Rapport No. 242
Afdeling Algemeen Eoonomisoh Onderzoek
?*-
EC
% l
Onder behoud van de verantwoordelijkheid voor de
inhoud van het rapport door het Landbouw-Eoonomisoh Instituut is het rapport getoetst aan het oordeel van een Commissie van Advies ad hoo. Deze oommissie "bestond uit de volgende leden:
1. Prof.dr,G.Minderhoud, 2 . F.P.J.Bakx, e o . d r s . , 3 . H.W.J. Bosman, e o . d r s . 4 . J . C . Brezet, e o . d r s . , 5 . M.H.Brouwer, 6. I r . J . M . L . O t t e n ,
7. YT.W.van der Zander,eo,dra,
Hoogleraar te
Direoteur van de Coöpera-tieve Centrale Boeren-leenbank te Lector te Lector te Wageningen, Voorzitter Eindhoven Tilburg Hotterdam Direoteur van de Centrale
Accountantsdienst voor
Coöperatieve Verenigingen te Utrecht Oud-direoteur van de
Coöperatieve Landbouwbank
en Handelsvereniging te Meppel Eoonoom bij de Handelsraad
van de A.B.T.B. te Arnhem De commissie heeft zioh over het geheel genomen met de
inhoud van het rapport kunnen verenigen. Ten aanzien van de gebruikte afschrijvingspercentages waren drie leden eohter de mening toegedaan dat deze te laag zijn. Deze leden achten
hier-door de financiële positie in het rapport te gunstig voorgesteld. Dat in het rapport ook uitkomsten aijn vermeld, die zijn
gebaseerd op hogere afsohrijvingspercentages, is door bedoelde leden dan ook met instemming geconstateerd.
De oommissie aoht een herhaling van het onderzoek op ge-zette tijden wenselijk.
Lijst van grafieken 4 Lijst van tabellen 5
Woord vooraf °
§ 1. Inleiding. 7 § 2. De bewerking van het oijfermateriaal. 10
§ 3. Enkele oriënterende opmerkingen met betrekking tot de 14 kapitaalbehoefte.
A. Duurzame activa5 14 B. Voorraden en debiteuren. 15
§ 4. De finanoiële struotuur blijkens de geoombineerde balansen
op 30 juni 1953. . 19 A. De debetzijde van de balans. .19
B. De oreditzijde van de balans» 20 1. Het gemiddelde eigen kapitaal. 20
2. Het gemiddelde vreemde kapitaalt 22
a. De ledenrekeningi 22 b. De boerenleenbanksohulden, 23
c. De overige kredietgevers en kredietvormen. 24 3. Beoordeling van de struotuur der geoombineerde balansen.27
ä. Het liquiditeitsaspeot, 27 b. Het solvabiliteitsaspeot. 28
o. Het kostenaspeot. 31 C. De geoombineerde balansen op 30 juni 1953 per f.100,- omzet33
§ 5« Vergelijking van de geoombineerde balansen op 30 juni 1948 33 en 30 juni 1953.
§ 6. De spreiding in de finanoiële struotuur der onderzoohte
verenigingen. 37 A. Enkele belangrijke kengetallen per 30 juni 1953« 37
1. De spreiding in het eigen kapitaal. 33 2. De spreiding in het op ledenrekening gestorte bedrag. 45
3. De overige kengetallen. 45 B. De ontwikkeling van de belangrijkste kengetallen van
30 juni 1948 op 30 juni 1953. 48 1. De spreiding in de ontwikkeling van het eigen kapitaal. 51
2. De spreiding in de ontwikkeling van het
dekkings-percentage der duurzaam vastgelegde middelen door lang- 51 durig ter beschikking staand kapitaal.
§ 7. De afsohrijvings- en reserveringspolitiek. 54 § 8. Analyse der oorzaken van de wijziging in het percentage
eigen kapitaal, 64 § 9» Samenvatting en oonolusies. 67
•biz. Grafiek 1. Het verband tussen de nieuwjaarde der duurzame
aotiva in 1953 en de geldomzet in 1952/53« 16 2. Voorraadbeloop in 1951/52 en 1952/53 voor 4
vereni-gingen in de Aohterhoek. 18 3. Eigen kapitaal in % van het balanstotaal, gerelateerd
met de geldomzet in 1952/53. 40 4. Verband tussen het eigen kapitaal en de relatieve
ouderdom der verenigingen (toestand per 30 juni 1953). 43 5. Vergelijking van het eigen kapitaal in % van het
balanstotaal per 30 juni 1948 en 30 juni 1953. 49 6. Dekkingspercentage der duurzaam vastgelegde middelen
door op lange termijn ter besohikking staand
kapitaal per 3O juni 1948 en 30 juni 1953. 52 7. Invloed van prijsstijging op het afsohrijvingsfonds. 56
8. Gedane af sohr ij vingen en reserveringen in % van de "normatieve" afschrijvingen tot 30 juni 1948 en
30 juni 1953. 61
LIJST VAN TABELLEN
b i z . Tabel 1. Aantal bij het onderzoek betrokken verenigingen. 9
" 2» Indeling van de verenigingen naar omzetgrootte
in 1952/53 (in # ) . 9 " 3 . O m r e k e n i n g s g e t a l l e n voor de b e p a l i n g v a n de b o e k -waarde u l t i m o b o e k j a a r 1947/48 en 1 9 5 2 / 5 3 . 1 2 " 4 . Gecombineerde b a l a n s e n p e r 30 j u n i 1953 van v e r e n i -g i n -g e n , a a n -g e s l o t e n b i j de C . I . V . en h e t C.B. ( i n $ v a n h e t b a l a n s t o t a a l ) . 20 " 5« V e r s o h i l t u s s e n R C - r e n t e e n v o o r s o h o t r e n t e , 24 " 6 . Aard en herkomst d e r k r e d i e t e n p e r 30 j u n i 1953. 25 " 7 . Oeoombineerde b a l a n s e n i n g l d . p e r 30 j u n i 1953 p e r f. 1 0 0 , - omzet. 32 " 8 . M u t a t i e s i n de gecombineerde p e r c e n t a g e - b a l a n s e n der v e r e n i g i n g e n a a n g e s l o t e n b i j de C . I . V . e n h e t C.B. i n de p e r i o d e van 30 j u n i 1948 t o t 30 j u n i 1 9 5 3 . 34 " 9 . Voorraden en d e b i t e u r e n u i t ? j u n i 1948 en 1953 i n p r o o e n t e n van de j a a r o m z e t i n r ë s p . Î 9 4 7 / 4 8 en 1 9 5 2 / 5 3 . 35 " 1 0 . M u t a t i e s i n h e t d e k k i n g s p e r c e n t a g e d e r l a n g d u r i g e k a p i t a a l b e h o e f t e n . 36 11 1 1 . F r e q u e n t i e v e r d e l i n g van e n k e l e k e n g e t a l l e n p e r 30 j u n i 1953 voor 183 v e r e n i g i n g e n . 37 "" 1 2 . P r e q u e n t i e v e r d e l i n g van h e t °ß> e i g e n k a p i t a a l i n twee o m z e t k l a s s e n ( i n fo). 39 " 1 3 . f r e q u e n t i e v e r d e l i n g van h e t $ l e d e n k a p i t a a l i n twee o m z e t k l a s s e n ( i n $ ) . 45 " 1 4 . f r e q u e n t i e v e r d e l i n g v a n e n k e l e k e n g e t a l l e n p e r 30 j u n i 1953 voor 183 v e r e n i g i n g e n , o n d e r v e r d e e l d p e r p r o v i n o i e . 46 " 1 5 . Analyse van de o o r z a k e n i n de w i j z i g i n g van h e t
p e r c e n t a g e e i g e n k a p i t a a l van 30 j u n i 1948 op
30 j u n i 1 9 5 3 . 65
WOOED VOORAF
Aan kwantitatief onderzoek op het terrein van de finan-ciering van landbouwcoöperaties is tot dusverre weinig aan-daoht 'besteed. Dit rapport is 'bedoeld als een eerste verken-ning op dit terrein.
Onder auspiciën van de nationale Coöperatieve Raad en met medewerking van de instellingen op het gebied van de ooöpe-ratieve aan- en verkoop van landbouwprodukten heeft het L.E.I. een onderzoek ingesteld naar de wijze, waarop de aan- en verkoopverenigingen met uitzondering van de bestelverkoopverenigingen -worden gefinaneierd.
Het ligt in de bedoeling ter afsluiting van dit onderzoek een handboekje over de financiering van daze verenigingen samen te stellen.
Het onderzoek is uitgevoerd door dr. J.T.P. de Regt, G. Hoekstra en W. van Ellinkhuizen.
DE DIRECTEUR,
[fii^
(Dr.fi.Horring)
's-Gravenhage, j u n i 1957.
