• No results found

Start van de wandeling.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Start van de wandeling."

Copied!
7
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

1

Wandeling door de voormalige gemeente Vlaardingerambacht.

De gemeente Vlaardingerambacht ontstond in 1817 toen de ambachten van Vlaardinger- ambacht en Babberspolder werden samengevoegd. In 1855 werd Zouteveen bij deze gemeente ingelijfd. Zouteveen had diverse enclaves in de gemeente Vlaardingerambacht, wat aanlei- ding gaf tot bestuurlijke complicaties. In de gemeente Vlaardingerambacht waren 125 boer- derijen. De gemeente, 1700 hectare omvattend, lag om de Stad Vlaardingen heen. In 1822 had de gemeente 432 inwoners en bij de opheffing in 1941 7000 inwoners.

Start van de wandeling.

Het streekmuseum Jan Anderson, Kethelweg 50.

Tot in de dertiger jaren was het karakter agrarisch . Het Streekmuseum is gehuisvest in een voormalige boerderij,die het bezit was van de familie Zuidgeest. De verzameling van het mu- seum omvat meer dan 100.000 artikelen. Het grootste del van de verzameling is thans in de- pot in een voormalig haringpakhuis in de Oostwijk opgeslagen. Met enige regelmaat wordt voor het maken van televisiefilms een beroep gedaan op rekwisieten uit dit museum.

We gaan rechtsaf naar de Burgemeester Verkadesingel

Pieter Verkade was notaris in de stad Vlaardingen, waar hij op de Markt woonde. Daarnaast was hij griffier van het kantongerecht en secretaris van de stad. Vanaf 1817 was hij schout van Vlaardinger-ambacht. In 1825 werd hij de eerste burgemeester van Ambacht. Hij was een verzamelaar van munten. Zijn boek over munten bezorgde hem een brede bekendheid als nu- mismaticus. Dit boek wordt nog steeds geraadpleegd door muntenverzamelaars. Zijn naar Zaandam verhuisde zoon was de oprichter van de bekende koekjesfabriek.

Bethelkerk

De eerste steen voor de kerk werd 1 juli 1939 gelegd. De kerk werd in gebruik genomen op 25 januari 1940. Daardoor kregen de hervormden in Vlaardingerambacht een eigen kerk. Voor- dien gingen ze te Vlaardingen ter kerke. Het ontwerp was van de architect J. Snijders, die ook veel woningen in de omgeving van de kerk ontwierp. Zijn zwager de aannemer Van Vliet bouwde die huizen.

We gaan naar de brug naast de Bethelkerk

Deze brug ligt over wat eens de Vlaarding was. Dit was een vloedkreek die in de Hargpolder nabij Kethel zijn oorsprong heeft. De kreek liep oostelijk van het Emaus, de Kortedijk, de Hoogstraat en de Markt. Ter hoogte van de Dayer mondde de kreek uit in de Maas, die tot de 16e eeuw veel noordelijker ligt dan thans. Vanuit de kreken werden de moerassen ontgonnen.

Na de brug gaan we rechtsaf via de Mauritssingel en op de Prins Hendriklaan rechtsafvia het smalle paadje naar het landje van Chardon.

De benaming van dit erf is naar de laatste boer die daar woonde. De moestuin van de boerde-

(2)

2

rij wordt nog steeds in stand gehouden. Oorspronkelijk was dit een veertiende-eeuwse terp, waarop de boerderij Clattenburg stond. In Holy waren de hofsteden “Joffer Aechtenwoning”,

“het huis Holy”,” Steenhuizen “die toebehoorden aan de Romeinse curtis de Hoge Werf, die lag in de omgeving van het huidige Liesveldviaduct en de Markgraaflaan.

Op het landje groeit de oudste boom van Vlaardingen, een linde. Deze bomen zijn in het ver- leden veel aangeplant om te zorgen voor schaduw en windvang. Omdat ze taai zijn en goed in vorm gesnoeid kunnen worden.

We gaan terug over het pad en gaan rechtsaf richting Prins Bernhardlaan.

De Prins Bernhardlaan was het begin van de Holyweg. Na de verloving van Prinses Juliana werd dit deel van de weg in 1936 omgedoopt. In Nederland was dit de eerste straat die naar de prins werd genoemd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de naam op last van de Duitse bezetter veranderd in Anna van Saksenlaan. Reeds gestorven leden van het Oranjehuis moch- ten wel worden vernoemd, maar levende leden van het Oranjehuis niet. Halverwege deze laan heeft de bekende en soms omstreden arts Moerman korte tijd gewoond. Na zijn scheiding ging hij terug naar de ouderlijke boerderij Hoogstad, waar hij tot zijn dood zijn praktijk hield.

