VERSLAG VAU EM STUDIEREIS DOOR FRAITKRIJK VAN 27 JUiTI TOT 10 JULI 1965 (De r e i s werd gemaakt d o o r T. de R u i t e r a f d e l i n g B . E . 0 .
J . A . V r i e n s a f d e l i n g A . E . C . )
i . I:ÎLEIDIÏIG
a. Doel van de studiereis
De reis werd gemaakt met het doel meer inzicht te krijgen in de kostprij-zen van veredelingsproducten. Tevens was het de bedoeling een indruk te krijgen van de betekenis van de diverse instellingen die een verbetering van de agra-rische structuur beogen. Voor deze doeleinden leek het nuttig enige z.g. . Centres de Gestion, een soor.t departementaal georganiseerde voorlichtings-diensten te bezoeken. Hiervoor werden gekozen de Cent'res in Arras, Lisieux, Rennes, Angoulême, Pau, Bourg en Bresse en C'olmar. Tenslotte is' gepoogd in Parijs bij het INSEE (Frans bureau voor de Statistiek) en het Ministerie van Landbouw een antwoord te krijgen op enige vragen betreffende de nationale rekeningen met betrekking tot de landbouw, _• b. Aard en doel van enige instellingen in Frankrijk
In het verslag'worden regelmatig enige Franse instellingen genoemd. Ten einde een idee te krijgen van de aard en doelstelling wordt hiervan een kort
overzicht gegeven.
1. F. A.o.'A.S. Aj (Fonds d'Action Sociale pour l'Aménagement des Structures _ _ _ _ _ _ Agricoles)_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Het doel van het Fonds is; de verbetering van de structuur van de land-bouwbedrijven te versnellen en aan de landbouwers de middelen te verschaffen om de rentabiliteit van hun bedrijven te verbeteren.
Het Fonds beweegt zich op zes gebieden;
- een aanvullende toelage bij vertrek uit de landbouw voor boeren die hun bedrijf verlaten. Hiervoor moet o.a. aan de volgende voorwaarden worden voldaans de boer moet ouder zijn dan 65 jaar en het bedrijf moet
ge-bruikt worden voor verbetering van de structuur. De toelage bedraagt 1000 F. per jaar vast en een variabel bedrag tussen 200 en 1000 F. per jaar afhankelijk vân de opbrengsten van het bedrijf;;
- tegemoetkoming bij de inrichting van een bedrijf en de mogelijkheid van een voordelige lening voor boeren uit een "region de départ." die zich wil-len vestigen in een "region d'acceuil". De subsidie is 1450-9650 F. en
de lening, max. 60f0 van de aanschaf waarde, tot 120.000 F. tegen een rente
van yfo gedurende 30 jaar voor vaste activa en gedurende 15 jaar voor
inventaris»,
- tegemoetkoming aan bedrijfsnoefden van te kleine bedrijven die zich op een groter bedrijf willen gaan vestigen. De subsidie bedraagt dan 4000 F. en een lening kan afgesloten worden tegen de hierboven genoemde voor-waarden;
- beurzen voor omscholing van bedrijfshoofden jonger dan 45 jaar, boeren-zoons en werkloze landarbeiderss.
- hulp aan "boerenzoons en arbeiders met diploma» s die zich op een "bedrijf willen vestigen. Subsidie 1250-5000 F. afhankelijk van de streek en lening op bovengenoemde, voorwaarden^
- bijzondere hulp voor boeren in bepaalde gebieden om zich te kunnen handhaven.
De beide laatste mogelijkheden schijnen in de praktijk minder belangrijk te zijn. Samenvattend kan men zeggen dat de P.A. S.A. S.A. poogt de mobiliteit van de boer te vergroten.
2. De S.A.F.E.E. (Société d'Amenagement_Foncier et d'Etablissement Ru£al)_
poogt"m'ëer de-möblliteit van de grpnd te vergroten en dienstbaar te maken aan
de structuurverbetering. De S.A.F.E.E. ontwikkelt zijn activiteiten in 83 de-partementen. Deze activiteiten bestaan uit het kopen van grond in geval dat oude boeren van de F.A.S.A.S.A. uitkering ontvangen, bij gemeentelijke ruilverkave-ling en door normale.aankopen waarbij van een voorkeursrecht gebruik gemaakt kan worden. De grond wordt gebruikt om bedrijven te vergroten (2/3 deel van de aangekochte grond); nieuwe levensvatbare bedrijven te stichten en soms voor bebossing. Tot 1-3-1964 waren er door de S.A.F.E.R. 37.500 ha aangekocht.
3. Groupements de_producteurs
"Groupements de producteurs" is de verzamelnaam voor verschillende juri-dische samenwerkingsvormen zoals Coöperatie en S.I.C.A, (Société d'Intérêt Collectief.Agricole)5 een soort afzetcoöperatie. Onder bepaalde voorwaarden kunnen dergelijke groepen "erkenning" krijgen. De groupements kunnen zich
ver-enigen in zg. "Comités économiques agricoles"5 op het verzoek van zo'n Comité kunnen de regels betreffende kwaliteit en afzet door de minister verbindend verklaard worden voor de gehele produktie van de streek.
Erkenning als "groupement" schept de mogelijkheid subsidie te ontvangen nl„ subsidie voer de oprichting, subsidie gedurende het eerste jaar tot 80fb van kosten voor onderzoek, salarissen van technici en kosten voor kwaliteitscon-trole» Verder kunnen de groupements subsidies krijgen voor hun investeringen. Bovendien kunnen zij voorschotten krijgen voor hun egalisatiekassen. De
groupements vinden hun logische voortzetting in de zg. contracteconomie. Geho-mologeerde contracten tussen producentengroeperingen en handel of industrie geven ock de mogelijkheid van staatshulp.
4. Centres de Gestion
De bedrijfseconomische centra zijn ontstaan uit boereninitiatieven. De stichting van deze centra geschiedde of werd gestimuleerd door de regionale "Chambres d'Agriculture" 1 ) ,
Het doel van de Centra is het economische en sociale leven van d.e
land-bouwers te verbeteren. Deze doelstelling werd in de beginjaren geïnterpreteerd als zijnde bedoeld voor de leden-landbouwers zelf, momenteel, wordt meer en meer gedacht aan de landbouw in zijn geheel, zij het dan nog op departementaal ni-veau. De individuele leden van een centrum betalen een bijdrage in de vorm van
een areaalheffing of een gedeelte van de bruto-opbrengst of andere tussenvormen. Dozc bijdrage vormt slechts een klein gedeelte van de totale kosten van een
centrum (10-15>fc). De rest wordt verkregen door subsidies van de staat,
be-roepsorganisaties s Chambres d'Agriculture, en betaalde opdrachten. De ledenvan een centrum kiezen in hun jaarvergadering hun afgevaardigde voor de raad van
beheer van het centrum. De bovengenoemde organisaties hebben in deze raad van 1) Een soort landbouwschap.
