Colonoscopie
Onderzoek van de dikke darm Voorbereiding met Picoprep
®Informatie voor patiënten
F1076-4380 november 2015
Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44
MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00
Inleiding
In deze folder vindt u meer informatie over een colonoscopie: de
voorbereidingen die nodig zijn, wat u kunt verwachten voor, tijdens en na afloop van het onderzoek en de mogelijke complicaties. Ook kunt u lezen welke aandoeningen opgespoord kunnen worden met een colonoscopie.
Wat is een colonoscopie
Het inwendig bekijken van het maag-darmkanaal wordt endoscopie genoemd. Een colonoscopie is een kijkonderzoek van de dikke darm.
Scopie betekent kijkonderzoek en colon is het Latijnse woord voor dikke darm. Een colonoscopie wordt gedaan door de maag-darm-leverarts of verpleegkundig endoscopist. Een verpleegkundig endoscopist is een gespecialiseerde verpleegkundige die opgeleid is om darmonderzoeken te doen. Met een colonoscopie kan de arts de binnenkant van uw dikke darm
lever
dikke darm dunne darm
blinde darm
dikke darm
endel darm anus
Afbeelding van de darmen in de buik
en een klein stukje van de dunne darm onderzoeken. Het onderzoek wordt uitgevoerd met een kijkinstrument: de endoscoop. Dit is een flexibele slang die ongeveer zo dik is als een vinger. De arts schuift de endoscoop via uw anus in de darm. Aan het uiteinde van de slang zitten een lampje en een camera.
Het lampje zorgt ervoor dat de arts de binnenkant van uw darm goed kan bekijken. De beelden die de camera maakt zijn te zien op een beeldscherm.
Met een colonoscopie kan een arts vrijwel alle darmafwijkingen opsporen.
Een belangrijk voordeel van dit onderzoek is dat de arts bepaalde afwijkingen zoals ontstekingen, zweertjes, bloedinkjes en gezwellen in de darmen direct kan zien. Het is ook mogelijk om via de endoscoop kleine ingrepen uit te voeren zoals het wegnemen van stukjes weefsel (een biopsie) het stelpen van een bloeding of het verwijderen van een poliep. Deze ingrepen zijn pijnloos.
Voorbereidingen voor het onderzoek
Om het onderzoek goed te laten verlopen is een zorgvuldige voorbereiding belangrijk. Als u medicijnen gebruikt kan dit betekenen dat u deze op een andere manier moet gebruiken. Het kan ook betekenen dat u ter voorbereiding op het onderzoek moet stoppen met het gebruiken van uw medicijnen.
Om de darm leeg en schoon te krijgen is het nodig dat u een aantal dagen voor het onderzoek uw voeding aanpast. Ook moet u vóór het onderzoek 4 liter drinken (Picoprep en heldere vloeistoffen). Hieronder leest u wat u wel en niet moet doen. Lees de instructie goed door en volg deze op.
Als de voorbereiding op het onderzoek niet goed verloopt, kan dit de volgende gevolgen hebben voor het onderzoek:
- Het onderzoek kan niet doorgaan.
- Het onderzoek moet opnieuw gedaan worden.
- Afwijkingen in de darm kunnen niet worden gevonden doordat de darm niet goed schoon is.
Medicijngebruik
Als u medicijnen gebruikt, kan het zijn dat u deze tijdelijk niet mag innemen.
Medicijnen bij diabetes mellitus (suikerziekte)
Voor een colonoscopie moet u nuchter zijn. Als u diabetespatiënt bent, kan het zijn dat uw medicatie aangepast moet worden. U kunt dit het beste bespreken met uw behandelend arts. Als het nodig is krijgt u een afspraak bij de diabetesverpleegkundige.
Bloedverdunnende medicijnen
Bij sommige bloedverdunnende medicijnen heeft u een verhoogde kans op een bloeding in de darm als de arts tijdens het onderzoek stukjes weefsel wegneemt. Dit geldt bijvoorbeeld voor Plavix, Fenprocoumon en Acenocoumarol. Het gebruik van dergelijke medicijnen is in de periode van het onderzoek daarom af te raden.
In overleg met uw behandelend arts wordt besloten of u tijdelijk moet stoppen met het gebruik van bloedverdunnende medicijnen. Meestal moet u dan een week voor het onderzoek stoppen.
