In Vitro
Fertilisatie (IVF) en ICSI
Informatie over In Vitro Fertilisatie (IVF) en Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI).
In Vitro Fertilisatie (IVF) en ICSI
In Virtro Fertilisatie (IVF) houdt in dat we eicellen bevruchten buiten het lichaam.
‘Fertilisatie’ betekent bevruchting en ‘in vitro’ betekent in een glazen schaaltje, dus In Vitro Fertilisatie betekent letterlijk: bevruchting in een glazen schaaltje.
Bij een UVF-behandeling injecteren we hormonen in de eiblaasjes in de eierstokken om meerdere eicellen te laten rijpen. In deze microscopisch kleine eiblaasjes (follikels) ontstaan eicellen. Dit stimuleren van de eicellen noemen we follikelstimulatie. Deze eicellen zuigen we daarna uit de eierstokken. Dit doen we door een follikelpunctie. In het IVF-laboratorium brengen we de eicellen en zaadcellen bijeen voor bevruchting.
ICSI-procedure
Soms kiezen we voor een ICSI-procedure. Dan injecteren we één zaadcel in het plasma van de eicel. De behandeling is dezelfde als bij IVF. Alleen de procedure in het laboratorium om de bevruchting van de eicel te bereiken is anders. ICSI staat voor Intra
Cytoplasmatische Sperma Injectie.
Als embryo’s zijn ontstaan, plaatsen we 3 dagen na de punctie een embryo terug in de baarmoeder. Dit noemen we embyotransfer (ET). Al deze stappen horen bij een IVF-
behandeling.
Bekijk digitale presentatie over IVF
In bovenstaande presentatie geven fertititeitsarts Carolien Tiemessen en
fertiliteitsverpleegkundige Monica van Alphen-Loggen u informatie over de IVF-
behandeling. In heldere taal bespreken zij de voorbehandeling met de anticonceptiepil, het remmen van de hypofyse, het stimuleren van de eierstokken, het rijpen van de eicellen en de punctie van de follikels. Zij ondersteunen hun verhaal met heldere illustraties en filmbeelden. Ze bespreken de laboratoriumfase, de transfer van het embryo in de baarmoeder en de periode na de embryotransfer. Ook de samenwerking met het Amsterdam UMC komt aan bod. Ten slotte krijgt u antwoord op veelgestelde vragen.
Waarom IVF-behandeling?
De IVF-behandeling was oorspronkelijk bedoeld voor paren bij wie bij de vrouw de
eileiders niet goed functioneerden. De eileider transporteert zaadcellen en de eicel zodat in de eileider bevruchting kan plaatsvinden. Daarna nestelt het vruchtje zich in de
baarmoeder (zie figuur). IVF passen we nu ook toe als de vruchtbaarheid door andere oorzaken minder is (= subfertiliteit).
Waarom ICSI-behandeling?
ICSI-behandeling passen we toe bij paren als de man verminderd vruchtbaar is. Dit kan komen door een slechte spermakwaliteit, bijvoorbeeld omdat er te weinig zaadcellen zijn of ze te weinig bewegen. Ook kan de man veel antistoffen in zijn sperma hebben
(immunologische infertiliteit). We passen ICSI-behandeling ook toe als er wél voldoende zaadcellen zijn maar bij een IVF-behandeling onvoldoende of geen bevruchting is
opgetreden.
Transportziekenhuis
Tergooi locatie Blaricum is een ‘transportziekenhuis’ voor IVF-en ICSI-behandelingen. De behandelingen voeren we uit in samenwerking met het IVF-laboratorium van het
Amsterdam UMC locatie VUmc. Het grootste deel van de behandeling – tot en met de punctie – doen we in Tergooi. Het produceren van sperma en het plaatsen van het embryo gebeurt in het VUmc. U moet zich daarom beiden vóór uw eerste afspraak met de
verpleegkundige in Tergooi inschrijven bij het VUmc. U kunt dit doen bij de centrale inschrijfbalie in de polikliniek VUmc. Neem hiervoor een geldig ID-bewijs en uw zorgpas mee. Routebeschrijving en inschrijftijden krijgt u via Tergooi.
Kansen op zwangerschap
Een IVF/ICSI-behandeling starten garandeert niet dat u aan het einde van de behandeling zwanger bent. De kans dat het niet lukt is zelfs groter dan dat het wel lukt. De behandeling is te beschouwen als een soort van afvalrace: een enkele keer slaagt de follikelstimulatie niet, dan kan er geen punctie plaatsvinden. Soms kunnen we wel een punctie doen, maar lukt het niet om eicellen op te zuigen. Van alle eicellen die we verkrijgen, laat ongeveer een derde zich niet bevruchten. Een bevruchte eicel die gaat delen noemen we een embryo. In principe plaatsen we één embryo per keer in de baarmoeder. In sommige gevallen kiezen we, na overleg, voor twee embryo’s. Als dit tot zwangerschap leidt, is de kans op een tweeling groter.
