Een sterke jeugdhulp, snel en dichtbij
Welke uitdagingen liggen er?
Een samenleving neemt zorg op voor en biedt bescherming aan haar kinderen.
Ze biedt ondersteuning aan de diversiteit van gezinnen die hun kinderen in deze samenleving grootbrengen en heeft vanuit een proportioneel universeel beleid specifieke aandacht voor kinderen die opgroeien in verontrustende situaties.
Op lokaal niveau worden hierin belangrijke stappen genomen. Meer en meer wordt geïnvesteerd in samenwerking, o.a. via de Huizen van het Kind en via
samenwerking in de jeugdhulp. Zo streeft men er naar om hulp en ondersteuning zo goed mogelijk en vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid, te organiseren. Op Vlaams niveau wordt dit gestimuleerd via onder meer de oproep van de Huizen van het Kind, de oproep tot uitbreidingen in de jeugdhulp, de regelgeving rond het lokaal sociaal beleid, en de onderlinge koppelingen tussen deze bewegingen.
Om het gezin als belangrijke hefboom voor een goede ontwikkeling van kinderen maximaal alle kansen te bieden, is een goed uitgebouwde, proportioneel universele, lokale publieke dienstverlening onontbeerlijk. Deze dienstverlening dient als basis en is verrijkend en ondersteunend voor ieder gezin. Vanuit een preventieve logica bekeken, helpt deze basisondersteuning heel wat verontrustende situaties voorkomen en verhelpen. De Huizen van het Kind vormen daarbij in Vlaanderen een belangrijk lokaal instrument.
Deze basisdienstverlening verdwijnt best niet uit beeld van zodra een gezin nood heeft aan jeugdhulp of zich in een verontrustende situatie bevindt. De jeugdhulpverlening heeft aanvullend een specifieke opdracht om de integriteit en de ontwikkelingskansen van (jonge) kinderen te borgen wanneer zich problemen voordoen of wanneer zich extra noden stellen.
In een geïntegreerd gezinsbeleid wordt dan gezocht naar ondersteunings- en hulpbronnen die de naaste context van het gezin en het kind zelf versterken. Het oog hebben voor materiële en immateriële noden is dan cruciaal. In het merendeel van de situaties waarbij de goede ontwikkeling en welzijn van kinderen en gezinnen onder druk staat, is immers vaak sprake van een samenloop van moeilijkheden op verschillende levensdomeinen.
Op dit vlak bevinden zich echter nog wel wat uitdagingen. Er komen nogal wat signalen uit het werkveld en de cliënten dat de wereld van de lokale dienstverlening en jeugdhulp nog te gescheiden werelden zijn. Zowel vanuit het perspectief van de lokale dienstverlening als vanuit het perspectief van de jeugdhulp wordt aangegeven dat een betere afstemming en toegankelijkheid noodzakelijk is, maar dat men zoekt hoe dit te realiseren. Het gaat hierbij niet om grenzen van het ene t.o.v. de andere, maar om de gepaste linken die op het gepaste moment noodzakelijk zijn.
Een veel gehoorde zorg bij partners in de lokale dienstverlening is dat de problematiek bij gezinnen waarmee ze in aanraking komen, steeds zwaarder en complexer wordt. Een samenwerking met jeugdhulp is dan cruciaal zodat gezinnen zo tijdig mogelijk hulp krijgen. De hulpmogelijkheden vanuit o.a. OCMW, mutualiteiten, Huizen van het Kind e.d. kunnen ten volle renderen als dit in samenwerking gebeurt met een jeugdhulp die kennis en expertise inbrengt en extra omkadering voor een gezin realiseert.
Omgekeerd geldt dat door vanuit jeugdhulp in te zetten op een blijvende link met lokale dienstverlening, de kans vergroot op aansluiting bij de leefwereld van gezinnen. Wil men binnen jeugdhulp werken aan een goede en tijdige
Wat kan je doen als lokaal bestuur?