IE FINANCIERING VAN AAN- EN lEIKOOPTffiREMGlIKïEJK I N NEDERLAND § 1 . 1 ' n i e i a i n g
..,..-..,, Het; 'bestuur..van de- N a t i o n a l e C o ö p e r a t i e v e Raad h e e f t i n mej .1953 i n 'een s o h r i jvèh. a a n h é t 'Landböuw-Eooriomiöbh ' i n s t i t u u t t e , k e n n e n g e g e v e n , d a t 'een, onderzoek i n z a k e h e t v r a a g s t u k v à n de f i n a n c i e r i n g v a n 1-andbouwooöpèratiés i n ëeri ' b e h o e f t e zóu ' v o o r z i e n * Op g r o n d h i e r v a n h ë è f t h e t B e s t u u r van h e i Laridboüw-Economisch I n s t i t u u t h e t w e n s e l i j k g e o o r d e e l d een d e r g e l i j k
onderzoek t e doen i n s t e l l e n . , P r a k t i s c h e "overwegingen l e i d d e n e r t o e h e t o n d e r z o e k . t e b e g i n n e n h i j dé s e c t o r der o ö S p ë r a t i e v o a a h -en v e r k o o p v e r e n i g i n g e n . . • : ' • • • I n . b e s p r e k i n g e n met de N a t i o n a l e C o ö p e r a t i e v e Baad, de C o ö p e r a t i e v e C e n t r a l e I n r en V e r k o o p v e r ë n i g l h g v o o r ' G e w e s t e l i j k e Landbouw I n - en V e r k o o p o r g a n i s a t i e s ( 0 . 1 . 7 . ) 'én d è ' N a t i o n a l e C o ö p e r a t i e v e . A a n - en V e r k o o p v e r e n i g i n g v o o r de landbouw " C e n t r a a l Bureau",.iWerd b e s l o t e n , d a t h e t Landböuw-Economisoh I n s t i t u u t e e r s t e e n p r o e f o n d e r z o e k zou i n s t e l l e n n a a r de f i n a n c i e r i n g van e n i g e c o ö p e r a t i e s . De r e s u l t a t e n van d i t onderzoek z i j n n e e r g e l e g d i n een i n t e r n e n o t a . H i e r i n i s ä a n de hand van" gegevens v a n een v i j f t a l v e r e n i g i n g e n g e t r a c h t ëèn methode t e o n t w i k k e l e n t e r b e o o r d e l i n g van' de f i n a n c i e r i n g van c o ö p e r a t i e v e a a n - en v e r k o o p v e r e n i g i j i g e n .
Deze n o t a h e e f t h e t B e s t u u r v a n de N a t i o n a l e C o ö p e r a t i e v e Raad i n a u g u s t u s 1954 a a n l e i d i n g gegeven t o t h e t LandbouwEoonomisoh I n s t i t u u t h e t v e r z o e k t è r i c h t e n a l ë n o g e e n v e e r t i g
-t a l a a n - en v é r k o o p v e r e p i g i n g e n -t e o n d e r z o e k e n , -t e n e i n d e
t y p i s c h e v o o r b e e l d e n van f i n a n c i e r i n g t e: v e r z a m e l e n , d i e zouden
moeten d i e n e n a l s i l l u s t r a t i e m a t e r i a a l .voor een n a d e r h a n d t e s c h r i j v e n h a n d l e i d i n g i n z a k e de f i n a n c i e r i n g van ä ä n en v e r k o o p -o -o ö p e r a t i e s . Een r e p r e s e n t a t i e f b e e l d Van de w i j z e , -waar-op deze v e r e n i g i n g e n i n N e d e r l a n d worden g e f i n a n c i e r d , zou h i e r m e d e ' e o h t e r n i e t worden v e r k r e g e n .
Heeds t i j d e n s b o v e n v e r m e l d v o o r o n d e r z o e k was g e b l e k e n , hoe m o e i l i j k en t i j d r o v e n d h e t was de v o o r e e n goede b e o o r d e l i n g van de f i n a n c i e r i n g n o d i g e gegevens t e v e r z a m e l e n . De a d m i n i -s t r a t i e van de mee-ste v e r e n i g i n g e n i -s n i e t i n g e -s t e l d op h e t v e r s t r e k k e n van a l l e gegevens d i e voor b e o o r d e l i n g van de f i n a n c i e r i n g n o d i g z i j n . B i j de u i t b r e i d i n g v a n h e t onderzoek
t o t v e e r t i g verenigingen werden onoverkomelijke moeilijkheden ondervonden voor de t e n u i t v o e r l e g g i n g van de i n genoemde
i n t e r n e nota voorgestelde werkwijze. Dit gold i n het bijzonder de i n v e n t a r i s a t i e van de M j de verenigingen aanwezige gehouwen en h e d r i j f s i n v e n t a r l s - een "bezigheid, die noodzakelijk was . voor een zo nauwkeurig mogelijke meting van Tiet geïnvesteerde k a p i t a a l en een s o h a t t i n g van de toekomstige kapitaalbehoefte voor zover deze verband houdt met vervanging en u i t b r e i d i n g e n . .
Aangezien d i t betekende, dat.de oorspronkelijk gewenste diepgang n i e t kon worden b e r e i k t , i s g e t r a c h t een oompensatie hiervoor t e vinden i n verbreding van het onderzoek op zodanige w i j z e , dat een r e p r e s e n t a t i e f beeld kon worden verkregen van de f i n a n c i ë l e p o s i t i e en.de f i n a n o i ë l e ontwikkeling der aankoopverenigingen i n Nederland, een b e e l d , dat n i e t zou z i j n v e r -kregen, indien slechts. 40 ooöperaties zouden z i j n onderzocht.
Alle i n v e r s o h i l l e n d e delen van Nederland aanwezige p l a a t s e l i j k e aan- en verkoopcooperaties met eigen gebouwen en eigen m a l e r i j - en m e n g e r i j i n s t a l l a t i e - zowel C . I . V . - a l s C.B.Verenigingen z i j n b i j het onderzoek beürokken met u i t -zondering van enkele. Zo z i j n afgevallen verenigingen met.een afwijkende s t r u c t u u r - waaronder de zeer' g r o t e verenigingen . zoals bijvoorbeeld de C.A.F. t e Leeuwarden - een afwijkend
boekjaar, verenigingen waarvan de gegevens ontoereikend waren •. •.. en verenigingen die een fusie-hebben aangegaan.
De C;A,V.V.'s van de N.C.B, t e Veghel moesten b u i t e n het onderzoek b l i j v e n , omdat s l e c h t s b i j enkele verenigingen de
gevolgde methode van analyse kon ;worden toegepast.
Van de onderzochte verenigingen werden:'dè balansen over de -;
boekjaren I947/48 en 1952/53 ve,rzameld.I)aarbij'werd medewerking . verleend door de C e n t r a l e A c c o u n t a n t s d i e n s t voor Coöperatieve.. Verenigingen en de h i e r b i j aangesloten controle—instellingen^ alsmede door de gewestelijke c e n t r a l e o r g a n i s a t i e s , die b i j de C,I.V. z i j n aangesloten.
Door bovenvermelde verbreding van het onderzoek i s het accent i e t s anders komen t e l i g g e n dan aanvankelijk door de Nationale Coöperatieve Raad was bedoeld. Als winstpunt s t a a t h i e r evenwel tegenover, dat deze accentverlegging een b e t e r i n z i c h t i n de f i n a n c i e r i n g van de aan- en verkoopvërenigingen i n Nederland heeft mogelijk gemaakt.
I n d i t rapport z i j n de onderzoekingsresultaten samengevat
van de v e r e n i g i n g e n a a n g e s l o t e n t i j hel;, C e n t r a a l B u r e a u , de H a n d e l s r a a d en Landbouwbelang....:.. ,• De h i e r n a v o l g e n d e t a b e l g e e f t een o v e r z i o h t van h e t a a n t a l v e r e n i g i n g e n , dat i n de y e r s o h i l l e n d e g e b i e d e n b i j . h e t o n d e r z o e k i s b e t r o k k e n . ••> •••• Tabel 1 AANTAL B U HET. ONDERZOEK BETROKKEN VERENIGINGEN
"Erovinóie
. 1 '.
F r i e s l a n d O v e r i j s e l G e l d e r l a n d N o o r d h o l l a n d Z u i d h o l l a n d Limburg N e d e r l a n d A a n g e s l o t e n b i j t : C e n t r a a l B u r e a u 2 . 8 , ... . 2 8 5 21 ) 16 8 . 1 1 2 H a n d e l s -r a a d 3-1°
33: , 4 3 , L . L . T . B . 4 28 . 28 T o t a a l ' H a n d e l s r a a d en L . L . T . B ..5'
10 3 3 , 28 71 . T o t a a l 6 8 38 85 •16 ,-• , 8 . •28.. 183 De v e r d e l i n g v a n deze v e r e n i g i n g e n n a a r o m z e t g r o o t t e i s a l s v o l g t t -•"Tabel' 2 INDELING VAN DE VERENIGINGEN NAAR OMZETGROOTTE IN 1 9 5 2 / 5 3 { i n %)Omzet (X f . 1 0 0 0 , 4 ?;.500 ,. 500 - < 900. .900 - < 1300 : 1300 •»...< 1700 1700 -:•.< 2100 2100 - < 25OO 25OO T < 2900 ... 29OQ- < 3300 33OO - ..< 37OO 37OO - < 4100 . 4IOO - < 45OO . 45OO - < 49OO Tptaal Aantal verenigingen • . i n fo . 20,2 .: 31,7 ; , , , . . ' , 14,8 15,3 v 6,6 . 3,3 ...: 1,6: .-.,. ..?t!.--,.. : 1»6 ;. - . . . - . . , - Ï i V . ,, 1,1. , 100,0 ... , ;..,. 1 ) Waaronder 2 v e r e n i g i n g e n i n U t r e o h t . Wanneer i n h e t h i e r n a -v o l g e n d e de naam G e l d e r l a n d wordt g e b r u i k t , z i j n ook b e i d e U t r e c h t s e v e r e n i g i n g e n h i e r o n d e r b e g r e p e n .
Terwille van de anonimiteit der verenigingen z i j n de ge-gevens n i e t naar o r g a n i s a t i e ingedeeld.