In deze laan staan diverse huizen die door andere architecten dan Snijders zijn ontworpen.

We lopen de Prins Bernhardstraat uit. Na de brug zien we drie potloden in de kleuren van de Vlaardingse vlag. De school staat iets verscholen aan de rechter kant.

De potloden zijn ontworpen door Peter Dumas ter gelegenheid van de nieuwbouw van de openbare Jan Ligthartschool, vernoemd naar de pedagoog. De school werd in 1983 gebouwd ter vervanging van de gelijknamige openbare school het Plein Emaus.

Aan de overzijde van de straat zien we de voormalige Dr. J Th. De Visserschool.

Deze school kwam tot stand na vier jaar “schoolstrijd”tussen de voor- en tegenstanders van christelijk onderwijs. De Vereeniging voor Bijzonder Christelijk Schoolonderwijs kon de eer- ste steen leggen op 6 april 1926. De school is genoemd naar de predikant/politicus, die aan de wieg stond van de Onderwijswet 1920. Het pand werd ontworpen door de plaatselijke ar- chitect J.Snijders. Het pand werd na een periode van leegstand gerestaureerd en in gebruik genomen door een automobieldealer. Heden (2014) is er weer leegstand. De Historische Ver- eniging Vlaardingen maakt zich sterk voor behoud.

We komen nu op het Plein Emaus.

De bebouwing rond dit plein was het centrum van de gemeente Vlaardingerambacht. Vroeger heette het Raadhuisplein. Aan de ene zijde waren het raadhuis, de veldwachterwoning en het brandweerhuisje. Aan de andere zijde waren het Rechthuis, de school en de onderwijzerswo- ning. Midden op het pleintje, ook wel “het groentje”genoemd stond de dorpspomp. De on-

(3)

3

derwijzerswoning en de school zijn later vervangen door de huizen van de Jan Ligthartstraat.

Het raadhuis werd in 1905 gebouwd volgens een ontwerp van de architecten De Clerq en Gratama. Het verving een ouder gebouw op dezelfde plaats, dat oorspronkelijk het dorpscafé was. Na de annexatie van Ambacht op 30 augustus 1941werd het gebouw voor vele doelein- den gebruikt. In 1947 werd het de gemeentelijke archiefbewaarplaats. In 1968 werd de veld- wachterwoning gesloopt om plaats te maken voor het archiefdepot. Dit zwarte gebouw ont- moette aanvankelijk veel weerstand, maar valt tegenwoordig nauwelijks op.

In de kopgevel bevindt zich een gevelsteen met de drie Emaüsgangers. Daarbij de wapens van Vlaardingen, Vlaardingerambacht, de Babberspolder en het oude wapen van Zouteveen.

In de hal van het gebouw is een herinnering aan de eerste steen legging.

Deze gevelsteen is afkomstig van het Rechthuis. Voordat men in 2010 startte met de bouw van “Park Hoog Lede” op het terrein van het voormalige Holy Ziekenhuis, werden daar de archeologische resten ontdekt van herberg “De Hooge Woningh”, waar ook recht gesproken werd. Volgens een oude publi- catie vergaderde het gerecht van Vlaardinger-Ambacht in deze herberg. Deze herberg lag vlakbij boerderij Holy. Waarschijnlijk was het een boerderij en verhuurde de boer een kamer aan de heren van het gerecht. Op “De Hooge Woningh” werd ook getrouwd. De boerderij staat op de kaart van Potter uit 1572, maar niet meer op de kaart van Kruikius (Cruquius) uit 1712. Uit oude archieven van het Ambachtsbestuur van Vlaardinger-Ambacht blijkt, dat de vroedschap van Vlaardinger-Ambacht zich rond 1670 genoodzaakt zag te verhuizen naar een andere locatie – dat werd herberg/boerderij Emaus.

Op de tegenover liggende hoek ziet u achter de lei-linden een gewezen boerderij.

Hier was vroeger de Electrische Zuivelinrichting “De Volharding”gevestigd. Deze was ei- gendom van Adriana van den Berg (Jaantje Berg). Daarnaast was het Rechthuis. Deze her- berg Emaus fungeerde als rechthuis en herberg. Later was op deze plaats de Coöperatieve Melkfabriek “Emaus”. Na de sloop daarvan in 1947 werd de gevelsteen aangebracht in de gevel van het voormalig raadhuis, nu stadsarchief.