-'
3
"beheer ook hun afgevaardigde. Hoe "belangrijker nu de "betaalde opdrachten of de subsidie van de organisaties zijn destemeer afgevaardigden zijn er in de raad. De raad neemt de "beslissingen omtrent het werkprogramme van het centrum dat voorgesteld is door de Directeur. Hieruit volgt dat de Organi-saties veel invloed hebben op het programma. Het zijn echter veelal lokale organisaties zodat regionale "belangen een rol spelen hij het "bepalen van het programma, hetwelk ook impliceert dat de diverse centra verschillend van opzet zijn en ook verschillende methoden en problemen aan de orde stel-len.
De individuele leden houden alle een "boekhouding hij. Getracht is de "boekhoudmethode te uniformeren. Toch heeft men niet kunnen voorkomen dat er hij de verschillende centra-3 verschillende "boekhoudsystemeri in gebruik zijn. De centra hadden een overkoepelend orgaan de Fédération Nationale de Centres de Gestion hetwelk in 1961 fusioneerde met een nationale boekhoud— instelling 1 ) tot Fédération Nationale des Organisme de Gestion Agricole. In I964 kwam er een fusie tot stand van de F.N.O.G.A. en de Fédération Na-tionale des Associations Regionales d'Economie Rurale hetwelk een federa-tief orgaan was van regionale onderzoekcentra' t.b.v. de -landbouworganisa-ties. Het nieuwe orgaan aldus ontstaan draa.gt de naam van I.G.E.R. hetwelk een afkorting is van Institut national de Gestion et d'Economie Rurale. De bedoeling ligt duidelijk voor de hand. Het coördineren en verordoneren van regionale onderzoekingen en voorlichting. Daartoe zijn er van alle mo-gelijke organisaties leden in het bestuur en werkgroepen en commissies op-genomen. Een poging om de boekhoudingen van de leden van de centres
centraal in Parijs te verwerken wordt om twee redenen door de Centres tegengewerkt. In het algemeen hebben de Centres een heilige angst voor het uit handen geven van de gegevens; men stelt nl. dat zij het eigendom zijn van de leden en dat zij er niet over mogen beschikken. Bovendien zijn er Centres die stellen dat het veel te langzaam gaat en die zelf tot me-chanische verwerking - in samenwerking met andere Centres - overgaan. In ieder geval zijn 88 Centra met gezamelijk 18.000 leden min of meer onder één dak en de toekomst zal leren of zij zich ook één zullen voelen.
Zoals reeds vermeld is berusten de activiteiten van de centra op de gegevens van de individuele bedrijven. Elk lid houdt met of zonder hulp van het centrum een bedrijfseconomische boekhouding bij. Aan het eind van het jaar wordt een deelnemersverslag opgemaakt en aan de boer verstrekt. Deze boekhoudingen en deelnemersverslagen zijn zoals reeds gesteld de ba-sis voor de voorlichting aan de leden-boeren. Zij dienen thans echter ook voor het opstellen van ken- en standaardgetallen voor de voorlichting aan andere boeren en voor economische onderzoekingen.
Jaarlijks worden door de centra overzichten opgesteld zg. "Analyses de Groupe". Hierin worden voor homogene groepen van bedrijven analyses ge-geven van de resultaten. Deze Analyses worden vrij simpel gehouden en met veel beeldgrafieken en staafdiagrammen verlucht. De bedrijven worden
inge-deeld volgens bouwplan naar % granen, hakvruchten of naar de belangrijk-heid van de dierlijke produktie. Meestal wordt bij elke indeling een ge-middelde gegeven van de beste en slechtste bedrijven. De "Analyses de Groupes" zijn evenals de L.E.I.-overzichten niet voor publikatie.
1) Union Nationale des Offices de Comptabilité et Centres d'Economie Rurale.
a \ CM ft •r-3 • H r-H ft tÖ
32
cd o ft ft ft ] O LfN c O O W r v j v r -o • » r O LfN c O C— LfN v -MD w « *"" L f N C O C— C O L f N M D L f N CO ^ f [~- L f N O o D N O \ 0 N V 3 C O O M ? 0 O W Û r O r O O J f -t - ( X I c O c O - ^ CM c o CM L f N c o - r - ^ j - O N ^ ] - M D O N O ^ i " O N c O L f N 0 \ M D M D O c o O N co O M M i n r n t ^ W W v - c O co MD ,ON • ^ s i . w ft «3 ft ft ft ft ft o o (S3 m ei ft ft Ö. •H « i ra MD G ca o eu ft CD . _ p . . r j cJ ft cö ft O , cy • Ö - P - H Q) fii r H o T-r ra o n d cd > r - l CÖ O co MD CD T3 ca • H CÖ - P Ö 0 -H cö , a m..«.
