Eugeen Zetternam, Rowna. Eene fantastische legende · dbnl

(1)

Eugeen Zetternam

bron

Eugeen Zetternam, Rowna. Eene fantastische legende. P. Janssens-Jacobs, Antwerpen 1845

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/zett001rown01_01/colofon.php

© 2016 dbnl

(2)

[Rowna. Eene fantastische legende]

In het begin der vyftiende eeuw verschenen in Europa zekere benden zwervers, welke weldra over deszelfs ganschen bodem verspreid waren. Deze landloopers waren kinderen van den Hindoustan en hadden hun vaderland verlaten, om zich aen de vervolgingen te onttrekken,

Eugeen Zetternam, Rowna. Eene fantastische legende

(3)

welke daer tegen de Parias woedden; nogthans beweerden zy uit Laeg Egypte voorttespruiten.

Daer, volgens hunne opgaven, hadden zy vooreerst het afgodendom verlaten, en door het goddelyk licht bestraeld, de leer der Christenen omhelsd; maer Mahomet had hun weldra, met het zwaerd in de vuist, zyne vreemde leer opgedrongen en onder het juk des korans gebragt. De zegenpralende kruisvaerders schaerden hen nogmaels onder het Christenvaen, maer waren ten opzigte van hunnen afval, dusdanig op hen verbitterd, dat zy de rampzaligen naer Rome zonden, om daer den Paus, vergiffenis over hunne geloofsverzakingen af te smeeken. Het Opperhoofd der kerk, alvorens die kwytschelding te schenken, legde hun op, zeven jaren te zwerven, zonder op dons te slapen, om alzoo boetende, Gods gramschap te vermurwen en der zaligheid waerdig te worden. Daerom werd hun vooreerst de naem van boetelingen toegevoegd.

(4)

Geen bisschop, noch abt, welke hen niet met onderscheiding ontving; want die slimme bedriegers vertoonden bullen van den Paus, in dewelke aen alle prelaten bevolen werd, de boetelingen van geld, levensmiddelen en aenbevelings-brieven te voorzien, wanneer zy zouden vertrekken om het pausselyk bevel na te leven.

De zeven jaren waren welhaest verloopen, en noch geen boeteling keerde naer zyn vaderland terug. Dit verwonderde de geestelykheid, zy wantrouwde en verachtte insgelyks de verontschuldiging der Parias, die beweerden, dat de zeven jaren zich gedurig hernieuwden.

De argwaen opgewekt zynde, begon men de zeden en gewoonten der zwervelingen nauwkeurig te onderzoeken; men bevond niets als huichelary en ydel bedrog, en was weldra verzekerd, dat noch de bullen des Pauzes, noch de oorzake der boete, noch de boete zelve, anders dan in de verhalen der Parias bestaen hadden.

Men ondervond ook, dal zy maer uitwendig

(5)

Katholyk waren, en hun in schyn, aen alle gebruiken en gewoonten van een land onderwierpen, terwyl zy onder elkander aen hunne zeden en voormaligen godsdienst getrouw bleven.

Hun naem veranderde; in plaets van boetelingen, noemde men hen in Frankryk Bohemen, dewyl men veronderstelde dat Boheme hun vaderland was. Onder dien naem staen zy het meest bekend, alhoewel men hen in Noorwegen, Tartaren; in Engeland, Gypsies; in Spanje, Gitanors; in Italie, Zingarissen, en in Duitschland Zigeuners plagt te noemen.

Met hun' naem veranderde hunne betrekkingen; in plaets van in steden en vlekken onthaeld te worden, werden zy er uit gebannen en schandelyk verjaegd. Alsdan niet meer op de weldadigheid der meêdoogende menschen kunnende bestaen, begonnen de Zigeuners zekere verachtelyke ambachten uit te oefenen, waeronder zy hunne rooveryen bedekten. Hunne vrouwen voorzegden het toekomende uit de plooijen en lynen

(6)

der handen, en hunne dochters, heure gitzwarte hairen bevallig rondom den hals latende golven, betooverden de aenschouwers door hunne verleidende, doch laekbare dansen, welke zy met het gedommel van kintrommeltjes verzelden.

Hunne wanorde berokkende hun eindelyk den algemeenen haet; niet alleenlyk vervolgde men hen, voor hunne rooveryen, maer ook voor de bovengemelde voorzeggingen en ontuchtige dansen, waermede hunne vrouwen en dochters vele menschen beguichelden en van het zedig leven aftrokken. Deze vervolgingen werden allengs hoe strenger; het kwam zelfs zoo verre, dat men de Zigeuners in bosschen en velden najoeg, en dat er edikten uitgevaerdigd werden, welke bewezen, dat een dier landloopers te dooden, zoo onlaekbaer was, als het hert, dat men nagejaegd heeft, af te maken.

Het is in deze dagen van yselyke vervolging, dat de volgende gebeurtenis voorviel.

(7)

I.

Eh bien! je suis le meurtre et je suis la vengeance.

Je vais, fantôme aveugle, au but marqué d'avance;

Je suis la soif du sang! Que me demandes tu?

D'avoir de la pitié, d'avoir de la vertu,

De sauver des vivants? J'en ris lorsque j'y pense.

- VICTORHUGO. - Les Burgraves. -

Ten dien tyde heerschte er in Duitschland, over het ryke landschap dat de oevers van den Rhyn paelt, een Heer of Baron, die door zynen laetdunkenden hoogmoed, door zyne geweldenaryen en zyne wreedheid, den afkeer zyner onderdanen en den haet zyner naburen op zich

(8)

getrokken had. Gedurig in bloedigen twist met diegenen, welke zyne magt niet moesten vreezen, of door moed en geweld met hem worstelen konden, had hy noodig geoordeeld, bondgenoten te bezitten, welke op zynen wenk bereid waren om met hem te veld te trekken; bondgenoten, die in plunderen, moorden en brandstichten ervaren waren, en welke zynen voorstand behoevende, met hem, de door den roof verzamelde schatten zouden deelen.

Hy vond in de Zigeuners de helden die by betrachtte, en daerom onderhield hy er eene talryke menigte, welke op zyn gebied rondliepen of er zich met der woon gevestigd hadden. Zy waren niet altoos door hem beschermd geweest. Op eene groote wolvenjagt, welke hy aenvoerde, had eene bejaerde Zigeunerse, die met haer zuigende kind rond dwaelde, het ongeluk hem te ontmoeten; de wreedaerd mikte op haer en de pyl reeg het kind aen het hart der moeder.

Deze vreeslyke misdaed, die ons tegenwoor-

(9)

dig met afgryzen zoude vervullen, werd hem toen tot eer gerekend. Alle de

tegenwoordig zynde jagers roemden zyne ervarenheid in den handboog en de juistheid van zynen blik, welke hem het hart der ongelukkige moeder doen treffen hadden.

De laten, boeren en zelfs eenige edellieden, welke omstreeks de plaets woonden, waer de moord begaen was, waren niet zoo volkomen in hunnen schik, met de heldendaad van hunnen wreeden meester: want weldra vernamen zy, dat de ziel der rampzalige de omstreken ontrustte en alle nachten met haer schrikwekkend bezoek vereerde.

Nu eens hoorden zy haer weenen en schreijen, het stervende wicht aen haer hart drukkende; dan zong zy onverstaenbare, maer zoetvloeijende liederen, als wilde zy haer kind door zachte melody aen het sluimeren sussen. Somtyds ook bromden uit haren mond woeste klanken, die als helsche vervloekingen donderend in 't ronde

(10)

klonken; dit alles verspreidde den angst, den afschrik, in het naboerschap. Sommige verhuisden met geheel hun gezin om in vreedzamer landstreken meer veiligheid te zoeken; de Zigeuners in tegendeel, wanneer zy daerna in het land toegelaten werden, liefkoosden die bloedstreek, en namen haer tot verblyfplaets. Zy sloegen er hunne tenten op, en vormden een uitgestrekt kamp, dat zich berucht maekte, door de helsche tooveryen, welke er uitgeoefend werden, en door de menigvuldige slemperyen en feesten, welke er de Zigeuners met buitengewoone vreugde, gewoel en gedruis vierden. Daer dit kamp op de helling eens heuvels opgeslagen was, kon men van verre, des nachts, by het flikkeren van groote vuren, deze feesten gadeslaen, en zich verwonderen over de woestheid en de baldadigheid welke er in heerschten.

Somtyds stegen vreeslyke wangedrochten, door eenen man bereden, uit dien helschen nest in den hoogen en verdwenen in het zwerk. Het

(11)

waren veeltyds klipbokken en vuerspuwende draken met glinsterende schubben, welke tot die buitengewoone reizen gebruikt werden. Wanneer zulk een wangedrocht naer de wolken klapperde, verduisterde de lucht; flikkerende starren, geweldig in het ruim geschokt, verloren hun evenwigt en vielen niet zelden in't midden der Zigeuners. Deze schenen zelfs de hemellichten onder hun gebied te hebben, dewyl zy de neêrgeschotene starren in kroonen vlochten, er hun hoofd mede versierden en aldus gekroond, in het ronde dansten.