We gaan rechtsaf richting molen. Bij de eerste poort aan de rechterhand gaan we de Rooms- Katholieke begraafplaats Sint Barbara op.

Deze begraafplaats was een der eerste R.K begraafplaatsen in Noordwest Nederland sinds de reformatie. In gebruik genomen in 1820. Het was toen nog grondgebied van Zouteveen, waarvan de ambachtsheer de R.K eredienst toestond.

Het gebouwtje aan de linkerkant van de poort werd gebruikt voor het opbaren van de doden.

Aan de rechterkant is de kapel gewijd aan Sint Barbara, ondermeer de schutspatroon van mijnwerkers, bouwvakkers en doodgravers. De oorspronkelijk in 1836 gebouwde kapel werd in 1931 wegens bouwvalligheid afgebroken en vervangen door het huidige gebouw. De kapel werd tijdens de herbouw van de R.K kerk bij de Hoogstraat tijdelijk gebruikt voor de ere- dienst. Sedert 1987 is het gebouw in gebruik bij een beelden kunstenaar, thans Hans Rikken.

Het stadsarchief is voor bezoekers toegankelijk op dinsdag tot en met vrijdag van 9.00 tot 12.30 uur en van 13.30 uur tot 17.00 uur. In juli en augustus is het gebouw op donderdag gesloten voor bezoekers.

(4)

4

Op de eigenlijke begraafplaats achter de kapel trekt de grote tombe voor de priesters onze aandacht.

We gaan linksaf de algemene begraafplaats Emaüs op en volgen het pad langs de sloot tot we het tweede pad links ingaan.

Een deel van dit terrein behoorde voor 1400 tot de grafelijke hofsteden. De graven van Hol- land verpachtten deze hofsteden aan de plaatselijk boeren. Later verwierven deze boeren het eigendom van de hofsteden.

In 1823 kocht burgermeester Hendrik Ludwijn van Linden van den Heuvell, namens de ge- meente, dit terrein dat in Zouteveen was gelegen. Het was de bedoeling van de gemeente Vlaardingen hier een begraafplaats voor Vlaardingen en Vlaardingerambacht in te richten.

De oude begraafplaatsen in en om de Grote Kerk waren namelijk te klein geworden. De koop getuigde van een vooruitziende blik, want in 1825 werd het begraven in en om kerken lande- lijk verboden.

We gaan rechts af naar het middenpad en daar rechtsaf naar het Geuzengraf.

De verzetsgroep De Geuzen werd in 1940 na de Duitse inval opgericht door een laden van de wandelvereniging Flardinga. Het was de eerste vorm van georganiseerd verzet. De naam refereert aan het verzet tegen de Spanjaarden rond 1570. De groep legde zich toe op observa- tie, verzamelen van inlichtingen en kleine sabotagedaden. Men had weinig ervaring met ver- zetswerk en door loslippigheid werd de groep verraden. De Duitsers sloegen ongenadig hard toe. Honderden Geuzen werden gevangen gezet. 18 leiders van de Geuzen werden ter dood veroordeeld. Aangezien drie van hen nog minderjarig waren, werd hun doodstraf omgezet in levenslang. Op 13 maart 1941 werden achttien verzetslieden gefusilleerd op de Waalsdorper- vlakte. De drie minderjarigen waren vervangen door drie leiders van de Februaristaking.

Hoewel het op de begraafplaats anders lijkt te zijn, werden slechts zes Geuzen hier begraven.

De andere graftekens zijn bedoeld als “In memoriam”.

De grafstenen zijn van het model dat overal in de wereld gebruikt wordt voor graven van Ne- derlandse militairen.

Tussen de grafstenen voor de Geuzen bevindt zich een grafsteen voor gesneuvelde Britse mi- litairen en een grafsteen voor een Nederlander.

Op 11 mei 1940 liep een Nederlandse loodsboot met aan boord drie opvarenden van de HNS torpedojager Pembroke ter hoogte van Vlaardingen op een mijn. De loodsboot vervoerde goud van de Nederlandsche Bank met het doel dit uit handen van de Duitsers te houden.

Dat dit Britse graf gehandhaafd werd, heeft te maken met de dwingende Britse regelgeving dat het graf van een Brits militair niet heropend of verplaatst mag worden.

Tegenover de Geuzengraven is een herdenkingssteen voor de Nederlandse militairen omge- komen tijdens de Politionele acties in voormalig Nederlands Oostindië.

(5)

5

Links van de Geuzengraven is de herdenkingsteen voor de brandweermensen, die op 9 februa- ri 1951 zijn omgekomen.

