2 G E Z A G 1 3 2 . 5 . 3 W O O N S I T U A T I E 1 3

2 . 5 . 4 O M G A N G 1 4 2 . 5 . 5 O M G A N G S R E G E L I N G E N 1 4

2 . 6 R E C H T S P O S I T I E V A N K I N D E R E N 1 5 2 . 7 H U I D I G E O N T W I K K E L I N G E N E C H T S C H E I D I N G S R E C H T 1 6

2 . 7 . 1 J E U G D E N G E Z I N 1 6 2 . 7 . 2 W E T S V O O R S T E L : B E V O R D E R I N G V O O R T G E Z E T O U D E R S C H A P E N Z O R G V U L D I G E

S C H E I D I N G 1 7

3 . E C H T S C H E I D I N G E N D E G E V O L G E N 1 9

3 . 1 I N L E I D I N G 1 9 3 . 2 U I T E E N V A L L E N G E Z I N 1 9

3 . 2 . 1 V E R A N D E R E N D E F A M I L I E R E L A T I E S 1 9 3 . 2 . 2 V E R A N D E R I N G E N N A E E N S C H E I D I N G 2 0

3 . 3 F I N A N C I Ë L E S I T U A T I E 2 1 3 . 3 . 1 F I N A N C I Ë L E G E V O L G E N O P D E K O R T E T E R M I J N 2 1

3 . 3 . 2 F I N A N C I Ë L E G E V O L G E N O P D E L A N G E R E T E R M I J N 2 1

3 . 3 . 3 A L I M E N T A T I E 2 2 3 . 4 P U B E R T E I T 2 3 3 . 4 . 1 I D E N T I T E I T 2 3 3 . 4 . 2 L O Y A L I T E I T S C O N F L I C T E N 2 4

3 . 4 . 3 P A R E N T I F I C A T I E 2 6 3 . 5 O N D E R W I J S N I V E A U 2 7 3 . 6 G E V O L G E N O P L A T E R E L E E F T I J D 2 9

3 . 6 . 1 G R O T E R E I G E N S C H E I D I N G S R I S I C O 2 9

4 . B I J Z O N D E R E S I T U A T I E S 3 1

4 . 1 I N L E I D I N G 3 1 4 . 2 H E T B E L A N G V A N E E N M O E D E R É N E E N V A D E R 3 1

4 . 2 . 1 V R O U W E N C U L T U U R 3 1 4 . 2 . 2 A L L E E N S T A A N D E M O E D E R S 3 2 4 . 2 . 3 G E S C H E I D E N V A D E R S 3 2

(4)

4 . 2 . 4 S C H A D E L I J K E G E V O L G E N A L S V A D E R Z I C H T E R U G T R E K T 3 3

4 . 3 S T I E F G E Z I N 3 4 4 . 3 . 1 S T I E F G E Z I N C I J F E R S 3 4 4 . 3 . 2 V O R M I N G V A N H E T K E R N G E Z I N T O T E E N S T I E F G E Z I N 3 5

4 . 4 P A S - S Y N D R O O M / O U D E R V E R S T O T I N G S S Y N D R O O M 3 6

4 . 4 . 1 W A T I S P A S ? 3 6 4 . 4 . 2 P A S I N D E P R A K T I J K 3 7

4 . 4 . 3 I N S T R U M E N T V O O R H E T M E T E N V A N P A S I N N E D E R L A N D 3 7

5 . W E T O P D E J E U G D Z O R G 3 9

5 . 1 I N L E I D I N G 3 9 5 . 2 W A T E N V O O R W I E I S D E W E T O P D E J E U G D Z O R G ? 3 9

5 . 3 B U R E A U J E U G D Z O R G S C H A K E L I N D E K E T E N V A N J E U G D Z O R G 4 0 5 . 4 G E Ï N D I C E E R D E Z O R G ( T W E E D E L I J N S V O O R Z I E N I N G ) 4 0

5 . 4 . 1 R O L G E E S T E L I J K E G E Z O N D H E I D S Z O R G 4 0 5 . 5 N I E T - G E Ï N D I C E E R D E Z O R G ( E E R S T E L I J N S V O O R Z I E N I N G ) 4 1

5 . 5 . 1 R O L G E M E E N T E L I J K E G E Z O N D H E I D S D I E N S T ( G G D ) 4 1

5 . 5 . 2 R O L A L G E M E E N M A A T S C H A P P E L I J K W E R K 4 1 5 . 6 W A T D O E T B U R E A U J E U G D Z O R G M E T E C H T S C H E I D I N G S - P R O B L E M A T I E K ? 4 2

6 . A A N B O D H U L P V E R L E N I N G 4 5

6 . 1 I N L E I D I N G 4 5 6 . 2 T A K E N D I E W E R K E L I J K Z I J N T O E G E S C H R E V E N D O O R G E M E E N T E N A A N H E T

A L G E M E E N M A A T S C H A P P E L I J K W E R K 4 5 6 . 3 A L G E M E E N M A A T S C H A P P E L I J K W E R K 4 6 6 . 3 . 1 W E R K W I J Z E A L G E M E E N M A A T S C H A P P E L I J K W E R K 4 6

6 . 3 . 2 E I G E N O N D E R Z O E K N A A R G E B R U I K M E T H O D I E K E N B I J E C H T S C H E I D I N G 4 7 6 . 3 . 3 A N D E R O N D E R Z O E K N A A R H U L P A A N B O D V O O R E C H T S C H E I D I N G E N O M G A N G B I J

I N S T E L L I N G E N V O O R H E T A L G E M E E N M A A T S C H A P P E L I J K W E R K . 4 8

6 . 4 A N D E R B E S T A A N D H U L P A A N B O D 4 9

6 . 4 . 1 K I E S 4 9 6 . 4 . 2 Z A N D K A S T E L E N P R O G R A M M A 5 0

6 . 4 . 3 K I N D E R T E L E F O O N 5 1 6 . 4 . 4 I N T E R N E T H U L P V E R L E N I N G 5 2

7 . D E B E H O E F T E N V A N J O N G E R E N f R E S U L T A T E N V A N H E T

V E L D O N D E R Z O E K ^ 5 3

7 . 1 I N L E I D I N G 5 3 7 . 1 . 1 M E T H O D E V A N O N D E R Z O E K 5 3

7 . 2 G E G E V E N S A N A L Y S E 5 4 7 . 2 . 1 O M G A N G S R E G E L I N G 5 4 7 . 2 . 2 G E B E U R T E N I S S E N D I E I M P A C T H A D D E N 5 4

7 . 2 . 3 Z W A A R T E V A N I M P A C T E N M A N I E R V A N O M G A A N 5 5

7 . 2 . 4 S T E U N U I T H E T S O C I A L E N E T W E R K 5 6 7 . 2 . 5 M O E I L I J K H E D E N W A A R J O N G E R E N ' A L L E E N ' I N S T A A N ( G E E N S T E U N ) 5 7

7 . 2 . 6 H U L P V E R L E N I N G T I J D E N S D E E C H T S C H E I D I N G 5 8 7 . 2 . 7 B E W U S T V A N H U L P V E R L E N I N G S M O G E L I J K H E D E N 5 9 7 . 2 . 8 M E N I N G O V E R H E T A A N G A A N V A N H U L P V E R L E N I N G S G E E S P R E K K E N 5 9

7 . 2 . 9 H U L P V E R L E N I N G A A N G E N O M E N W A N N E E R B E W U S T V A N D E M O G E L I J K H E D E N 6 0

7 . 2 . 1 0 D R E M P E L S D I E J O N G E R E N E R V A R E N 6 0

7 . 2 . 1 1 I D E A L E H U L P V E R L E N I N G 6 1

7 . 3 C O N C L U S I E S 6 2 7 . 3 . 1 E C H T S C H E I D I N G E N D E G E V O L G E N V O O R D E J O N G E R E N 6 2

7 . 3 . 2 D E B E H O E F T E N V A N J O N G E R E N E N H U N B E E L D V O R M I N G O V E R H U L P V E R L E N I N G 6 3

(5)

8 . A A N B E V E L I N G E N § 7

8 . 1 A A N B E V E L I N G E N A A N H E T A L G E M E E N M A A T S C H A P P E L I J K W E R K 6 7

L I T E R A T U U R L I J S T 7 1

B I J L A G E N 715

B I J L A G E 1 : E N Q U Ê T E O V E R J O N G E R E N E N D E E C H T S C H E I D I N G V A N H U N O U D E R S . 7 6

B I J L A G E 2 : C A S U S M A R I A E N W I M . 7 7 B I J L A G E 3 : C A S U S J E L L E E N A B E . 7 8 B I J L A G E 4 : C A S U S M A R T O N . B I J L A G E 5 : C A S U S R I A N N E . 7 9

B I J L A G E 5 : C A S U S R I A N N E . 8 0 B I J L A G E 6 : C A S U S M I C H A E L . 8 1 B I J L A G E 7 : I N T E R V I E W D R I E L U I K O V E R O U D E R V I E R S T O T I N G . 8 2

B I J L A G E 8 : I N T E R V I E W B U R E A U J E U G D Z O R G . 8 3 B I J L A G E 9 : A N A L Y S E V A N D E V I J F F U N C T I E S . 8 4

B I J L A G E 1 0 : E M A I L K I E S - C O A C H . 8 5 B I J L A G E 1 1 : E M A I L Z A N D K A S T E L E N P R O G R A M M A . 8 6