Na een embryoplaatsing is de kans dat u daadwerkelijk zwanger raakt, ongeveer één op drie. Pas na een positieve zwangerschapstest spreken we van zwangerschap. Als we bij een zwangerschapsduur van ongeveer zeven weken met de echo het hartje zien bewgen,
spreken we van een vitale zwangerschap: een zwangerschap die een goede kans biedt op de geboorte van een kind.
Of een IVF/ICSI-behandeling slaagt, wordt vooral bepaald door de leeftijd van de vrouw.
Hoe ouder de vrouw des te minder kans van slagen. Om die reden zijn er landelijk
leeftijdsgrenzen afgesproken. De IVF/ICSI-behandelingen kunnen we toepassen tot en met het 42e levensjaar van de vrouw.
Lichamelijke en psychische belasting
De stimulatiefase, met onder andere injecties, controlebezoeken met vaginale echo’s en bloedafnames, betreft vooral de vrouw. Vrouwen beleven deze fase van de behandeling meestal intensief. Veel vrouwen zien op tegen de follikelpunctie. Door kort vóór de punctie pijnstillers in te nemen, hoeft de ingreep niet erg pijnlijk te zijn. De dagen tussen de
follikelpunctie en de mogelijke embryoplaatsing is vooral afwachten. Dan leven er vragen als: treedt er bevruchting, wat is de kwaliteit van de embryo’s?
Vrouwen onderschatten nogal eens de periode na de embryoplaatsing. Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen die dit hebben meegemaakt, deze periode zwaar vinden. Als de
embryoplaatsing is uitgevoerd, is vrijwel iedere vrouw bezig met de gedachte dat zij zwanger kan zijn. Zij speurt onafgebroken naar signalen van haar lichaam die hoopvol stemmen of juist negatief worden ervaren. Gespannen borsten kunnen bijvoorbeeld
hoopvol stemmen, een pijnlijke buik alsof de menstruatie begint ervaren vrouwen vaak als een negatief signaal. Geen van deze signalen geeft echter zekerheid, ze kunnen zelfs
verwarrend werken. Ook kunnen zowel de vrouw als de man in deze fase van de behandeling onmogelijk nog iets bijdragen. Ook dit kan de spanning verhogen. De teleurstelling als toch de menstruatie optreedt, is dan ook groot.
Als een behandeling leidt tot een blijvende zwangerschap, zijn de spanningen snel
vergeten. Helaas kan het ook zo zijn dat na diverse pogingen geen zwangerschap optreedt.
Enkele adviezen
Doe wat u altijd doet, verander uw patroon van bezigheden niet.
Blijf, als dit kan, gewoon werken.
Zorg voor voldoende afleiding. Te veel tijd om na te denken leidt vaak tot gepieker.
Beperk de gesprekken over de behandeling. Als veel mensen op de hoogte zijn van uw behandeling zullen ze er ook vaak naar informeren. Heeft u daar moeite mee,
beperk dan het aantal ‘ingewijden’.
NB: Wanneer de psychische belasting te groot wordt, kan een aantal gesprekken bij een psycholoog u helpen. Laat het ons weten als u daar behoefte aan heeft.
Behandeling
Wanneer begint uw behandeling?
Als de arts u heeft aangemeld voor de IVF/ICSI-behandeling wordt een planning gemaakt.
Deze planning inclusief het behandelschema sturen we naar uw huisadres. De medicijnen die voor uw behandeling nodig zijn, vragen we voor u aan bij de Polikliniekapotheek van Tergooi. U kunt uw medicijnen daar afhalen. Daarna volgen we het schema dat we
afgesproken hebben. Bij ieder bezoek nemen we met u de volgende stap door, afhankelijk van echo en eventuele bloeduitslagen.
Voor de echo meldt u zich bij het loket en neemt u plaats in de wachtkamer van de polikliniek Fertiliteit, Tergooi Blaricum (poli 22, 2e etage, A-vleugel).
Voor een bloedafname meldt u zich bij het laboratorium op de begane grond.
Kort overzicht behandelschema
Zoals eerder gemeld, verschillen de IVF- en ICSI-behandeling alléén in de manier waarop in het laboratorium de eicellen wordt bevrucht. Het traject daarvoor is voor IVF en ICSI hetzelfde. Dit traject kunnen we chronologisch onderverdelen in de volgende fases.