O O ON co LPI r -o \ c-o « C\J ^— • M D ' ' .. O CM C\J c o c o r r— L f N v -c o CM O r O l A O MD T -c v i -c ^ T - ' : « CM CM o c— LCN \o o\ ON C O L f N o ON CM' T -O -O N c -O CM O N -s— • < - MO T -"st"' ' O O N ' -C O MD - CM-O L f N c CM-O CM CM L f N C7\ ON O L f N t -O C— c -O T - M D 1 --* • ^ f - ^ - O L f N - ï j - CM C O C O O l A C M O J r - W r - N ON [-— T - CM | c O L f N c O MD 1 MD MD MD v - MD ^ • r O r -CM" C O C O L f N co cO ' C O L f N ^ t O * = t ' s- c O O N CM. O O C— ^ O " v l " \ X ) f - T - t - C l W r - r - r - ^ - r O C A O O T — • T— i — r O T— C O CM CM L f N CM CM L f N ' - ^ l " f J N O N t ~ - • i - CM w\ (ÏN ov crv os o \ t f \ < T i C K o \ wv L f N L f N L f N O N O N CM CM t — CM c O t~— i — C O C~- L f N c— O N L f N i - O ^ - C O U N < y - O N c O c O O * - • . i - C O CM CM • c - CM M D " T -ffv r»s tf\ CS CM v - O C A c Ó l A - ^ - r O O O c O f - C A O c O O r - ' N f - r - r O i — r O CM CM - ^ i " O N F— CM O C M c O t— T - . L f N o v -• e CM T -K f O N CM ^ - C O M D C O " ^ V o ^ W ^ - l A v - r O O I M c O f - I I •t~ C M C O C O L f N O N C M L f N C M ^ - T - O N C O ^ • ' r . i - r O v - CO CM C O CM i - O O C O C — ^ J - O O O N O O O O L T N r O M D - t — r O ^ J - r O r - r n ^ " - ^ - C O • r - - CM C O • CM . •=d-vo co co ^ Ift A «\ C O O N L f N c O ' ' — L T N - ^ C O r— t - W 0 \ t - 0 C O M ) C O ^ CM i -I -I I O O C O L f N v - O N CM co l I M D O O N i — O N • Cvl C O CM • ^ t i — C O CM T C O ^ J T -r O CM c O CM CM - J t c O C M c o r— c o T - i - c o c o 1— CM C O CM o co e-i in o M H H m cd I co cö o CM p 4 ! CM CÖ ^! O O o cö » A rH Ü O S T - M CÖ CÖ O O O ft fcD Ci O P < O • H•g
H O • Ó cö O ^ T -> ft a> ,^ P H ca o « H •1-3 CU • H - r H ft CÖ T j - H CD O O r û ft • CD r H r H M - P O Ö 0) -P cö O cö cö 9t A A CÖ •^ O O kJ O M O 6 0 ° fc3 " o ü o ü O M ö •>- v- o O O 'sa A o o o M % X O H-O X o H M r H M « > • > r H ft cö ft CÖ > Q) XI S f l ft P l \ O ft • P-O ft P ft ft" O f t . T H o ft ft © ft - p ft > o ra o ft ft cö o ft a \ CD • . - H ft CU ft o ft M o 3 ft c d ^ - ^ cö Ö • r o U) > v . ra-ft ra - p cö ft ra o CD r H > • ^ r . r H Ö CD O e -H ft -p H O O « O i d • > -o , ft M ft w ra 'ft cö > ft I 3 o 3 ft -P ^ O G - P T j CD > CÖ • r ^ f t • H ft -Cf O ft CÖ c ö ft ft - p co Q) - P - P O o ft bß p j ra o ft •1-0 o -d • H , ft Ti o > ft o o ' d G CD s o s o bß bû rel O T — V O CM 1 O v -o -o LfN LfN 1 o CM A L f N O N C O- 5
III. VERSLAG VAL! DE BESPREKINGEN CP DE CENTRES DE GESTION EN VAN DE BEDRIJFSBEZOEKEN
1. Departement; Pas deriCalais (_gegPgoken__met. Directeur^J.C. ^.Cousin}
Algemeen_
Het Departement Pas de Calais kan gesplitst worden in twee gebieden waar-van het noordelijke aansluit bij Vlaanderen. Ken vindt daar hoofdzakelijk akkerbouw terwijl granen en hakvruchten de.voornaamste gewassen vormen. Het zuidelijk deel sluit meer.aan bij Normandie en men vindt daar hoofdzakelijk veeteelt, grotendeels gebaseerd op de verbouw van voedergewassen.
Voorlichting
Het Centre d'Economie Rurale heeft 250 leden, welke ongeveer 1$ van het
totaalaantal boeren uitmaken. De kosten voor de leden bedragen 2fo0 van de
bru-to-opbrengst van het bedrijf. Bij het Centre zijn vier- personen werkzaam voor de boekhouding, onderzoek en voorlichting. De resultaten worden' geheim gehou-den in het algemeen en voor de belastingdienst in het bijzonder. De opz-et
van de boekhoudingen is niet in ieder departement gelijk. Er zijn drie
ver-schillende systemen in gebruik; in Ar-ras gebruikt men de Carnet d'exploitation. Van de in gebruik zijnde formulieren werd een exemplaar overhandigd.
Structuur
De gemiddelde bedrijfsgrootte is in het departement 20-22 ha. De bedrij-ven zijn in het algemeen familiebedrijbedrij-ven van het gemengde type. De
bedrijfs-groottestructuur vertoont het volgende beeld: 5_10 ha 5463 bedrijven
10-20 " 20-30 !i 30-40 40-50 5O-IOO" >100" totaal 9283 4471 1803 803 1199 23O 23252 bedrijven Opvallend is dat men eerst begint te rekenen vanaf bedrijven groter dan
vijf ha. De andere worden zonder meer als nevenbedrijvon beschouwd en geacht geen probleem te vormen. Ook in andere departementen bleek dit standpunt te bestaan. De F.A.S.A„S.A..en S.AoFoE^R. zijn in Pas de Calais van weinig bete-kenis. Ook in de overige noordelijke departementen is de invloed van de
F„A„3„A.S.A. en S.A.F.E.R. gering. Het noorden is nl„ tamelijk rijk.^Het actieterrein van de instellingen op structuurgebied ligt
vooral in de zuidwestelijke helft van Frankrijk. Men zou dat het onderontwikkelde deel van Frankrijk kunnen noe -men wat de landbouw betreft. Pogingen om daar meer in-dustrie te vestigen hebben weinig succes door de slech-te infrastructuur. De generatiedruk is in het noorden groot.
6
-Het ligt dan ook in de zone de départ, het vertrok-gebied. De vestiging in de zone d'accueil wordt gesubsidieerd maar de animo daarvoor is gering. De grote vraag naar grond drijft de prijzen op
waardoor ook 'twerkvan de 3.A.F.E.H. bemoeilijkt . .