B I J L A G E 1 2 : M E T H O D E V A N O N D E R Z O E K B I J L A G E 1 3 : I N T E R V I E W V R A G E N . 8 7

B I J L A G E 1 3 : I N T E R V I E W V R A G E N . 8 8 B I J L A G E 1 4 : O V E R Z I C H T A N T W O O R D E N O P H E T V E L D O N D E R Z O E K 8 9

(6)
(7)

1. Inleiding jongeren in echtscheidingssituaties

1.1 Inleiding van het probleem

J a a r l i j k s m a k e n 3 6 d u i z e n d k i n d e r e n e n j o n g e r e n e e n e c h t s c h e i d i n g m e e v a n h u n o u d e r s ( S t e e n b r i n k & S p r a n g e r s , 2 0 0 6 ) . Uit o n d e r z o e k e n i s g e b l e k e n d a t e e n e c h t s c h e i d i n g e e n g r o t e i m p a c t h e e f t o p h e t l e v e n v a n e e n v o l w a s s e n e . B i n n e n o n z e s t a g e bij h e t A l g e m e e n M a a t s c h a p p e l i j k W e r k w a s e c h t s c h e i d i n g e e n v e e l v o o r k o m e n d p r o b l e e m . D e g e s p r e k k e n w a r e n g e r i c h t o p ( é é n v a n ) d e p a r t n e r s . EEr s p e e l d e n z i c h p r o b l e m e n a f o p v e r s c h i l l e n d e n i v e a u s : h u i s v e s t i n g , f i n a n c i ë n , z o e k t o c h t n a a r i d e n t i t e i t e n o p v o e d p r o b l e m e n bij d e k i n d e r e n .

V o o r a l d e o p v o e d p r o b l e m e n b a r e n o n s z o r g e n . A l s m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r z i e n wij d a t o u d e r s a l v e e l m o e i t e h e b b e n o m g o e d v o o r z i c h z e l f t e z o r g e n . H o e zit h e t d a n m e t d e z o r g n a a r h u n k i n d e r e n t o e ? E n a l s o u d e r s a l z o v e e l m o e i t e h e b b e n m e t d e v e r a n d e r i n g e n i n h u n l e v e n , h o e g a a t h e t d a n m e t h u n k i n d e r e n ?

S i n d s d e w e t o p d e j e u g d z o r g 2 0 0 5 ligt e r e e n g r o t e r e t a a k bij h e t A l g e m e e n M a a t s c h a p p e l i j k W e r k w a t b e t r e f t j e u g d h u l p v e r l e n i n g . J o n g e r e n k u n n e n hier n u o o k t e r e c h t .

E c h t e r , w i j z i e n m a a r w e i n i g j o n g e r e n d i e h u l p v r a g e n bij h e t v e r w e r k e n v a n d e v e l e v e r a n d e r i n g e n i n h u n l e v e n . D e j o n g e r e n d i e z i j n a a n g e m e l d w o r d e n m e e s t a l d o o r v e r w e z e n , b i j v o o r b e e l d d o o r s c h o o l o f d e h u i s a r t s . H e t v a l t bij d e z e j o n g e r e n o p d a t zij a l l e r l e i p r o b l e m e n h e b b e n o n t w i k k e l d w a a r zij i n v a s t l o p e n . Z o w e l t h u i s als o p s c h o o l e n m e t v r i e n d e n gaat: h e t niet g o e d . N a e n i g d o o r v r a g e n blijkt d a t d e o u d e r s i n e e n s c h e i d i n g z i t t e n o f a l g e s c h e i d e n z i j n .

W e h e b b e n s t e r k h e t v e r m o e d e n d a t e r v e e l m e e r j o n g e r e n z i j n d i e k a m p e n m e t p r o b l e m e n d o o r d e e c h t s c h e i d i n g v a n h u n o u d e r s , m a a r d i e o m d e e e n o f a n d e r e r e d e n n i e t i n b e e l d z i j n bij h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k .

1.1.1 Wie ervaart dit als probleem?

Minderjarigen

V o l g e n s o n d e r z o e k e r e n s o c i o l o o g E d S p r u i j t blijkt d a t k i n d e r e n v a n g e s c h e i d e n o u d e r s v e e l v a k e r p r o b l e m e n h e b b e n d a n k i n d e r e n uit g e z i n n e n w a a r v a n d e o u d e r s niet g e s c h e i d e n z i j n . Z e h e b b e n e e r d e r last v a n d e p r e s s i v i t e i t , p r e s t e r e n m i n d e r g o e d o p s c h o o l , r o k e n , d r i n k e n e n b l o w e n v a k e r . B o v e n d i e n blijkt d a t ' s c h e i d i n g s k i n d e r e n ' e e r d e r h e t v e r k e e r d e p a d o p g a a n . V o o r a l s n o g blijft d a t b e p e r k t t o t k l e i n e c r i m i n a l i t e i t : v a n b u s h o k j e s v e r n i e l e n t o t b r o m m e r s s t e l e n .

F u n e s t i s v o l g e n s S p r u i j t d e V e c h t s c h e i d i n g ' . N a d e w e t s w i j z i g i n g i n 1 9 9 8 , w a a r i n s t a a t d a t p a r t n e r s v o o r t a a n s a m e n v e r a n t w o o r d e l i j k z i j n v o o r h e t o u d e r l i j k g e z a g , m a k e n s c h e i d e n d e o u d e r s v e e l m e e r r u z i e , s i g n a l e e r t S p r u i j t . "Voorheen werd één van de ouders voogd. Die was verantwoordelijk voor de opvoeding. Maar volgens de nieuwe wet bemoeien beide ouders zich daar nu intensief mee en dat leidt tot meer conflicten. Voor kinderen zijn die ruzies fataal. Juist na een echtscheiding verlangen zij naar rust in de tent, z e g t S p r u i j t ( N e e f j e s , 2 0 0 7 ) .

Maatschappelijk werkers

M a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r s w e r k e n i n d i e n s t v a n d e o v e r h e i d . D e o v e r h e i d v i n d t h e t b e l a n g r i j k d a t h u l p v e r l e n e r s g e z i n n e n o n d e r s t e u n e n d i e z i c h z e l f niet g o e d k u n n e n r e d d e n i n d e s a m e n l e v i n g . N a e e n s c h e i d i n g v e r a n d e r t e r v e e l i n h e t l e v e n v a n d e o u d e r s m a a r o o k v a n d e k i n d e r e n . E r w o r d t v a n d e h u l p v e r l e n i n g v e r w a c h t d a t h e t d e z e p r o b l e m e n a a n p a k t .

E c h t e r b i n n e n h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k k o m e n w e i n i g a a n m e l d i n g e n b i n n e n v a n k i n d e r e n e n j o n g e r e n d i e k a m p e n m e t e c h t s c h e i d i n g s p r o b l e m a t i i e k ,

(8)

t e r w i j l uit o n d e r z o e k v a n h e t C B S ( S t e e n b r i n k & S p r a n g e r s , 2 0 0 6 ) blijkt d a t o n g e v e e r 4 5 % v a n d e 3 6 d u i z e n d m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n t u s s e n d e t w a a l f e n d e a c h t t i e n j a a r z i j n . D a t zijn g e m i d d e l d 1 6 . 2 0 0 j o n g e r e n p e r j a a r . A l l e m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r s z i j n v a n m e n i n g d a t h e t a a n t a l e c h t s c h e i d i n g s j o n g e r e n d a t h u l p v r a a g t m i n i m a a l i s .1 O m dit t e i l l u s t r e r e n h e b b e n w i j e e n e n q u ê t e v e r s p r e i d o n d e r o n z e o u d - c o l l e g a ' s v a n d e M a a t s c h a p p e l i j k e D i e n s t v e r l e n i n g V e l u w e e n h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k d e D s s e l k r i n g t e D o e t i n c h e m . V i j f m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r s h e b b e n d e e n q u ê t e i n g e v u l d . O p d e v r a a g o f e r j o n g e r e n v a n t w a a l f t o t a c h t t i e n j a a r bij h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k k o m e n v a n w e g e d e e c h t s c h e i d i n g v a n h u n o u d e r s , a n t w o o r d t v i e r v a n d e vijf r e s p o n d e n t e n m e t e e n

Aj a ' . E é n v a n h e n n o e m t e c h t s c h e i d i n g niet a l s r e d e n v a n a a n m e l d i n g , m a a r a l s e e n b e l a n g r i j k e o m g e v i n g s f a c t o r d i e h e t w e l z i j n v a n d e j o n g e r e n b e ï n v l o e d t . D e a n t w o o r d e n o p d e v r a a g h o e v e e l e c h t s c h e i d i n g s j o n g e r e n d e m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r s i n p e r i o d e v a n j a n u a r i 2 0 0 7 t o t j a n u a r i 2 0 0 8 i n h u n c a s e l o a d h a d d e n , l o p e n u i t e e n . H e t a a n t a l v a r i e e r t v a n é é n t o t vijf e c h t s c h e i d i n g s j o n g e r e n . G e m i d d e l d h e e f t e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e r p e r j a a r 3 , 4 j o n g e r e n i n z i j n c a s e l o a d d i e k a m p e n m e t e c h t s c h e i d i n g s p r o b l e m a t i e k .