Fase van voorbehandeling.
Stimulatiefase.
Moment van de rijpingsinjectie.
Follikelpunctie.
Transport van de eicellen naar het VUmc.
Laboratoriumfase (VUmc).
Terugplaatsing (VUmc).
Periode of fase na de terugplaatsing.
Cryo embryo’s.
NB: Patiënten die nog niet kunnen injecteren, krijgen een uitnodiging voor prikinstructie.
Wij leren u of uw partner dan hoe u moet injecteren. U krijgt een schema mee, zodat u precies weet wanneer en welke dosering u moet gebruiken.
Fase van voorbehandeling
In de maand voorafgaand aan de stimulatie verzoeken we u gedurende enkele weken de pil (anticonceptiepil) te slikken. Dit is nodig om te voorkomen dat zich cystes vormen en om de stimulatiefase nauwkeurig te plannen. Vanaf de eerste dag van de onttrekkingsbloeding na het stoppen van de pil (ongeveer 4 dagen na de laatste pil-inname) begint u met de hypofyseremmer Decapeptyl® (1 injectie per avond tot nader order).
Stimulatiefase
Vanaf de derde dag van de onttrekkingsbloeding start u naast de Decapeptyl® ook met het stimuleren van de follikels door Gonal F® of Menopur® te injecteren. Hiervoor geldt: 1 injectie per avond. Gemiddeld duurt de injectieperiode 2 weken. Op afspraak bezoekt u de polikliniek voor een echo-onderzoek en eventueel bloedafname. We bekijken dan wat het effect van de medicijnen is. Als we tevreden zijn over het resultaat, hoort u wanneer u het stimulatiemiddel en de hypofyseremmer voor het laatst moet gebruiken.
Moment van de rijpingsinjectie
Nu de follikels zijn gestimuleerd, volgt éénmalig een injectie om de inmiddels gegroeide follikels te laten ‘rijpen’. Deze injectie met Pregnyl® of Ovitrelle® (hCG) geven we meestal
’s avonds. Het is belangrijk dat deze injectie precies op het afgesproken tijdstip
plaatsvinden. Bij uitzondering kunnen we deze injectie ook op de afdeling Spoedeisende Hulp van ons ziekenhuis geven. Na 35 of 36 uur verrichten we de follikelpunctie.
Hieronder ziet u een schematische weergave hoe de behandelperiode eruitziet.
Maand 1: voorhandeling met de anticonceptiepil en prikinstructie Maand 2: injecties, punctie en plaatsen embryo
Follikelpunctie
Op de ochtend van de follikelpunctie krijgt de partner een afspraak in het VUmc om sperma te produceren (meestal rond 08:00 – 08:30 uur). De follikelpunctie gebeurt
poliklinisch. De ingreep vindt plaats onder sedatie, dat u krijgt kalmerende en pijnstillende medicijnen.
We verwachten u samen ruim een half uur vóór de punctie op de polikliniek Fertiliteit van Tergooi. U heeft dan zelf al een tablet valium ingenomen. Een half uur vóór de punctie krijgt u een pijnstillende injectie. Het aanprikken van de follikels gebeurt met een dunne naald via de vagina, met behulp van de vaginale echo. Tijdens de punctie kunt u op het beeldscherm volgen hoe we de follikels één voor één leegzuigen. De meeste vrouwen ervaren de punctie niet als bijzonder pijnlijk. De hele ingreep duurt ongeveer twintig minuten en uw partner mag erbij aanwezig zijn.
Transport van de eicellen naar VUmc
Uw partner heeft op de ochtend van de punctie sperma geproduceerd in het IVF-centrum van het VUmc in Amsterdam. Na de punctie in Tergooi gaat uw partner met het
follikelvocht in een transportbox opnieuw naar het IVF-centrum van het VUmc om het follikelvocht in te leveren. U moet in uw auto een 12 volt aansluiting hebben om de transportbox aan te sluiten en daarmee op temperatuur te houden. Uw partner brengt daarna de transportbox weer terug naar Tergooi. Daaarna kunt u gezamenlijk naar huis. In verband met de gebruikte medicijnen mag u zelf niet autorijden. In de loop van de dag verdwijnt de werking van de medicijnen. U kunt die dag nog buikpijn en bloedverlies hebben. Zo nodig mag u hiervoor paracetamol innemene.