wordt. ,-..,, ... - •"• ! -•»-*./
R u i l v e r k a v e l i n g w o r d t . w e l toegepast m a a r heeft w e i n i g effect omdat er g e e n b e t e r e v e r k a v e l i n g v a n d e b e d r i j v e n w o r d t n a g e s t r e e f d , maar v a n de e i g e n -d o m m e n . A l l e e n w a a r -d u s e i g e n -d o m en b e -d r i j f s a m e n v a l l e n w o r -d t m e n er b o t e r v a n . I n h e t n o o r d e n is echter h e t p e r c e n t a g e g e p a c h t e g r o n d groot n l . b i j n a 75«. Grond ' • De p a c h t c o n t r a c t e n in F r a n k r i j k l o p e n in h e t a l g e m e e n 9 jaar e n w o r d e n a u t o m a t i s c h v e r l e n g d . D e p a c h t is a l l e e n o p z e g b a a r als; de e i g e n a a r , een k i n d of k l e i n k i n d op het b e d r i j f w i l . P e r d e p a r t e m e n t z i j n m a x i m a v a s t g e s t e l d v o o r de p a c h t p r i j z e n . D o o r d e grote v r a a g n a a r b o e r d e r i j e n in h e t n o o r d e n h o u d t m e n z i c h niet altijd a a n d e m a x i m u m p a c h t p r i j z e n . G e s c h i l l e n w o r d e n b e s l e c h t d o o r e e n r e c h t e r m e t e e n c o m m i s s i e w a a r v a n d e h e l f t door de p a c h t e r en d e
• helft d o o r de eigenaar a a n g e w e z e n w o r d t . De pacht w o r d t v a s t g e s t e l d i n h o e -v e e l h e d e n g r a a n , b o t e r of -v l e e s al n a a r g e l a n g h e t h o o f d p r o d u k t -v a n het g e — • b i e d . J a a r l i j k s w o r d e n de p r i j z e n v a n d e z e P r o d u k t e n v a s t g e s t e l d z o d a t do
pacht m e e gaat m e t het p r i j s p e i l . I n h e t d e p a r t e m e n t P a s - d e - C a l a i s k o m t 1 0 % op d i t b e d r a g v o o r huur v a n d e g e b o u w e n . D e p r i j s v a n d e g r o n d ligt r o n d d e 10.000- f r s . - p e r h a , m a a r e e r d e r m e e r d a n m i n d e r . V i e r jaar g e l e d e n w a s d_e prijs o n g e v e e r 7.000 f r s . M o m e n t e e l is d e s t i j g i n g m i n d e r s t e r k . K a p i t a a l Het g e ï n v e s t e e r d e k a p i t a a l i n l e v e n d e e n dode i n v e n t a r i s is g e m i d d e l d o n g e v e e r 3o0 0 0 f r s . per h a . M o m e n t e e l z i t t e n nogal w a t b o e r e n m e t f i n a n c i e r i n g s
-moeilijklreden. Geld w o r d t g e l e e n d b i j d e Caisse du Credit A g r i c o l e w a a r m e n
5i$ r e n t e b e t a a l t voor l e n i n g e n op k o r t e t e r m i j n . L e n i n g e n o p lange t e r m i j n , a l l e e n v o o r g r o n d en g e b o u w e n , w o r d e n t e g e n ¥/o v e r s t r e k t . H e t is m o g e l i j k v o o r v e r b e t e r i n g v a n g e b o u w e n s u b s i d i e t e k r i j g e n t o t e e n b e d r a g v a n 2.000 f r s .
De f i n a n c i e r i n g s m o e i l i j k h e d e n w a a r m e n m o m e n t e e l m e e k a m p t z i j n als v o l g t ontstaan.'Ken is de l a a t s t e t i e n jaar in h o o g tempo tot m e c h a n i s a t i e o v e r g e -g a a n z o n d e r h i e r m e d e arbeid u i t te s p a r e n . P r e s t i -g e k w e s t i e s e n i n d i v i d u a l i s m e " s p e e l d e n e e n b e l a n g r i j k e r o l e n z i j n o o r z a a k v a n o v e r m e c h a n i s a t i e . De m a c h i n e s
z i j n i n d e r t i j d contant b e t a a l d e n nu z e t o t v e r v a n g i n g m o e t e n o v e r g a a n is er g e e n g e l d v o o r . B e t e r h a d d e n z e i n d e r t i j d h e t g e l d k u n n e n lenen„ T e r u g b e t a l i n g w a s v r i j g e m a k k e l i j k g e w e e s t t e n g e v o l g e v a n de sterke i n f l a t i e . Nu w o r d t d i t v e e l m o e i l i j k e r omdat sinds h o t eind d e r j a r e n v i j f t i g s p r a k e is v a n e e n r e l a -tieve w a a r d e v a s t h e i d . D a a r b i j k o m t d a t d e p r i j z e n v a n d e l a n d b o u w p r o d u k t e n v e e l m i n d e r sterk s t i j g e n d a n v a n de k o s t e n f a c t o r e n .
Arbeid_.
De' l o n e n i n d e l a n d b o u w z i j n 2f2 0 f r s . p e r u u r . D a a r b i j k o m t d a n n o g 20fo
s o c i a l e l a s t e n . I n de l a n d b o u w z i j n zeer v e e l niet v o l w a a r d i g e k r a c h t e n w e r k -zaam omdat h e t l o o n p e i l zo' l a a g l i g t . D e i n d u s t r i e b e t a a l t ' 4 tot 5 f r s . p e r u u r . V o o r e e n g o e d e v e e v e r z o r g e r w o r d e n d e r g e l i j k e b e d r a g e n o o k w e l e e n s ' b e -taald m a a r d a t k o m t z e l d e n v c o r , Z o ' n v e e v e r z o r g e r k o m t d a n a a n e e n s a l a r i s v a n 8 0 0 t o t 1 0 0 0 f r s , p e r m a a n d . H i j v e r z o r g t d a n o n g e v e e r 50 k o e i e n z o n d e r het l a n d w e r k .
7
-Van do sociale lasten wordt -4- deel door de werkgever "betaald. Volgens contract heeft men 8-urige werkdagen, 3 weken "betaalde vakantie en worden overuren extra "betaald: de eerste twee uur 2rf,'o meer, de volgende twee uur
50fo moer. De zaterdag is een normale werkdag. Op zon- en feestdagen wordt dubbel loon "betaald. In de praktijk komt van al deze "bepalingen echter niet zo erg veel terecht«
Werk door derden komt vooral voor bij jonge boeren. Er wordt gebruik-gemaakt van particuliere 1oonwerkers.
C.U.M. A.( machinecoöperatie)
Banque de travaille^ machine combinatie ) .
De banque heeft een gemeenschappelijke inbreng van arbeid en machines. Deze worden gewaardeerd volgens een puntensysteem en verschillen tussen ge-leverde prestaties en genoten prestaties worden verrekend.. In de toekomst zullen het waarschijnlijk voornamelijk de particuliere loonwerkers zijn die de behoeften aan arbeid en machines zullen opvullen.