Ontstekingsremmende en pijnstillende medicijnen zoals Aspirine en Ascal vergroten de kans op bloedingen niet en deze medicijnen mag u wel gewoon innemen.
IJzertabletten
Door ijzertabletten kleurt de darmwand zwart en wordt uw darmwand minder goed zichtbaar. Hierdoor verloopt het darmonderzoek moeilijker. Als u ijzertabletten gebruikt, moet u hier een week voor het darmonderzoek mee stoppen.
Medicatie die u niet hoeft te stoppen moet u uiterlijk 2 uur voordat u begint met het laxeren (Picoprep®) innemen.
Andere voeding 2 dagen voor het onderzoek
Om uw dikke darm goed schoon en leeg te maken is de voeding belangrijk.
Twee dagen voor het onderzoek moet u licht verteerbare voeding gebruiken en mag u bepaalde voedingsmiddelen niet gebruiken. Hieronder leest u wat u wel en wat u niet mag eten.
Wat mag u niet eten:
• Volkoren graanproducten zoals: brood met zaden en volkorenbrood, volkoren- en meergranen pasta en zilvervliesrijst.
• Vezelige groenten zoals: asperges, bleekselderij, zuurkool, snijbonen, sperziebonen, prei, doperwten, peulvruchten, taugé, maïs, champignons, tomaten, ui, knoflook, spinazie, andijvie, paprika’s, rauwkost.
• Bepaalde fruitsoorten zoals: sinaasappelen, grapefruits, mandarijnen, kiwi’s, bramen, druiven, aardbeien en gedroogde vruchten.
• Noten, pinda’s en zaden.
Wat mag u wel eten:
• Broodmaaltijden zoals:
– Beschuit, wit- of lichtbruinbrood met margarine of boter.
– Magere vleeswaren, een gekookt ei, hagelslag, chocoladepasta, honing, stroop en jam zonder pitjes.
• Fruit zoals: zacht, rijp fruit of fruitconserven zonder pitjes, vezels of schil.
• Appelmoes, vruchtenmoes.
• Warme maaltijd zoals:
– Soep met stukjes vlees, vermicelli en/of soepballetjes (maar zonder groenten).
– Aardappelen, witte rijst, pasta, macaroni.
– Licht gebraden mager vlees, vis of kip (zonder vel).
– Gaar gekookte groenten zoals: bloemkool, de roosjes van de broccoli, worteltjes.
– Desserts zoals: vla, pudding, kwark of yoghurt.
Laxeren van de darmen met Picoprep®
Om ervoor te zorgen dat de arts de darm goed kan bekijken, is het
noodzakelijk dat er tijdens het onderzoek geen ontlasting in de dikke darm zit.
Het leegmaken van de darm heet laxeren.
Het laxeren van de darmen gebeurt met de medicijnen Picoprep® (poeder) en Dulcolax of Bisacodyl (tablet 10 mg of 2 x 5 mg). Op de polikliniek heeft u van de doktersassistente een recept voor deze medicijnen meegekregen.
Het is belangrijk dat u de medicijnen volgens de volgende beschrijving inneemt.
Als u het darmonderzoek in de ochtend heeft, volgt u schema 1.
Staat het darmonderzoek in de middag gepland, dan volgt u schema 2.
Voorbereiding bij een darmonderzoek in de ochtend
Eén dag voor het onderzoek Datum:___________________
- U mag ontbijten en lunchen tot 14.00 uur. U mag geen salade en volkorenproducten eten. Na 14.00 uur mag u niets meer eten.
- Drink alleen heldere vloeistoffen: water, heldere appelsap, heldere thee, heldere gezeefde drinkbouillon.
- U mag geen alcoholhoudende en koolzuurhoudende dranken drinken.
- Neem om 16.00 uur 2 laxeertabletten Bisacodyl 5 mg (of 1 tablet van 10 mg) met een glas water in.
- Neem om 19.00 uur het eerste zakje Picoprep® in. Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water, roer het 2 á 3 minuten en drink het in 1 keer op.
- Drink hierna 2 liter heldere vloeistoffen binnen 2 uur. Neem om de 10 minuten een glas.
Om zeker te weten dat u genoeg drinkt, kunt u in een lijst bijhouden hoeveel u drinkt. U vindt deze lijst achter in deze folder.