§ 2 . D e b e w e r k i n g . v a n h e t o i j f e r m a t e r i a a l Vergelijking van balansen heeft s l e o h t s z i n , i n d i e n deze op
"basis van overeenkomstige, bedrijfseoonomisoh verantwoorde waar-derihgsmäatstaven z i j n samengesteld. Dit hu i s geenszins het geval met de balansen, die i n de i n s p e o t i e - r a p p o r t e n worden aange-troffen} er z i j n o o ö p e r a t i e s , die de duurzame a c t i v a op b a s i s van aanschaffingswaarde a f s c h r i j v e n , t e r w i j l andere op b a s i s van boek-waarde a f s c h r i j v e n en nog weer andere coöperaties de a f s o h r i j v i n g afhankelijk s t e l l e n van het b e d r i j f s r e s u l t a a t . Het. komt ook voor, dat zoveel e x t r a a f s c h r i j v i n g e n hebben p l a a t s gehad, dat
duurzame a o t i v a voor f. 1 , - op de balans versohijnen. Het i s d u i d e l i j k , dat op b a s i s van deze gegevens geen zuivere b a l a n s -v e r g e l i j k i n g mogelijk i s , Öm d i t bezwaar t e onder-vangen, i s de waardering van de duurzame a o t i v a h e r z i e n en i n overeenstemming gebraoht met de gesohatte vervangingswaarde. Daarbij heeft zich de moeilijkheid voorgedaan, dat i n v e n t a r i s a t i e t e r p l a a t s e u i t p r a k t i s c h e overwegingen n i e t uitvoerbaar b l e e k . E r " i s daarom gezooht naar een andere methode met .behulp waarvan de boekwaarde op b a s i s vatt riieuwwaarde zo goed mogelijk kon worden v a s t g e s t e l d . De oplossing i s gevonden i n de vorm van omrekening van de aan-koopprijzen der i n de v e r s c h i l l e n d e j a r e n aangesohafte a o t i v a met behulp van p r i j s i n d e x c i j f e r s . Hierdoor wordt de "boekwaarde op b a s i s van vervangingswaar dé u i t e r a a r d , n i e t exact ..bekend, doch wel globaal benaderd. De aan deze berekeningswijze 'inhaerente ! fouten z i j n voor vergelijkingsdoeleinden n i e t , z o e r n s t i g a l s het
s o h i j n t , omdat a l l e verenigingen met dezelfde,maatstaven z i j n gemeten. Door de herleidingsprooedure z i j n . i n elk geval gegevens verkregen, die a a n z i e n l i j k b e t e r v e r g e l i j k b a a r z i j n dan op b a s i s van de oommeroiële balansen mogelijlczou z i j n geweest.
Voor h e r l e i d i n g van de boekwaarde der gebouwen i s voor aan-schaffingen i n de jaren t o t en met 1947/48 gebruik gemaakt van i n d e x c i j f e r s voor de bouwkosten van woningen, die door het C.B.S. aan de Centrale Aooountantsdienst voor Coöperatieve Verenigingen z i j n v e r s t r e k t . Voor de ontwikkeling der bouwkosten i n de
periode 1948-1953 i s het beloop van de m a t e r i a a l - en loonkosten
voor woningen als uitgangspunt gekozen. ' • • , .
De nieuwwaarde van machines, inventaris en landbouwwerktuigen is bepaald aan de hand van indexoijfers van het Ç.B.S. betreffende groothandelsprijzen van afgewerkte produkten, terwijl de vervoer-middelen opnieuw zijn gewaardeerd aan de hand van door de afdeling Statistiek van het L.E.I, bij de Nederlandsohe Vereniging' "De Rijwiel- en .Automobiel-Industrie", de Bond van Automobiel - en Garagebedrijven "BOVAG" en enige importeurs van vrachtauto's verzamelde gegevens. , .
Een extra moeilijkheid bij de'herwaardering der duurzame aotiva was nog, dat niet uit de öontrole-rapporten kon worden afgeleid, op welk moment de in het verleden, aangesohafte aotiva ' buiten gebruik zijn,gesteld. Ér is geen afzonderlijk onderzoek, , ingesteld naar de eoonomisohe levensduur der verschillende pro-duktiemiddelen. In plaats hiervan is gebruik gemaakt van enkele ervaringsregels. In overleg met de Centrale.Accountantsdienst voor Coöperatieve Verenigingen is de_gebruiksduur voor gebouwen gesteld op gemiddeld 5° jaar, voor maohines en inventaris op
gemiddeld 20 jaar, voor landbouwwerktuigen op 10 jaar en voor vervoermiddelen op gemiddeld 5 jaar. Deze veronderstellingen hebben als uitgangspunt gediend voor de schatting van de aotïva
wier eoonomisohe levensduur op de desbetreffende balansdatä ; nog niet zal zijn verstreken.. Hiermede samenhangend zijn de
jaarlijkse afsohrijvingsperoentages op resp. 2, 5, 1.0 en 20$
van de vervangingswaarde gesteld. ' ' ' , Door herwaardering van de duurzame' activa ontstaan
her-waarderingsreserves, die tot het eigen kapitaal moeten worden gerekend» Ifearmate de afsohrijvingsperoentages hoger worden gesteld, zullen de herwaarderingsreserves afnemen, wat ook het relatieve aandeel van het eigen kapitaal in de totale financiering zal verkleinen. De door on3 gebruikte afsohrijvingsperoentages zijn
beïiadeïrenae . grootheden. Het is mogelijk, ofschoon moeilijk zuiver vast te stellen,- dat de gebruikte peroentages in het lioht van de snelle technische ontwikkeling vän de laatste jaren te laag zijn. Aangezien-de balansverhoudingen in dat geval een' te gunstige voorstelling zouden geven, is bij de bespreking van de relatieve grootte van het eigen kapitaal op bladzijde 22 ook aangegeven hoe groot dit eigen kapitaal zou zijn, indien de afschrijving. voor gebouwen, maohines met inventaris en ver-voermiddelen niet op resp. 2, 5 e n 20$Lzou zijn gesteld, doch
op 3, 10 en 25$. '
0 C O £= eu " O " e L . eu o > C M : L O ; cr>i i = U J i c o ! - ^ c - - J CO r*-t en -3- .— CTÎ V ce. -a: - * t 2 L U O e n C D a s h -t = 3 L U S -a: -< S u : * ï L U o CO U - l (=3 • < t > • C O _ J - £ CL. U J C D C i o C D S » 2 L U -sC L U C O C O CO sz L U c e £ 3 C D =3 » 3 o X I • o c CO t o CO - M c CD > c "~ c <D V) eu c o CO : s c: eu 3 5 CD C O ï - L O c= ea ^ - ^ . — <o CM i * U l T> » c » O 3 r -£_ C» CO « - CO ( 0 C 4 -s» * — ö " O - d * o » e n O > T -L O i ' r s j eu - t - * L O - o c i e n t _ Q> r r \ co o a? * S ^ . - ^ . 3 M - r—' a> W Ï - * • *.— O O l c; o \— • o &-ft. i > c o r : co - - * " - «9 N î ï t O Ö =B CT> " O 3 v ~ t . eu co . r - o o ca c * 4 -.S ."> eu " O - * • J D > T ~ C O i « CD - + - ' L O - o c e n t eu r -co •*-CO o o p & • + - * - - * . 3 H - r— eu :cu - * e o T -CD MC CO *^»» T ß * . - CO C M » L O tu si e n - a 3 T -L . 0 ) CO • » - C O ca c - * j e - r -» T 3 • * O • 0 > . O > T -C O m ï C M CB - H L O - o C O ) C C ï T -eo • — ca ü o o = * ~ d -5 4 - r— a> (eu - 4 * • * - o e n e o -t— CD » m » g o i.- CD Cù w - C O (Q C - t 5 .7=: 03 - ü • * o • a > J 3 > T -1 CNI * o c o > uwvaa r ffici e 7/4 8 1 S ) K l ) * 4 -"S 8 ? en CZ • — CO ,= $ : £ CO CO -*-» O CO t . CO CO C t -CO -CO CD —> co - o r*-c o t — L O T — -* T -CO T — CNJ T — o e n c o r— c o L O -* C O C M t t 1 t | | 1 t 1 1 1 1 < t t | | 1 1 1 t 1 t t l I t t t l t 1 1 * l 1 t O O OO i . . . C M - « f COOO , -;.-. • . • ' j ; • .' •.-•• .' 1 1 t 1 1 1 1 1 1 I 1 t 1 1 1 C 1 ! 1 1 t I I t t I 1 1 l 1 t O Q O O t t 1 I f ; • • _ :;•-.' ..•;•».•..*.:" * .-•'-• '•' : -'-•' •"" ' . - . • • • . , CO O J O O i c i t i t i i i l t i t i i i i i t i r t t t t l i t t i t. i i i t ( » « M . ( V J t \ J C M O \ x i i t i i i t * ; \ i . i i ( : i i. t r t i i i \ i . i t t t - t • •> - » i t t i ; • . ' • " . • . . . . ' ^ — x— T — ^r— t t i | i i t t r i i i i i % i t t i i t l i t t i t x Ï t t o o o o a o o o c V - CM c o -4- fcO c o r— ooex : "" I f l ï 1 | 1 ï 1 1 1 I t I 1 . | ( I I I I I 1 f 1 I O O O Q O O O O O l l i t t t Y - C M c o - • * i / i ( û r - oo e n L O - * C O C O CSI C M f - OC i i t i t i i . 