Marktorganisatie
De groupements de producteurs beginnen te komen. Dhr. Cousin was van mening dat de groupements toekomst hebben mits ze groot genoeg opgezet kun-nen worden, de nodige discipline kunkun-nen opbrengen en een beroep willen doen op specialisten. In Pas de Calais is een groupement voor varkensfokkers be-staande uit 105 producenten met tezamen 900 zeugen. Groupements voor do afzet van aardappelen zijn in Pas de Calais belangrijker.
Rundveehouderij
De gemiddelde melkproduktie ver koe is 2300 liter,voor koeien in de. melkcontrole 3000 liter. De oorzaak van de lage gift is onevenwichtig voer en de matige kwaliteit van het voer. De melk wordt vaak op het budrijf afgeroomd. De'room wordt afgeleverd aan de fabriek en de ondermelk gaat naar de varkens en de mestkalveren. Bijna alle stierkalveren worden tot 3 maanden gemest. Het Ras is veel Frisonne Pie noire en Flamande. Gemiddeld worden 7 à 8 koeien per bedrijf gehouden. Men wil echter naar bedrijven van 20-30 koeien op 20 à 30 ha cultuurgrond en dan vooral op basis van .kunstweide, klaver en lucerne. Hiervan heeft men dan 2 sneden per jaar. Voor grazen wordt dan alleen het permanente grasland gebruikt.
Varkenshouderij
Bijna alle bedrijven hebben varkens. De hol ft van de.bedrijven fokt en mest, de anderen zijn meer gespecialiseerd óf in fokken of in mesten. In 1964 werden in totaal 432500 stuks varkens geslacht. Ze worden hoofdzakelijk ge-voerd met gerst en ondermelk van het'eigen bedrijf. De' gerst word.t door de coöperatie gemalen die ook vitaminen en mineralen en eiwitrijke voeders toe-voegt. De toevoegingen kosten 0,55 frs. per kilo. Het meel dat de boer
ont-vangt bestaat voor GCf/o uit gerst en 40% toevoegingen. Aan maalloon en
toevoe-gingen kost het meel voor de boer 0,35 frs. per kilo.
De voederconversie -ligt in Pas de Calais tussen 355 o n 4. In de toekomst
zal dit tussen de 3 en 3,5 komen te liggen. ïïu reeds komt incidenteel een
conversie van 2,8 voor. 6Cffo van de bedrijven heeft zeugen. Gemiddeld 2 zeugen
per bedrijf. De kans dat de produktie van varkensvlees wordt overgebracht naar graangebieden werd niet groot geacht. Als reden daarvoor werd gegeven de noodzaak van een vergunning indien men.op een bedrijf meer dan 200 varkens wil
gaan houden. Dit is een maatregel ter bescherming van het kleine bedrijf. De vergunning wordt dan ook wel aan kleine "bedrijven gegeven, maar niet aan grote. De betekenis van deze beperkende maatregel bleek in andere gebieden minder groot te zijn. Verticale integratie in de varkenshouderij komt in het noorden weinig voor.
Kii:pen_
Er zijn twee coöperaties voor legkippen en mestkuikens. Verticale inte-gratie komt in de kirpenhouderij voor in de richting van de afzet. Er komen niet veel kippen voor op de familiebedrijven. Ook voor kippen is een maximum (2000 stuks) vastgesteld, waarboven men een vergunning nodig heeft. Voor een-dagskuikens v/orden prijzen betaald van 2 tot 3 frs. De gebouwen worden afge-schreven in 10 jaar wegens de onzekerheid. Deze afschrijving geldt voor alle specialisatievormen. Er wordt afgeschreven op vervangingswaardebasis. Tuinbouw
Tuinbouw treft men in dit gebied ook aan, In het departement wordt + 2000 ha witlof verbouwd. Verder slabonen en groene erwten. Voor deze laatste gewas-sen worden contracten met de conservenindustrie afgesloten. De oppervlakte moet minstens 1 ha zijn. De prijs wordt vooraf contractueel vastgelegd en de fabriek oogst. Voor erwten wordt ook wel bepaald dat de boer oogst.
Akkerbouw
In het departement wordt 17.000 ha consumptieaardappelen verbouwd en 1.800 ha pootaardappelen,
Bedrijfsbezoek_ • Bezocht werd het bedrijf van M.B. Mehaye te Gouy en Artois, Pas de Calais,
Het is een bedrijf van 50 ha met 20 melkkoeien en 2.500 leghennen. Het bouw-plan is; 14 ha tarwe
14 ha gerst
8 ha suikerbieten 2 ha vlas
2 ha blijvend grasland 10 ha kunstweide (3 à 4 jarig)
De boer werkt voor 80^>, verder werkt er 1-J man betaald personeel terwijl de vrouw ongeveer 3 uur per dag aan de kippen besteedt. Er wordt veel burenhulp verricht. De ha-opbrengsten zijn goed en liggen boven het streekgemiddeldej suikerbieten 40 ton per ha en gerst 4,500 kg per ha. De financiering ligt moei-lijk. Jaarlijks moet 10„000 frs. aan leningen afbetaald v/orden. De boer ont-vangt voor zijn suikerbieten 65 frs. per ton waar aan belastingen en heffingen 20 frs. per ton afgaat. Voor granen gaat van de 44 frs. per 100 kg 9 frs. af
voor belastingen, G.ïT.I.C., en af leveringskosten, Aan vaste belastingen wordt
bovendien door de eigenaar-landbcuwer 7 fra. 1 er ha betaald. Ingeval van pacht
is daarvan 2 frs. voor de pachter en 5 frs.voor de eigenaar.
De rundveehouderij wordt op een ongewone wijze gevoerd. De boer koopt drachtige vaarzen voor 1600 frs. per dier. Hij weet van welke boeren ze komen, zodat hij praktisch zeker is van goed vee. ïïa vijf lactatieperioden v/orden de koeien afgestoten. De kalveren worden verkocht .na 8 dagen. De gebouwen zijn oud. Een oude werktuigenschuur is omgebouwd tot open loopstal. Het strnverbruik is wel hoog maar het stro is goedkoop (0,05 frs. per kg). Er is' een doorloop raelk-stal voor 2 koeien. De boer melkt zelf en doet 1^- uur over de 20 koeien.