Laboratoriumfase (VUmc)
Het doel van deze fase van de behandeling is om over één of meer bevruchte eicellen (embryo’s) te beschikken die zich normaal ontwikkelen. Van belang is het aantal eicellen van goede kwaliteit dat tijdens de punctie is verkregen. Het aantal eicellen wisselt per persoon, maar ook per poging. Van even groot belang is de kwaliteit van het sperma. Met kwaliteit doelen we op het aantal zaadcellen en de beweeglijkheid van de zaadcellen.
Spoed-ICSI
Het kan gebeuren dat op de dag van de follikelpunctie te weinig zaadcellen worden
gevonden voor een ‘gewone’ IVF-behandeling. Het IVF-laboratorium van het VUmc kan op dat moment nog adviseren een (spoed-)ICSI-procedure uit te voeren. U moet vóór het starten van de behandeling laten weten of u akkoord gaat met een eventuele
spoedbehandeling. Heeft u nog vragen? Wilt u meer informatie meer informatie over de ICSI-procedure? Dan horen we dat graag van u.
Embryoplaatsing (VUmc)
U belt 2 dagen na de follikelpunctie om 09:45 uur naar de Fertiliteit Poli, T 088 753 21 07, en vraagt of er een embryoplaatsing zal zijn. In het weekend moet u zelf contact opnemen met het VUmc, instructies hierover krijgt u van ons.
Meestal plaatsen we het embryo 3 dagen na de punctie, in de middag. U meldt zich op de afgesproken dag en tijd met een halfvolle blaas in het IVF-centrum van het VUmc.
Via een echo op de buik wordt de baarmoeder in beeld gebracht. De arts brengt een
speculum in. Via een dun slangetje wordt dan 1 embryo in de baarmoeder geplaatst. Na het verwijderen van het slangetje en speculum kunt u direct weer opstaan en naar huis gaan.
Na plaatsen embryo
Medicijnen
Na de follikelpunctie start u met de Utrogestan® capsules (vaginaal). Volg hiervoor het schema dat u van ons op de dag van de punctie heeft gekregen (3 keer per dag 1 capsule (à 200 mg) diep in de vagina brengen). De Utrogestan® kan witte afscheiding veroorzaken, waarvoor dagelijks een inlegkruisje nodig kan zijn.
Pijn
De eerste dagen na de follikelpunctie kunt u nog buikpijn hebben (napijn). Dit neemt geleidelijk af.
De ‘als’-vraag
Als de behandeling niet lukt, rijst vaak de vraag: als ik dit of dat nou niet zou hebben gedaan, zou ik dan wel zwanger zijn geworden? Gedachten als deze kunnen bijvoorbeeld ontstaan na extreem sporten of weinig rust. We adviseren u daarom die activiteiten
achterwege te laten, zodat u zich dit niet hoeft af te vragen. Aan de andere kant: er zijn ook vrouwen die ondanks veel inspanning en stress toch zwanger worden.
Gewicht
We vragen u na de follikelpunctie dagelijks uw gewicht op uw Utrogestan-schema te noteren. Bij een gewichtstoename van meer dan anderhalve kilogram per dag of bij toenemende buikpijn moet u altijd contact met ons opnemen. Neem ook contact met ons op bij andere klachten, zoals koorts. We verrichten dan een echo-onderzoek om na te gaan of sprake is van overstimulatie. Bij overstimulatie hoopt vocht zich op in het lichaam en kunnen cystes ontstaan in de eierstokken en daardoor buikpijn veroorzaken.
Overstimulatie geneest vanzelf, maar vergt wel medische begeleiding en soms observatie en behandeling in het ziekenhuis. Dit laatste komt gelukkig zelden voor.
Voortijdig staken behandeling
Een enkele keer moeten we de behandeling voortijdig staken. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn omdat:
sprake is van een te groot risico op overstimulatie;
een cyste in de eierstok aanwezig is;
we geen goede reactie zien op de stimulatie in het bloed of op de echo;
de bevruchting niet geslaagd is.
Cryo-embryo’s
Bij een IVF- of ICSI-behandeling kunnen embryo’s overblijven die van goede kwaliteit zijn.
Die kunnen we invriezen. Wanneer dit bij u het geval is, krijgt u binnen enkele weken na de embryoplaatsing schriftelijk bericht vanuit het VUmc.
Het invriezen gebeurt in de dagen na het plaatsen van het embryo. Dit gebeurt alleen als blijkt dat de embryo’s goed zijn ‘doorgedeeld’. Het is op de dag van de transfer nog niet honderd procent zeker dat we embryo’s kunnen invriezen. Embryo’s die zijn ingevroren, kunnen we in een latere fase ontdooien. Er zijn dan twee mogelijkheden:
De IVF/ICSI-behandeling heeft niet geleid tot een zwangerschap. Na ten minste één 1.
rustmaand kunnen we in principe starten met een cryocyclus.