Het decreet Lokaal Sociaal Beleid en de hervorming van de eerstelijnszorg zetten de toon in het volmondig erkennen van de lokale besturen als cruciale partners in het welzijns-, gezondheids-, en gezinsbeleid. De regierol wordt hierbij sterk naar voren geschoven op verschillende niveaus:
• Strategisch niveau: het voorbereiden, nemen, evalueren en bijsturen van lokale sociale beleidsdoelstellingen die deel uitmaken van de meerjarenplannen van de lokale besturen. Dit betreft het ontwikkelen van een integraal en inclusief lokaal sociaal beleid door het lokaal bestuur in samenwerking met de lokale actoren en de bevolking binnen de contouren van de beleids- en beheerscyclus en de daarbij horende rapportering die zullen worden bepaald in het decreet Lokaal Bestuur;
• Tactisch niveau: de coördinatie van vraag naar en aanbod van de lokale sociale hulp- en dienstverlening;
• Operationeel niveau: de toegankelijkheid van de lokale sociale hulp- en dienstverlening voor de burgers, m.n. via het sociaal huis, het geïntegreerd breed onthaal en de preventieve gezinsondersteuning in de Huizen van het Kind.
Specifiek voor de afstemming met jeugdhulp heeft deze regiorol een groot potentieel.
De mogelijkheden en voorbeelden zijn legio: vanuit een neutrale rol de samenwerking tussen actoren bevorderen, noden in kaart brengen en detecteren, aanbod en projecten samen vorm geven en toegankelijk maken, infrastructuur en logistieke middelen efficiënt inzetten en delen, een signaalfunctie vertolken,...
In de evoluties die er zijn om jeugdhulp dichter bij de gezinnen te organiseren, zijn jeugdhulpactoren ook op zoek naar lokale structuren om zich op te enten. Een lokaal bestuur kan dit bespoedigen door eigen structuren naar voor te schuiven, waarop deze enting kan gebeuren. De winst die een lokaal bestuur daardoor heeft, is betere toegang tot jeugdhulpactoren die zich op regionaal niveau organiseren.
Opgroeien raakt aan zowat alle levensdomeinen. In situaties waarbij de ontwikkeling van jonge kinderen onder druk staat, stellen zich vaak op veel van die domeinen extra noden. Het kan gaan om vrije tijd, cultuur, sport, opvang, onderwijs, armoede, preventieve gezinsondersteuning, gezondheidszorg, enz.
Geïntegreerd en integraal werken impliceert dat vele lokale partners en samenwerkingsverbanden een rol kunnen spelen. Cruciale actoren zijn het sociaal huis, het geïntegreerd breed onthaal, de Huizen van het Kind en actoren jeugdhulp. Hun belangrijkste mogelijkheid is het in verbinding brengen van hun aanbod en zorgafstemming realiseren. Het kan gaan om het verhogen van kennis van elkaars werking, het samen bepalen van noden, samen expertise en aanbod inzetten en uitwerken, en de toegang tot elkaars aanbod verhogen. Het beter toegang hebben tot elkaars aanbod en expertise maakt het mogelijk dat je als netwerk zaken kan bereiken voor gezinnen die je als individuele actor niet kan bereiken, en verhoogt de kans dat je de doelstellingen van de eigen organisatie beter kan bereiken.
Inspirerende voorbeelden
In de tekst “De Huizen van het Kind en Integrale Jeugdhulp: een zoektocht naar verbinding via inspirerende
praktijkvoorbeelden (concepttekst)”
worden heel wat relevante inspirerende praktijken gebundeld.
Hoe kunnen lokale partners en samenwerkingsverbanden
de uitdaging mee opnemen?
Regelgevend kader
Decreet Integrale Jeugdhulp van 12 juli 2013 - uitvoeringsbesluit 21 februari 2014 (jongerenwelzijn.be/over-ons/regelgeving/)
Decreet Preventieve Gezinsondersteuning van 29 november 2013 –
uitvoeringsbesluit 28 maart 2014 (www.huizenvanhetkind.be/hk/Regelgeving/
definitievegoedkeuringbvr/)
Decreet Lokaal Sociaal Beleid van 26 februari 2018 (www.departementwvg.be/
lokaal-sociaal-beleid)
Financieel kader
Uitbreidingsbeleid Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp 1 gezin 1 plan – subsidieoproep. (www.jeugdhulp.be/uitbreidingsbeleid-jeugdhulp)
Uitbreidingsbeleid Huizen van het Kind – subsidieoproep.
(www.huizenvanhetkind.be/hk/formulieren/subsidieoproep2018/default.jsp)