Men begrypt, hoe toen de naburige boeren verbaesd stonden; hoe vurig zy God baden om van die duivelskunstenaers verlost te worden, en hoe zy verlangden, - alhoewel verzekerd zynde dat de Zigeuners overal wezen konden, vermits dezelve in 't luchtruim rondvlogen - om die gevaerlyke en geheimzinnige plaets te verlaten.

Ook ontruimde ieder, aen wie het maer eenigzins mogelyk was, de hut door zyn voorgeslacht

(12)

sinds eeuwen bewoond, en de landouwen waerop zyne ouders, met hun zweet, maer toch vrolyk en veilig, de regten voor hunnen Heer, en hun bestaen gewonnen hadden.

Alleen het gehucht, hetwelk het naestliggende slot Gallaerd omgorde, bleef bewoond: dewyl de inwooners zich genoeg beschermd waenden door hunne jeugdige slotvoogdes, welke op de woeste vreemdelingen eenen wonderbaren invloed scheen uit te oefenen.

De nacht was reeds lang over de omstreken nedergedaeld, en de duisternissen dreven zoo digt te zamen, dat, hoewel het zomer was en de zomernachten een schemerend en onzeker licht behouden, het onmogelyk werd iets te onderscheiden, hetgeen zich eenige stappen verwyderd opdeed. Geene enkele star glimde aen het uitspansel; geene doorschynende wolk liet wat schemerends van den Melkweg, op de aerde nederkomen.

Het slot Gallaerd met zyne tuinen

(13)

en zyn omliggend dorp, hadde zich als eene verwarde zwarte massa opgedaen, zoo de vuren van het Boheemsche kamp het met geene breede, gloeijende tinten geverwd en het alzoo flikkerend op den zwarten hemel afgeteekend hadden.

Dat heerlyke maer sombere slot, waer mogelyk, in vroegere tyden, menig schelmstuk in volbragt werd, en dat nu zoo rustig zyne fiere torens naer den Hemel verhief, stak verbazend af tegen het kamp der Zigeuners, hetwelk zoo levendig, zoo woelig was.

Rondom de vuren, welke door sterke brandstoffen aengehits hunne vlammen verbazend hoog deden flonkeren, dansten de Boheemsche vrouwen met woeste vreugd. Somtyds draeiden zy zoo geweldig in het rond dat het oog er door verbysterd werd, en hy, die van verre het feest beschouwde, sidderde op de gedachte, dat de vliegende kring zoude breken en eenige danseressen in de helsche vuren zouden ploffen; zy vreesden dat niet; want zy doorkruisten

(14)

dezelve in hare dolheid, en dan vlugtten de vlammen verschrikt van de furien, die hunne bytende kracht tergden.

Nu scheen hare dolheid gestild, hare woede gebluscht; vele wandelden bedaerd op en neder; andere nog opgewonden, sprongen luchtig op om met de vlammen te dartelen; eensklaps en op een gegeven teeken vielen alle de Zigeunersen op hare knieën; zy aenbaden door vreemde gebaren en laekbaer gebed, den gebieder der duisternissen, die haer door een naer huilengekras hetwelk ratelend langs de omstreken vloog, beantwoordde. Toen doorbraken kryschende en verwarde stemmen het loeijen van den wind; zy hieven liederen aen die allengs hoe luider klonken en eindelyk zoo fel bulderden dat de boschzwynen hunne krochten ontvlugtten... Op nieuw begon het met draeijen, zwaeijen en tieren, de kring vloog sneller, de trom sloeg grover, de stem kreet scherper... En nog had het er woester toegegaen, waren de mannen er tegenwoordig

(15)

geweest; maer deze had de Landheer geëischt om eenen twist met zynen nabuer, door bloedigen stryd, te eindigen. Een bode had den aftogt van het leger en de wederkomst der Bohemen aengekondigd; het was deze wederkomst welke de vrouwen vierden.

Terwyl zy zich vermaekten, steeg de bode weder op den vogel welke hem naer het kamp gebragt had. Deze ontplooide zyne lange, breede, lederen vlerken, waermede hy de lucht doorriemde, en wendde zich naer het kasteel Gallaerd, hetwelk hy spoedig naderde. Zyne oogen gloeiden als kolen, zyn vlammende adem wierp eenen pek en solferachtigen geur uit, als brandde er in zyn binnenste een onuitbluschbaer vuer.

Hy fladderde eenigen tyd boven en rondom de torens, waerna hy pylsnel nederstortte.

Nog eens vloog hy het slotplein rond, drong alsdan door de muren, welke voor hem openscheurden en achter hem digt schoven, tot dat hy tegen een' muer stuitte, voor denwelken hy sidderend terug deinsde.

(16)

Alle aenmoedigingen door zynen geleider gebruikt, waren nutteloos: de halstarrige vogel in plaets van vooruit te trekken, vlugtte krassend achterwaerts en prangde den Boheem zoo onzacht tegen eene yzeren tralie, dat dezelve van den schok daverde.

De gebelgde Boheem nam toen zynen toevlugt tot eene sterke bezwering; de muer spleet open en het wangedrocht stoof met een pynelyk gegil in de kapel van het kasteel. Hier werd hetzelve door vreeslyke pynen zoodanig gemarteld, dat het zweette en de gewelfbogen door zyn gruwelyk gehuil deed dreunen; de kolommen waerop het, door foltering verwoed, knarsbekkend opklouterde, schudden onder de gewelven.

De Boheem steeg toen van het gemarteld beest, hetwelk aenstonds, de kapel ontvlugtende, in eenen onderaerdschen doorgang trok, waer het onzigtbaer twee vrouwen naderde.

Eene dezer vrouwen was zeer verre in ouderdom gevorderd, maer niet door de jaren ge-

(17)

kromd. Haer aengezigt, waer de wilde driften over woelden, was geheel met grove rimpels doorploegd; zwarte oogen, uit dewelke de bloeddorst straelde, enkele grove hairen, welke op hare kin groeiden, en gryze ruw kronkelende lokken, gaven haer een barbaersch aenzien. Hare leelykheid werd door niets vergoed; de lompen waermede zy zich kleedde, bedekten nauwelyks hare naektheid. In hare gespierde hand droeg zy eene lamp van Egyptischen vorm, met zoodanige vuile brandstoffen gevuld, dat dezelve meer stank en damp, dan wel licht van haer gaf. Die doffe glans is nogthans helder genoeg om de fyne gelaetstrekken van het twintig-jarige meisje, dat de Boheemsche verzeld, te kunnen bewonderen.

Haer engelachtig gelaet waer blonde lokken rond golfden, werd door vochtige blauwe oogen opgehelderd, en op hetzelve lag iets melankolisch, iets lydend en bleek verspreid, dat haer nog meer bevalligheid byzette. Hare

(18)

kleederen waren prachtig en geschikt om hare schoonheid nog te verlevendigen, maer het keurslyf was niet zeer tenger meer, en het was gemakkelyk te zien dat Idonea, de slotvoogdes van het kasteel Gallaerd, hoewel ongehuwd, in den maegdenkring geene plaets meer nemen kon...

- Ach Rowna, laet ons terugkeeren, - smeekte het meisje met eene teedere stem;

- want de angst perst het kille zweet uit myne aders en doet my sidderen.

- Volg my! - antwoordde de oude ruw.

- Maer waer brengt gy my toch heen, langs deze onbekende gangen, welke ik aen myn kasteel niet vermoedde?

- Naer de holen, waer in ik u het toekomende kan veropenbaren.

- Voordezen - hernam Idonea - hebt gy my nog het aenstaende voorzegd, maer toen zaegt gy alleenlyk in de lynen van myne hand om my een geluk te voorspellen, hetwelk altyd volgde.

(19)

Rowna zag peinzend en somber voor zich neder.

Het helsch gedrocht dat altoos onzigtbaer bleef, was al nader en nader gekomen, het smolt zich toen in den adem der Bobeemsche en bezielde haer. Op het oogenblik kronkelden Rowna 's hairen verward boven haer hoofd op, hare bewegingen werden schokkend, en uit hare oogen schitterde de wraekzuchtigste haet.

- Wat zegt gy, - beet zy Idonea te gemoet - dat ik u geluk voorspeld heb, en dat hetzelve op myne voorzeggingen volgde.... Welnu, ja!... het was geluk... maer een geluk hetwelk gy zult verfoeijen en haten, omdat het u berouwen zal er van gesmaekt te hebben!

- Wat beteekenen die verschrikkelyke woorden? - vroeg het meisje beangstigd, - zyt gy op my verbitterd omdat ik den moed niet heb u te volgen?

- Daerom niet.