4 i . | t t i i i t i l l l l .1 I I l i t I i l l * ^ • . * * » * « ' C M T — T - r - T - T - T - * * -' • • • . , ' C M r - T - T — O 0 > r - O O i i l t t i t i t i i t t i 1 1 t e 1 i l i t i i i » » « » « . « • • . • » i t i l i N N N N < M T - r r T -; • : • - • ' . : : ' . ' . -t 1 1 1 I I I I I I t I 1 1 1 1 1 1 1 t I V O O L O Ö L O O L O O L O O L O O L O O C O O L O O I T r r N C M f i H ^ + t n i n w p i ^ ^ e o c o O Ï C T I i i t i i i i i i i i i i t i i n o m p i n o i n o m O t n O i n O i p O L n o i n i i l il r - r N N <y >M * -* ,i n « 0 (o i o r« r » o o c o c n o i • • • ' • • • • • oo ö N N r * p . l O i n m ^ n n M W N N o o c i i i t t i i l i t l i i l l l l i t i t • . . *. * • * * 7 > * * •• •» * * •> • » * » • C O ' • - * ' € * > C O C O C N I C M C M C M C M C M « — T — , T - T— T— f— T— T " " • L ' • ' •. . ' : . '.-•'•'•• • ' • * i n c o o T - M « r » r " ( o CM r - r t - o en i - ë b | | | t l 1 1 1 l i t 1 T t 1 t •• * * •> * * • » . » • * • * . « • • » «. m m * . « | t t I t - ' C M C M C M Ç O C O C O P O N N N N N N N C M r r r - t — '""' " ' • ' " " ,.,. O C M - * * • ( O t O O ' M •4 ,( 0 C0 0 M4 (P C 9O( N, 4' ( O C O O C M « é f =CO C O Or M i - tO C O ON ^ - i OC O O N ^ COCC c s j c M C M C s j c M c o c o c o c o c o - * * . 3 - 3 F * i « i n » n i f l m t o ( Di o iO( or 'r ,-r *M ^o oc oe o os c o e n e n e n e n e r C D C M - d - ( D C O O N 4 tp C OO N -J -C D C OO M^ tOC OO C M 4 " ( O C O O C M ^ f c O O O O r M ^ t O C O 1 t 1 1 1 r o n f o c n r o 4 i 4 4 4 3 t n i n i n u i i f l ( p o ( D C O ( û r f c ^ ^ ^ ' ^ c o o o œ œ c Q C T OOOh - tog j r ^ö OO + o r r t - N ^ N ^ r ^ O r n r ^ O f M f o r ^ i n o r - ' - - * - * n N N N N r o c i n 4 ' n N r r r - r * N n n W W M n M ( n M 4 , ' * ' 4 ' ' 4 , i n - 4 , 4 , - * < , , > N r M t - r r , T - T - i - r , r r r r N O r N ( o ^ n i n o i n w ( o « ) i ^ c o r ' » r ' r i 4 ' ( o o ) N i n ( o 4 ' o o . T T . r - -«*• C M C M +*. o ó •t «t t» » - * # > ' ( k M « k - - N •) *k M « «• •» « •> •• m •> «k. «t, « k » * » , ; • . , • . » A M * •> « * • ! 1 l C l - t • * H N r - * — T— t — C M C N I C M C M C M C M C M C M C M C O C O C O C O; C O .^-- C O T O C O C M C M t — ^ — T - t — T — T— T ~ . . . . . . . • . . . • : . -:- - -:- - ' ' ' •v"v':'i; ' " " ' -: • ' . ' • • ' " - 4 - L O t o r ~ c o e n o r N ^ • 4 • l n ^ D ^ • e o c n O T N p } • * ^ n ( o ^ c o c » c i * * t s i r o 4 m « Ô r - o p e n q r - N c r r r - t - r r C M N N N N N N N N N n r o n n r o c o c o c o c o c o — * - * - « » - ^ - - 4 * - « *,- * - s * - ^ - 4 * L O U O L O L T r o + i n œ r ^ c o c n O r - N n - * • i n a s S ç o c n O r N c o - * u o . c o ' r — c o ' o > o T T . C M c o * i n t o r - c o CT>OT-CN T - T - T - T - T - r - T - C M C M C M C M N M N N C M C M C O C O C O C O C O C O C O , C O . f O f ) - * - 4E • * - * 4 - 4 " 4 - 4 " - t « • i n i f l U ' e n e n e n o v ' e n e n e n e n e n e n e n e n e n e n e n e n e n e n . e n e n e n e n e n e n en e n e n e n o ) e n e n e n e n e n e n e n e n e n e n o
Om de herwaardering te kunnen uitvoeren, is voor alle verenigingen, nagegaan, in Tvelke jaren aansohaffingen van duur-zame activa hebben plaats gehad en welke bedragen hiermede waren gemoeid. De niet duurzame aotiva - goederenj debiteuren (inver-band"met dubieuze debiteuren) e:d. - kónden hiet aan een herwaar-dering worden onderworpen. De voorraden zijn voorzichtig gewaar-deerd, zodat hierin vaak een stille reserve, is besloten. Dit is op ziohzelf een factor die tot een te'laag cijfer voor het per-oentage eigen kapitaal leidt. ;
In tabel 3 is aangegeven, welke omrekeningscoëffioiënten bij de verschillende soorten activa zijn gebruikt voor dè
bepaling der boekwaarden op basis van hiéuwwaarde op 30 juni 1948 en 30 juni. 1.953• Deze tabel moge aan.de hand van een voorbeeld worden toegelicht. Indien een machine in 1939/40 zou zijn
aan-gesohaft voor f. 5.000,- zal de nieuwwaarde hiervan in 1952/53 volgens de tabel naar schatting 2,6 x f. 5.000,- = f. 13.000,-hebben bedragen, terwijl de boekwaarde op basis van' nieuwwaarde
op 30$ van f. 13.000,- = f. 3.900,- kan worden gesteld. Zou' deze machine daarentegen in 1932/33 zijn aangékooht, dan is aangenomen, dat deze in 1952/53 niet meer in het bedrijf aanwezig is. Dit
behoeft natuurlijk niet mat de wérkelijkheid'overeen te s-6èmmenj de machine kan nog in gebruik zijn, Aan de andere kant zal hét
kunnen voorkomen, dat activa door ons in de balans van 1947/48 en 1952/53 zijn opgenomen, omdat de veronderstelde normale
levensduur nog'niet is verstreken, .terwijl het desondanks mogelijk is, dat zij in werkelijkheid reeds buiten- gebruik zijn gesteld.
Indien'de gebruikte afschrijvingspercentages'juist zijn, kan worden'aangenomen, dat deze negatieve en positieve invloeden:
elkaar in groepsgemiddelden in hoge mate.opheffen.
•Ter' inleiding van ons onderzoek naar de financiële positie van de aan- en-verkoopverenigingen is in § 3 ©en kort© algemene beschouwing gewijd aan de kapitaalbehoefte, die door de duurzame produldiieraiddelen, voorraden en debiteuren wordt veroorzaakt. 1) Voor zover ds eerstgenoemde afsohrijvingsperoentages inderdaad
te laag zijn, een standpunt, dat door drie leden.van de
toetsingscommissie werd ingenomen, gaat van de voorziohtige waardering der voorraden een compenserende invloed óp dé '
hoogte van het eigen kapitaal uit.'Dé vraag, in hoeverre .beide tegengestelde invloeden elLaar dan zullen opheffen, kan echter niet worden beantwoord. ' •'•
Om een algemene indruk van de f i n a n c i ë l e p o s i t i e t e v e r -k r i j g e n , z i j n gecombineerde balansen samengesteld. Deze z i j n i n § 4 "behandeld. Daarnaast z i j n verhoudingsgetallen berekend, zowel per groep van verenigingen a l s per v e r e n i g i n g . I n § 6 zal de
s p r e i d i n g i n deze verhoudingsgetallen worden onderzooht. I n § 7 volgt een besohouwïng'over de gevolgde a f s o h r i j v i n g s en r e s e r -v ë r i h g s p o l i t i ë k , t e r w i j l t e n s l o t t e i n § 8 de oorzaken z u l l e n •worden geanalyseerd, die t o t een w i j z i g i n g i n de f i n a n o i e l e
s t r u c t u u r hebben g e l e i d .
§ 3 . E n k e 1 e o r i ë n t e r e n d~e o p m e r k i n g e n m e t b e jfcr.ê k k i n g t o t d e k a p i t a a l -b e h o e f t e
Alvorens de f e i t e n met betrekking t o t de f i n a n c i e r i n g der onderzoohte verenigingen t e analyseren - d i t i s immers het hoofddoel van deze s t u d i e - i s het t e r o r i ë n t a t i e . n u t t i g een k o r t e algemene besohouwing t e wijden aan de voornaamste objeoten waarin k a p i t a a l wordt geïnvesteerd t e weten ( A ) de duurzame
produktiemiddelen en (B) de voorraden sn debiteuren« A. Duurzame a o t i v a
Gebouwen, i n v e n t a r i s en machines vergen een langdurige v a s t l e g g i n g van k a p i t a a l , omdat de i n deze a c t i v a geïnvesteerde koopkraoht e e r s t g e l e i d e l i j k i n de loop van jaren i n de vorm van afsohrijvingsgelden vrijkomt. De i j z e r e n voorraad aan
werk-eenheden i n deze produktiemiddelen brengt met z i c h , dat een deel van het i n gebouwen, i n v e n t a r i s en machines geïnvesteerde k a p i t a a l zo langdurig i n de vereniging i s vastgelegd, dat van een permanente k a p i t a a l b e h o e f t e kan worden gesproken. Dit geldt evenzeer voor het k a p i t a a l , dat i n de t e r r e i n e n i s ge-ï n v e s t e e r d .