Overheid

D e o v e r h e i d w i l m e e r a a n d a c h t v o o r h e t g e z i n . D e n k a a n h e t b e l e i d J e u g d e n G e z i n . O v e r h e t d o e l v a n d e o p v o e d i n g b e s t a a t i n N e d e r l a n d , z o w e l o n d e r o u d e r s e n k i n d e r e n a l s b i n n e n d e j e u g d s e c t o r g r o t e o v e r e e n s t e m m i n g . I n h e t p r o g r a m m a J e u g d e n G e z i n ( 2 0 0 7 - 2 0 1 1 ) s t a a t d a t e r e e n vijftal v o o r w a a r d e n z i j n v o o r d e g o e d e o n t w i k k e l i n g v a n k i n d e r e n . D i e v o r m e n h e t i n h o u d e l i j k e r i c h t s n o e r v o o r a l l e n d i e m e t k i n d e r e n t e m a k e n h e b b e n . D e v o o r w a a r d e n g e l d e n o n g e a c h t d e c u l t u r e l e a c h t e r g r o n d o f f / s i e k e t o e s t a n d v a n h e t k i n d . D e o v e r h e i d v i n d t d a t k i n d e r e n :

- Gezond moeten opgroeien. S t e e k w o o r d e n : l i c h a m e l i j k g e z o n d , g e e s t e l i j k g e z o n d , g e z o n d e l e e f s t i j l , c o n t i n u ï t e i t i n o p v o e d i n g e n v e r z o r g i n g .

Veilig moeten opgroeien. S t e e k w o o r d e n : g e b o r g e n h e i d , o n v o o r w a a r d e l i j k e l i e f d e , r e s p e c t , a a n d a c h t , g r e n z e n , s t r u c t u u r e n r e g e l m a a t , v e i l i g t h u i s e n b u i t e n s h u i s .

- Een steentje bij moeten dragen aan de maatschappij. S t e e k w o o r d e n : a c t i e v e b e t r o k k e n h e i d bij d e m a a t s c h a p p i j , m e e d e n k e n e n m e e d o e n , a c t i e v e b e t r o k k e n h e i d bij d e n a a s t e o m g e v i n g , p o s i t i e f g e d r a g , b u r g e r s c h a p .

- Talenten moeten ontwikkelen en plezier hebben. S t e e k w o o r d e n : o n d e r w i j s g e n i e t e n e n o p l e i d i n g k r i j g e n , m o g e l i j k h e i d v o o r h o b b y ' s , s p o r t , c u l t u u r e n o n t s p a n n i n g , v r i j h e i d o m t e s p e l e n .

- Goed voorbereid moeten zijn op de toekomst. S t e e k w o o r d e n : d i p l o m a h a l e n , w e r k v i n d e n , i n e i g e n l e v e n s o n d e r h o u d k u n n e n v o o r z i e n , s t i m u l e r e n d e l e e f o m g e v i n g .

E e n k i n d m o e t d u s g e e s t e l i j k g e z o n d z i j n , m o e t g e b o r g e n h e i d v o e l e n , m o e t o n v o o r w a a r d e l i j k e l i e f d e e n a a n d a c h t k r i j g e n , m o e t g r e n z e n e r v a r e n e n h e e f t e e n g r o t e b e h o e f t e a a n s t r u c t u u r e n r e g e l m a a t . A l l e m a a l m o o i e v o o r w a a r d e n d i e , i n h e t g e v a l v a n e c h t s c h e i d i n g , niet m e e r z o w a a r s c h i j n l i j k z i j n . W a n t v o e l t e e n k i n d , v a n w i e h e t l e v e n o p z i j n k o p s t a a t , g e b o r g e n h e i d e n o n v o o r w a a r d e l i j k e l i e f d e v a n z i j n o u d e r s a l s d i e d o o r h u n e i g e n e m o t i e s o p d a t m o m e n t h e e l o n s t a b i e l z i j n g e w o r d e n ?

E c o n o m i s c h g e z i e n i s h e t o o k b e l a n g r i j k o m v o o r d e z e k i n d e r e n t e z o r g e n . W a n n e e r e r niet o f w e i n i g n a a r d e k i n d e r e n v a n g e s c h e i d e n o u d e r s w o r d t o m g e k e k e n , l o p e n zij e e n g r o o t risico o m p r o b l e m e n t e o n t w i k k e l e n , d i e d e s t a a t v e e l g e l d k a n k o s t e n . H e t i s z o r g e l i j k d a t h e t a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n t o e n e e m t e n d a t d a a r m e e o o k h e t a a n t a l k i n d e r e n t o e n e e m t d a t e e n e c h t s c h e i d i n g m e e m a a k t .

1 Zie bijlage 1: Enquête over jongeren en de echtscheiding van hun ouders.

(9)

1.2 Vraagstelling

Wat zijn de behoeften van jongeren (tussen de twaalf - achttien jaar) van gescheiden ouders als het gaat om hulpverlening vanuit het Algemeen maatschappelijk werk?

Deelvragen

- W a t is e c h t s c h e i d i n g ?

- W a t z i j n d e g e v o l g e n v a n e c h t s c h e i d i n g v o o r j o n g e r e n t u s s e n d e t w a a l f e n a c h t t i e n j a a r ?

- W a a r o m p a s t d e d o e l g r o e p e c h t s c h e i d i n g s k i n d e r e n bij h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k ?

- W a t b i e d t h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k ? - W a t z i j n b e s t a a n d e h u l p v e r l e n i n g s m o g e l i j k h e d e n ?

- W a t i s d e b e e l d v o r m i n g v a n j o n g e r e n o v e r h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k e n h o e b e ï n v l o e d t dit d e g a n g n a a r h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k ?

1.3 Doelstelling

H e t d o e l v a n h e t o n d e r z o e k i s o m i n z i c h t t e k r i j g e n i n d e b e h o e f t e n v a n e c h t s c h e i d i n g s j o n g e r e n a l s h e t g a a t o m h u l p v e r l e n i n g v a n u i t h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k .

A a n d e h a n d v a n d e u i t k o m s t e n v a n h e t o n d e r z o e k w o r d e n e r a a n b e v e l i n g e n g e d a a n a a n i n s t e l l i n g e n v o o r h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k . D e a a n b e v e l i n g e n zijn e r o p g e r i c h t o m d e g a n g v a n e c h t s c h e i d l i n g s j o n g e r e n n a a r h e t A l g e m e e n m a a t s c h a p p e l i j k w e r k t e b e v o r d e r e n . D a a r n a a s t w o r d e n e r a a n b e v e l i n g e n g e d a a n o m d e h u l p v e r l e n i n g z o g o e d m o g e l i j k t e l a t e n a a n s l u i t e n bij d e b e h o e f t e n v a n d e z e j o n g e r e n . D e a a n b e v e l i n g e n k u n n e n e e n b i j d r a g e l e v e r e n a a n b i j v o o r b e e l d h e t o n t w i k k e l e n v a n e e n n i e u w e m e t h o d i e k d i e g e r i c h t i s o p h u l p v e r l e n i n g a a n j o n g e r e n v a n g e s c h e i d e n o u d e r s .

H e t o v e r s t i j g e n d e d o e l i s o m d e z e p r o b l e m a t i e k v r o e g t i j d i g t e s i g n a l e r e n e n a a n t e p a k k e n z o d a t p r o b l e m e n i n d e s a m e n l e v i n g v o o r k o m e n k u n n e n w o r d e n . D a t k a n a l l e e n b e r e i k t w o r d e n a l s e c h t s c h e i d i n g s j o n g e r e n h u l p v e r l e n i n g k r i j g e n bij h e t v e r w e r k e n v a n h u n p r o b l e m e n .

(10)

De behoeften van echtscheidingsjongeren

(11)

2. Wat is echtscheiding?

2.1 Inleiding

G e m i d d e l d z i j n e r d u s 1 6 . 2 0 0 j o n g e r e n p e r j a a r d i e e e n e c h t s c h e i d i n g m e e m a k e n . H e t t o t a l e a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n ligt n o g h o g e r v a n w e g e het a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n w a a r g e e n k i n d e r e n bij b e t r o k k e n z i j n .

O m bij d e b r o n v a n h e t p r o b l e e m t e b e g i n n e n w o r d t e r i n d e k o m e n d e p a r a g r a f e n b e k e k e n w a t d e r e d e n e n z i j n d i e d e t o e n a m e v a n h e t a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n k u n n e n v e r k l a r e n . D o o r m i d d e l v a n cijfers w o r d t e r e e n blik g e w o r p e n o p d e o m v a n g v a n h e t p r o b l e e m i n N e d e r l a n d . O o k w o r d t e r a a n d a c h t b e s t e e d a a n d e j u r i d i s c h e k a n t e n v a n e e n e c h t s c h e i d i n g , o m d a t d e z e v a n g r o t e i n v l o e d zijn o p h e t l e v e n n a d e e c h t s c h e i d i n g . N i e t a l l e e n d e p o s i t i e v a n d e o u d e r s , m a a r o o k d e j u r i d i s c h e p o s i t i e v a n h e t k i n d k o m e n h i e r i n a a n b o d . A l s l a a t s t e w o r d e n e r , o p h e t g e b i e d v a n w e t g e v i n g r o n d o m e c h t s c h e i d i n g , e n k e l e n i e u w e o n t w i k k e l i n g e n b e s p r o k e n . D e z e o n t w i k k e l i n g e n g e v e n e e n i n d i c a t i e v a n h o e h e t p r o b l e e m i n d e n a b i j e t o e k o m s t a a n g e p a k t z a l w o r d e n .