- Ach! - vervolgde Idonea zonder op den

(20)

somberen toon der Boheemsche te letten. - Ach Rowna, myn hart klopt zoo hevig, als moest er my een afschrikkelyk ongeluk overkomen... Laet ons maer terugkeeren?....

- Hebt gy dan reeds uw' minnaer vergeten omdat hy met het leger vertrokken is?

- vroeg Rowna hoonlachend.

- Neen, neen! ik wil hem zien: maer moet ik daerom alle deze duistere holen doorkruissen?

- Ja, want alleenlyk daer, waer ik u brengen zal, kan ik de heilige zaken met de gedoemde mengen en hemel en hel bezweren.

- Wat hoor ik! - riep Idonea yzend uit. - Gy wilt den duivel een gebed toesturen dat Gode alleen toekomt... Nimmer woon ik plegtigheden by, door mynen godsdienst gedoemd, noch wil ik dat ze voor my uitgeoefend worden... Ik keer....

- Neen, gy zult my volgen! - schreeuwde woedend Rowna, terwyl zy de hand der vlugtende freule greep; deze wilde zich verdedigen

(21)

maer Rowna trok haer met zulk eene kracht en geweld voort, dat Idonea van angst en pyn onbewust ter aerde stortte. Alsdan greep haer de oude Boheemsche in de leden, en sleepte haer langs een deurtje, hetwelk zy opende, in de kapel. Deze was treurig, somber en eenzaem.

De Boheem welke door den duivel in de kapel was gevoerd, had zich in een hol verborgen, dewyl hy bevel ontvangen had, niet te verschynen, alvorens zyne behulpzaemheid door eenen gekenden kreet, gevergd werd. Rowna dacht nu niet aen hem; gansch aen hare woede overgegeven, rukte zy Idonea voort tot in het midden van de kerk, alwaer zy haer ongelukkig slagtoffer, onmeêdoogend ter aerde wierp.

Hare doffe lamp welke zy niet verre van daer plaetste, verlichtte flauw eenige voeten in den omtrek; het overige van den tempel bleef in eene akelige duisternis gehuld.

De oude heks zelve scheen verschrikt, want zy liep angstig heen en weder, of rond de lamp.

(22)

De helsche geest, welke in haer woonde, en die door de heiligheid der plaets, waerin by zich bevond, gefolterd werd, tergde haer zoodanig, dat zy zich knarstandend op de borst sloeg, om de brandende marteling te stillen, welke haer hart verschroeide.

Deze helsche pynen ontstaken nog meer hare woede tegen Idonea, welke nog altoos op den grond uitgestrekt lag; met verslindende oogen aenzag zy die ongelukkige en berstte eensklaps uit:

- De tyd der wraek is eindelyk gekomen... Nu niet meer gehuicheld, maer openhartig mynen haet uitgebulderd!... O Idonea! ik voorspelde u geluk en maekte u gelukkig, doch vermoedet gy dan niet, dat dit toebereidsels waren tot eene afgrysselyke wraek?.. O neen, want ik heb myn' rol te meesterachtig gespeeld...;

maer nu is het mom afgeworpen, en ik eisch myne gruwelyke voldoening!...

Rowna staerde somber op Idonea; in haer hart welde eenige vertwyfeling op: de goede

(23)

geest die over het arme meisje waekte, worstelde er tegen den duivel. Rowna vervolgde haperend:

- Helaes! indien hare moeder... my niet... O dan hadde ik haer lief gehad; ik hadde haer bemind, gelyk een kind uit mynen schoot geboren en aen myne borsten gevoed...

zy is zoo teeder zoo beminnelyk... Maer wat zeg ik - hernam zy woedend, want de goede engel vlugtte uit haer hart voor het wangedrocht - haer liefhebben!... Zy van het gehaet geslacht door my vervloekt?... Nooit... nooit... - en met een gebaer van afkeer snelde zy naer het hol, waerin de Boheem zich verstoken had.

De kilte der grafzuilen gaf Idonea het bewustzyn weder, zy rigtte zich overeind en murmelde onverstaenbaer en met eenen zucht:

- Waer ben ik? - Welhaest kwamen alle hare zielsvermogens weder by en

veroorloofden haer op te staen. De donkerheid der plaets, hare lange schaduwe, welke door het licht dat achter haer stond op den muer gekaetst werd, het

(24)

loeijen van den wind, die langs de groote kerkramen floot, - alles verschrikte haer.

- Waer mag ik toch wezen? - herhaelde zy sidderend rondziende; maer zoodra zy de zilveren hang-lamp ontwaerde, dewelke voor het outer, byna tegen het gewelf, haer starrenlichtje liet glimmen, herkende zy de plaets en boog verblyd de knieën, om eene dankzegging aen den trooster der lydenden te stieren, toen zy de hand der Zigeunerse op haren schouder voelde klemmen.

- Wy zyn hier niet gekomen om te bidden - bromde deze, - maer om te lasteren;

niet om God te behagen en zynen zegen aftesmeeken, maer om hem te verbolgen.

- Hier is het nogthans de plaets - antwoordde Idonea met hare zachte stem, - waer men den Heer der Heeren bid, en waer ik leniging vinden zal in het lyden, hetwelk gy my veroorzaekt. Laet my in vrede myn hart aen God openen; ik verlang niet meer het toekomende te

(25)

weten, houd het in u verborgen en ik zal het afwachten, gelyk Hy, die alles bestiert, het beschikken zal... Laet my alleen en vertrek...

- Zoo niet Idonea! Ik heb u niet in het geheim naer deze krocht gesleept om er u ongehinderd te laten! Neen... neen... Gy hebt my naer het toekomende gevraegd, gy zult het weten; gy wildet uwen geliefde zien, gy zult hem met eigen oogen zien... ik wil het zoo!

Idonea beefde, want zy voelde den wraekzuchtigen blik van Rowna op zich gerigt, en konde deszelfs geheimzinnige wreedheid niet verklaren. Zy stamelde:

- Gy schynt woedend Rowna, en inwendig woelen er geweldige driften in u; is het dan toch op my dat gy zoo verbitterd zyt?

- En op wie anders zoude ik verbitterd wezen?

- Zoo ik het ongeluk gehad heb u te mishagen, - smeekte de freule, sidderend de hand van Rowna nemende, - bid ik u, my te vergeven.

(26)

Door de liefde welke gy my altyd toegedragen hebt, door de gulhartigheid, welke ik u altyd in tegendeel schonk, smeek ik het u...

- Door de verkleefdheid, de liefde welke ik u toegedragen heb!... Ha! ha! ha! - schaterde de Boheemsche op helschen toon, hare hand uit die van Idonea rukkende - door myne liefde!... Bezweer my liever door mynen haet, door de wraekzucht welke ik tegen u, uw toekomend en voorleden geslacht opgevat heb en voed; dan zoudt gy op waren toon bezweren, maer my niet verbidden, want ik ben onverbiddelyk voor u!...

- Ach Rowna, laet my vertrekken... gy ziet wat ik lyde en in weerwil uwer vreemde tael, haet gy my immers toch niet?

- Ja, ik haet u, en deze plaets zult gy niet verlaten alvorens ik u de betrekkingen ontvouwd heb, die tusschen ons bestaen en bestaen zullen; alvorens gy Rowna kent!

- O indien gy my haet en van my tot uwe

(27)

voldoening iets eischen wilt, eisch dit dan toch elders; eerbiedig deze heilige gewelven en laet ons hen niet onteeren door heiligschendende twisten?

- Deze plaets is geschikt voor onze schrikkelyke verhandelingen; het marmer waerop wy rondloopen bedekt de eeuwige bedsteden uwer voorouders, welke regters moeten wezen van hetgeen tusschen ons geschied en zal!

Rowna's lamp verdoofde op dit gezegde en verspreidde een weinig daerna eene nare blauwachtige klaerte, welke alles met eene groene doodskleur verwde. De zilveren lamp die aen het gewelf glom, viel met gedruis op den outer aen stukken en de grond beefde onder de voeten van Idonea.

Dat arme meisje zag nu klaer dat Rowna het wraekzuchtig met haer meende:

vooreerst had zy daeraen geen geloof durven slaen, dewyl zy niet kou vermoeden, wat vergryp haer den haet der Boheemsche berokkend had. Op hetzelfde

(28)

oogenblik kwam haer de afgelegenheid te binnen, van de plaets naer dewelke zy vooreerst behendig, daerna met geweld gebragt was; zy vroeg aen zichzelve, wat de zoo eensklaps verschrikkelyk geworden Zigeunerse zoude beginnen, om den haet en de wraekzucht te lesschen, welke in haer hart schenen te woeden. De gruwelykste vermoedens kwamen in haer op, alle angsten bekropen haer... aen vlugt noch verdediging was er te denken..., door schrik verteerd, viel zy op hare knieën en smeekte met verwarde zinnen:

- O Rowna! heb medelyden met my! Ik weet niet waeraen ik uwen haet verdiend heb, maer ik zie dat gy iets gruwelyks met my voor hebt... waermede kan ik u verbidden?.... Zoudt gy my, arme wees, zonder maeg noch bloedverwant, kunnen mishandelen?... Ach heb medelyden met my... heb medelyden!