Op 8 februari 1951 geraakte in de zuidoosthoek van de Koningin Wilhelminahaven olie in brand. De brandweerauto raakte bij aankomst in het water, als gevolg van de zware rookont- wikkeling. Vijf brandweerlieden kwamen om en een zesde overleefde zwaar verminkt het on- geval.

We gaan nu terug naar het middenpad. Daar staat een klein beeld, gewijd aan de moeders die hun kind hebben verloren. Via het middenpad komen we in het oudste dele van de begraaf- plaats, waar diverse prominenten uit die tijd begraven liggen. Dicht bij het gebouw aan de rechterkant is het graf van de burgemeester die de grondlegger was van deze begraafplaats.

In de aula en de ontvangstruimte van de begraafplaats bevinden zich kunstwerken van Elly Dijkshoorn. Deze bevatten afbeeldingen van mensen die ooit lagen begraven op Emaus en waarvan de graven zijn geruimd. Deze kleine afbeeldingen werden gevonden tijdens de reno- vatie van de gebouwen in 2009.

We gaan de poort uit. Om steun te krijgen van de stad Vlaardingen gaf graaf Willem VI van Holland de stad Vlaardingen toestemming het grond gebied uit te breiden met tien roeden (38 meter) ten Noorden van de molen.

Op deze historische grens werd in 1809 een tolhek aangebracht. Wie van de ene gemeente naar de ander wilde gaan, moest tol betalen. Het tarief voor een voetganger werd in 1809 gesteld op 2 duiten. De opbrengst van deze tol en van de drie andere tollen op de Schiedamse en Maassluisse dijk werd gebruikt voor het onderhoud van deze dijken. Kerkgangers hadden overigens vrijstelling van tol.

Naarmate het verkeer tussen beide gemeenten toenam, werd deze tol een steeds grotere bron voor ergernis. Zo zeer dat het in 1930 kwam tot een “tolbestorming”kwam waarbij alle tollen een tijdlang geblokkeerd werden. De tollen werden op 1 januari 1931 opgeheven. Vrij verkeer tussen de Stad Vlaardingen en Vlaardingerambacht werd mogelijk.

Al in 1254 is sprake van een molen op deze plaats. De houten standaardmolen uit de 15e eeuw is in 1686 vervangen door een houten molen op een stenen onderbouw.

De huidige stadsmolen dateert uit 1790. In de romp bevinden zich twee stichtingsstenen. Die met de namen van de burgemeesters werd in 1990 vernieuwd, ter gelegenheid van het 200 jarig bestaan.

In 1915 werd de kap met wieken en het gehele maalwerk verwijderd, nadat een wiek door de balie was geslagen. Het maalwerk werd sindsdien aangedreven door een gasmotor.

Nadat de gemeente de molen in 1954 had gekocht, begon een restauratie die in 1957 werd voltooid en kon er weer op windkracht worden gemalen. Pas in 1979 werd er weer echt op

(6)

6

windkracht gemalen. Toen kreeg de molen de naam Aeolus, de Griekse god van de wind.

Vanaf dit punt kunnen we de vier onderdelen van het kunstwerk van Dike Hof zien. Op het gebouw van de begraafplaats “Aarde”. Op de slangentoren van de voormalige brandweerka- zerne “Vuur”. Op de watertoren “Water””.

De kunstenares had graag op de molen “Lucht” aangebracht, maar dat werd niet tot gestaan, vandaar dat op de Cuiperstoren aan de Hoogstraat “Hemel”prijkt.

We gaan nu de straat Onder de Molen in.

Waar nu een flat staat, was in de middeleeuwen een grote spuikom, die uitwaterde op wat nu het Buizengat heet. Deze kom liep bij hoog water vol. Op een geschikt moment werd bij laag- water de spui geopend, waarna het water met grote kracht slib en andere ongerechtigheden weg spoelde. Nadat de dijk in 1552 was rechtgetrokken, vervulde het huidige Buizengat de functie van spuikom. In de oude spuikom noordelijk van de dijk werden boomgaarden aange- legd. In de volksmond werd dit gebied aangeduid met “De Put”

In deze put stond vanaf 1898 tot 1966 een complex arbeiderswoningen, gebouwd door de Vlaardingse aannemer Dirk Lodewijk Baauw. De straten heetten in de volksmond de Bauw- straten. Deze huizen hadden geen achtergevel, ze deelden de tussengevel. In 1989 werd hier de flat Dijkzicht gebouwd op het terrein waar tot 1928 het Hoenderpark en de Fruittuin “De Nijverheid was gevestigd. De flat Molenzicht werd in 1990 voltooid.