Dag van het onderzoek Datum:___________________
- Neem 4 uur voor het onderzoek het tweede zakje Picoprep® in (zie: Schema 1: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de ochtend voor het exacte tijdstip). Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het 2 á 3 minuten en drink het in 1 keer op.
- Drink daarna 2 liter heldere vloeistoffen binnen 2 uur. Neem om de 10 minuten een glas tot twee uur voor het onderzoek. Daarna mag u niks meer drinken. Wij raden u aan om ook bouillon te drinken. Hierin zit zout.
Bouillon drinken voorkomt dat u een tekort aan zout krijgt en hierdoor duizelig wordt.
Schema 1: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de ochtend Tijdstip darmonderzoek
in de ochtend
Inname 1e zakje één dag voor het onderzoek
Inname 2e zakje op de dag van het onderzoek
09.00 uur 19.00 uur 05.00 uur
09.30 uur 19.00 uur 05.30 uur
10.00 uur 19.00 uur 06.00 uur
10.30 uur 19.00 uur 06.30 uur
11.00 uur 19.00 uur 07.00 uur
11.30 uur 19.00 uur 07.30 uur
12.00 uur 19.00 uur 08.00 uur
Voorbereiding bij een darmonderzoek in de middag
Eén dag voor het onderzoek Datum:___________________
- U mag ontbijten en lunchen tot 14.00 uur. U mag geen salade en volkorenproducten eten. Na 14.00 uur mag u niets meer eten.
- Drink alleen heldere vloeistoffen: water, heldere appelsap, heldere thee, heldere gezeefde drinkbouillon.
- U mag geen alcoholhoudende en koolzuurhoudende dranken drinken.
- Neem om 16.00 uur 2 laxeertabletten Bisacodyl 5 mg (of 1 tablet van 10 mg) met een glas water in.
- Neem om 19.00 uur het eerste zakje Picoprep® in. Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het 2 á 3 minuten en drink het in 1 keer op.
- Drink hierna 2 liter heldere vloeistoffen binnen 2 uur. Neem om de 10 minuten een glas.
Om zeker te weten dat u genoeg drinkt, kunt u in een lijst bijhouden hoeveel u drinkt. U vindt deze lijst achter in deze folder.
Dag van het onderzoek Datum:___________________
- Neem 4 uur voor het onderzoek het tweede zakje Picoprep® in (zie: Schema 2 Inname Picoprep® bij een onderzoek in de middag voor het exacte
tijdstip). Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het 2 á 3 minuten en drink het in 1 keer op.
- Drink daarna 2 liter heldere vloeistoffen binnen 2 uur. Neem om de 10 minuten een glas tot twee uur voor het onderzoek. Daarna mag u niks meer drinken. Wij raden u aan om ook bouillon te drinken. Hierin zit zout.
Bouillon drinken voorkomt dat u een tekort aan zout krijgt en hierdoor duizelig wordt.
- Wij raden u ook af te roken.
Schema 2: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de middag Tijdstip darmonderzoek
in de middag
Inname 1e zakje één dag voor het onderzoek
Inname 2e zakje op de dag van het onderzoek
13.30 uur 19.00 uur 09.30 uur
14.00 uur 19.00 uur 10.00 uur
14.30 uur 19.00 uur 10.30 uur
15.00 uur 19.00 uur 11.00 uur
15.30 uur 19.00 uur 11.30 uur
16.00 uur 19.00 uur 12.00 uur
16.30 uur 19.00 uur 12.30 uur
Wat neemt u mee naar het ziekenhuis
Op de dag van het onderzoek neemt u uw MCH-patiëntenpas mee naar het ziekenhuis. Bent u uw patiëntenpas vergeten of kwijt, meld dit bij de receptie.
Trek voor het onderzoek gemakkelijk zittende kleding aan.
Naar de afdeling Endoscopie
Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Endoscopie. U meldt zich op het afgesproken tijdstip bij de balie van de afdeling. Uiteraard proberen wij u op het afgesproken tijdstip te helpen. Het kan gebeuren dat u toch moet wachten door bijvoorbeeld een spoedgeval of onvoorziene omstandigheden. Wij vragen hiervoor uw begrip. Voor, tijdens en na het onderzoek begeleidt een gespecialiseerde endoscopieverpleegkundige u.