- Medelyden met u? - vroeg de Boheemsche en zy lachte!...

(29)

- Ach ja! - hernam Idonea, door welkers hart het hoongelach van Rowna gereten had, met stamelende stem. - Ach ja, heb medelyden... herneem de vriendelykheid door u altoos aen my betoond; gy zyt immers onze vroegere betrekkingen nog niet vergeten;

of herinnert gy u niet meer dat gy my in myne kindsheid getroeteld hebt?...Toen droegt gy my naer de bosschen om de dansen der Zigeuners te zien!...

- O ik herinner my alles! - viel haer Rowna hoonend in de rede. - Wy hebben te zamen gewandeld en in uwe lanen over God en de natuer gesproken!... In alles heb ik u voldaen; tusschen u en uw minnaer diende ik voor bode! - en wederom lachte zy met haren helschen hoonlach.

Idonea voelde haer bewustzyn ontgaen; met flauwere stem bad zy:

- O Rowna, hoe kunt gy in uwe wreedheid voortgaen als gy u dit alles herinnert?

Hoe kunt gy nu, daer ik in myne liefde gelukkig ben: nu,

(30)

dat de huwelyksband my zal omsnoeren, en een wicht my moeder maken zal... hoe kunt gy nu zoo schielyk ten mynen opzigte veranderen... Genade!... Genade, Rowna!

Gy kunt myne landouwen en bosschen verwoesten, myn slot ten prooi aen vlam en roof geven, my doen sterven!... maer door myne voormalige toegenegenheid, door myn smeeken en myne tranen, zult gy u laten bewegen...; gy zult den haet uit uw hart wisschen en my weder lief hebben. - Dit zeggende nam Idonea de hand van Rowna en bevochtigde haer met zilte tranen, doch de oude rukte zich los en riep woedend uit:

- U liefhebben! U... Idonea!... dan zoude ik my zelve moeten doemen en vervloeken, en ik zoude myne eigene vervloeking nog niet waerdig zyn!!

- Genade, genade! - hernam het meisje snikkend, - waerdoor heb ik zulken vreeslyken haet van u verdiend? Genade Rowna!... Laet my toch niet lang meer in dezen schrikkelyken

(31)

angst, want ik gevoel... Ach! heb medelyden met het wicht dat door myne longen ademt, en zoo ik u niet verbidden kan, dat hetzelve u dan tot mededoogen vermurwt!

- Zoo ook smeekte eens eene Zigeunerse tot uwe moeder, en uwe moeder spotte met haer smeeken... Ik doe gelyk uwe moeder! - antwoordde Rowna op eenen zegevierenden toon.

- Myne moeder..., de vrouw welke gy my altyd achtbaer en liefdewaerdig voor oogen steldet?

- Uwe moeder! welke slechts waerdig is, van u gehaet en vervloekt te worden, als de oorzaek van alle uwe ongelukken.

- Myne moeder?... ach neen!... laet die met vrede, want zy heeft my met hare borsten gedrenkt! - en in hare moederliefde moed puttende, vervolgde Idonea: - Martel, vermoord, verdelg my Rowna! maer laet my myne moeder lief hebben!...

Zy was myne troost in myne eenzaemheid en in myne gedachten verscheen zy

(32)

met alle de moederlyke liefde, waervoor een vrouwenhart vatbaer is!

- Zy was een helsch wyf, zeg ik! - schreeuwde Rowna, - en nooit zal ik gedoogen dat men anders van haer spreke.

- Zy was te goed om iemand te misdoen, - antwoordde Idonea, even moedig - en nooit hebben hare handen geweigerd eene menschlievendheid uit te oefenen. Waer mede kan zy u vergramd hebben Rowna?

De oude trok het meisje geweldig tot zich:

- Luister! - zeide zy, en na een stilzwygen, tusschen hetwelk zy hare herinneringen byeenzamelde, vervolgde zy:

- Het was in de voor ons ongelukkige tyden van vervolging, omtrent den dag, op denwelken myne zuster hier naby door onzen landheer vermoord werd, dat er eene reeds bejaerde vrouw aen de deur van uw slot klopte. Zy was in uwen staet, Idonea:

een wicht leefde in haren schoot, hetwelk eenmael den bevelstaf over de Zigeu-

(33)

ners zwaeijen moest. Verder in zwangerheid gevorderd ging haren barenstyd naken...

Door de vervolging voortgejaegd, en in den uitersten nood, kwam zy aen uwe moeder een plaetsje en een weinig stroo verzoeken om de akelige stonden op door te brengen...

Zy werd door den dienstknecht ingeleid en legde haer verzoek aen uwe moeder bloot.

- ‘Wat!’ - riep uwe moeder - ‘Wat, eene Zigeunerse! eene in den ban geslagene Zigeunerse, in myn slot een telg van haer gedoemd geslacht voortbrengen?... Ga weg, slang! en dat myne oogen uw, door den duivelsgloed gezengd ligchaem niet meer ontmoeten! - ‘Mevrouw, heb toch medelyden met myn kind’ - smeekte de rampzalige, maer uwe moeder schoot in woede - ‘Vertrek!’ - schreeuwde zy - ‘eer dat de solfergeur dien gy met u voert, myne kamer verpeste, vertrek eer uwe schaduw myne tapyten verzenge en gy de verdoemenis onder myn dak brengt! Gy gaet niet om, als met hel-

(34)

sche geesten, welke des nachts uwen mond zoenen; God alleen weet of het geen helsche telg is, die in u beweegt en ademt!... In het kasteel Gallaerd baert gy niet!

voort! voort!’ - Dit zeide uwe moeder in eenen adem en door drift vervoerd naderde zy de geelkleurige vrouw, als om haer de deur uit te slaen...; deze dacht aen haren telg en aen den rang dien hy by de Zigeuners moest bekleeden; zy verdroeg dien hoon, zy boog voor uwe moeder... Ja! - herhaelde Rowna met eene pynelyke moeite - zy die zich nooit vernederde, plooide de knieën voor uwe moeder! Zy smeekte door al wat heilig is, door de dood uws vaders, door den geest van de moeder uwer moeder;

maer tevergeefs. Degene, welke u baerde, braekte nog grootere vermaledydingen tegen haer uit; zonder den staet van zwangerheid te eerbiedigen, riep zy eenen knecht om de Boheemsche van het slot te smyten, allen toegang te verbieden en zelfs met honden na te jagen!

(35)

Toen schoot de Zigeunerse in woede - vervolgde Rowna, in welke diezelfde drift vuriger en vuriger werd; - zy stak haren arm over uwe moeder uit en riep: - ‘De bevelhebster der Zigeuners, of hoe gy ons noemen mogt, verjaegt gy niet straffeloos:

zy vervloekt u en uw geslacht, hetwelk zy zal vernietigen alsof het nooit bestond!

Noch slot, noch wapenschild, niets zal er van u overschieten. Het teere kind dat gy nu opvoedt, uwe Idonea, zal jong hare eer verliezen; men zal haer lasteren als eene ligtekooi, omdat zy nooit in huwelyk treden zal!... Haer wicht zal sterven eer zy wezenlyk moeder is, en na hun beider dood, zal ik uw kasteel verbranden en my onder zyne puinen begraven, om myne slagtoffers in de hel weder te vinden en daer nog te folteren! Voor u zal de zon geen driemael meer dalen, want dan reeds, zal uwe ziel den duivelen ten prooi geworpen zyn!’ - De vrouw door dewelke uwe moeder alzoo gevloekt werd, was ik!! - schreeuwde Rowna, Idonea verslin-

(36)

dend aenziende, welke stuiptrekkend ter aerde plofte.

- Zy lachte met myne vervloekingen, - vervolgde de Boheemsche zegevierend - maer twee dagen daerna huilden de honden op haer graf!

Idonea bleef beweegloos liggen, maer Rowna dit ziende, greep de hand der ongelukkige en schudde haer geweldig, tot dat het meisje weder bykwam.

- Luister tot het einde: - zeide zy. - Ik vlugtte uw moeders slot; zy die alles in overvloed bezat, die 's nachts op dons rustte en des daegs zich verwarmde aen een open vuer; zy die alle keurige en smakelyke spyzen op hare tafel kreeg, weigerde my in den winter een weinig stroo in den stal! Zy was nogthans Christene, maer daerom vervloekte zy my, omdat ik Zigeunerse ben! ik, die als opregte Paria mynen overvloed aen nooddruftigere dan ik, ronddeel... Helaes! toen was ik de nooddruftigste van allen:

(37)

alleen op de baen, vervolgd, geene mogelykheid ziende om myne bende te achterhalen, werd ik verpligt onder eenen boom te rusten. De honger, de koude, de folteringen, alles martelde my... ik baerde een zoon en toen ik hem omhelsde, omarmde ik eenen bevroren vleeschklomp!...