2.2 Het begrip echtscheiding

Bij een e c h t s c h e i d i n g w o r d t h e t h u w e l i j k b e ë i n d i g d . A l l e j u r i d i s c h e b a n d e n d i e p a r t n e r s m e t e l k a a r h e b b e n , w o r d e n v e r b r o k e n . E r k a n o p n i e u w m e t i e m a n d w o r d e n g e t r o u w d o f m e n k a n o p n i e u w e e n g e r e g i s t r e e r d p a r t n e r s c h a p a a n g a a n . V o o r e e n e c h t s c h e i d i n g h e e f t m e n e e n r e c h t e r e n e e n a d v o c a a t n o d i g .

I n N e d e r l a n d k a n e r a l l e e n e e n e c h t s c h e i d i n g a a n g e v r a a g d w o r d e n a l s h e t h u w e l i j k d u u r z a a m i s o n t w r i c h t . Dit i s d e e n i g e r e d e n d i e d e N e d e r l a n d s e w e t g e e f t v o o r e c h t s c h e i d i n g . E r iis s p r a k e v a n d u u r z a m e o n t w r i c h t i n g , a l s d e v e r h o u d i n g b i n n e n h e t h u w e l i j k z o m o e i l i j k i s g e w o r d e n , d a t h e t niet m o g e l i j k i s o m n o g l a n g e r bij e l k a a r t e b l i j v e n ( B u n t h o f , 2 0 0 6 : a ) .

2.3 Veranderende huwelijksidealen

I n d e j a r e n vijftig b e r e i k t e d e n a d r u k o p d e a f f e c t i e v e w a a r d e v a n d e r e l a t i e s t u s s e n g e z i n s l e d e n e e n h o o g t e p u n t . V r i j e p a r t n e r k e u z e o p b a s i s v a n r o m a n t i s c h e l i e f d e , v r i e n d s c h a p i n h e t h u w e l i j k , t r o u w o p s e k s u e e l g e b i e d e n e e n h e c h t , b e s c h e r m d e n i n t i e m g e z i n s l e v e n w a r e n h u w e l i j k i d e a l e n d i e a l o m l e e f d e n . S e k s u e l e r e l a t i e s v o o r e n b u i t e n h e t h u w e l i j k w e r d e n d o o r g a a n s a f g e w e z e n e n a l l e e n b i n n e n h e t h u w e l i j k w e r d h e t k r i j g e n v a n k i n d e r e n g e a c c e p t e e r d .

A a n h e t e i n d v a n d e j a r e n z e s t i g v e r a n d e r d e d e w a a r d e r i n g v o o r h u w e l i j k e n g e z i n e n n a m e n a n d e r e s a m e n l e v i n g s v o r m e n d a n h e t s t a n d a a r d geszin v a n v a d e r , m o e d e r e n k i n d e r e n s n e l i n a a n t a l t o e .

D a a r n a a s t n o e m t d e G r a a f ( 2 0 0 0 ) n o g e e n a a n t a l a n d e r e r e d e n e n v o o r d e t o e n a m e v a n e c h t s c h e i d i n g i n o n z e s a m e n l e v i n g :

O n t k e r k e l i j k i n g h e e f t e e n rol g e s p e e l d . O p v a t t i n g e n o v e r e c h t e l i j k g e l u k e n d u u r z a a m h e i d zijn g e w i j z i g d . W a s i n 1 9 6 5 n o g o n g e v e e r 5 0 % v a n d e b e v o l k i n g v a n m e n i n g d a t e c h t s c h e i d i n g b e s l i s t o n t o e l a a t b a a r w a s , t i e n j a a r l a t e r w a s d a t n o g m a a r 1 0 % ( S C P , 1 9 9 8 ) .

- V o o r d e T w e e d e W e r e l d o o r l o g m o e s t e n e r n o g d u i d e l i j k e r e d e n e n z i j n v o o r e c h t s c h e i d i n g z o a l s v e r w a a r l o z i n g , g e w e l d , m o e d w i l l i g e v e r l a t i n g o f o v e r s p e l , v o o r d a t m e n a a n e e n e c h t s c h e i d i n g k o n d e n k e n . M a a r v a n a f 1 9 6 0 w o r d e n ' l a n g s e l k a a r h e e n l e v e n ' e n " b o t s e n d e k a r a k t e r s ' l a n g z a m e r h a n d a a n v a a r d b a r e r e d e n e n .

(12)

D e z e v e r a n d e r e n d e o p v a t t i n g e n h e b b e n i n 1 9 7 1 g e l e i d t o t v e r a n d e r i n g i n het e c h t s c h e i d i n g s r e c h t . ' D u u r z a m e o n t w r i c h t i n g v a n h e t h u w e l i j k ' w e r d t o e n a l s e c h t s c h e i d i n g s g r o n d e r k e n d .

- E m a n c i p a t i e h e e f t i n v l o e d o p e c h t s c h e i d i n g . V e e l v r o u w e n z i j n , o m d a t o o k zij b e t a a l d e a r b e i d v e r r i c h t e n , n i e t m e e r i n m a t e r i e e l o p z i c h t a f h a n k e l i j k v a n h u n m a n . U i t o n d e r z o e k blijkt d a t i n v e r h o u d i n g m e e r v r o u w e n m e t e e n h o o g o p l e i d i n g s n i v e a u h u n r e l a t i e v e r b r e k e n d a n l a g e r o p g e l e i d e v r o u w e n .

E e n v e r s c h i l l e n d e a c h t e r g r o n d v a n d e p a r t n e r s k a n m o g e l i j k h e t w e l s l a g e n v a n d e r e l a t i e i n d e w e g s t a a n . D a t i s i n h e t b i j z o n d e r h e t g e v a l w a n n e e r d e v r o u w h o g e r i s o p g e l e i d d a n d e m a n . A l s d e m a n h o g e r o p g e l e i d i s d a n d e v r o u w d a n z a l dit o v e r h e t a l g e m e e n s a m e n g a a n m e t e e n t r a d i t i o n e l e r o l v e r d e l i n g . H e t h u w e l i j k z a l d a a r d o o r m o g e l i j k l a n g e r s t a n d h o u d e n . G e l i j k h e i d i n o p l e i d i n g s n i v e a u s t e l t d e p a r t n e r s i n s t a a t e e n g e z a m e n l i j k e leefstijl t e o n t w i k k e l e n w a t v a a k d e r e l a t i e t e n g o e d e k o m t .

- D a a r n a a s t b i e d t d e v e r z o r g i n g s s t a a t w a a r b o r g e n . I n n o o d g e v a l l e n k a n e r e e n f i n a n c i e e l b e r o e p o p d e o v e r h e i d w o r d e n g e d a a n .

2.4 Cijfers

H e t C B S ( 2 0 0 7 : a ) h e e f t o n d e r z o e k g e d a a n n a a r h e t a a n t a l h u w e l i j k s o n t b i n d i n g e n v a n 1 9 5 0 t o t n u . I n 1 9 5 0 w a s h e t a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n 6 . 4 6 2 . I n 1 9 8 0 w a r e n e r a l 2 5 . 7 3 5 e c h t s c h e i d i n g e n . I n 2 0 0 6 w a s h e t a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n 3 1 . 7 3 4 . H e t a a n t a l s c h e i d i n g e n i s v a n a f 1 9 5 0 d r a s t i s c h t o e g e n o m e n ( z i e f i g u u r 1 ) .

Perioden

Huwelijksontbindingen door echtscheiding

Perioden Echtscheidingen (absoluut)

Echtscheidingen Per 1.000

inwoners

Echtscheidingen per 1.000 echtparen

Gem. huwelijksduur bij echtscheiding

(jaar)

Totaal echtscheidings-

percentage

1950 6.462 0,64 3,0 11,2 -

1960 5.672 0,49 2,2 11,1 -

1970 10.317 0,79 3,3 11,8 -

1980 25.735 1,82 7,5 11,9 24,0

1990 28.419 1,90 8,1 12,7 28,1

2000 34.650 2,18 9,8 12,9 33,9

2005 31.905 1,95 9,1 13,8 33,4

2006 31.734 1,94 9,1 14,0 33,8

Figuur 1: Huwelijksontbindingen door echtscheiding.

Bij 2 0 d u i z e n d v a n d e i n 2 0 0 5 u i t g e s p r o k e n e c h t s c h e i d i n g e n w a r e n m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n b e t r o k k e n ( S t e e n b r i n k & S p r a n g e r s , 2 0 0 6 ) . D i t i s r u i m 6 1 % v a n a l l e s c h e i d i n g e n . H e t g i n g o m b i j n a 3 6 d u i z e n d m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n ( z i e f i g u u r 2 ) . I n 1 9 9 5 w a s d i t n o g d e h e l f t .

Bron: CBS

Figuur 2: Bij echtscheiding betrokken minderjarige kinderen naar leeftijd, 2005.

(13)

I n 2 0 0 5 b e d r o e g h e t a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n w a a r b i j é é n k i n d b e t r o k k e n w a s 7,6 d u i z e n d , 2 4 % v a n h e t t o t a l e a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n . H e t a a n t a l s c h e i d i n g e n v a n e c h t p a r e n m e t t w e e k i n d e r e n w a s 9 , 5 d u i z e n d , 3 0 % v a n h e t t o t a l e a a n t a l e c h t s c h e i d i n g e n . D a t i s g r o t e r d a n h e t a a n t a l s c h e i d i n g e n v a n p a r e n m e t é é n k i n d . R u i m 2 , 9 d u i z e n d p a r e n , o n g e v e e r 8 % , h a d d e n d r i e o f m e e r k i n d e r e n (zie f i g u u r 3 ) .

C e e n Een T A e „ Drie Vier o f m e e r B r o n : C B S

Figuur 3: Echtscheidingen naar aantal minderjarige kinderen, 2005.