De IVF/ICSI-behandeling heeft geleid tot een zwangerschap. De embryo’s bewaren 2.
we dan tot het paar zich meldt met een hernieuwde kinderwens. Cryo-embryo’s kunnen jaren worden bewaard.
Starten met een cryocyclus
Om een cryocyclus te starten, meldt u zich aan op de eerste dag van uw menstruatie. Dit doet u via het ‘aanmeldformulier menstruatie’ op onze website www.tergooi.nl/fertiliteit.
Daarna bellen wij u om een afspraak te maken voor een echo om de spontane follikelgroei te volgen. Als de follikel de juiste diameter heeft, moet u éénmalig een rijpingsinjectie (Pregnyl® of Ovitrelle®) toedienen op een tijdstip dat we met u afspreken. Zeven dagen later is in principe de embryoplaatsing in het VUmc, als de ontdooiing goed is gegaan.
Als u geen regelmatige cyclus heeft, reguleren we uw cyclus via tabletten.
Zwanger?
Ongeveer 15 dagen na het plaatsen van het embryo bezoekt u het laboratorium voor een bloedafname (zwangerschapstest). Pas op die dag kunnen we nagaan of u zwangerschap bent. Diezelfde dag kunt u ons bellen over de uitslag van deze test. U ontvangt dan verdere instructies.
Complicaties
Ovarieel Hyper Stimulatie Syndroom (OHSS)
Doordat we de eierstokken met hormonen stimuleren, kan een ernstig ziektebeeld
ontstaan. De klachten zijn dan buikpijn, een fors opgezette buik, gewichtstoename en soms benauwdheid. Dit komt door ophoping van vocht in de buikholte en soms ook in de
borstholte. Ernstige OHSS komt gelukkig zelden voor (minder dan één procent van de stimulaties). Door de controles tijdens de stimulatie proberen we deze vorm van
‘overstimulatie’ te voorkomen. Als het ziektebeeld toch optreedt, zien we de eerste symptomen vaak na embryoplaatsing, vooral bij vrouwen die zwanger zijn. We kan dan nodig zijn u op te nemen in het ziekenhuis. Voor een gunstig beloop van deze complicatie is
het belangrijk dat we de symptomen op tijd herkennen. We kunnen dan aanvullend onderzoek doen en een eventuele behandeling van OHSS op tijd starten.
Inwendige bloeding
Bij de follikelpunctie kunnen we een bloedvat raken. Hierdoor kan een inwendige bloeding ontstaan. Deze complicatie doet zich zelden voor.
Ontsteking na follikelpunctie
Bij het aanprikken van de eiblaasjes (follikels) bestaat er een klein risico dat we bacteriën met de naald in de buik brengen. Dit kan een ontsteking van de eierstok tot gevolg hebben.
Krijgt u in de week na punctie toenemende buikpijn en koorts? Meld dit dan zo spoedig mogelijk. Gelukkig komt ook deze complicatie zeer zelden voor.
Onderzoek naar complicaties op lange termijn
IVF passen we sinds 1978 toe. De literatuur bevat geen aanwijzingen dat de kans op een ziekte als kanker door een IVF/ICSI-behandelingen groter is. Dit is onderzocht voor eierstok-, baarmoeder- en borstkanker. Uit een andere studie is mogelijk na IVF een iets verhoogde kans vermeld op Borderline ovarium tumoren. De kans hierop is zeer klein, de tumor is niet agressief. Er is verder onderzoek nodig om hier meer duidelijkheid over te krijgen.
Vergoeding
Heeft u een basisverzekering? Dan worden de eerste drie IVF- of ICSI-behandelingen vergoed, inclusief het plaatsen van ontdooide embryo’s (cryocycli). Wat wel en niet precies vergoed wordt, kan elk jaar wijzigen. Lees daarom altijd uw zorgverzekeringspolis na.
Vragen
Een IVF/ICSI-behandeling vraagt veel van u. We beseffen dit heel goed en willen u bij problemen graag helpen. Bij vragen kunt u ons bereiken via de mail (pivf@tergooi.nl) of telefonisch
Contact
Fertiliteitpoli T 088 753 21 07 of
E pivf@tergooi.nl Ma t/m vr van 8:00 – 12:00 uur. Voor dringende zaken zijn wij tussen 14:00 en 17:00 uur wel bereikbaar.
Gynaecologie en Verloskunde - Polikliniek T 088 753 11 30
klantcontactcentrum@tergooi.nl Ma t/m vr 08:30 - 16:30 uur