- Sedert dien tyd heb ik alleen voor de wraek geleefd, - hernam Rowna met voldoening tot haer zelve, nadat zy eene poos hare smart onderdrukt had. - Ik heb alles verlaten, my de minste geneigdheid ontzegd om alleen mynen haet te beminnen en te voldoen. Ja, - vervolgde zy tot Idonea, welke in eene smeekende houding voor hare voeten lag, - ik heb myne fierheid afgeworpen, myn karakter dermate bedwongen, dat ik zelfs uw voogd bedroog. In zyne vooringenomenheid liet hy de goede

Zigeunerse toe, u te troetelen als haer kind: dat hechtte u aen my, niet waer Idonea?

gy waert my dankbaer voor de kleine diensten welke ik u

(38)

gedurig bewees; gy wildet my geheel tot u nemen, my bekeeren, kleeden, voeden, maer gy wist toen niet wat slang gy in uwen schoot zoudet ontvangen hebben! Nu weet gy het Idonea, nu weet gy dat ik u slechts vleide om myne wraek te verzekeren, met vryheid uwe gangen na te sporen en zelfs uwe stappen te wenden... Weet ook dat ik de schuld ben, dat gy bevrucht zyt!.. Reine liefde kan niet onteeren; ik moest uwe vlam vuil en stinkende maken; gy dronkt beiden een drank door my bereid, dewelke in u de vurigste drift ontstak... de wellust, de wulpsheid kon alleen uwen dorst lesschen... Toen gy en uw minnaer u in geneugten baeddet, was ik in het kreupelhout verborgen en verblydde my over uwen val; ik galmde myne vreugde in schaterlagehen uit, zonder dat gy, door wellust ontzind myne nabyheid ontdeklet.

De tyd der wraek is eindelyk gekomen!

- Genade, genade voor myn wicht! - zuchtte Idonea altoos op hare knieën.

(39)

- Voor niemand! - huilde Rowna en vervolgde aenstonds: - Gy zult uw' minnaer zien maer herinner u dat ik uwe moeder toeschreeuwde: Idonea zal onteerd sterven, dewyl zy nooit in huwelyk treden zal!

- Hebt gy hem dan van my afgetrokken, of was hy een valschaerd welken gy kendet?... O neen, hy beminde my, - zeide Idonea opstaende en de kloppingen van haer hart onderdrukkende, - hy beminde my, Rowna...! Indien gy door helsche kunsten zyn hart verdorven had?.... O vrees Gods wraek: want hy zal de misdaden welke gy hier begaet vreeslyk straffen!

- Vreest men straffen, wanneer men gewroken is, kan men alsdan Gods toorn niet tarten, vermits men genoten heeft datgeen, wat tegen eene geheele eeuwigheid opweegt! - antwoordde Rowna op godlasterenden toon, terwyl hare oogen heller begonnen te schitteren en haer gedrochtelyk wezen stuiptrekkend in een kromp.

Aenstonds en zonder meer naer Idonea te

(40)

luisteren, danste zy schokkend eenen barbaerschen dans, tusschen denwelken zy vreemde strophen huilend opzong. Daerna begon zy te zweren en te vermaledyden.

Zy aenriep de Godheid en de helsche magt, den Cherubyn en den duivel; zy galmde in eenen adem Lucifer en Michaël uit. Onder die bezweringen welke Idonea's blond hair deden te berge ryzen, maekte de Boheemsche vreemde teekens, deed zy ontuchtige bewegingen, kruiste zich te midden dezer helsche bewerking, mengende aldus, zoo als zy Idonea gezegd had, het heilige met het gedoemde.

Middelerwyl opende zich de graven; lange, magere schimmen met grove pyen gekleed, welke in de eene hand een kruis en in de andere eene brandende fakkel droegen, stegen er uit op, doorzweefden vooreerst de kerk en plaetsten zich daerna in eene kringvormige ry.

- Daer zyn uwe voorouders, - zeide Rowna - en daer is uwe moeder; - vervolgde

(41)

zy op eene schim wyzende, welke angstig en met vlammende oogen haer aenzag.

Het verzengde kleed en de smeltende fakkel dezer schim, getuigden dat God hare onbarmhartigheid gestraft had.

Rowna wendde zich naer den geestenkring:

- Gy allen - zeide zy tot hen, - die reeds over lang onzen aerdbol verliet en welke ik nu uit onderaerdsche holen of van af hemelbogen, met helsche magt tot my roep, spreek uit of myne wraekte fel is om de onmeêdoogendheid te straffen! Zal zy niet dienen om uwe verbasterde vrouwentelg in de hel des te sterker te martelen en haer te doen gevoelen, dat de onmeêdoogendheid de grootste der misdaden is!.. Help my dan myne wraek volvoeren...

Alle de schimmen, als ook Rowna staken de handen dreigend uit naer den geest van Idonea's moeder, welke knarstandend verzonk.

Alsdan haelde eene schoone tenor-stem eenen zang op, alle de schimmen volgden en vorm-

(42)

den een koor, welke door de zwaerte en het geweld zyner bovenatuerlyke klanken den grond deed daveren en de glazen kletteren. Toen de lofzang geeindigd was, verdween alles en de Egyptische lamp van Rowna kleurde wederom den tempel met hare groenachtige doodskleur.

Idonea zat op hare knieën en wilde bidden, maer heure, door den schrik verwarde zinnen, verboden haer een gebed te storten of hare ziel tot God te wenden;

onwillekeurig hield zy hare aendacht alleen gevestigd op Rowna, welke altoos met hare bezweringen voortging.

Eensklaps doofde het licht uit, de ruiten der ramen scheurden of vielen met een helsch gekletter uit hunne kozynen; de grond beefde. Rowna greep Idonea by de hand en trok haer naer het einde der kapel.

- Beschouw met aendacht - zeide zy, - hier ziet gy Ridder Von Reylan, uw minnaer.

Idonea zag op, het woord minnaer had ge-

(43)

heel hare levenskracht welke haer byna was ontgaen, terug geroepen:

- Is hy een valschaerd, of heb ik zyn verlies alleen aen Rowna te wyten?... Zal ik hem wel verliezen?... O neen! - dacht zy - eene Zigeunerse heeft die wreede magt niet, my van hem af te scheuren.

Vol hoop vestigde zy de oogen op het punt dat Rowna aenwees en het scheen haer, alsof de muer der kerk opscheurde en zy op het open veld nederzag.

De wind was verzacht; de maen, zoo lang onder nydige wolken verborgen, schoot hare stralen op de geelende graenvelden, en verlichtte met eene zilveren klaerte de beken der valeijen, en de boomen der bergen welke zich in dezelve spiegelden. De oogen van Idonea waedden in alle deze schoonheden, die onder haer wegschoven, en vestigden zich in een dal op eene kleine mosbank, waer rond kreupelhout, tusschen hetwelk groote eiken opschoten, weelderig opgroeide.

(44)

Rowna wees haer deze plaets met den vinger aen.

Op de groene mosbank zat een jongeling met bruine hairlokken, gevoelvolle bruine oogen, en een aenminnig gelaet, hetwelk een baerd en gekrulde knevels

vermannelykten. Hy was prachtig in de zyde uitgedost en hield eene gouden mandoline in de hand; zyn zwaerd lag rustig nevens hem op de bank.

Idonea slaekte eenen blyden kreet, zy had haren minnaer herkend. - Rowna met bittere scherts lagchende, wees op het gebladert dat achter den jongeling bewoog:

maer het meisje geheel aen de vreugde overgegeven zynde, bemerkte dat onheilspellende voorteeken niet.

De jeugdige Ridder bestaerde den hemel, waeraen zoo menige gulden star glinsterde, en de velden en bosschen, welke hem geheimzinnig de werking Gods toefluisterden. Hy was diep ontroerd, want van zyne oogen biggelden zoete tranen, veroorzaekt door de aengename myme-

(45)

ring welke hem bezig hield. Eensklaps vaegde hy zyne oogen af en begon met eene bewogen stem, welke tot door Idonea's ziele drong, te zingen; de toonen der mandoline gaven aen zyne zachte klanken iets hemelsch, dat betooverde en zyne minnares al haer lyden deed vergeten.

Hy zong de schoonheid zyner vriendin, hare deugden en de liefde welke hy voor haer voedde...

Hy betreurde haer afwezen en bezwoer de Godheid haer gelukkig voor hem te bewaren.

- Zyt vrolyk o myn hart! - zoo eindigde hy; - morgen zie ik haer weder; morgen vereenig ik mynen adem met heure zachte ziel! Gy, o heldere maen, die haer in hare geruste sponde beschynt, fluister die goede maer aen heur treurig hart, en verkondig haer myne komste door verwelkomende droomen!