2.5 Ouderschap, gezag en omgang

2.5.1 Juridisch ouderschap

I n d e N e d e r l a n d s e s a m e n l e v i n g b e s t a a n v e r s c h i l l e n d e v o r m e n v a n o u d e r s c h a p . Z o z i j n e r b i j v o o r b e e l d j u r i d i s c h e o u d e r s , p l e e g o u d e r s , b i o l o g i s c h e o u d e r s ( v e r w e k k e r s ) e n z o v o o r t . A l l e e n j u r i d i s c h e o u d e r s h e b b e n e e n f a m i l i e r e c h t e l i j k e b e t r e k k i n g . Dit h o u d t i n d a t e r e e n j u r i d i s c h e relatie i s t u s s e n e e n o u d e r e n e e n k i n d , z o d a t r e c h t e n e n p l i c h t e n o n t s t a a n . E e n k i n d k a n n o o i t m e e r d a n t w e e j u r i d i s c h e o u d e r s h e b b e n . E r z i j n v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n w a a r o p e e n v a d e r o f e e n m o e d e r j u r i d i s c h o u d e r k a n w o r d e n .

2.5.2 Gezag

G e z a g o v e r d e k i n d e r e n i s d e p l i c h t e n h e t r e c h t v a n d e o u d e r s o m d e k i n d e r e n t e v e r z o r g e n e n o p t e v o e d e n (art. 1 : 2 4 7 B W ) . O n d e r v e r z o r g i n g e n o p v o e d i n g w o r d e n m e d e v e r s t a a n d e z o r g e n d e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v o o r h e t g e e s t e l i j k e e n l i c h a m e l i j k e w e l z i j n v a n h e t k i n d e n h e t b e v o r d e r e n v a n d e o n t w i k k e l i n g v a n z i j n p e r s o o n l i j k h e i d . I n N e d e r l a n d i s i e d e r k i n d m i n d e r j a r i g t o t d a t h e t a c h t t i e n j a a r i s e n i e d e r e m i n d e r j a r i g e m o e t o n d e r g e z a g s t a a n .

O p 1 j a n u a r i 1 9 9 8 h e e f t e r i n N e d e r l a n d e e n b e l a n g r i j k e w i j z i g i n g i n d e w e t p l a a t s g e v o n d e n . I n d e w e t i s o p g e n o m e n d a t o u d e r s n a e e n e c h t s c h e i d i n g s a m e n h e t g e z a g o v e r h u n k i n d e r e n b l i j v e n u i t o e f e n e n . B e i d e o u d e r s b l i j v e n d u s v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d e n z e g g e n s c h a p b e h o u d e n n a d e e c h t s c h e i d i n g ( v a n d e r G u n

& d e J o n g , 2 0 0 6 ) .

2.5.3 Woonsituatie

V e r r e w e g d e m e e s t e k i n d e r e n h e b b e n n a d e s c h e i d i n g h u n v a s t e w o o n p l e k bij é é n v a n d e o u d e r s . C i r c a 8 5 % v a n d e k i n d e r e n blijft bij h u n m o e d e r w o n e n . D a a r v a n heeft: o n g e v e e r 2 5 % g e e n c o n t a c t m e e r m e t d e n i e t - v e r z o r g e n d e o u d e r . O n g e v e e r 1 0 % v a n d e k i n d e r e n w o o n t bij h u n v a d e r .

(14)

D e f r e q u e n t i e v a n h e t c o n t a c t t u s s e n d e k i n d e r e n e n d e n i e t - v e r z o r g e n d e o u d e r h a n g t o v e r h e t a l g e m e e n niet s a m e n m e t h e t w e l b e v i n d e n v a n d e k i n d e r e n , m a a r v a n d e c o n f l i c t e n t u s s e n d e o u d e r s .

V o o r h e t w e l b e v i n d e n v a n d e k i n d e r e n m a a k t h e t d a n o o k g e e n v e r s c h i l o f z e bij m o e d e r o f v a d e r w o n e n ( v a n d e r G u n & d e J o n g , 2 0 0 6 ) . Hierbij m o e t w e l i n a c h t w o r d e n g e n o m e n d a t e e n v e r g e l i j k i n g t u s s e n b e i d e s i t u a t i e s lastig i s , d o o r d a t o o k v e e l a n d e r e f a c t o r e n m e e s p e l e n . Z o z i j n m o e d e r g e z i n n e n m e e s t a l a r m e r , w o n e n o u d e r e k i n d e r e n e n p r o b l e e m k i n d e r e n v a a k i n v a d e r g e z i n n e n e n o n d e r h o u d e n n i e t - v e r z o r g e n d e m o e d e r s m e e r c o n t a c t m e t d e k i n d e r e n ( d o o r m i d d e l v a n s c h r i j v e n , e - m a i l e n e n b e l l e n ) d a n n i e t - v e r z o r g e n d e v a d e r s .

2.5.4 Omgang

O m g a n g s r e c h t i s h e t r e c h t o p c o n t a c t t u s s e n d e o u d e r s e n h e t k i n d . Dit b e t e k e n t niet d a t d a a r m e e d e o m g a n g o o k g e r e g e l d i s . V a a k h e b b e n d e k i n d e r e n h u n d a g e l i j k s e v e r b l i j f p l a a t s bij é é n v a n d e b e i d e o u d e r s . O u d e r s z u l l e n o n d e r l i n g a f s p r a k e n m o e t e n m a k e n o v e r d e c o n t a c t e n t u s s e n d e k i n d e r e n e n d e n i e t - v e r z o r g e n d e o u d e r ( B u n t h o f , 2 0 0 6 : a ) .

A l l e e n d e r e c h t e r k a n e e n o m g a n g s r e g e l i n g o n t z e g g e n . H e t b e l a n g v a n h e t k i n d g a a t v o o r d e r e c h t e r v o o r o p . I n d e w e t s t a a n v i e r g r o n d e n w a a r o p d e o m g a n g m e t k i n d e r e n m o e t w o r d e n a f g e w e z e n . D e j e u g d i g e w o r d t d a n b e s c h e r m d t e g e n o m g a n g m e t d e b e t r o k k e n o u d e r . D e r e c h t e r o n t z e g t h e t r e c h t o p o m g a n g i n d i e n ( é é n v a n ) d e v o l g e n d e s i t u a t i e s s p e l e n (artikel 1 : 3 7 7 a lid 3 B W ) :

- D e o m g a n g l e v e r t e r n s t i g n a d e e l o p v o o r d e l i c h a m e l i j k e e n g e e s t e l i j k e o n t w i k k e l i n g v a n d e j e u g d i g e . E r i s b i j v o o r b e e l d s p r a k e v a n g e e s t e l i j k e m i s h a n d e l i n g o f e e n v e r m o e d e n v a n i n c e s t ;

- D e o u d e r s i s k e n n e l i j k o n g e s c h i k t o f k e n n e l i j k niet i n s t a a t t o t o m g a n g . E r i s b i j v o o r b e e l d s p r a k e v a n e r n s t i g e a l c o h o l - o f d r u g s v e r s l a v i n g ;

H e t k i n d v a n t w a a l f j a a r o f o u d e r h e e f t e r n s t i g e b e z w a r e n t e g e n d e o m g a n g m e t z i j n o u d e r s ;

D e o m g a n g i s a a n d e a n d e r e k a n t i n strijd m e t z w a a r w e g e n d e b e l a n g e n v a n h e t k i n d .

2.5.5 Omgangsregelingen

W a n n e e r h e t k i n d bij é é n v a n d e o u d e r s w o o n t , i s e r i n p r i n c i p e s p r a k e v a n e e n o m g a n g s r e g e l i n g m e t d e n i e t - v e r z o r g e n d e o u d e r . Bij h e t v a s t s t e l l e n v a n d e o m g a n g s r e g e l i n g m o e t m e t t w e e e s s e n t i ë l e p u n t e n r e k e n i n g w o r d e n g e h o u d e n : - D e c o n t i n u ï t e i t v a n d e r e l a t i e v a n h e t k i n d m e t b e i d e o u d e r s m o e t w o r d e n

g e w a a r b o r g d ;

- D e o r n g a n g s - o f b e z o e k r e g e l i n g m o e t v a n d i e n a a r d z i j n , d a t d e k i n d e r e n niet w o r d e n blootgesteld! a a n e c h t e l i j k e c o n f l i c t e n .

M e t d e z e t w e e principcss v o o r o g e n k u n j e d i v e r s e s o o r t e n r e g e l i n g e n t r e f f e n , e l k m e t z i j n s t e r k e e n z w a k k e p u n t e n ( v a n d e r G u n & d e J o n g , 2 0 0 6 ) .

Co-ouderschap

O n g e v e e r 3 % v a n d e e c h t s c h e i d i n g s k i n d e r e n h e e f t e e n c o - o u d e r s c h a p ( v a n d e r G u n

& d e J o n g , 2 0 0 6 ) . E r z i j n v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n r e g e l i n g e n o m t r e n t d e c o - o u d e r s c h a p . O n d e r z o e k h e e f t u i t g e w e z e n d a t d e v e r z o r g e n d e o u d e r m e e r t e v r e d e n i s m e t d e w o o n r e g e l i n g d a n d e a n d e r e o u d e r , bij w i e d e k i n d e r e n a l l e e n m a a r o p b e z o e k g a a n . E r z i j n d r i e s o o r t e n c o - o u d e r s c h a p :

O n g e v e e r e e n k w a r t v a n d e g e s c h e i d e n o u d e r s h e e f t e e n w e d e r z i j d s s t e u n e n d e e n n i e t - c o n f r o n t e r e n d e c o - o u d e r s c h a p s r e l a t i e . D e z e o u d e r s z i j n i n s t a a t o m s a m e n t e w e r k e n i n h e t b e l a n g v a n h e t k i n d e n z e s l a g e n e r i n h u n o n d e r l i n g e p r o b l e m e n t e s c h e i d e n v a n h u n f u n c t i e a l s o u d e r .