Hoe groot de permanente kern i n het i n gebouwen, i n v e n t a r i s en machines geïnvesteerde k a p i t a a l i s , i s moeilijk exäot v a s t t e s t e l l e n , omdat v e l e faotoren hierop vàn invloed z i j n , zoals de levensduur der a o t i v a , de momenten van aansohaffing, de v e r -scheidenheid i n produktiemiddelen en de prijsontwikkeling« De permanente kern kan van vereniging t o t vereniging s t e r k v a r i ë r e n . Naarmate de verenigingen g r o t e r z i j n zal van een g r o t e r e
verscheidenheid in productiemiddelen, aansohafdata en levensduur sprake zijn, -waardoor de vaste kern'in de besohouwde
aotiva "bij grote verenigingen.in het algemeen relatief groter zal zijn dan bij kleine verenigingen. Om een indruk te geven van de orde van grootte van de vaste kern, zij vermeld, dat deze bij vijf in de Aohterhoek ondërzóohte verenigingen "bij een constant verondersteld prijspeil 30 â 40$ van de nieuwwaarde van bedoelde . aotiva 'bedroeg.
Het is duidelijk, dat het voor duurzame productiemiddelen nodige kapitaal verband houdt met de grootte en structuur van de vereniging.'In grafiek 1 is de samenhang tussen omzetgrootte in 1952/53 en dë nieuwwaarde der duurzame aotiva medio 1953 tot uitdrukkinggebraoht.
Bij een dubbel-logarithmisohe schaalverdeling is van een vrijwel, lineair verband sprake. Per eenheid omzet blijkt de investering echter toe te nemeri bij stijgende jaaromzet. Terwijl een vereniging met een jaaromzet van f. 200.000,- in
1953 een installatie (met inbegrip van de gebouwen) nodig had, die nieuw circa f. 250.000,-" kostte, bedroeg de investering voor een vereniging met een.tweemaal 'zo grote omzet meer dan het
tweevoudige, enz....Hieruit mag niet de oonoïusie worden getrokken, dat de kleine verenigingen derhalve goedkoper.kunnen werken dan de grote. Er mag. immers niét over het hoofd worden gezien, dat de grotere verenigingen bepaalde kapitaalintensieve functies -bijvoorbeeld de opslagfunotie en vervoer -, en bepaalde kapitaal-intensieve bewerkingen - bijvoorbeeld-persen van koekjes ...•?• zelf 'plegen te vervullen, terwijl de kleinere verenigingen in de plaats M e r v a n veelal gebruik maken van de diensten van andere bedrdjven, zoals bijvoorbeeld op- en overslagbedrijven.•": , B. Voorraden en debiteuren
De kapitaalbehoefte wegens .voorraadhouding is aan grote
seizoensohommelingen onderhevig. ' Een van de faotoren, die aanleiding geeft tot grote variatie
in de kapitaalbehoefte voor voorraden bij een coöperatie is het patroon in het kunstmestverbruik. In de zomer worden als regel reeds grote partijen kunstmest in opslag genomen met het oog op de
prijsvoordelen waartoe de staffel in de kunstmestprijzen de mogelijkheid biedt. Deze voorraden worden grotendeels eerst
G r a f i e k 1 HET VERBAND .TUSSEN DB NIEUWWAARDE- DER DUURZAME'
ACTIVA IN 1953.EN DE GELD0M2ET IN 1952/53:
5 6 7 8 9 I O 2 , 3 4 5
Geldomzet i n 1952/53
gedurende het voorjaar geruimd en leggen dus gedurende de gehele opslagperiode k a p i t a a l v a s t . De ongelijkmatige afzet van rundvee-voeders werkt i n dezelfde r i o h t i n g op de kapitaalbehoefte i n a l s de kunstmestvoorraden. Veelal worden i n het najaar, i n de winter en i n het voorjaar g r o t e r e voorraden grondstoffen en veevoeders aangehouden dan i n de zomer, ' s Zomers i s de kapitaalbehoefte d i e n -tengevolge het l a a g s t en ' s winters het hoogst. Naarmate evenwel i n het werkgebied van een coöperatie meer varkens en kippen worden gehouden en de afzet van voedermiddëlen dus gelijkmatiger over het j a a r zal z i j n verdeeld, zal ook de voorraad aan voedermiddëlen en i n verband hiermede ook de kapitaalbehoefte een gelijkmatiger beloop vertonen. De seizoensohómmeling i n de voorraden s t a a t dus
onder invloed van de s t r u c t u u r van de landbouw i n het werkgebied van de c o ö p e r a t i e .
Als r e g e l vertoont het i n voorraden geïnvesteerde k a p i t a a l een dieptepunt i n j u n i / j u l i . Dit b e t e k e n t , dat de a o t i e f p o s t
"voorraden" op de balansdatum 30 j u n i o n g e v e e r aangeeft, hoeveel k a p i t a a l permanent i n een aankoopvereniging i s vastgelegd. Afwijkingen komen vanzelfsprekend voor. Er kunnen op deze datum bijvoorbeeld speculatieve voorraden aanwezig z i j n . Algemeen wordt aangenomen, dat de voorraden op 30 j u n i 1953 inderdaad minimaal waren. Voor 30 j u n i 1948 acht men d i t i n mindere mate het g e v a l . Voor de f i n a n c i e r i n g van de i j z e r e n voorraad i s permanent besohikbaar k a p i t a a l nodig. Daartegenover kan de k o r t s t o n d i g e behoefte boven de minimum-voorraad met kortlopend k a p i t a a l worden
1 ) gefinanoierd. '
Ter i l l u s t r a t i e van de seizoenbeweging i n de kapitaalbehoefte voor voorraden i s i n grafiek 2 voor v i e r verenigingen i n de
Achterhoek het voorraadbeloop i n 1951/52 en 1952/53 i n beeld g e -b r a c h t . B i j de -betrokken verenigingen varieerde de maximale -behoefte, uitgedrukt i n $ van de minimale behoefte, tussen c i r c a 300 en 200$. Deze v e r s o h i l l e n hangen samen met v e r s c h i l l e n i n a f z e t s t r u o t u u r en v o o r r a a d p o l i t i e k . .
Ook h e t k a p i t a a l b e s l a g i n de post debiteuren i s aan s e i z o e n -sohommelingen onderhevig. Deze sohommelingèn verlopen overwegend p a r a l l e l aan het afzetpatroon. De kapitaalbehoefte i n verband met IJBÏij l a t e n h i e r b i j gemakshalve het k a p i t a a l optimum, dat onder
bepaalde omstandigheden goedkoper door lang k a p i t a a l kan worden gedekt, b u i t e n beschouwing.
Ou M 0) • H <H (U &
g
o -«I Ö S CM ITN O S CM ON O I 8 L_ o- 8
«K 0 0 M / / \ /M
• • • • / ^ / V s \ \ \ . ^ *"" * •'•• • y / • • • • • / ' ' / \ \ \ / / \ . / -y F•*"
v /
^ . . -\ I/ i
/ / o o c — o o O o o o8
o o •H « rsir» O N CVJ TOON ON O 9 CM CMde debiteurenfinanoiering l i g t i n h e t verlengde van de k a p i t a a l -behoefte voor de voorraden. De coöperatie ontvangt v e e l a l s l e c h t s een k l e i n deel van de verkoopprijs der a r t i k e l e n onmiddellijk b i j v e r -koop. Een groot deel wordt e e r s t een maand na l e v e r i n g door
de-afnemers b e t a a l d , hetgeen t o t gevolg h e e f t , dat een vereniging na ruiming van voorraden nog gedurende een maand een kapitaalbehoefte heeft wegens het door haar t e verstrekken l e v e r a n o i e r s k r e d i e t .
§ 4 . D e f i n a n o i ë l e p t r u o t u u r b l i j k e n s d e g e c o m b i n é e r ;d e b a 1 a n s e n o p 30 j u n i 1953
I n v e r s c h i l l e n d e provincies bedroeg per aankoopver erdging
•* 1 )
met meng- en m a a l i n s t a l l a t i e het b a l a n s t o t a a l ', a l s i n d i c a t i e voor het t o t a a l geïnvesteerde k a p i t a a l , gemiddeld»
P r i e s l a n d f. 742.700,- (gemiddelde jaaromzet i n 1952/53»f.2,1 mïn^ Overijsel " 447.700,- (gemiddelde jaaromzet i n 1952/53»f.1,2 mln^ Gelderland " 381.300,- (gemiddelde jaaromzet i n 1952/53»f.1,2mliO Hbordholland " 339.200,- (gemiddelde jaaromzet i n 1952/53»f . 0 , 9 min.) Zuidholland " 423.700,- (gemiddelde .jaaromzet i n 1952/53«f.1 , t mln.) Limburg " 235.000,- (gemiddelde jaaromzet i n 1952/53»f . 0 , 8 min.)
Wij z u l l e n nu nagaan i n welke a c t i v a deze gelden z i j n geïnves-t e e r d en op welke wijze de hiervoor benodigde financieringsmiddelen z i j n verkregen. Dit z a l . gesohieden aan de hand van balansenj de o r e d i t z i j d e van een balans geeft aan, waar het benodigde k a p i t a a l vandaan komt, t e r w i j l de debetzijde óns o r i ë n t e e r t over de b e - , stemming van d i t k a p i t a a l ) t e r r e i n e n , gebouwen, i n v e n t a r i s , voorraden, debiteuren e;d.
In t a b e l 4 z i j n de gecombineerde balansen per 30 juni 1953
weergegeven. Wij beperken ons d a a r b i j t o t een oT.rer3icht per
p r o v i n ö i e . Een i n d e l i n g 'naar omzetgrootte heeft n i e t aoveel b e t e k e n i s , aangezien - d i t zal u i t grafiek 3 op bladzijde 40 nog b l i j k e n - de finanoiê'le s t r u c t u u r g&en k a r a k t e r i s t i e k e v a r i a t i e
vertoont b i j v e r s c h i l l e n d e oruzetgrootten« . A. De debetzijde van de balans
Het b l i j k t , dat op 'de peildatum ongeveer 21^ van de t o t a l e kapitaalbehoefte door de voorraden werd'veroorzaakt en eveneens
" '••'•' ^ •• 2"»
ongeveer 21?6 door de debiteuren. ' Dit l a a t s t e peröentage geeft 1 ) De duurzame a c t i v a z i j n medegerekend voor hun boekwaarde op'
b a s i s van Vervangingswaarde.