Rowna vestigde altoos haren vinger op de bladeren, welkers voortdurende beweging den ongelukkigen jongeling allengskens naderde;

(46)

maer Idonea had geen gevoel of geene gedachten meer dan voor haren beminden.

Op eens spleten twee takken zachtjes van elkander en het hoofd eens Boheems verscheen tusschen de opening. Von Reylan welke in zyne mymering hervallen was, bleef zoodanig in dezelve verdiept dat hy niets vernam of hoorde. Eene hand met eenen dolk gewapend volgde weldra het hoofd van den Boheem, die aenstonds zynen linker arm naer Idonea's geliefden uitstak.

De rampzalige Idonea hechtte zich wanhopend aen de Boheemsche:

- Rowna, help toch myn minnaer of ik sterf! - smeekte zy: doch Rowna lachte met haren helschen lach en het meisje, met de angstigste aendacht, stak inwendig gefolterd, het hoofd vooruit, om te zien wat er gebeuren zou.

De Boheem, wiens bovenlyf nu geheel buiten het groen uitstak, wierp het fluweelen kapje, waermede het blinkend hair van Von Reylan

(47)

gedekt was, verre in het veld, toen greep hy zyn slagtoffer by de lokken, trok het achter over en met zynen dolk...

Idonea liet eenen harden schreeuw en viel plat ter aerde: zy dacht dat het bloed haers minnaers op haer en op Rowna gesprenkeld werd... Alles was verdwenen; de kapel werd als voren door de Egyptische lamp met een groenachtige doodskleur verlicht.

Rowna haelde ratelend eenen kreet uit hare wreede borst, waerop de Boheem die in de kapel versteken was, verscheen. Hy opende op haer bevel eenen grafput, welke slechts door eenen ligten steen gesloten was. Toen trok Rowna de jonge slotvoogdes over die krocht, zoo dat het meisje, indien zy de oogen opende, den put peilen en de venynige en vuile dieren zien kon, welke in denzelven rond kropen.

Idonea zag niets; al haer bewustzyn had zy verloren, en te vergeefs riep haer Rowna in het oor: Hier wacht ik u morgen! want

(48)

zy bleef beweegloos liggen. Toen Idonea, by het zien der schrikkelyke moord op haren minnaer gepleegd, den yzendwekkenden schreeuw slaekte, had zy in haren schoot iets geweldig voelen bewegen, dat daerna weder stil hield... Zy had eenen grooten zucht moeten laten, als van twee ademen welke zich voor het laetst vereenigen....

Haer wicht was in haren schoot door angst, schrik en foltering gedood!...

Rowna had hare lamp opgenomen; gevolgd door den Boheem, welke het bestorvene meisje in zyne armen droeg, keerde zy weder langs de onbekende gangen, door dewelke zy met Idonea naer de kapel gekomen was. Zy legde de slotvoogdes in derzelver ryke nachtsponde, en verliet spoedig de slaepkamer.

Weinige stonden later verhief zich boven het kasteel Gallaerd eenen grooten vogel met vurige oogen en lederen vlerken. Nu was hy van Rowna

(49)

en den Boheem bestegen; deze zeide tot zyne gezellin:

- Het leger is in aftogt.

- Ik weet het reeds lang, - antwoordde deze.

- Wat meer is, daer is slag noch stoot gedaen.

- Dat is een teeken dat de Landheer ons niet zoo dikwyls meer zal noodig hebben;

hy meent voorzeker, dat zynen en onzen roofzucht gebluscht is.

Dit was alles wat zy tegen elkander zeiden; geen enkel woord van deernis of medelyden met de rampzalige Idonea: voor hun was het alsof er op het slot Gallaerd niets voorgevallen was.

(50)

II.

Oh! je n'ai pas de père et je n'ai pas de mère, Nul ne peut me sauver, nul ne peut me guérir, Je suis seule en ce monde et je me sens mourir!

- VICTORHUGO. - Les Burgraves.

In den ronden toren, welke nevens de ophaelbrug, somber tegen de sterke poort van het kasteel Gallaerd scheen te leunen, was er eene achthoekige zael, welke door smalle venstertjes te midden harer paneelen gehakt, het daglicht ontving. De muren dier zael waren bekleed met zyden tapyten, op dewelke ruwe veldslagen hun

(51)

bloedig gewoel vertoonden; in alle de hoeken hingen wapenpralen, door den onversaegden moed van Idonea's voorouders byeengezameld.

Aen een der venstertjes en wel aen hetgene, dat op de groote baen zyn uitzigt had, zat tegen den middag de rampzalige Idonea.

Noch nooit had het lyden aen een zyner slagtoffers zulke wrange trekken nagelaten, als by dit ongelukkige meisje, of een aengezigt zoo gegroefd en misvormd als het hare. De blonde hairlokken, welke zoo bevallig haer ovael gelaet omtrokken, hadden eensklaps de aschkleurige tint gekregen, welke gewoonlyk door den ouderdom alleen getemperd wordt. Hare gevoelvolle blauwe oogen voortyds zoo vochtig, zoo doorschynend, waren dof, droog, sprakeloos en diep in het hoofd gezonken; op hare wangen had de knokkelige dood alreeds zyn grauw bleek gevaegd.

Idonea was, nadat Rowna de slaepkamer verlaten had, op hare nachtsponde in zwym blyven liggen tot laet in den morgen; dan,

(52)

tot haer zelve gekomen zynde, had zy zich, zonder hare kamerjuffer te ontbieden, haestig opgekleed, en aen het voorzegde venstertje geplaetst.

Uit hare doodelyke flauwte behield zy eene soort van geestverbystering, welke haer tusschen de zekerheid van hare ongelukken, en den twyfel aen dezelve dobberen deed. En waerom zoude het arme meisje niet getwyfeld hebben? Had Rowna haer van jongs af aen geene teedere toegenegenheid betoond; had zy zich niet door alle soorten van vleijery by haer weten in te dringen: en konde het ongelukkige schepsel, toen de Boheemsche op eens haer mom afwierp, zoo maer dadelyk begrypen, dat geheel een omgang haers levens, maer eene begoocheling was geweest? Kon de teerhartige Idonea, welke alles lydend verdroeg, zoo maer eensklaps aen zich zelve bekennen, dat er menschen bestaen, welke aen hunne wraek, hun geheel leven kunnen wyden? - Zy had van den ysselyken oorsprong van Rowna's wraekzucht nooit

(53)

iets vernomen; zoude zy aen derzelver gevolgen vrymoedig geloof slaen? Voorzeker neen, - en daerom moest het voorgevallen van den nacht, haer als een gruwelyke droom toegrynzen, terwyl het haer als eene schrikkelyke wezenlykheid vervolgen bleef.

De hoop is de natuerlykste eigenschap van den mensch, en als dezulke blyft zy zyne gezellin tot in den dood. Veeltyds brengt zy hem zachte leniging of krachtdadigen moed by; maer wanneer zy in afgrysselyke tydperken eens levens, waeraen slechts een nog afgrysselyker einde beschoren is, met haer melankolisch lachje, eene lokkelyke toekomst biedt, dan wordt zy eene ondragelyke marteling. Zy verlengt den schrikkelyken doodstryd der krachten, om, aen het hart, langduriger folteringen te doen verduren. Alzoo martelde de hoop de ellendige Idonea.

Wanneer zy in weerwil aller mogelyke drogredenen, zich zelve den haet en de wraekzucht van Rowna bekennen moest, bleef haer heuren

(54)

minnaer over, aen denwelken zy zich hechtte, gelyk hy, die in een afgrond valt, zich aen de wortelen der boomen vastknelt, die door de voegen der rotsen heendringen.

Dan, zeide zy tot haer zelve:

- O! ik heb hem zoo levendig, zoo gezond verlaten! De legers zyn niet handgemeen geweest; myn geliefde is geen twister en wordt van ieder bemind!... Zouden de Zigeuners wreed genoeg zyn om iemand lafhartig te vermoorden, die hun nooit misdeed? O neen, want in de betrekkingen, welke ik door Rowna met hun gehad heb, heb ik in hun geheimzinnig gedrag niets zoo afschrikkelyks vermoed...

Maer toen vertoonde zich aen haren geest het kreupelboschje met zyne mosbank, haer minnaer en de wreede Boheem, en Idonea zeeg afgemat in haren armstoel, hare oogen met hare handen bedekkende, om het afgrysselyk schouwspel te vlieden.

De arme kon niet weenen; haer opge-

(55)

kropt hart klopte zoo geweldig alsof het haren boezem wilde openscheuren, om de versmachtende ziel te laten ontvlugten; haer zenuwstel vreeslyk geschokt, schudde haer by tyden zoo geweldig, dat zy zich het leven voelde ontgaen in stuiptrekkende sidderingen. Te midden van dat lyden, kwam de bedriegelyke hoop en balsemde het stervende hart van Idonea met eene mymering, welke deze haren geheelen levensloop te binnen bragt.