Roesje
Bij het darmonderzoek krijgt u een roesje, ook wel ‘sedatie’ genoemd. Dit wil zeggen dat u een kalmerend slaapmiddel en een pijnstiller toegediend krijgt via een infuus in uw arm of hand. Het slaapmiddel dat gebruikt wordt is meestal Dormicum® (midazolam), de pijnstiller is Fentanyl. Het effect van een roesje verschilt per persoon. Sommige mensen vallen in slaap, terwijl anderen alleen wat versuft zijn. Door het roesje voelt u zich meer ontspannen.
Het onderzoek
De endoscopieverpleegkundige brengt u naar de onderzoeksruimte. In de behandelkamer legt de verpleegkundige een infuus aan in uw arm of hand.
De medicijnen voor het roesje en een pijnstiller worden via dit infuus toegediend. Daarna gaat u op uw linkerzij op het bed liggen.
De arts brengt de endoscoop voorzichtig via uw anus in de endeldarm. Daarna schuift de arts de endoscoop langzaam op door uw hele dikke darm. Hierna trekt de arts de endoscoop rustig terug. Pas tijdens dit terugtrekken bekijkt de arts nauwkeurig de darmwand. Soms is de darmwand of het slijmvlies van de darm niet goed zichtbaar. Dan blaast de arts via de endoscoop lucht in uw darm of spoelt hij met water. De darm gaat daardoor wijd openstaan.
Door het inblazen van deze lucht kunt u darmkrampen krijgen. Waarschijnlijk laat u ook winden tijdens het onderzoek. Dat is heel normaal. U hoeft zich hier niet voor te schamen. Houd de winden vooral niet op. Door het ophouden kunt u meer last krijgen van krampen.
De arts kan tijdens het onderzoek vragen of u op uw rug of andere zij wilt gaan liggen. Als het onderzoek klaar is, wordt de endoscoop voorzichtig verwijderd.
De colonoscopie duurt ongeveer 30 minuten. Wanneer de arts tijdens het onderzoek extra ingrepen uitvoert, kan het onderzoek langer duren.
Mogelijke ingrepen tijdens een colonoscopie
Tijdens een colonoscopie kan de arts instrumenten door de endoscoop schuiven. Op die manier kan de arts de volgende kleine ingrepen uitvoeren.
Een poliep verwijderen
Dit wordt ook wel poliepectomie genoemd. De arts legt een metaaldraadje als een lus om de poliep heen. Bij kleine poliepen wordt zo de steel van de poliep doorgesneden. De arts kan ook een zwakke elektrische stroom door het metaaldraadje leiden. De steel van de poliep wordt dan doorgebrand.
U voelt hier niets van. De verwijderde poliepen worden opgestuurd naar het laboratorium en daar verder onderzocht.
Een stukje weefsel (biopt) uit de darmwand wegnemen
Dit wordt een biopsie genoemd. De arts kan stukjes weefsel wegnemen
voor verder onderzoek, om met zekerheid de juiste diagnose te kunnen stellen. Dit weefsel wordt opgestuurd naar het laboratorium en daar verder onderzocht. Met een biopsie kunnen ziektes zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of andere darmontstekingen vastgesteld worden. Ook onrustige of kwaadaardige cellen kunnen op deze manier aangetoond worden.
Kleine afwijkingen wegbranden
De arts kan ook andere kleine afwijkingen aan de darmwand wegbranden met zwakke elektrische stroom. U krijgt dan eerst een metalen plaat op uw bovenbeen of bovenarm. Dit is een zogenoemde aardeplaat, die nodig is voor stroomgeleiding. Tijdens het wegbranden voelt u hier niets van. Soms is het mogelijk om tijdens een colonoscopie een bloeding in de darm te stelpen.
Na het onderzoek
Na het onderzoek gaat u in bed naar de uitslaapkamer om uit te slapen en bij te komen van het onderzoek. Dit is minimaal 1 uur na start van het onderzoek maar over het algemeen 1,5 uur na start onderzoek. In een enkel geval langer wanneer dit nodig mocht zijn. Als u goed wakker bent, mag u weer gewoon eten en drinken.
U krijgt iets te eten en te drinken op de uitslaapkamer op de afdeling Endoscopie.