(15)

- D e m e e r d e r h e i d v a n d e p a r e n d i e g e z a m e n l i j k o p v o e d e n d o e n dit los v a n e l k a a r m a a r z i j n niet g e n e i g d t o t r u z i e s . D e z e o u d e r s p r a t e n z e l d e n m e t h u n v r o e g e r e e c h t g e n o o t e n d o e n g e e n p o g i n g o m d e a c t i v i t e i t e n e n r e g e l s i n d e t w e e h u i s g e z i n n e n t e c o ö r d i n e r e n . Z e r e g e l e n h e t b e z o e k s o e p e l e n d e k i n d e r e n z i e n h u n o u d e r s niet: k i b b e l e n o f e l k a a r o n d e r m i j n e n .

- Bij d e d e r d e c a t e g o r i e g e s c h e i d e n p a r e n d i e g e z a m e n l i j k o p v o e d e n , h e e f t o n g e v e e r e e n k w a r t a l d o o r e r n s t i g e r u z i e , w a t v o o r o u d e r s e n k i n d e r e n het l e v e n v e r g a l t . E e n c o - o u d e r s c h a p r e g e l i n g l e v e r t a a n z i e n l i j k e p r o b l e m e n o p v o o r k i n d e r e n . D e z e o u d e r s w e r k e n niet g o e d s a m e n o f c o m m u n i c e r e n n i e t g o e d e n h u n g e r u z i e i s v o e l b a a r i n d e o p v o e d i n g . H u n k i n d e r e n h e b b e n d a a r v r e s e l i j k o n d e r t e l i j d e n . O n g e v e e r 1 5 % i s i n d o o r l o p e n d e p r o c e s s e n v e r w i k k e l d e n zij h e b b e n d e s l e c h t s t a a n g e p a s t e k i n d e r e n uit g e b r o k e n g e z i n n e n ( T e y b e r , 2 0 0 6 ) .

V a n d e g e z i n n e n m e t c o - o u d e r s c h a p h o u d t 3 0 % s t a n d t o t d e k i n d e r e n uit h u i s g a a n e n 7 0 % w o r d t v r o e g t i j d i g b e ë i n d i g d ( v a n d e r G u n & d e J o n g , 2 0 0 6 ) .

2.6 Rechtspositie van kinderen

D e k e u z e o m t e g a a n s c h e i d e n i s e e n b e s l i s s i n g v a n o u d e r s w a a r k i n d e r e n i n p r i n c i p e g e e n i n v l o e d o p h e b b e n . D e e c h t s c h e i d i n g h e e f t e c h t e r w e l e e n g r o t e i n v l o e d o p k i n d e r e n e n i s d u s niet a l l e e n e e n z a a k v a n o u d e r s .

Rechtspositie van het kind

D e w e t s c h r i j f t s i n d s d e w e t s w i j z i g i n g i n 1 9 9 8 (art. 1 : 2 5 1 lid 2 B W ) v o o r d a t k i n d e r e n b o v e n d e t w a a l f j a a r d o o r d e r e c h t e r g e h o o r d d i e n e n t e w o r d e n . Dit g e b e u r t i n d i e n d e r e c h t e r e e n b e s l i s s i n g n e e m t o v e r z a k e n d i e d e m i n d e r j a r i g e b e t r e f f e n z o a l s o m g a n g e n g e z a g . Dit b e t e k e n t d a t d e r e c h t e r d e z e k i n d e r e n o p r o e p t v o o r d a t hij t o t e e n b e s l i s s i n g k o m t , dit g e b e u r t v a a k d o o r m i d d e l v a n e e n brief. H i e r i n s t a a t i n f o r m a t i e o v e r h u n r e c h t e n e n o v e r g e z a g e n o m g a n g s r e g e l i n g e n . D e k i n d e r e n k u n n e n v e r v o l g e n s k i e z e n uit d r i e m o g e l i j k h e d e n :

1 . P r a t e n m e t d e r e c h t e r ;

2 . N i e t p r a t e n e n i n p l a a t s d a a r v a n h u n m e n i n g k e n b a a r m a k e n d o o r m i d d e l v a n e e n b r i e f ;

3 . A f z i e n v a n b e i d e m o g e l i j k h e d e n .

K i n d e r e n j o n g e r d a n t w a a l f j a a r m o g e n o o k g e h o o r d w o r d e n , m a a r d e r e c h t e r i s niet v e r p l i c h t h e n t e h o r e n . D e z e j o n g e k i n d e r e n w o r d e n d a n o o k v a a k niet b e t r o k k e n bij b e s l i s s i n g e n o m t r e n t o m g a n g e n g e z a g ( v a n d e r G u n & d e J o n g , 2 0 0 6 ) .

Positie van het kind in de praktijk

S i n d s 1 9 9 8 w o r d t s l e c h t s e e n relatief k l e i n e g r o e p e c h t s c h e i d i n g s k i n d e r e n b o v e n d e t w a a l f j a a r d o o r d e r e c h t e r o p g e r o e p e n . E r b e s t a a t w e l e e n m o g e l i j k h e i d v o o r k i n d e r e n o m z i c h t o t d e r e c h t e r t e w e n d e n , d o o r g e b r u i k t e m a k e n v a n d e

" i n f o r m e l e r e c h t s i n g a n g ' . Dit h o u d t i n d a t k i n d e r e n z e l f e e n b r i e f n a a r d e r e c h t e r k u n n e n s t u r e n m e t h e t v e r z o e k e e n b e s l i s s i n g t e n e m e n o v e r b i j v o o r b e e l d g e z a g o f o m g a n g .

D e z e m o g e l i j k h e i d b e s t a a t v o o r k i n d e r e n v a n a f t w a a l f j a a r , m a a r o o k v o o r k i n d e r e n o n d e r d e t w a a l f j a a r d i e d e r e c h t e r i n s t a a t a c h t t o t e e n r e d e l i j k e w a a r d e r i n g v a n h u n b e l a n g e n . V a n d e z e m o g e l i j k h e i d w o r d t e c h t e r w e i n i g g e b r u i k g e m a a k t , o m d a t v e e l k i n d e r e n h e t initiatief niet n e m e n o m z i c h t o t d e r e c h t e r t e w e n d e n e n v e e l m i n d e r j a r i g e n z u l l e n w a a r s c h i j n l i j k niet e e n s o p d e h o o g t e z i j n v a n d e z e m o g e l i j k h e i d .

N o g e e n reiden w a a r o m k i n d e r e n m i n d e r w o r d e n g e h o o r d i s dat: e r m o m e n t e e l s t e e d s m e e r e c h t s c h e i d i n g e n p l a a t s v i n d e n z o n d e r d a t e e n r e c h t e r b e s l i s s i n g e n n e e m t o v e r g e z a g o f o m g a n g e n e r w o r d t i n s t e e d s b r e d e r e k r i n g g e b r u i k g e m a a k t v a n b e m i d d e l i n g bij v a s t s t e l l i n g v a n r e g e l i n g e n . B e m i d d e l a a r s z i j n niet v e r p l i c h t o m d e z e k i n d e r e n t e h o r e n e n bij s o m m i g e b e m i d d e l a a r s i s h e t z e l f s h u n b e l e i d o m k i n d e r e n n i e t bij d e b e m i d d e l i n g t e b e t r e k k e n ( v a n d e r G u n & d e J o n g , 2 0 0 6 ) .

(16)

De rol van ouders in het versterken van positie kind

I n d e p r a k t i j k blijkt v o l d o e n d e a a n d a c h t v o o r h e t k i n d m o e i l i j k r e a l i s e e r b a a r . O v e r h e t a l g e m e e n b e s l i s s e n o u d e r s v o o r h e t k i n d e n zij b e p a l e n w a t i n h e t b e l a n g v a n h e t k i n d i s . Z o n d e r d a t s p r a k e i s v a n o p z e t , v e r g e t e n o u d e r s d o o r h u n e i g e n e l l e n d e v a a k d e b o o d s c h a p g e z a m e n l i j k o p e e n g o e d e m a n i e r o v e r t e b r e n g e n e n n a a r d e w e n s e n v a n d e k i n d e r e n t e i n f o r m e r e n .