2) Hét i s w a a r s c h i j n l i j k dat de d e b i t e u r e n s a l d i i n werkelijkheid n p g i e t s g r o t e r z i j n dan i n t a b e l 4 i s aangegaven, omdat v e r -söhillendè verenigingen aan het einde van het boekjaar de kas nog enige t i j d "open la-ten .staan".. De. debiteuren, die i n de
e e r s t e weken van het boekjaar b e t a l e n , z i j n dan n i e t gerubriceerd onder de aotiefpost "Debiteuren", doch onder "Kas".
r zsz L U a.i _ _ J v L U t 3 = K • ^c-—» - * C _ i . -<c • -<c 2 : 1 — L U C D g f c — : z c a * c a s '*<c • L U OQ C £ L U 1 — 3 » L U D = . 3 S •<£ 3 = >• «* •• > -c o m % - « . O J z = D • — j C D O C D C O H — C C | _ U L U Z C C L . S E L U L U C O • Ä =*-• < c =*-• _ J — •« • c o C D L U L U <=» c a cc: L U — J L U — ^ c o C D 0 C D L U C D f — CO co - H » 0 1 — t en s t . « * - 3 _ J - O * o c • « I • 0 . — 3 O . I ^ J , _ C " O f e - r a co 0 1 — 0 0 S S J = C os - 0 - 0 O CO C D r — , t •""-t - eb a> t o ; » *»—> cp «•— i CO a > T D M - C c ca L u r — CO > 05 C/> <0 O . c a> - 0 - 0 s» co . -x co co H-» 0 h -l e n e t -• f - 3 _ J - O " O cz 1 ca - o «— "5 "o - 0 1 c - 0 <0 L . 1 — O r — O O S E J C 1 03 " O " O • — C cu ca c o «— 1 r — L . C U 0 3 ( O > . » - t C D • * -1 C/ï 0 3 " O « - e ( - co U - i ~ . co . > • - t - * O co t -03 - 0 - 0 &. ca -< a v 1 0 r - 0 0 <»— C O C O t o - K P • T — d 0 • + C N j r * s r t i -r o . . C M T — f - ( D N C D T — -=*• 0 3 CNJ 5 — T—' Is- ( D O - » * • o O ) r - r*-- C N J . v — C O ' U O c ô . -4r t^r i r > C N J L f ) - = T C Q r — - l O C V > < S J L T I - * • T * " T -i— c o m e n ' 0 3 - ^ - U"3 . OO n C M ' • c •• -03 -H» - M ' ' O • - c ; 0 CO Q . t - ' O * — - > O r o o c > 0 3 r — ' j e 0 * n o c e s : ca c co «— ••—» H ' r J D C « -• > - C C 0 3 E 3 a Q co r - 5 . ( 0 J £ O ) Q 3 J £ 0 ) r - G ) - H £ . C O l C C 0 3 w - 0 3 ( D CD L L O ) a t - 0 CD 0 c •r- 0 3 O > C 0 L U - J c a C D • — a ) m M w r -œ r 0 r - 0 - * • 0 4 C N J O x — r o 0 0 c o 0 « M 0 t o c c 4 " CNJ T c o « 0 * r* r -L T 3 C D _ r ^ C Q C O T — C O T - a i i - t o m . * . t * » • * I T Î T — O C O T — • * * — C O C O T — O T — Q O U O N r 0 0 i n - 4 - C D C O m. ' «t •> « •> O t - O N ( O U O C s | T 7 0 0 0 c o t n r -x - r - O Is- N - * T - C O CNJ • i/i r— . C 0 * — ^ CO r— > T - > ea •~ • . t - . 0 - M C CD ' S O 03 C0 CD m c » <v. c: C c - <u CD * r - C I _ s e 03 œ i 3 C0 CD - 0 L . CD M C C3» 03 •*-« t , ^ - CU - 0 * f 3 C D r - C D X I = 3 C D Q 3 O C D Q Q co a a 0 e n <P O ) a > ' p * -t n c o -* c o c o a o 0 -* co c o c o r— r -ca CO - t - * ' 0 -*-« J 3 3 C O t o C S i 0 3 C D CO C O C O r— C O C O -* 0 3 * d * -CÏ3 C D e n 0 0 c o o > ca CO • * * 0 -•-• J O - 3 C O r -' - * f T -T — -* CO c o ( O U"> O J CNJ c o •^ L O " T — . -* c o T ~ 1 c 0 3 CD T 3 î _ . t l Q 3 O O 0 . c o O C - O O » J C •+-» c c a> * r - ca • r - C - O T ) ca c 03 J C CD L . 03 CD a«£ t - r— r - r - ^— c o ^ — 1 » r 4 C M O D I « t C D L O . t— - * T - C N J f > \ — ! ƒ ) N • * • r -O -O -O C -O N T - C O T - -=T * — e n e n e n v C O O 4 -p - c o T - e n c o c o r • * C75 C O U O C O • C D . C N J C N J C O a. 0 c: 0 e n LZ • * - «5 CD - H * r — t O O C C C v CD • • " » £ -• r - t - CD CD •— B 0 3 " O " a " O t - ï _ r — C « — 0 3 3 0 3 CD CC - H O D ) a . « f l . - F a > 0 t . CD M - »r- r — C0 ^-< " O - M C . C0 L . 03 CO 03 O . O U •*-• > C O J C C O C O . O ,.-*. r— C D e s t • T — r— i O J -t ™ <N i n t o L O C D e n C N l c o , c CD C as C - 4 - * C D V ) r - O 0 3 O . * o " O 0 3 ' w " O . S C 0 3 0 3 a . - 0 0 3 c CT CO -~- > _ J O Ô °7 T — CD** CNJ . u o c o UO -«*• ^ ^— 4 -C D en l - N l c o c o c o C N l C s t C N ) CO CO H - » O •+•* J O 3 . C O - . ca cd -4-» 0 -H». .. J D 3 C O C D C D O v -C D ' C D O O C D C D ^ r -C D C D C D T -C D C D C D x— C D C D C D ,*— C D •» S T -CD t a c. eu c CD a i 1 .. ca ca •*-' 0 t — C D
s
T — 0 \ C D C D . •^~ C D O C D C D C D O TP-ö 0 C D " T" O C D C D *— C D C D . C D . • * — ca . ca t -m ' c CD o> 1 CO t a -*-> 0 H -C O 0 0 T — C O C N l c o < o T " i n C O c o c o C Q e n c 03 is. * CO -+-* c CO -X -* f " ' T-' CSI«. • d -0 -0 -* C O C D r*-0 r*-0 C O e n i n T — • T— •4-CNJ r— e ns
ts
0 C t — H --*-* CD X JN) e c o 0 m • CNJ e m C D C O C O « r -x i ca en a a <o — o» c c 0 3 — J C c CD CD t= C D en c •»•—l L . U OT " O CD O J Z O T 3 C «_ CD O . m CD-CO - H ca cd 03 IL. CD CO £ CO a » c CD * o • ^ O t (A M - CD Cdus aan in welke mate de verenigingen op de peildatum als kredietverschaffers aan leden optreden. Als gevolg van de seizoensohommeling in dé omzet - vergelijk § 3 - zullen deze peroentages op andere tijdstippen van het jaar veelal groter zijn. Gebouwen, inventaris en machines vergen tezamen ongeveer 49%. Uit de balansen in.tabel 4 "blijkt, dat op 30 juni 1953 in totaal globaal 90% van het geïnvesteerde kapitaal - dit is 31% van de omzet in 1952/53 - op lange termijn is vastgelegd. B. Je oreditzijde van de balans
i. Het gemiddelde eigen kapitaal
Wanneer wij nu de oreditzijde van de balans in tabel 4 bezien, ten einde te kunhen vaststellen op welke wijze de be-nodigde middelen zijn verkregen, dan blijkt, dat het gemiddelde eigen kapitaal inolusïef herwaarderingsreserve in de versohillende gebieden aanzienlijk uiteenloopt. Het laagst is het eigen kapitaal in Zuidholland (18%). Daarna volgen Noordholland (30%), Limburg (37%), Friesland (39%)> Overijsel (43%) en Gelderland (47%). Deze
peroentages zijn veel hoger dan de peroentages die uit de oontrdie-rapporten kunnen worden berekend. Deze zijn namelijk 5% i*1
Zuidholland, 8% in Noordholland, 18% in Limburg, 18% in Friesland, 15% in Overijsel en 19% in Gelderland, Voor alle verenigingen tezamen is dit percentage gemiddeld 16. Naast deze open reserves is echter nog sprake van stille reserves, doordat in de controle-rapporten de boekwaarde der activa is vastgesteld op basis van de historisohe aanschaffingsprijzen, verminderd met de daadwerkelijk verriohte afsohrijvingen, waaronder zioh dus ook de vervroegde fisoale. afsohrijyingen bevinden. Door herwaardering worden de stille reserves zichtbaar gemaakt, wat vanzelfsprekend leidt tot hogere percentages eigen kapitaal.