Als u nog veel last heeft van lucht in de darmen, dan kan een dun slangetje (‘een schoorsteentje’) in de anus worden ingebracht om de overtollige lucht te laten ontsnappen. Door het slaapmiddel dat u hebt gekregen, kunt u enige tijd na het onderzoek versuft en slaperig zijn. Omdat u een roesje heeft gekregen mag u de dag van het onderzoek niet zelfstandig aan het verkeer deelnemen. Zorg er daarom voor dat iemand u komt ophalen en u naar huis begeleidt.
Als u geen begeleiding naar huis heeft geregeld kan de arts besluiten om het onderzoek niet door te laten gaan!
Als er bij u poliepen of andere stukjes weefsel zijn verwijderd, kan het zijn dat u de eerste twaalf uur na het onderzoek wat bloed verliest.
Ook kunt u nog last hebben van winderigheid. Dit is normaal na afloop van dit onderzoek, u hoeft zich hierover geen zorgen te maken. Als het bloedverlies aanhoudt of als u veel bloed verliest (bijvoorbeeld een kopje), dan moet u contact opnemen met de afdeling Endoscopie.
Klachten na het onderzoek
Na een colonoscopie hebben veel mensen nog enige tijd klachten. De eerste tijd na het onderzoek kunt u last hebben van buikpijn, darmkrampen, een opgeblazen gevoel en winderigheid. Dit is normaal en wordt meestal veroorzaakt door de ingeblazen lucht. Het is belangrijk dat u die lucht snel kwijtraakt.
Dit doet u door winden te laten. De pijn is dan vaak snel weer weg. Tot enkele dagen na het onderzoek kunt u wat slijm en vocht verliezen via uw anus.
Normaal gesproken verminderen en verdwijnen bovengenoemde klachten binnen enkele dagen. Als de klachten juist erger worden, of als u koorts krijgt, neemt u contact op met de afdeling Endoscopie (tijdens kantooruren) of de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis (buiten kantooruren).
Het telefoonnummer vindt u achter in de folder.
Complicaties
Uw arts zal de voor- en nadelen van de medicatie voor een roesje met u bespreken. Er is een kleine kans op complicaties door de medicijnen, zoals ademhalingsproblemen en stoornissen in de hartfunctie. Dit geldt vooral voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar. Dit geldt ook voor mensen met een hartaandoening, een longaandoening of andere aandoeningen.
Complicaties als gevolg van het onderzoek komen zeer zelden voor.
Bij ongeveer 2 op de 1.000 patiënten ontstaan complicaties. De kans op een complicatie neemt toe als de arts tijdens het onderzoek een ingreep uitvoert.
Als de arts een poliep verwijdert of een andere handeling uitvoert, ontstaan complicaties bij 1 tot 2 op de 100 patiënten.
De meest voorkomende complicatie is een bloeding. De bloeding kan direct na het onderzoek optreden, maar ook nog in de eerste week na het onderzoek.
Een zeldzame, maar zeer ernstige complicatie is een darmperforatie. Dit is een gaatje of scheurtje in de wand van de darm en treedt op bij 1 per 1000 patiënten die een darmonderzoek krijgen. De ontlasting uit de darm kan dan in de buikholte terechtkomen. Hierdoor kan een buikvliesontsteking ontstaan.
Dit is een gevaarlijke situatie, waarbij meestal een spoedoperatie nodig is.
Beide complicaties komen vooral voor bij mensen die ontstekingen, vernauwingen of uitstulpingen (divertikels) in de darm hebben.
De uitslag
Direct na het onderzoek krijgt u van de dokter die het onderzoek heeft uitgevoerd een voorlopige uitslag op papier. De definitieve uitslag van het onderzoek krijgt u van uw behandelend arts bij uw eerstvolgende bezoek aan de polikliniek.
Vragen
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen dan kunt u contact opnemen met de afdeling Endoscopie. De afdeling is tijdens kantooruren bereikbaar op de volgende telefoonnummers:
• MCH Antoniushove: (070) 357 43 37
• MCH Westeinde: (070) 330 28 70
Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de Spoedeisende Hulp.
• MCH Antoniushove: (070) 357 42 04
• MCH Westeinde: (070) 330 23 80
Bijlage. Overzicht van wat u drinkt
Schrijft u in deze lijst alles op wat u drinkt.
Tijd Hoeveelheid
vloeistof in ml.
Tijd Hoeveelheid
vloeistof in ml.