9
-De 25OO leghennen worden gehouden in een modern kippenhok met voederkettingen (geen bulkvoedering). De leg per hen is 280. De kui-kens v/orden aangekocht op een leeftijd van 10 v/eken. Na 13 maanden worden
ze afgestoten. Het voederverbruik is 120 gram per dag (gezien de onge-looflijke hoeveelheden muizen die aanwezig waren is dat wel, erg laag). Het voeder wordt geleverd in zakken. Buikvoeding is.niet gewild door de handelaren. Zij zeggen dat het mengsel erdoor wordt verstoord (sic). 2, Departement Calvados
In Normandie is een vergaande samenwerking tussen de 5 dept.-centra. Dit komt o.a. tot uiting in het bestaan van een overkoepelend orgaan de zg. Service Inter Centre. De heer Massé, directeur van deze Service stond ons te woord.
Algemeen_
Het Departement Calvados is een veeteeltgebied. Alleen in het centrun rond Caen vindt men akkerbouw met name graan en vlas. De vlasteelt zal
daar ook in de toekomst nog v/el toenemen omdat het gebied er bijzonder geschikt voor is (beste vlas van Europa). Verder bestaat de akkerbouw ge-heel uit de teelt van voedergewassen.
De melkveehouderij is hoofdzaak. De bedrijfsgrootte is 40 à 50 ha. Alleen in het zuidwesten is deze niet meer dan 20 ha. Het westen van het departement, waar het kantoor van het Centre te Lisieux ligt heet het Pays d'Auge. Ook daar is 90-95/^ veeteelt. In een smalle strook van Lisieux naar de kust kernt veel rundveemesterij voor.
Voorlichting en onderzoek
In Normandie tellen de centres de gestion ongeveer 1000 leden.; 4 à
5f° van de boeren is lid. De boer betaalt 3 à 4 frs. per ha of 2fco van de
bruto-opbrengsten. Voor bedrijfsplannen wordt de saldomethode toegepast. Program Planning wordt alleen gedaan voor een model voor de gehele streek. Sedert 2 jaar worden ten behoeve van de nationale rekeningen in samen-werking met I.N.R.A. regionale rekeningen opgesteld voor Haute en Basse
Normandie. Grond _
De pachtprijzen zijn hier in hoofdzaak gebaseerd op kilo's boter en/of vlees en in mindere mate op tarwe, gerst en varkensvlees. De prijzen geldig vanaf 24 juni 1965 waren juist in de pers bekend gemaakt; tarwe
40,40, gerst 32,-, boter 7989, vlees 1e kwaliteit 55435> 2e kwaliteit
4,80 en varkensvlees 3S40. Per ha komen de bedragen op 200-300 frs.5 b.v.
30 kilo boter of 18 kilo boter en 30 kilo vlees per ha. Het onderhoud van de gebouwen aan de buitenkant is voor de eigenaar. De pacht-
eigendomver-houding is in Calvados ongeveer 50-50«
Kapitaal_
Ook in Calvados geeft de financiering moeilijkheden, vooral bij
jonge boeren (d.w.z. tot +_ 40 jaar). Voor kort krediet wordt 6fo rente
be-taald, voor lang 3%, In de boekhouding wordt 5fo gecalculeerd. De gecalcu-leerde afschrijvingspercentages zijn vrij hoog. In het algemeen worden
- 10
trekkers in 5 jaar afgeschreven, in Calvados in 7 jaar. Overige werktuigen worden in 10 jaar afgeschreven, installaties in gebouwen 10-15 e-n gehou-wen zelf 20 jaar» Krediet wordt verleend door de Caisse du Credit Agricole,
een instelling welke beheerd wordt door boeren maar onder Supervisie van de 'staat.
Voor verbetering van gebouwen v/orden subsidies gegeven tot max. 2000 frs. en voor niet meer dan l/3 van het uitgevoerde werk. Bovendien is de hoogte van de subsidie afhankelijk van de revenue cadastrale, een
normenstelsel voor de bedrijfsopbrengsten. Naarmate het revenue cadastrale hoger is komt men in mindere mate in aanmerking voor subsidies. Voor
werktuigen krijgen alle boeren l0L/b terug van het aankoopbedrag als
resti-tutie van omzetbelasting. Dit is niet als subsidie te beschouwen.•De om-zetbelasting wordt in Frankrijk nl. in principe alleen over .de toegevoegde waarde berekend. Indien de G,B. zowel over het produktiemiddel als over het produkt geheven zou worden zou een dubbele heffing plaatsvinden.- Ook de industrie ontvangt deze restituties die variëren van 18-22^0.
De directe belastingen kunnen op tv/e e manieren vastgesteld worden., 1e. betaling over revenue cadastrale (geschatte inkomsten). Men wordt dan ingedeeld in een van de vijf klassen. Klasse 3 b.v. heeft een revenue
cadastrale van frs. 180, 2e. betaling over werkelijke inkomsten volgens boekhouding. Men is verplicht tenminste drie jaar achtereen hetzelfde systeem te volgen. Andere te betalen belastingen zijn de verplichte bij-drage aan de Chambre d'Agriculture die door de grondeigenaar betaald wordt. De helft ervan wordt verhaald op de pachter. -Voor het onderhoud van plaatselijke wegen wordt de taxe vicinale geheven.
Arbeid • •
De lonen liggen tussen de 3S~ e n 3S40 frs. waarbij de sociale lasten
komen. Landarbeiders betelen nagenoeg geen belasting, althans geen in-komstenbelasting. Bij een loon van 800 frs. per maand ligt de belasting in de grootteorde van 40 frs. per jaar. Er is een groot gebrek aan werk-krachten hetgeen voor het gehele noorden geldt.
Marktorganisati e
In Pays d'Auge verloopt de vorming van groupements de producteurs voor melk voorspoedig. Er zijn 16 groupements met samen 1085 leden d'ie •••• 3.600-000 liter melk per maand afleveren. De cijfers voor 1964 waren neg maar half zo hoog, dus is er sprake van een sterke groei. Momenteel onder-neemt men pogingen om tot groupements voor appels te komen. Veel appels worden verwerkt tot cider. Concurrentie met tafelappels van het
zuidwes-ten en Italië is niet mogelijk. Voor vlees is het heel moeilijk om tot
vorming van groupements te komen hoewel het op dit'gebied juist gewenst is. De positie van de handelaar is sterk, terwijl de boeren het handelen als
een spel beschouwen dat ze niet graag willen missen0
Rundveehouderij
Het grote probleem is het vinden van .de juiste vlees-melkverhouding. Melkproduktie is in het algemeen aantrekkelijker. De gemiddelde prijs in
1964 v/as 0,49 frs. bij een vetpercentage van 4,10-4,20, De gemiddelde vleesprijs in 1964—'65 was 3?10 frs. Het meeste vlees wordt echter verkocht
in het najaar (september; oktober, november) en dan zijn de prijzen laag
ha-w
11
-25^b van het jongvee wordt aangehouden voor vervanging, de rest gemest» Gespecialiseerde mesterij komt voor in een strook van Lisieux naar de kust. Verder komt rundveemesterij verspreid voor en minder gespecialiseerd. Het melkvee wordt de laatste jaren veel gehouden in open loopstallen. Omdat het stro duur is (100 frs. per ton) heeft men een systeem met boxen ingevoerd waardoor de ligplaatsen schoon blijven. Indien oude gebouwen gebruikt worden zijn de kosten van de loopstal
inclusief melkstal ongeveer 800 frsr per koe.