Idonea dacht aen hare kinderjaren toen zy van hare moeder geliefkoosd werd, en voelde in haer hart de stem weergalmen, waermede deze zoo treffend de balladen opzong; in hare opgewondenheid, meende zy wezenlyk door haer gevleid en gezoend te worden; maer die zoete herinneringen waren vlugtig en weldra kwam haer de schielyke dood der vrouw te binnen, welke haer zoo bemind had.

De aendachtige hoop, verdreef de droefheid, welke Idonea overmeesterde, zy wees met eenen

(56)

vliegenden vinger op den stuggen voogd, die op de beminnelyke moeder volgde, maer aenstonds verdween. Alsdan vertoonde zich Rowna alreeds bejaerd, maer nog vlug en opgeruimd, zy scheen beminnelyk, teeder; zy omhelsde Idonea en zeide tot haer: gy zult een lief meisje worden.

- Hoe! - fluisterde de hoop tot de ziel van Idonea, - hoe zoude eene zoo teedere vrouw de wraekzuchtige Rowna geworden zyn? - maer de rampzalige Idonea verdreef dien martelenden twyfel en riep met roerenden nadruk uit:

- Welk een verschil! maer ook welke beguicheling, welke wreedheid!... Zy scheen my zoo genegen, dat zelfs mynstrenge voogd my met haer de velden liet rond loopen, en nu vervloekt zy de vrouw die my ter wereld bragt! Nu verzint zy logenachtige geschiedenissen om my haer te doen verachten... maer ik bemin myne moeder toch;

zy is myne moeder!....

- Helaes! - vervolgde Idonea na eenige oogenblikken, met hartverscheurend gevoel, -

(57)

helaes! nimmer zal ik my het zalige woord moeder hooren toeroepen, nimmer zal ik met myn melk mynen telg zogen, nimmer zal ik hem omarmen! Ik ben geene moeder meer..., niets beweegt zich in mynen schoot, eene doodsche stilte eene ondragelyke gevoelloosheid heerscht er!.... Myn hart heeft geene zoete aendoeningen meer; het gevoelt niets dan smart waer onder het moet bezwyken.... O Rowna, wreede vrouw!

in eens hebt gy er dry om het leven gebragt, want voor my is er geen leven meer...

ik zie eene marteldood, eene dood van afschrikkelyke folteringen in de verte... O!

gy zyt onbarmhartig, wreed, helsch! gy hebt de borsten eener duivelin gezogen!..

Hoe anders zoudt gy de beguichelingen gebruikt hebben, waermede gy my in het verderf hebt gestort? Dan haddet gy van zulke barbaerschheid afgeschrikt! Myn minnaer hebt gy ysselyk doen vermoorden, hy, die u nooit misdeed, of wiens ouders nooit iets tot uwe schade verrigtten...

(58)

Maer - en de hoop drong zich wederom in Idonea's harte; - Maer.... zoo myn minnaer nog leefde?.... Zoo de ysselyke verschyning der kapel eens eene begoocheling was, gelyk alles wat van Rowna ooit gekomen is?... Kan myn kind door die valsche vertooning niet gedood zyn?... En zoo myn wicht nog ademde, zoo myne

onervarenheid my bedroog!... God dan zoude ik nog gelukkig kunnen wezen!! - Het meisje viel met gevouwene handen op hare kniëen.

Een vervaerlyke spotlach dreef de hoop uit het vertrek; zy vloog naer het leger van den Landheer, dat langzaem wederkeerde, en het slot Gallaerd voorby trekken moest.

- Neen, neen! - riep Idonea uit, terwyl zy trillend opstond, - niets is er ydelheid, niets is er schim, alles is voorgevallen! ik heb myne gedoemde moeder, myne voorouders, mynen geliefden gezien! Ja, ik heb den wreeden dolk van den Boheem, in myns minnaers borst zien dalen en naer zyn harte zoeken... Ik heb myn wicht

(59)

in mynen schoot voelen sterven en ben daerna over eenen put gesleept; daer, is my iets in het oor geschreeuwd, waer ik te vergeef in myn geheugen naer zoek.

- In die krocht wacht ik u t' avond! - riep eene stem uit de dikte der muren.

- 't Was zoo iets!... even afschuwelyk! - antwoordde Idonea door de wanhoop ontzind. - Spot met my booze geesten en roept my Rowna's vervloekingen na! Zendt my het lyden, ik zy het ten prooi..; stapelt alle martelingen op my, put alle vreugde uit myne ziel, beneemt my het verstand, alles, alles!... want tot lyden ben ik geboren, en het uer der verlossing myner moeder was het gevloekste uer!!....

Idonea viel afgemat in haren armstoel neder.

Op dat zelfde oogenblik trad Azalie, haer kamerjuffertje, binnen. Het was een edel, lief, teer meisje, van by de zestien jaren, met bruine lokken en blauwe oogen;

de onschuld gemengd met een sprank van zuivere, maer vlammende

(60)

liefde, teekende zich op haer gelaet. Zy was vrolyk en huppelde.

- He! lieve meesteresse zyt gy hier? - zeide zy, - zoo kon ik wel nutteloos in uwe kamer gaen zoeken, om u de komst onzer geliefden aen te kondigen... Zyt vrolyk en dans met my, van avond reeds rusten onze hoofdjens op hunne borsten!

- O zyt welkom, lieve engel, - zuchtte Idonea de smart versmoorende, welke de vrolykheid van Azalie in haer gevoelig hart genepen had, - gy verdryft mynen angst, want uwe onschuld beschut my tegen de helsche geesten, die rond de kamer wemelen.

- Wel, lieve Idonea ik zie niets waertegen ik u moet beveiligen!

- Ja... 't is waer ik heb niets gezien, maer vreeslyke woorden zyn my toegeroepen...

Ik heb oogenblikken dat myne rede verdwaelt, dat myn verstand verbysterd....

Het kamerjuffertje zag vragend naer Idonea

(61)

en deinsde achterwaerts toen zy het gelaet harer meesteresse aenzag, hetwelk deze nu juist tot haer ophief.

- O allerliefste! - riep zy met den gevoeligsten angst uit, terwyl zy de hand van Idonea vastnam, - wat heeft u zoo schielyk veranderd?... Zeg my wat lyden, wat rampen u hebben getroffen, zeg het my toch Idonea, omdat ik u eenigzins vertrooste en helpe.

- Voor myne rampen is er geene hulp, voor myn lyden geene leniging, Azalie! - antwoordde Idonea de hand van het meisje stuiptrekkend drukkende, - ik heb een nacht doorgebragt, die voldoende is om geheel een leven te vergallen of af te snyden...

- Een droom! - hernam het meisje met teedere deelneming, - een nare droom! Maer Idonea is een droom genoeg om het leven te vergallen of den dood toe te brengen?

Is een droom voldoende om u treurig te laten als van verre de trompet zyne komst aengalmt!...

(62)

Kom, herstel u, ik zal u opschikken, opdat gy behoorlyk zyne komst verbeidet.

- Ik zal mynen geliefden niet meer zien! - antwoordde Idonea snikkend, maer zy kon niet weenen.

- En zoudt gy aen een droom geloof genoeg hechten om aen Von Reylan te twyfelen....?

- Ik heb hem zien vermoorden! - gilde Idonea wanhopend.

- Hoe is dit mogelyk, hy is by het leger?

- O! - vervolgde de rampzalige Idonea - Rowna heeft het my vertoond: zy heeft myne moeder gevloekt, en ik ben veroordeeld om onteerd... onteerd te sterven!... - O God! - riep zy op hartverscheurenden toon uit, terwyl zy op hare knieën viel; - o God! dat is de straf myner ontucht! hadde ik my nooit aen de wulpsheid overgegeven, dan ware Rowna's vloek onvoltrokken gebleven!

Na eenige oogenblikken nam zy hare gezellin in de armen en drukte haer aen heuren beknelden boezem:

(63)

- Azalie - zeide zy met roerenden nadruk, - beminde Azalie, zoo gy ooit een gloeijend gevoel door uw bloed voelt vlammen.., zoo gy uw hart ooit voelt smachten naer eene ongekende, maer hemelsche geneugte, ontvlug dan uw minnaer, ontvlug hem! want een zyner zoenen ware genoeg om u in de zonde te doen vallen..

- Idonea!...

- O Azalie! gy weet niet wat die zonde is, de martelende onrust welke zy aen de ziel veroorzaekt, is u nog onbekend.... mogte zy u nimmer bekend worden!... Val toch nimmer zoo als uwe meesteresse; gy ziet haer lyden, het is haren doodstryd....

O indien gy immer gevoeldet wat het is moeder te zyn zonder moeder te wezen!....

O! - riep Idonea op eenen toon, die het hart van Azalie verscheurde: - O! myn wicht, de telg van mynen beminden is dood! dood!! dood!!!... en zy viel, heur aengezigt met de handen verbergende, in haren armstoel neder.