De vraag, hoe hoog men de stille reserve in de balansen volgens de controlerapporten aoht, is in hoge mate afhankelijk van de waarderingsmaatstaven, die ten aanzien der duurzame activa worden aangelegd. Het door. ons berekende eigen kapitaal is gebaseerd op een levensduur der produktiemiddelen zoals op bladzijde 11 is vermeld. Zou men evenwel van mening zijn, dat de eoonomisohe veroudering aanleiding geeft een kortere eoonomisohe levensduur aan te nemen, dan zou dit leiden tot een lager % eigen kapitaal^ Zo zou bij een levensduur
van gebouwen, machines inolusief inventaris, en vervoermiddelen 1) Deze peroentages wijken af van de in tabel 4 vermelde peroentages voor de open reserve. Dit komt doordat in tabel 4.de bedragen aan open reserve moesten worden gerelateerd met balanstotalen waarin de herwaarderingsreserves zijn begrepen. Het zuiverste beeld van de relatieve grootte van het eigen kapitaal zonder herwaarderirigsreserve _ Wordt verkregen, indien - zoals hierboven is gesohied - de reserve-* bedragen worden gerelateerd met de balanstotalen zonder
van bijvoorbeeld r e s p , 33, 10 en 4 j a a r i n de v e r s c h i l l e n d e gebieden hét eigen k a p i t a a l één g r o o t t e hebben"van g e -v. \
middéld31$ i n F r i e s l a n d , 34$ i n O v e r i j s e l , '40$ i n ö ë l d e r -lahdj 219^ i n Noordholland, 6$ in'Zuidholland'en' 31?S i n ,: Limburg.' Vóór a l l e verenigingen tezamen zou het eigen k a p i t a a l dafr gemiddeld 34$ bedragen i n p l a a t s van 42$''. : onder de door ons-in deze s t u d i e gemaakte ver onder- .. ^ s t e l l i n g e n .
2 . Het gemiddelde vreemde k a p i t a a l ~
I n d i t onderdeel zal worden nagegaan, op welke mi jze.' .<
de. verenigingen zioh yan vreemd k a p i t a a l hebben voorzien, :
Wij z u l l e n d a a r b i j e e r s t de belangrijkste;,balansposten bespreken en vervolgens een meer g e d e t a i l l e e r d . o v e r z i o h t geven van de v e r s o h i l l e n d e kredietgevers-, . .
a . leledenrékening
Op deze p l a a t s kan n i e t u i t v o e r i g op de betekenis van de ledenrekening worden ingegaan. De i n h e t "woord , vooraf" aangekor digde handleiding over de f i n a n c i e r i n g z a l zioh h i e r b e t e r voor l e n e n . Wei moge erop worden gewezen, dat, ' h e t vormen van ledenschuldrekeningen a l s een a a n t r e k k e l i j k e
wijae van f i n a n c i e r e n van coöperaties moet worden beschouwd. Déze a a n t r e k k e l i j k h e i d wordt nog vergroot, indien aan de ..,.' . ledenrekeningen een roulerend k a r a k t e r wordt gegeven naar ... hét voorbeeld van het i n de Verenigde S t a t e n en. Canada veel .. gebruikte " c a p i t a l revolving system". Invoering van l e d e n - . . rekeningen s t e l t verenigingen i n s t a a t langdurig en z e l f s
"permanent" beschikbaar k a p i t a a l t e v e r k r i j g e n , waaraan de leden z é l f a o t i e f b i j d r a g e n , iraast het eigen k a p i t a a l kan daarom h e t s t e l s e l van ledenrekeningen een b e l a n g r i j k e bijdrage l e v e r e n voor een goede f i n a n c i e r i n g van de l a n g
-dürige kapitaalbehoefte der verenigingen.
Het op ledénrekeningen g e s t o r t e bedrag k a n . p i e t met eigen k a p i t a a l worden g e l i j k g e s t e l d , omdat het " l e d e n k a p i t a a l "
1)Als r e g e l Tcari het op ledenrekening voqrkomende tegoed door de leden n i e t t i j d e n s het lidmaatschap worden opgevorderd. U i t b e -t a l i n g heef-t mees-tal pas p l a a -t s b i j . o v e r l i j d e n of ha.opzegging v a n ' h e t lidmaatschap wegens "wettige" redenen. Als zodanig, . worden doorgaans erkends opheffing; v a n ' h e t b e d r i j f van het l i d
e n . h e t y e r l a t e n van het werkgebied der. veréni'ging, • Bij royement en %i j niet' w e t t i g e .opzegging van het lidmaatschap vervallen, dé gelden 'meestal aân de v e r e n i g i n g . I n de meist, ifecente. s t a t u t e n komt -men wel minder' strenge Voors'chriften 'tegen- ,;.Z,p. bijvoorbeeld
• de bepaling, dat de Algemene; Vergadering en he't'.Bestuur,.; t;bt u i t
-b e t a l i n g kunhen -b e s l u i t e n a l s een " l i d dè; l e e f t i j d ' v a n 6Ö. t o t 6^
j a a r heeft b e r e i k t . ..Bog ze«r weinig, t r e f t? mén'in- â& s t a t u t é n '8* ^ ,
dat wordt u i t b e t a a l d een bepaald aantal ja^en-(10 ä 20~ ja^v> 'ha
de e e r s t e b i j s o h r i j v i n g . Deze l a a t s t e r e g e l i n g vertoont veel ge-l i j k e n i s met het z . g , " c a p i t a ge-l revoge-lving system".
het k a r a k t e r heeft van een sohuld. Aan de andere kant onder--'" solieidt het zioh van de overige vormen van vreemd k a p i t a a l ••;• i n , z o v e r r e de door tegoedsohrijvingen op ledenrekénihgen ont-s t a n e aohulden aan de leden 'eventueel kunnen worden gecompenont-seerd met vorderingen, die h i j optredende v e r l i e z e n op grqftd van de a a n s p r a k e l i j k h e i d s r e g e l i n g op de leden kunnen o n t s t a a n .
Over het geheel genomen had de ledenrekening i n 1953 nog een "bescheiden omvangj t a b e l 4 l i e t ons z i e n dat de ledenrekening gemiddeld s l e ö h t s 7$ van het b a l a n s t o t a a l uitmaakte. Dit percentage i s i n opwaartse r i c h t i n g beïnvloed door het hoge percentage van de. le<lenrekening b i j : de 8 i n F r i e s l a n d gelegen, en naar verhouding g r o t e verenigingen. Het percentage-van het op ledenrekening g e s t o r t e bedrag was i n , d i t gebied:namelijk gemiddeld 24.
b . De 'toeren!eeribanksohulden
De boerenleenbanken hebben een b e l a n g r i j k aandeel,, i n de ,.. f i n a n c i e r i n g van de t o t a l e kapitaalbehoeften der aankoopverenigingen. Z i j dekken namelijk gemiddeld 28$ van de t o t a l e kapitaalbehoefte» Op 30 juni 1953 was i n F r i e s l a n d gemiddeld 18$, i n Overijsel 31$, i n Gelderland 26$, in. Noordholland 38$, i n Zuidholland 42$ .en
i n Limburg 29$ van het geïnvesteerde k a p i t a a l van de böerenleen- :
banken afkomstig, .-..,:•.•_,- -y : - ,
Doorëengenomen i s d i t k a p i t a a l ..ongeveer, g e l i j k verdeeld .over k r e d i e t e n i n lopende rekening en voorschotten. ïxi Limburg bestaan
de boerenleenbankgelden echter hoofdzakelijk u i t yporsohotten, t e r w i j l i n Noord- en Zuidholland j u i s t het rekeningoourantkrediet het voornaamste bestanddeel vormt. Dit niettegenstaande het, f e i t , dat op 30 juni de kapitaalbehoefte vrijwel het l a a g s t e p e i l van het
j a a r heeft b e r e i k t . Formeel moeten de k r e d i e t en: i n lopende rekening
van een boerenleenbank "omlopen", zodat de rekening-courant op..-. • 30 juni dus e i g e n l i j k glad zou moeten lopen, Jn d e . p r a k t i j k wordt hieraan echter vaak n i e t de hand gehouden»
Het finanoieren van v a s t e i n v e s t e r i n g e n met kortlopend k r e -d i e t wor-dt overigens i n -de han-d gewerkt -door het vaak geringe v e r s c h i l tussen de r e n t e voor rekening-courantkrediet en de voorsohotrente. Uit het onderzoek der C.B,-verenigingen i s gebleken, dat het nogal eens voorkomt, dat tussen deze beide k r e d i e t s o o r t e n i n het geheel geen r e n t e v e r s o h i i b e s t a a t ( z i e t a b e l 5)« I n d i t geval i s het u i t e r a a r d voordeliger de gelden i n de vorm van rekening-oourantkrediet op t e nemen, daar hierdoor de mogelijkheid wordt geboden t i j d e l i j k o v e r t o l l i g e middelen b i j de bank t e s t o r t e n en aldus de r e n t e k o s t e n t e verminderen.
Tabel 5 VERSCHIL TUSSEN R.C.r-RENTE EN VOPRSCHOTREMTE
Rentepercentage, voor kort k r e d i e t vermin-derd met de voorschot-; r e n t e 0 , 0 0 / 0 , 2 5 / 0 , 3 5 / 0,50/o 0 , 7 5 / ' 1,25/ : . Totaal Aantal 'waarnemingen absoluut :•-.-, 1 ' f4 1.0. >: 1 1 4 y • 1 44 i n / .;,. 2 32 23 2 ' ' '32 7 2 100 o. De overige k r e d i e t g e v e r s en kredietvormen
Ter oompletering van ons i n z i o h t i n de kapitaalveiTferving door de onderzoohte aàn- en verkoopverenigingen i s i n t a b e l 6 een g e d e t a i l l e e r d e r overzioht gegeven van de aard en herkomst... van het vreemde k a p i t a a l op 30 juni 1953 *
Het komt v o o r - z i j het i n geringe: omvang - dat leden, ook . op andere wijae dan door middel van de ledenrekening i n de finai*-o i e r i n g van hun vereniging b i j d r a g e n . Dit geschiedt Mjvfinai*-ofinai*-orbeeld, i n de vorm van d e p o s i t o ' s of obligatieleningen« Over de aard. . . van deze-leningen z i j n geen of onvoldoende gegevens beschikbaar gekomen. Verschillende van deze schulden z i j n echter op k o r t e termijn door de leden opvörderbaar. .Een, enkele.maal. kan- een, hypo-t h é c a i r e lening.worden •aangehypo-troffen,, H e hypo-t , i s aannemelijk»- dahypo-t de onder I van ;tabel.>:>6 gerubriceerde kredietvormen grotendeels op leden der verenigingen betrekking hebben..
