De vangst van sterns en het verwijderen van ringen in Afrika een probleem

152 Korte budragen Sula

₁₀₍₄₎

De vangst van sterns en het verwijderen van ringen in Afrika: een probleem

The problem ofterncatchesand theremoval of ringsinAfrica

Erik+W.M. Stienen & Allix Brenninkmeijer DLO-InstituutvoorBos-en Natuuronderzoek, Postbus 23,

6700AA Wageningen.

In the Wei/Africanwinter _quartersthepractice of catching Europeanternshas tradi-tionallybeen widespread. Birdsarecaughtfor foodorfor pleasure. Althoughinsome

countriesmeasures have been takento discouragethesepractices and the incidence of catchingterns seemstohavedecreased in Ghana,recent research indicates that terns

Sula

₁₀₍₄₎

1996 Shortnotes 153

1

Zowelde individuen diemetzekerheid zijn losgelatenmetring alsdiegenewaarvanonzeker is of ze al dan niet met ring zijn losgelaten.2 Individuen waarvanalleen het ringnummeris

gemeld.

Tabel 1. Terugmeldingenvan_opGriendgeringdeGrote Sternsuit

_Afrika.

Table 1.Recoveries inAfrica ofSandwich Terns ringedatGriend (Wadden Sea).

least ten birds were released alive after removal ofthe ring, while 14 birds were

released withorwithoutring andof14more individuals nothingwasrecorded (Table I). Thus, the theanalysisof ringingrecoveries _ofEuropeanternsmaynotbeusefulto

determine mortalityrates. Afurther analysis ofthe _scopeofthisproblemseems tobe necessary.

Dat sterns een grote

aantrekkingskracht

hebben op mensen, staat buiten

_kijf.

Denk maar aan de vele

_organisaties

die een stemsoort in hun

_logo

hebben

opgenomen. Deze

aantrekkelijkheid

heeft desterns in het verleden echter ook vaak _parten

_gespeeld.

In het

_begin

van de

_twintigste

eeuw werden

aanzien-lijke

aantallen sterns in de

_broedtijd

_geschoten

ten behoeve van de dames-mode-industrie. Veren van sterns en zelfs

_volledige

_vogels

werden

_gebruikt

om als

_versiering

van hoedente dienen. De

_jacht

_op sterns enhet _{op grote} schaal _rapen van eieren

_zijn

in het

_begin

van de

_twintigste

eeuw de

belang-rijkste

oorzaken voor een forse afname van het aantal broedende Visdieven Sterna hirundo en Grote Sterns S. sandvicensis in Nederland_geweest. Nadat de sterns

wettelijk

beschermd werden, namen de aantallen vanaf 1910weer

gestaag toe

(Stienen

&

_{Brenninkmeijer}

1992,

Brenninkmeijer

& Stienen

1992).

De

_jacht

_op sterns

_blijft

echter een

belangrijke

sterfte-oorzaak van

sterns. Uit de literatuur

_blijkt,

dater in de Westafrikaanse

overwinteringsge-bieden

_(Ivoorkust,

Mauretanië, Ghana,

Senegal,

Siërra Leone,

Togo

en

Libe-ria)

duizenden

_vogels

_zijn

_gevangen

_(Mead

_1978,

Dunn

_1981,

_Meininger

& Boersma 1988, Staav

_1990).

In

_Senegal

worden

_volgens

_{schattingen jaarlijks}

5000-20 000sterns _gevangen

_(Meininger

_1988).

De

_vogels

dienen als

voed-sel,

maarworden vooral ookvoor het

_plezier

_{gevangen. De}

_{plaatselijke jeugd}

vangtdesterns met

_behulp

van strikken of

_{haakjes, waarbij}

een

visje

als aas

Categorie

n (%) Sub-categorie n (%)

Gevangen captured 48 (56)Losmetringreleased with

ring'

14 (29) Onbekend vast/los unknown, released? 14 (29) Loszonderringreleased withoutring 10 (21)

Dood dead 6 (13)

Vastgehoudenin captivity 4 (8) Dood _{gevondenfound}dead 16 (19)

154 Korte bijdragen Sula

₁₀₍₄₎

In het

begin

van de

_{jaren negentig}

was de drukte rondom het

vangen van

sterns wat

_geluwd.

_Onlangs

verscheen echter een artikel dat ons de _ogen weer deed openen. Becker & Wendeln

(1996)

doen reeds

_jaren

onderzoek aan een visdievenkolonie

_nabij

Wilhelmshaven in de Duitse Bocht.

Daarbij

maken ze

gebruik

van

zogenaamde

’microtags’,

kleine

_transponders

_om indi-viduente identificeren zonder dat de noodzaak bestaat om ze te vangen. Alle kuikens uit die

_populatie

worden voorzien van een

microtag

envan een stalen

ring.

In 1994 werd het

_signaal

van een individuopgevangen dat geen metalen

ring

meer bezat. Hier kon

_onmogelijk

_sprake

_zijn

_van

_ringverlies

_door

slijtage,

omdat het hiereen stalen

_ring

_{en een}

_jong

individu betrof. De

ring

was

kennelijk

van de _poot

_gehaald,

_waarna de

_vogel

weer was

losgelaten.

Een

analyse

van de Duitse

_ringgegevens

liet zien dateen

aanzienlijk

deelvan de in Afrika _gevangen Visdieven en Grote Sterns

_teruggemeld

_waren als 'levend

losgelaten

zonder

_ring’.