We komen nu in de Voorstraat.

De Voorstraat werd tot 1930 “De omring1”genoemd, daar de straat deel was van de dijk rondom de Put. In 1930 verzochten de bewoners de naam te wijzigen in Rozenlaan, omdat die straat via het “Rozenplein”aansloot op de al sinds 1825 bestaande Rozenlaan. Het gemeen- tebestuur besloot echter de straat om te dopen in Voorstraat.

De helling vanaf de Schiedamsedijk2 naar de Voorstraat werd bij volksfeesten gebruikt voor de zeepkistenrace. Na de invoering van het Verkeerscirculatieplan in 1986 werd helling door een trap vervangen.

De Voorstraat was een gezellige winkelstraat. Echter door de invoering van het verkeerscir- culatieplan verloren de winkels veel klanten.

Op de zuidgevel van Voorstraat 28 zien we een muurschildering in 1993 vervaardigd door Jan van Reeven, die op nummer 29 woonde en in 1996 stierf.

Deze kunstenaar ergerde zich aan de lelijke gevel en vroeg de eigenaar toestemming deze schildering te maken. Jan was zeer actief in de maxistisch-leninistische beweging en een ieder verwachtte een muurschildering met arbeideristische motieven. De muurschildering heet

1 Wat nu in het centrum Markt heet, werd ook de Omring genoemd.

2 Dit deel van de Schiedamsedijk werd in 1990 Westlandseweg genoemd in aansluiting op het gedeelte dat al ten westen van de molen lag. Immers tussen Station Oost en de Julianasingel was de dijk omgedoopt in Mr L.A.

Kesperweg.

(7)

7

“Eeuwig venster van verleden en toekomst.” De inspiratie vond Jan tijdens een vakantie in Griekenland.

Het kunstwerk is sinds de oplevering al twee keer gerestaureerd door de Vlaardingse kunste- naar Jan van Dorp, omdat het rood zeer snel verbleekt door de zonne-instraling.

We komen nu op het Burgemeester de Bordesplein. Het plein is in 1933 genoemd naar Hugo de Bordes, die burgemeester was van 1903 tot 1919. Het college van B&W had voorgesteld de naam Rozenplein te geven. De gemeenteraad besliste anders.

Op het plein staat de lantaarn gewijd aan het regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina in 1938. Oorspronkelijk stond het op het plein Emaus.

We gaan linksaf en vervolgens rechtsaf naar de Kethelweg.

Aan de linkerzijde zijn nog de gevels van twee voormalige boerderijen Eben Haëzer en Rijn- lust te zien.

Wij naderen nu de kruising van Kethelweg en Burgemeester Verkadesingel / Anthony Knot- tenbeltsingel.

Het laatste huis aan de linkerzijde was de vestiging van de Boerenleenbank. De klok herinnert daar nog aan. In het laatste huis aan de rechterzijde woonde de laatste burgemeester van Vlaardingerambacht, Jan Luyerink.

Anthony Knottenbelt (1842 -1931) was notaris in Vlaardingen (1876 – 1912). Daarnaast was hij secretaris-penningmeester van de Holierhoekse en Zouteveensche polder.

Einde van de wandeling

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

De door de Hoge Raad aanvaarde regel dat, wanneer zowel de werkgever als de werknemer op grond van artikel 9 lid 1 Wet CAO aan de CAO gebonden zijn, de bepalingen daarvan om-

In Nederland is het voor veel mensen tegen- woordig normaal twee of drie keer per jaar op vakantie te gaan. Geen uitstapje naar Artis, geen dagje naar de bollenvelden; nee,

Wie vreest voor verminderde kansen van oudere werknemers op werk moet dus niet aan het ontslagrecht vastklampen, maar scho- ling stimuleren.. Die werknemer heeft er meer baat bij

(Zo zijn er bijvoorbeeld geen duidelijke regels te geven voor de spelling van ei/ij, ou/au en voor de spelling van de bastaardwoorden)..

Direct na het einde van de bestraling wordt een fotografisch gevoelige plaat achter het schilderij gezet.. Na zes uur wordt deze

Voordat de trein weer het station binnenrijdt, wordt de snelheid eenparig vertraagd teruggebracht van 15,2 m s −1 naar 0,3 m s −1. Bij het remmen van de trein mag de remkracht

Als de grijparm dichter naar de voorband wordt verplaatst, wordt zijn moment linksom kleiner, de voorbanden worden dus minder ingedrukt.. • gebruik van de hefboomwet

[r]