De' f i n a n c i e r i n g mét kort k r e d i e t door leden en p a r t i c u l i e r e n i n de vorm van d e p o s i t o ' s of andere k r e d i e t e n op k o r t e termijn -beide categorieën bleken n i e t t e s p l i t s e n t e z i j n - h a d:i n 1953
s l e o h t s een geringe omvang. Het kwam i n n i e t meer dan 24 gevallen Voor, t e r w i j l de b i j d r a g e t o t het vreemde k a p i t a a l voor de verenigingen gezamenlijk s l e o h t s 3 / bedroeg. In 5 gevallen kwam i n de c o n t r o l e r a p p o r t e n de benaming "aandelenkapitaal" voor. Voor zover kon •worden nagegaan kwam d i t overeen met ihleggelden. De omvang van deze inleggelden i s echter zeer; g e r i n g .
Tabel 6 AARD 'ÉN HERKOMST'DER KREDIETEN PER 30:JUNI 1953 ;> N
(bedragen in procenten van het totale, vreemde kapitaal)
Aard en bron der kredieten
1
I. Leden en particulieren a. ledenrekening
b. leningen op lange térmijn c. hypotheken -d. obligatieleningen e. deposito's en leningen op korte termijn Subtotaal -'• II. Boerenleenbank a. voorschotten en hypotheken b. obligatielening c. rekening-courant Subtotaal. . III. Overige verstrekkers van
lang krediet a. Coöperatieve Grondkapitaalbank b. Centrale Organisaties o. Pensioenfonds d. Onderlinge Brandwaarbbrgmaàt'schâppi'j e. Coöperatief Verzekerings— fonds f. Onderling Boerenverzekeringsfonds g. Noordbrabaiytse
Maat-schappij van' Landbouw h. Coöperatieve Suikerfabriek i. Hypotheekbank . j. Onbekend Subtotaal IV. Crediteuren Iries-: land 2 44 (.8) -." •.-* ';.: -2 (-2) 46 10 (3) .' -23 (5). 33 -• — '- _•'.'••• .13 (3) 3 (1) . _ , - . -' 0 (1) 16
5
100 Over-: ijsel'.'ï
6.(21) •' '2(6) ••- , 2(.4)
7 (4)
17
31 (32) 0 (.1) 3Q (27) • 61 2 ( 2 ) — •• — •••-.-• ..: . 1 -C 1 ) -., - • ; - . -2 ( 5 )5
17 1.00 •Gelder-land 4 12 (49) 2 (13) - •1 (f)
2 (14) .17 27 (63) -29 (66)56
41 ( '5') 3 ( 2 ) '•• u » . ' 1 ( 2 ) • '" -'"-•• 0 ( 1.) -0 ( 4 ) 8 19 100 Noord-holland '5 ' 15 (16) 7 7) • 1 ( 2) -: 3 ( 3 ) .26 • 18 (11) • - • 40 (14)58
2: ( 2 ) . -' 0 ( 1 ) 0.(1) ' -- • -. . , _ • ' • 1 ( 3 ) 3 13 I00 'Zuid- Lim--holland burg '6 '"• 6 (6) •3 (2)-6
(4) 2 (1)4-7-.'• , • •:•:< 12 (5) •• -•. .
.44 tö)
5 6 7' (2) • " -.: — • —.:' '"-' '' ' -: 0 (1) .-'- ' 0 (1 ) 7. 20 100 " 7 ' 8(161 1.2(14) — •"••-_ ..-.20 * • >'i.:". 43(25) . -• . 7(10). 5°.
• --2 : 10(16) — ~ : -- , -2(1) .; -12.iè
ioo
Totaal van de onder-zochte vereni-gingen 8 12(116) 4( 42) 0 ( 2 1 (15) 3 (24) 20 26(139) 0 ( 1) 28(130)54
3 (11 ) 2 (18) 0 ( 1) 0 ( 1) 2 ( 6) 0 ( 1) 0 ( 1 ) 0 ( 1) 0 ( 1) 2 (14)9
17 100 ) Waar dit zinvol is, is tussen haakjes aangegeven, hoeveel maal het een en andervoorkwam.
In 10 gevallen was door de directeur of zaakvoerder een bedrag in de kas van de vereniging gestort.Dit houdt verband met de statutaire verpliohting tôt het stellen van zakelijke of persoonlijke zekerheid. Meestal wordt hieraan voldaan door een borgtoohtverzekering of borgtooht van familieleden van de direc-teur of zaakvoerder. Wanneer een bedrag in de kas van de vereniging wordt gestort verdwijnt het karakter van zekerheidstelling en ver-krijgt het het karakter van een lening,.
De handeleerediteuren leveren bij de onderzochte verenigingen in het algemeen een belangrijke bijdrage in hun financiering* Voor de verenigingen gezamenlijk, was op 30 juni 1953 gemiddeld 17$ van het aanwezige vreemde kapitaal van crediteuren afkomstig. Dit is gemiddeld 9$ van het balanstotaal.
De overige kredietgevers zijn betrekkelijk onbelangrijk. Zij zijn evenwel in de tabel opgenomen om een indruk te geven van de
instellingen, die zioh weleens in de financiering van aan- en
verkoopverenigingen interesseren. Zo is in.Friesland het Coopéra-^ tief Verzekeringsfonds als kredietgever van belang (13$ van het vreemde kapitaal was van deze instelling afkomstig) het betreft hier leningen aan 3 verenigingen). Ook in Overijsel en Gelderland heeft deze instelling geldleningen bij aan- en verkoopverenigingeri uitstaan. Opmerkelijk is de geringe bijdrage van de Coöperatieve Grondkapitaalbank in de financiering van aan- en verkoopooöperaties, daar deze instelling zioh in het bijzonder bezig houdt met verstrek-king van langlopende leningen aan ooöperaties. Dit is.waarsohijnlijk het gevolg van de oonourrentie die deze bank van de boerenleenbanken ondervindt. De bepaling, dat kredietnemende coöperaties naar rato van het op te nemen bedrag aandelen van! deze Grondkapitaalbank moeten nemen, waarop 10$ moet worden gestort, kan een belemmering vormen krediet bij deze bankinstelling öp te-nemen.
Ingeval een vereniging, hetzij als gevoig van door krediet-gevers onvoldoende geachte aansprakelijkheid, hetzij om andere redenen niet Voldoende kapitaal kan aantrekken zal veelal een beroep op de centrale organisatie worden gedaan voor een
kort-of langlopende lening. Op 30 juni 1953 v»as dat b i j l 8 verenigingen het geval.
3. Beoordeling van de structuur der geoombineerde balansen a. Het liquiditeitsaspeot
Tellen wij alle op lange termijn ter besohikking staande geldmiddelen tezamen, dan blijkt dat het aandeel van het. langdurig ter besohikking staande kapitaal in de provinoie Zuidholland relatief het laagst is (nl. 44%) en het hoogst in Limburg (80$). Met deze formeel op lange termijn ter besohikking staande gelden wordt slechts een deel van de langdurige kapitaal-behoefte gedekt. In de verschillende provincies was het dekkings-percentage gemiddeld als volgt:
Gelderland Overijsel Limburg 75$ 73% 91% Friesland Noordholland Zuidholland 83% 62% 50%
Het overige deel van de langdurige kapitaalbehoefte wordt derhalve door. formeel kortlopende kredieten - bijvoorbeeld van een boerenleenbank - gedekt. In beginsel wordt een vereniging hierdoor in een labiele liquiditeitspositie geplaatst. U t is in de praktijk noohtans vaak minder ernstig dan het schijnt. Hiervoor zijn twee redenen:
1, wanneer een vereniging een crediteurensohuld aan de centrale aan- en verkooporganisatie heeft, waarmede in feite een deel van de langdurige kapitaalbehoefte is gedekt, zal de plaatse-lijke vereniging veelal niet bevreesd zijn, dat de centrale
haar in onoverkomelijke liçLuiditeitsmoeilijkheden zal brengenj 2, daarnaast doet zich-vaak de omstandigheid voor, dat formeel r
kortlopende kredieten van boerenleenbanken in werkelijkheid, toch langdurig ter beschikking staan. Het feit, dat wij óp 30 juni - een tijdstip, waarop de behoefte van een aankoop-vereniging doorgaans minimaal is - tamelijk grote rekening- , oourantkredieten aantreffen, is hiervan een Illustratie, De boerenleenbanken zullen de kredietnemende coöperatieve . verenigingen niet gauw door opzegging van kredieten in moeilijk-heden brengen. Aangezien de leden van de verenigingen vaak
tevens spaarders sijn bij de boerenleenbanken, zouden deze banken zich door een dergelijke kredietpolitiek vermoedelijk zelf ernstige schade berokkenen.
1 )Uit de controlerapporten kon niet steeds exact de looptijd ,w;orden vastgesteld van de leningen, zodat een "waterdichte" onderscheiding tussen langlopende en kortlopende leningen niet mogelijk is. Op' grond van de beschikbare gegevens zijn de leningen evenwel toch zo goed als dit mogelijk was in deze categorieën ingedeeld.