Dit _{was voor ons} reden om eens in onze

eigen

administatie te duiken. Sinds 1992 hebben

_wij

_op Griend

_jaarlijks

ongeveer 2500

pulli

van de Grote Stern

_geringd.

Hiervan

_zijn

ondertussen heel wat

_vogels

_teruggemeld.

De resultaten

_{zijn zorgwekkend.}

_Op

56% van de

terugmeldingen

uit Afrika (n=

86)

stond vermeld

_'gevangen’

_(tabel

_1).

Hiervan werden _er24

_{(50%) volgens}

de melder ook weer

_losgelaten.

Van de

gevangen individuen werd van 10

_{vogels (21%)}

voor het loslaten eerst de metalen

_{ring verwijderd.}

Vier sterns werden _{na vangst}

_vastgehouden

_{en zes}

zijn

na _vangst dood

_teruggemeld

_(gedood?).

Van de

_overige

14 _gevangen sterns

(29%)

is niet bekend of ze

zijn losgelaten,

vastgehouden

of

_gedood.

Naast de gevangensterns is de

_categorie

dood ook _van

_{belang (n=}

_{23, 27%),}

waarvan70% dood werd

_gevonden

en de

_overige

30% als slachtoffer door

menselijk

toedoen

_(geschoten,

_visnet,

_verkeer,

draden enz.) werd

teruggemeld

(tabel

1).

De

_overige

_categorieën

_zijn

slechts kleinen worden hier niet verder

_besproken.

Het

_blijkt,

dat de aantallen _gevangen sterns in

Afrika _nog steeds

aanzienlijk

zijn

en dus een

zorgelijke

zaak _vormen. Ook het

_verwijderen

van

ringen

is _een

groot

probleem.

Het maakt het schatten _van de

_jaarlijkse

_{mortaliteitop basis van}

ringgegevens vrijwel onmogelijk.

dient. Een zeer

zorgwekkende

zaak is dat ook

_jacht

_op de sterns wordt ge-maakt

puur enalleen voor de

_ringen.

Er

_zijn

voorbeelden bekend van

belo-ningen

voor het inleveren van

ringen,

die door de

_plaatselijke

autoriteiten

uitgeloofd

worden

_(om

het _vangen te

ontmoedigen!).

Daarnaast worden de

ringen

gebruikt

om er sieraden _van temaken

_(o.a.

Dunn

_1981).

In verschil-lende West-Afrikaanse landen

_zijn

_maatregelen

_getroffen

_omhet

vangen van

Sula

₁₀₍₄₎

1996 Shortnotes 155

Het is

_{waarschijnlijk}

dat de

_vogels

van deze

_behandeling

in Afrika schade ondervinden. Het

_verwijderen

van de

_ringen

_(zeker

van stalen

_ringen)

is zon-der

_speciaal

_gereedschap

_onmogelijk

zonder dat de

_{vogel ernstig}

letsel wordt

toegebracht

(mogelijk

met de dood als

_gevolg).

_Op

Griend hebben we in 1995 enin 1996 verscheidene Grote Sterns _waargenomenmet

_littekens,

ver-wondingen

of

_{vergroeiingen}

aan een poot.

Mogelijk

is dit veroorzaakt door het

_verwijderen

van de

_ringen.

Het is dus zeer

wenselijk

dat er een nader onderzoek wordt

_ingesteld

naarde

_huidige

_omvang van het vangenvan sterns

enhet

_verwijderen

vande

_ringen

in Afrika.

BeckerP.H. & Wendeln H. 1996. _Ringremoval in ternscaughtinAfrica - amajor problemfor populationstudies. RingingandMigration17:31-32.

BrenninkmeijerA. & Stienen E.W.M. 1992. Ecologisch profiel vande Grote Stern (Sterna

sandvicensis). RIN-rapport92/19. DLO-InstituutvoorBos-enNatuuronderzoek,Arnhem.

DunnE. 1981. Roseates on a lifeline.Birds 8: 42-45.

MeadC.J. 1978. Tern mortality in West-Africaas shownbyBritish and Dutchringingresults.

Ibis 120: 110.

MeiningerP.L. 1988.A preliminary investigationof tern catchingin Senegal,winter 1987/88. ICBPstudyreport35. International Council for Bird Preservation,Cambridge.

MeiningerP.L. & BoermaG.Y. 1988. Nederlandsesterns inSenegal.Natuurbehoud 19: 68-69. Staav R.S. 1990.Fängstavtärnorpä tropiskahavstränder.VärFägelvärld49: 163-164. StienenE.W.M. &BrenninkmeijerA. 1992.Ecologisch profielvande Visdief(Sterna hirundo).

RIN-rapport92/18. DLO-InstituutvoorBos- enNatuuronderzoek,Arnhem.

NASCHRIFT VAN DE REDACTIE Eenprobleemis dat het nietduidelijk is hoe het Vogeltrekstation (VT) de schriftelijke terugmeldingenomzet in EURING-codes. Vaak is dit 'gevangen,verder lot onbekend’ of 'gevangenen losgela-ten’. _{Inzage bij} het VT in de _{originele correspondentievan} West-Afrikaanse melderszou over dit vraagstuk wellicht enige ophelderingkunnen verschaf-fen. Naar _{eigen inschatting zijn} de meeste in West-Afrika gevangen sterns