(64)

Azalie verstond haer niet. De weinige woorden van Idonea waren ontoereikend om het jonge meisje geheel de aeneenschakeling van de rampen harer meesteresse te doen begrypen, om aen hetzelve de valschheid, de wraekzucht van Rowna te ontvouwen. Zy aenzag geheel het voorgevallene als een' akeligen droom en wilde de slotvoogdes vertroosten en geruststellen; daerom zeide zy met de teederste deelneming, terwyl zy hare tranen verborg:

- Beminde Idonea, verontrust u toch zoo niet over uwen minnaer, noch over zyn kind, dat uwe inbeelding alleen dood waent. Rowna kan uwe moeder, noch u gevloekt hebben, of uwen geliefden doen zien vermoorden, anders zoude zy nimmer hebben durven verschynen, en over eene uer was zy op het slot.

Geen antwoord ontvangende, vervolgde zy:

- Kom aen het venster, het leger is naby, wy zullen onze beminden zien voorby trekken.

Idonea had de magt niet meer om hare kamer-

(65)

juffer te antwoorden noch te wederstaen, werktuigelyk rigtte zy zich op en leunde tegen de raemkas. Azalie stond voor haer en riep uit:

- Idonea, zie eens hoe de baen van menschen krielt, wat al vrouwen, kinderen, ouderlingen er op rond zwerven en naer den kant heenstaren, langs waer onze beminden komen moeten!

Idonea hoorde Azalie niet, noch zag op de baen die wezenlyk van volk krielde, heur verbryzelde geest trok haer elders: zy zag langs de uitgestrekte velden, waerop de klare zon hare brandende stralen nederschoot. Daer zocht zy noch de rustige herdershut, noch de huppelende geit, noch de vrolyke zonnebloem, noch de fiere eik...; zy zocht en vond de dorstige bloem, die verre van de beek door de brandende zon verwelkt wordt; zy verwelkte immers zoo als deze bloem! haer geliefde, welke voor haer de heldere levensbron was, leefde niet meer, en de brandende wraek welke op haer was nedergestort, verteerde haer.

(66)

Een weldadige tranenvloed zoude by deze droevige mymering Idonea's hart lucht gegeven hebben, maer de eerste traen welke haer oog ontviel, werd op hare blakende wang gedroogd op het hooren van het trompetten-geschal, dat in de verte by

tusschenpoozen schetterende toonen galmend naderen deed.

Alsdan beklemde zich Idonea's hart; haer gelaet bestierf; zy gevoelde dat het beslissend oogenblik tusschen leven en dood daer was: niets beweegde meer in haer, noch pols, noch harteklop...., haer bloed stond stil in heure gespannen aderen... In dezen doodlevenden staet wachtte zy den voorbygang des legers af.

In de verte verschenen wimpels en vaendels, men hoorde klaer de pauken en trompetten eene moedige krygsmarsch aenheffen en rondschetteren. Daer was het leger en dadelyk vloog de hoop, welke hetzelve verzelde wederom in Idonea's hart.

De soldeniers van den Landheer openden den

(67)

togt, zy vormden eene keurbende, van het hoofd tot de voeten gewapende mannen, welke altoos tot den stryd bereid stonden. Achter hen volgde de vuile, slordige hoop der Bohemen, welke half naekt en ordeloos daer heen liepen. Deze kenden noch kryg, noch wapenkunde en waren enkel laffe vermoorders, die met twee of drie op eenen enkelen vyand vielen, hem overrompelden, doorstaken en zynen karigen buit prys maekten. Alhoewel er niet gestreden was, waren die stroopers met buit beladen, denwelken zy fier en opgeblazen aen de omstanders vertoonden.

Idonea twyfelde, na den vlugtigen blik dien zy op deze ellendigen wierp, dengenen herkend te hebben, dien zy des nachts haren Von Reylan had zien vermoorden; zy kon evenwel haer vermoeden niet tot zekerheid brengen, dewyl hare oogen slechs de bende wilde zoeken, waerby degene was naer wien zy reikhalsde. Het overige van het leger trok voorby zonder hare

(68)

aendacht te boeijen, de laetste Ruiters alleen onder dewelke Von Reylan verschynen moest, werden het voorwerp van haer angstig onderzoek, maer helaes! zynen grooten vederbos fladderde niet boven al de anderen.

Eene kille huivering gleed door hare zenuwen en zy voelde, dat er in haer overspannen hart iets brak....

De hoop nogthans weerhield den laetsten levens-sprenkel, welke Idonea wilde ontspatten, en deed die ongelukkige steeds tusschen de menigte edele Ruiters zoeken, om er Von Reylan den moedigsten en den edelsten onder hen allen te vinden.

Helaes! noch de groene, door hare hand geborduerde zwaerdgordel, welken zy hem omhangen had, noch zyn gulden horen, waer uit hy sterke maer zoetluidende toonen trok, vertoonden zich aen haer. Zy kon hare oogen niet gelooven.

Rowna welke al eenige oogenblikken achter

(69)

haer stond, vatte haer in de leden, en bromde razend in haer oor:

- Waer is uwe eer, waer is uw minnaer?!...

Een hartverscheurende gil deed het kamerjuffertje sidderend naer heure meesteres omzien, maer zy zag slechts een dood ligchaem, uit welks mond, dik, zwart bloed liep, op den grond uitgestrekt liggen. Achter den muer, welke toeschoof verdween een vrouwenrok; Azalie liep er heen, maer muer en tapyt waren ongeschonden en het verschrikte meisje kon slechts om hulp gillen.

Rowna liep haestig van eenen engen, in den muer gehouwen trap, doorkruiste eenige geheime doorgangen en bevond zich reeds in haer kamp voor dat de Bohemen er aengekomen waren.

(70)

III.

‘Voici le signal! - L'enfer nous réclame:

Puisse un jour toute âme N'avoir d'autre flamme Que son noir fanal!

Puisse notre ronde Dans l'ombre profonde, Enfermer le monde D'un cercle infernal!’

- VICTORHUGO. - Ballades. -

In den nacht, welke op Idonea's dood volgde, en toen de wyzer op het uerwerk der kapel van het kasteel Gallaerd den hoogsten nummer naderde, had er een helsch feest boven het gemelde slot plaets.

(71)

Byna gansch de duivelen stoet was er vereenigd, onder de gedaente van morsige dieren of vervaerlyke wangedrochten. Hier vlogen uilen en vledermuizen, verder gevlerkte paerden, serpenten en scorpioenen. Dat gebroed vermaekte zich met woede en spartelde verward boven het kasteel. Nu eens woelde het naby de kanteelen en liet zich zwart op de donker blauwe lucht onderscheiden, dan weder klapperde het naer den hemel en mengde, voor het overige onzigtbaer, zyne vlammende oogen tusschen de hemellichten die aen den trans flikkerden.

Sommige der gedrochten lieten zich van die onmetelyke hoogte zoo snel

nedervallen, dat de lucht nevens hen floot; zy bonsden op de toppen der torens met zulk een geweld, dat deze tot in hunne aenleggingen daverden; andere daelden traeg, langs uitgebreide cirkels tot by hunne makkers en alle de vlerken klapperden vrolyk om de hereeniging te begroeten.

(72)

Toen begon geheel dit helsch gespuis onder elkander te warrelen en werd één klomp, in denwelken geen gedrocht geheel onderscheidbaer bleef. Wel zag men

vuer-ademende bekken byten, bakhuizen knarzen, vlerken trillen en slagen, pooten zich uitrekken, inkrimpen of aengrypen; maer alles bleef verward: het een ondier kroop boven het ander en werd insgelyks door een ander overkropen... Allen waren vrolyk op de helsche wys, en reten en verscheurden elkander in hunne duivelsche vreugde. Zy verhieven te gelyk hun geschreeuw, en het gekras van den nachtuil werd verzeld van het geloei der horenbeesten, het hunkeren der paerden en het

verschrikkelyk gefluit der serpenten...

De helsche geesten feestten aldus, omdat zy eene prooi gingen grypen, welke langen tyd over hen geheerscht had, en dewelke zy daerom zouden kunnen pynigen met de verfynste folteringen door hunne woede uitgevonden.

(73)

Rowna was die prooi. Zy had haer zelve zoo als wy gehoord hebben ter dood en ter helle gedoemd, en ging dien zelfden nacht haer eigen vonnis voltrekken. Besloten stond zy aen Idonea's nachtvertrek en luisterde met aendacht...

De goede engelen, die ons verzellen en bewaren, verlaten ons niet dan na onze dood; die van Rowna vloog nog rondom haer, en weende: hy had, maer te vergeefs, by dit helsche wyf al menige pooging aengewend om haer tot betere gevoelens over te halen; nu zag hy voor de hem toevertrouwde ziel eene vreeslyke eeuwigheid te gemoet. Hy wendde zyne betraende oogen tot God en putte in deszelfs almagt eenen nieuwen moed, waermede hy zich by de ziel van Rowna spoedde.