Bij nieuwbouw ongeveer 1200 frs. per koe. Bedrijfsbezoek
Bezocht werd een bedrijf van 38 ha te Courton à ville. Er worden 25 koeien gehouden van het normandisch ras. De dieren maakten een forse indruk en waren allen ingeschreven in het stamboek. De melkgift per koe is 3800-4200 liter per jaar met een vetpercentage van 4,2-4,3. Er liep een koe bij van 13 jaar oud die in prima
conditie was. Het afkalven geschiedt op 2}-jarige leeftijd. Bij vroeger afkalven blijven de dieren klein, . Het bedrijf heeft een open loopstal als hiernaast beschreven. Op dit bedrijf worden ook stierkalveren gemest ( een kruising van Charolais en Mayenne) . nelk-stal voer opslat uitloop mest hoop:
3. Departement 111 e-et-Vilaine (Bretagne):; gesproken met directeur Arnaud Algemeen
Ille-et-Vilaine, het meest oostelijke departement van Bretagne kan onderverdeeld worden in enige gebieden die de volgende kenmerken hebben.
1• Folgere e n omgeving.Dit gebied ligt in het noordoosten van het
depar-tement en sluit bij Normandie aan.
2« Centraal gedeelte. Dit deel is vrij vruchtbaar. Het gemengde
bedrijfs-ty-pe overheerst. Er wordt veel voedergraan verbouwd.
3« Pays de Redon. Dit gebied ligt in het zuidoosten van het departement Ille-et-Vilaine. Dit is een zeer arm gebied. Het is laag gelegen, heeft droge zomers en natte winters. Het is het grootste probleemgebied van het departement,
4. Het noordwestelijke deel (tegen de kust) houdt het midden tussen het goede en arme gebied. Er wordt veel groente verbouwd en verder van de kunst vindt men veel veeteelt.
Voorlichting
Het Centre heeft 400 leden d.w.z. ongeveer 1% van het totaalaantal boeren.
Structuur .
In Ille-et-Vilaine is de gemiddelde bedrijfsgrcotte 12 ha. Van de 45.000 bedrijven zijn er ongeveer 15.000 met minder dan 5 ha. Deze worden als regel niet meegerekend. De gemiddelde bedrijfsgrootte voor de overige
12
-30.000 is 15 à 16 ha. Voor de verschillende gebieden loopt de gemiddelde bedrijfsgrootte uiteen. In het centrale deel is deze 10 ha, in het Pays de Redon 14 ha. In Ille-et-Vilaine is de bevolking relatief jong, doch te oud om tot omscholing over te gaan. Het nadeel van relatief weinig -oude mensen is dat er in de naaste toekomst weinige hot bedrijf verlaten
zodat vergroting van bedrijven moeilijk gaat. Bovendien is men sterk aan de grond gehecht. Volgens de heer Arnaud zijn er voor deze overbevolking twee oplossingen.
De eerste zou zijn een communistische oplossing nl. zonder meer over-plaatsen van de bevolking naar andere gebieden. Dit zou -economisch nood-zakelijk, maar sociologisch onaanvaardbaar zijn en praktisch niet uit-voerbaar. De andere oplossing is een compromis tussen sociale on economi-sche eisen. Door subsidies en dergelijke tracht men migratie te bevorderen. De grootste problemen op structureel gebied liggen in het Pays de Redon. De verkaveling is er zeer slecht. Waar neg geen ruilverkaveling heeft plaatsgevonden is de gemiddelde perceelgrootte 10 are met grote heggen en
bomen afgesloten. ^Cffo van de ruilverkaveling is momenteel voltooid, lia de
ruilverkaveling is de perceelsgrootte gemiddeld nog maar 45 are. De heggen en bomen moeten bij de ruilverkaveling opgeruimd worden. Een typisch ken-merk van het landschap wordt dan ook gevormd door de grote tergen hout en stobben waar men geen weg mee weet. "Vruchtbomen mógen wel.in het herver-kavelde land blijven staan en ondanks de premie die voor het rooien ge-geven wordt, ziet men overal nog vruchtbomen op de akkers staan.- De oor-zaak van de geringe verbetering van de perceelsgrootté' döör ruilverkave-ling is dat men de eigendommen niet wil doorkruisen en de gemiddelde
grootte van de eigendommen is.65 are. De kosten van- de ruilverkaveling zijn hoger dan de grondprijzen. Per ha kost de ruilverkaveling 2000 frs, en de prijs van de grond na ruilverkaveling ligt ongeveer op hetzelfde bedrag. Na de ruilverkaveling die momenteel plaatsvindt is er zeker nog een ruil-verkaveling nodig om tot rendabele bedrijven te kunnen, komen, .Een snelle verbetering wordt bemoeilijkt door de traagheid van de bevolking. Behalve in het "Pays de Redon" kan men dergelijke omstandigheden aantreffen in •twee derde van het aangrenzende departement Morbihan.
Door de F.A.S. A. S.A. worden hoofdzakelijk arbeiders en gezinsleden geholpen. Voor de zelfstandige boeren is de F.A.S.A.S.A. van weinig be-tekenis zodat deze instelling weinig bijdraagt tot een oplossing voor de kleine bedrijven. De S.A.F.E.R. beheerst wel door het hoge percentage van de totale aankopen de markt voor landbouwgrond maar wordt ook sterk be-lemmerd in zijn activiteiten door de grote financiers omdat de S.AoF.S.R. wat betreft de grondprijzen niet tegen hen opgewassen is. De activiteiten van de SoA.F.E.R. in Bretagne blijken uit de aankopen van grond in 1964 in de verschillende Bretonse departementen " •" •
Morbihan ; 1003 ha aangekocht voor 2.408.055 frs. Finistère
Côtes du Kord 111e-et-Vilaine
Totaal
Structuurverbetering wordt nagestreefd behalve door de S.AoF.E.R,, F.A.S.A.S.A. en migratie ook door vrijwillige grondruil. De transacties zijn dan gratis. Voel betekenis heeft dit niet.