O m h e t k i n d e e n v o l w a a r d i g e p o s i t i e t e g e v e n i n h e t s c h e i d i n g s p r o c e s i s h e t b e l a n g r i j k d a t d e o u d e r s i n d e e e r s t e p l a a t s h u n k i n d e r e n i n e e n v r o e g s t a d i u m b e t r e k k e n bij b e s p r e k i n g e n o v e r d e e c h t s c h e i d i n g . A l s o u d e r s o p e n l i j k v e r t e l l e n o v e r h u n b e s l i s s i n g e n , h u n p l a n n e n e n o v e r d e g e v o l g e n d i e d e z e z u l l e n h e b b e n , k u n n e n k i n d e r e n z i c h v o o r b e r e i d e n o p w a t h e n t e w a c h t e n s t a a t . Z e h e b b e n tijd e n r u i m t e n o d i g o m h e t n i e u w s t e k u n n e n h o r e n , b e g r i j p e n , e r e e n m e n i n g o v e r t e v o r m e n e n e r o p t e r e a g e r e n . O p d e t w e e d e p l a a t s k u n n e n o u d e r s d e p o s i t i e v a n h e t k i n d v e r s t e r k e n d o o r r u i m t e t e c r e ë r e n o m n a a r d e b e l e v i n g e n v i s i e v a n d e k i n d e r e n t e l u i s t e r e n . A l s a c t i e v e d e e l n e m e r s i n h e t g e z i n h e b b e n zij e v e n a l s v o l w a s s e n e n h e t r e c h t o m b e t r o k k e n t e w o r d e n bij b e s l u i t v o r m i n g e n . K i n d e r e n h e b b e n e e n m e n i n g e n o u d e r s m o e t e n d e z e s e r i e u s n e m e n o m v e r v o l g e n s m e t d e n o d i g e f l e x i b i l i t e i t v e r a n d e r i n g e n i n d e r e g e l i n g e n a a n t e b r e n g e n .

O o k e e n s c h e i d i n g s b e m i d d e l a a r h e e f t v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d t e n a a n z i e n v a n d e p o s i t i e v a n d e k i n d e r e n . H e t blijkt e c h t e r uit o n d e r z o e k d a t o u d e r s e n b e m i d d e l a a r s v a a k v i n d e n d a t k i n d e r e n niet bij d e b e m i d d e l i n g b e t r o k k e n m o e t e n w o r d e n ( v a n d e r G u n & d e J o n g , 2 0 0 6 ) .

2.7 Huidige ontwikkelingen echtscheidingsrecht

E r z i j n e e n a a n t a l o n t w i k k e l i n g e n g a a n d e o p h e t g e b i e d v a n e c h t s c h e i d i n g s r e c h t . D e b e l a n g r i j k s t e o n t w i k k e l i n g e n z i j n b e s c h r e v e n i n d e v o l g e n d e s u b p a r a g r a f e n .

2.7.1 Jeugd en gezin

M i n i s t e r A . R o u v o e t z e g t i n h e t p r o g r a m m a m i n i s t e r i e J e u g d e n G e z i n ( 2 0 0 7 ) h e t v o l g e n d e :

"Een tand waar kinderen gezond en veilig kunnen opgroeien, hun talenten kunnen ontwikkelen en plezier hebben, waar ze hun steentje leren bijdragen aan de maatschappij en goed voorbereid zijn op de toekomst: kortom, waar alle kinderen alle kans krijgen. Dat is de ambitie waar het kabinet de komende periode aan wil werken. Met het grootste deel van de jeugd en de gezinnen gaat het goed. Volgens internationaal vergelijkend onderzoek behoren de Nederlandse jongeren tot de gelukkigste ter wereld. Dat willen we graag zo houden. Maar tegelijk mogen we onze ogen niet sluiten voor bepaalde trends die ons verontrusten zoals: het stijgende aantal meldingen kindermishandeling, kinderen met gedragsproblemen, de ongezonde leefstijl van sommige jongeren, het aantal jongeren dat niet meer naar school gaat en ook niet werkt, en de (steeds jongere) jongeren, die overlast geven", p.5

D e p r o g r a m m a m i i n i s t e r v o o r J e u g d e n G e z i n i s v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r e e n k i n d - e n g e z i n s v r i e n d e l i j k b e l e i d , d a t w o r d t g e d r a g e n d o o r o u d e r s , f a m i l i e s , o n d e r w i j z e r s , p r o f e s s i o n e l e h u l p v e r l e n e r s , g e m e e n t e n e n p r o v i n c i e s . M e t h e t p r o g r a m m a v o o r J e u g d e n G e z i n k i e s t h e t k a b i n e t b e w u s t v o o r e e n n i e u w e a a n p a k , d i e r e g i e , s a m e n w e r k i n g e n h e t o v e r s t i j g e n v a n d e e l b e l a n g e n i n h e t b e l a n g v a n d e j e u g d e n h u n g e z i n n e n m o g e l i j k m a a k t . E e n a a n p a k d i e h e t g e z i n i n p o s i t i e b r e n g t , i n z e t o p p r e v e n t i e d o o r e e r d e r d e p r o b l e m e n o p t e s p o r e n e n a a n t e p a k k e n e n d e v r i j b l i j v e n d h e i d v o o r b i j i s .

(17)

I n n a v o l g i n g o p d e k o m s t v a n h e t m i n i s t e r i e J e u g d e n G e z i n z i j n e r e e n a a n t a l w e t s v o o r s t e l l e n i n g e d i e n d d i e o n d e r a n d e r e d e pijlen r i c h t e n o p d e e c h t s c h e i d i n g s p r o b l e m a t i e k bij k i n d e r e n .

2.7.2 Wetsvoorstel: 'Bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding'

D e T w e e d e K a m e r h e e f t o p 1 2 j u n i 2 0 0 7 e e n w e t s v o o r s t e l i n g e d i e n d d a t h e e t ' B e v o r d e r i n g v o o r t g e z e t o u d e r s c h a p e n z o r g v u l d i g e s c h e i d i n g ' , e e n s a m e n w e r k i n g v a n J u s t i t i e e n J e u g d e n G e z i n . W a n n e e r o o k d e E e r s t e K a m e r h e t w e t s v o o r s t e l a a n n e e m t , z a l d e xW e t b e v o r d e r i n g v o o r t g e z e t o u d e r s c h a p e n z o r g v u l d i g e s c h e i d i n g ' i n w e r k i n g t r e d e n ( L i n d e n , 2 0 0 7 ) . V o l g e n s h e t w e t v o o r s t e l m o e t e n o u d e r s m e t k i n d e r e n e e n o u d e r s c h a p s p l a n t o e v o e g e n a a n h e t e c h t s c h e i d i n g s v e r z o e k d a t zij a a n d e r e c h t e r r i c h t e n . O p dit m o m e n t w o r d t e r n o g g e p r a a t o v e r h e t v o o r s t e l . H e t i s n o g niet v e r p l i c h t g e s t e l d o m e e n o u d e r s c h a p s p l a n o p t e s t e l l e n ( P o s t b u s 5 1 ) .

Ouderschapsplan

I n h e t o u d e r s c h a p s p l a n m o e t e n i n i e d e r g e v a l a f s p r a k e n o p g e n o m e n w o r d e n o v e r : D e w i j z e w a a r o p d e o u d e r s d e z o r g - e n o p v o e d i n g s t a k e n verdellen o f h e t r e c h t e n d e v e r p l i c h t i n g t o t o m g a n g v o r m g e v e n ;

- D e w i j z e w a a r o p d e o u d e r s e l k a a r i n f o r m a t i e v e r s c h a f f e n e n r a a d p l e g e n o v e r g e w i c h t i g e a a n g e l e g e n h e d e n m e t b e t r e k k i n g t o t d e p e r s o o n e n h e t v e r m o g e n v a n h u n m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n ;

- D e k o s t e n v a n d e v e r z o r g i n g e n o p v o e d i n g v a n h u n m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n ( k i n d e r a l i m e n t a t i e ) .

H e t o u d e r s c h a p s p l a n g e e f t o o k i n v u l l i n g a a n d e v e r p l i c h t i n g v a n d e o u d e r o m d e o n t w i k k e l i n g v a n d e b a n d v a n zijn m i n d e r j a r i g k i n d m e t d e a n d e r e o u d e r t e b e v o r d e r e n . H e t i s i m m e r s i n h e t b e l a n g v a n h e t k i n d d a t h e t c o n t a c t h e e f t m e t b e i d e o u d e r s . H e t w e t s v o o r s t e l g a a t e r v a n uit d a t b e i d e o u d e r s n a d e s c h e i d i n g g e z a m e n l i j k v e r a n t w o o r d e l i j k b l i j v e n v o o r d e k i n d e r e n ( P o s t b u s 5 1 ) .

H e t o u d e r s c h a p s p l a n m o e t o u d e r s s t i m u l e r e n o m i n g e s p r e k t e g a a n e n t e b l i j v e n o v e r d e s i t u a t i e v a n h u n k i n d e r e n n a d e s c h e i d i n g . Zij k u n n e n b e m i d d e l i n g z o a l s m e d i a t i o n i n z e t t e n o m g o e d e a f s p r a k e n t e m a k e n , zodat: e e n n i e u w e s t a b i e l e g e z i n s s i t u a t i e o n t s t a a t . E r i s o o k e e n m o g e l i j k h e i d v o o r d e r e c h t e r o m e e n f o r e n s i s c h e m e d i a t o r t e b e n o e m e n . D e r e c h t e r b e n o e m t d a n e e n d e s k u n d i g e d i e d e p a r t i j e n v e r p l i c h t m o e t b e m i d d e l e n bij e e n s c h e i d i n g o f o m g a n g ( S t i c h t i n g F o r e n s i s c h e M e d i a t i o n , 2 0 0 5 ) . "Als de ouders dus geen verantwoordelijkheid kunnen of willen nemen om tot een goed ouderschapsplan te komen, dan kan de rechter een forensische mediator inzetten om de beide partijen zo te 'dwingen' een goede omgangsregeling af te spreken". Zo s t e l t s t a a t s s e c r e t a r i s v a n V o l k s g e z o n d h e i d C l é m e n c e R o s s - v a n D o r p ( 2 0 0 6 ) .

Flitsscheiding

I n m a a r t 2 0 0 7 i s e r d o o r e e n m e e r d e r h e i d i n d e T w e e d e K a m e r h e t v o o r s t e l a a n g e n o m e n o m d e f l i t s s c h e i d i n g a f t e s c h a f f e n . H e t w e t s v o o r s t e l ' W e t b e v o r d e r i n g v o o r t g e z e t o u d e r s c h a p e n z o r g v u l d i g e s c h e i d i n g ' maakt: e e n e i n d e a a n d e f l i t s s c h e i d i n g . D e m o g e l i j k h e i d v e r d w i j n t o m e e n h u w e l i j k o m t e z e t t e n i n e e n g e r e g i s t r e e r d p a r t n e r s c h a p e n h e t v e r v o l g e n s z o n d e r t u s s e n k o m s t v a n d e r e c h t e r t e b e ë i n d i g e n . I n d e p r a k t i j k l e v e r t d e p r o c e d u r e g r o t e p r o b l e m e n o p , b i j v o o r b e e l d o m d a t d e f l i t s s c h e i d i n g i n h e t b u i t e n l a n d niet w o r d t e r k e n d . B o v e n d i e n z o u d e p o s i t i e v a n h e t k i n d w o r d e n v e r b e t e r d , v o l g e n s m i n i s t e r R o u v o e t , d i e d e n k t d a t v o o r a l k i n d e r e n d e d u p e w o r d e n v a n e e n s n e l l e p r o c e d u r e . D e m o g e l i j k h e i d e e n g e r e g i s t r e e r d p a r t n e r s c h a p o m t e z e t t e n i n e e n h u w e l i j k blijft w e l b e s t a a n ( n o t a r i s , 2 0 0 7 ) . H e t v o o r s t e l i s v o o r z o v e r b e k e n d n o g niet o p g e n o m e n i n d e w e t .

(18)

De behoeften van echtscheidingsjongeren

(19)

3. Echtscheiding en de gevolgen

3.1 Inleiding

I n h e t v o r i g e h o o f d s t u k i s b e s p r o k e n h o e e e n e c h t s c h e i d i n g j u r i d i s c h i n e l k a a r s t e e k t e n w a t dit b e t e k e n t v o o r o u d e r s e n h u n k i n d e r e n . I n dit h o o f d s t u k w o r d t e r b e k e k e n w a t d e g e v o l g e n z i j n v a n e c h t s c h e i d i n g v o o r d e o u d e r s e n d a a r d o o r o o k v o o r d e k i n d e r e n . H e t i s z e e r b e l a n g r i j k o m stil t e s t a a n bij d e g e v o l g e n d i e i n v r i j w e l i e d e r g e z i n v o o r k o m e n . J u i s t o m d a t s c h e i d i n g z o v a a k v o o r k o m t w o r d e n d e g e v o l g e n h i e r v a n s n e l g e b a g a t e l l i s e e r d . W i e kijkt e r t e g e n w o o r d i g n o g o p v a n e e n e c h t s c h e i d i n g i n z i j n f a m i l i e - o f k e n n i s s e n k r i n g ?

O m t e k u n n e n s t e l l e n w a a r o m h u l p v e r l e n i n g z o b e l a n g r i j k i s v o o r e c h t s c h e i d i n g s - j o n g e r e n i s h e t b e l a n g r i j k o m d e m e e s t v o o r k o m e n d e p r o c e s s e n i n e e n g e z i n i n

kaart: t e b r e n g e n . V o o r a l d e i n t e r n e p r o c e s s e n d i e o m g a a n i n e e n j o n g e r e z i j n b e l a n g r i j k . I n dit h o o f d s t u k w o r d t d a a r o m a a n d a c h t b e s t e e d a a n d e e c h t s c h e i d i n g e n h o e dit d e o n t w i k k e l i n g v a n e e n j o n g e r e i n z i j n p u b e r t e i t b e ï n v l o e d t . D a a r n a a s t w o r d e n e r a n d e r e g e v o l g e n v a n e e n e c h t s c h e i d i n g o p e e n rij g e z e t z o a l s h e t u i t e e n v a l l e n v a n h e t g e z i n , d e f i n a n c i ë l e g e v o l g e n , h e t o n d e r w i j s n i v e a u e n d e g e v o l g e n o p l a t e r e l e e f t i j d .

3.2 Uiteenvallen gezin

V a n d e r G u n e n d e J o n g ( 2 0 0 6 ) b e s c h r i j v e n d a t h e t u i t e e n v a l l e n v a n h e t g e z i n v e r u i t a l s d e m e e s t l a s t i g e k a n t v a n h e t l e v e n n a d e s c h e i d i n g w o r d t g e n o e m d . V o o r v e e l j o n g e r e n i s dit feit h e t m e e s t m o e i l i j k e o f v e r d r i e t i g e v a n d e s c h e i d i n g . K i n d e r e n o m s c h r i j v e n h u n b e l e v i n g bij h e t u i t e e n v a l l e n v a n h e t g e z i n o p v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n , d i e s a m e n g e v a t k u n n e n w o r d e n i n d r i e h o o f d l i j n e n .

T e n e e r s t e z e g g e n v e e l k i n d e r e n d a t z e h e t h e e l m o e i l i j k v i n d e n d a t z e h u n o u d e r s nooit m e e r i n é é n h u i s bij e l k a a r z u l l e n z i e n . T e n t w e e d e b e s c h r i j v e n z e d e g e z a m e n l i j k e a c t i v i t e i t e n d i e z e v r o e g e r a l s g e z i n m e t e l k a a r o n d e r n a m e n . Z e m i s s e n d e d a g e l i j k s e d i n g e n d i e z e altijd s a m e n d e d e n , z o a l s g e z a m e n l i j k t e l e v i s i e k i j k e n o f o p v a k a n t i e g a a n e n h e t v i e r e n v a n f e e s t - e n v e r j a a r d a g e n . T e n s l o t t e g e v e n v e e l k i n d e r e n a a n d a t z e r e g e l m a t i g d e a a n w e z i g h e i d v a n e e n v a n b e i d e o u d e r s m i s s e n . Z e m i s s e n d e v a d e r a l s z e bij d e m o e d e r z i j n e n d e m o e d e r a l s z e bij d e v a d e r z i j n , z e m i s s e n d e o u d e r o m m e e t e p r a t e n , m e e n a a r d e s p o r t t e g a a n o f o m t e h e l p e n bij h e t h u i s w e r k .

3.2.1 Veranderende familierelaties

V o o r k i n d e r e n i s d e s c h e i d i n g d e e e r s t e k l a p d i e z e t e v e r w e r k e n k r i j g e n . D e relatie t u s s e n h u n o u d e r s v e r a n d e r t , m a a r d a a r d o o r v a a k o o k d e r e l a t i e m e t b i j v o o r b e e l d f a m i l i e o f s c h o o n f a m i l i e . V o o r j o n g e r e n i s h e t e r g m o e i l i j k o m h i e r m e e o m t e g a a n .

Nieuwe relatie ouder, beleving jongere

P u b e r s e n a d o l e s c e n t e n r e a g e r e n v a a k h e v i g o p e e n e c h t s c h e i d i n g . A l s d e j o n g e r e e e n s c h e i d i n g m e e m a a k t d a n k a n d e z e v e r w a r r i n g h e m b o v e n h e t h o o f d s t i j g e n . P u b e r s h e b b e n v a n h u n o u d e r s e m o t i o n e l e r u s t n o d i g o m d e c h a o s i n h u n e i g e n h o o f d a a n t e k u n n e n . A l s e e n o u d e r d a n m e t e e n n i e u w e liefde t h u i s k o m t , k a n d a t e r g v e r w a r r e n d w e r k e n ( H e y b r o e k - H e s s e l s & O v e r g a a u w , 2 0 0 4 ) .

K i n d e r e n z i e n e e n " n i e u w e g e l i e f d e ' o p v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n . N e u m a n &

R o m a n o w s k i ( 2 0 0 6 ) n o e m e n e r v i e r :

- D e n i e u w e g e l i e f d e v e r n i e t i g t e e n stille h o o p o p d e h e r e n i g i n g v a n d e o u d e r s ; H e t k i n d z a l d e o u d e r m o e t e n d e l e n m e t e e n a n d e r ;

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Beide ouders hebben ouderlijk gezag Als de school weet of vermoedt dat de aanmelding wordt gedaan door een gescheiden ouder, doet de school er goed aan te onderzoeken of de

In welke situatie toont jouw kind moeilijk gedrag?. Welke gebeurtenissen zijn

- Geen informatie dient verstrekt te worden als deze ook niet aan de gezag belaste ouder verstrekt wordt of als het belang van het kind zich daartegen verzet. Nieuwe partner

Annabel, mijn beste vriendin, vindt dat het niet eerlijk verdeeld is, maar ik heb haar uitgelegd dat Mariekes vader nu eenmaal veel geld heeft en zijn dochter graag verwent en

Als de ouder met gezag zich verzet tegen het verstrekken van informatie aan de andere ouder of dit niet in het belang van het kind acht, wordt deze uitgenodigd voor een gesprek..

Onverminderd het bepaalde in artikel 377b van dit boek wordt de niet met het gezag belaste ouder desgevraagd door derden die beroepshalve beschikken over informatie inzake

Als je vrienden meebrengt naar huis kan dat lastig zijn voor een ouder met autisme omdat het omgaan met andere mensen vaak veel prikkels geeft.. Als jouw vrienden en vriendinnen

1) Als de ouders beide ouderlijk gezag hebben en de leerling bij één van de ouders woont, dan kan het contact tussen de ouders en de school verlopen via de ouder bij wie de