495 ha
172 ha 42 ha 712 ha Ü ii* H 1: 1! 11 11 II I.655.37O "•-634.OO2
"•'•'•
214,072 " 4,911.499 frs.395
13
-Monsieur Arnaud was van mening dat een oplossing voor Bretagne om uit de moeilijkheden te komen gevormd wordt door, samen met Basse Nor-mandie en Pays de Loire de opfok van vee voor heel Frankrijk aan zich te trekken. Dit kan geheuren hij de huidige structuur en de vereiste kennis, ervaring en toewijding zijn aanwezig. Wel zou dit snel moeten geheuren omdat in de toekomst de kennis niet meer nodig zal zijn. In het centraal gedeelte van Bretagne gaan zowel de staat als financiële instellingen (voor'"belegging) over tot bebossing in verband met toerisme.
Grond• •
De grondprijzen zijn in 111 e-et-Vilaine hoger dan in de andere Bre-tonse departementen doordat de generatiedruk er vrij groot is. Grondprij-zen voor Bretagne kunnen afgeleid worden uit de aankopen van de S„A„F.E„R.
• departement prijs/ha Morbihan 2400 frs.
Finistère 3350 '!
Côtes dus Nord 3700 " Ille-et-Vilaine 5100 " Kapitaal
De schuldenlast is gemiddeld 40% van het geïnvesteerde kapitaal. Bij jonge boeren is dit percentage 60-80%. Het betreft vooral korte-ter-mijn schulden, dus tegen hoge rente. Vooral gemoderniseerde bedrijven zitten vaak met dermate hoge schulden dat zij alleen tengevolge van de schuld het bedrijf niet zouden kunnen verlaten.
Karktorganisatie_
De groupements de producteurs zijn in opkomst en de mate van vooruit-gang is verschillend voor de verschillende produktierichtingen. Er.gaat een stimulerende werking uit van de groupements. Zij hebben specialisten in dienst en soms worden de deelnemers gedwongen zich'te beperken in het aantal bedrijfstakken en zich meer te specialiseren. De groupements heb-ben een soort pool om tijdelijk lage prijzen op te kunnen Vc.ngcn, De
contracten bevatten een minimumprijs en bij hoge prijzen wordt de con-tractprijs verhoogd met een deel van het verschil.
Voor varkens zijn er vier groupements waarvan er nog maar één loopt. Deze heeft 25O leden, zijnde 0,8fo van de- varkenshoudende bedrijven die 2fo van de produktie verzorgen. De betekenis van de groupements is voor varkens zo gering omdat de prijzen nog steeds hoog zijn geweest. Als de prijzen gaan dalen zullen de groupements, naar verwacht wordt, snel in
betekenis toenemen, In de varkenshouderij bestaan nog geen grote
produk-tieeenheden, maar dat gaat komen en wordt door de groupements bespoedigd. Voor pluimvee is een "Comité économique" opgericht en dit beheerst de totale produktie. Contracten worden afgesloten zowel met coöperaties als met particulieren. Een "comité économique" kan niet-leden dwingen door hen uit te sluiten van de voordelen die de groupements, georgani-seerd in het comité,hebben nl. transportsubsidies (10%), subsidies voor verbetering van gebouwen tot 4000 frs. en steun van het F.O.R.M. A,,
14
-Voor groente en fruit bestaat ook een comité économique dat 8 0 % van de
produktie beheerst en 90% van de primeursc Het bestaan van groupements voor
tuinbouwprodukten is belangrijk omdat de afzetmogelijkheden gering zijn* Men zit te ver.af van het grote verbruikscentrum Parijs (reden waarom men in
Bretagne een EtE„G. met Engeland wil!) en men vindt in Bretagne geen
con-servenindustrie, noch van Amerikaanse ondernemingen, noch van Franse. Dit komt omdat in verband met de structuur de produktie voor de conservenindustrie
te duur is. Bovendien is een produkt van uniforme kwaliteit en in grote par-tijen vereist hetgeen in Bretagne ten gevolge van de structuur niet mogelijk is. Een afzetmogelijkheid vcor groente, fruit en bloemen wordt ook gezien in het toenemend toerisme. Indien niet snel gehandeld wordt dreigt het voordeel daarvan aan de boeren voorbij te gaan. Daarom heeft men plannen opgezet een coöperatie op te richten die zelf het tourisme verzorgt zoals explotatie van campings enz. om langs'deze weg een afzetkanaal te krijgen voor de tuinbouw-produkten. Het .is nog de vraag of het plan zal slagen.
Rund.veehoud.erij
Bretagne verzorgt 12% van de Franse melkproduktie. Volgens traditie wordt boter en room afgeleverd. De meer vocruitstrevenden leveren de gehele melk af
in verband met arbeidsbesparing. In 1964 was de hoeveelheid afgeleverde melk ten opzichte"van het jaar daarvoor verdubbeld. Omdat de melkproduktie een regelmatige bron van inkomsten is blijven de boeren melk produceren tegen elke prijs. Voor de melkindustrie in Bretagne blijkt interesse te bestaan van de zijde van Nederlands kapitaal.
Varkenshouderij
Er is in Bretagne een belangrijke varkenshouderij, maar alleen fokkerij. De voedering van de varkens geschiedt met afgeroomde melk, gerst en bieten. De meer vooruitstrevende boeren voeren mengvoeder en bieten..
Pluimveehoudèrij_
De kuikenmesterij is belangrijk. Bretagne verzorgt 20% van de Franse produktie. Er bestaat een beperkende maatregel voor uitbreiding van de kip-penstapel nl. tot 2000 stuks of met 20% van de brutoproduktie van het bedrijf. In feite is de beperking van weinig betekenis.
Konijnen worden in Bretagne w_-inig gehouden. V/el in het nabijgelegen departe-ment Maine et Loire.
Tuinbouw is van veel betekenis vooral de primeurs vormen een belangrijke bron van inkomsten. In het noordwesten, het gebied van St-Iialo wordt veel bloemkool
en vroege aardappelen verbouwd. Van februari tot juli worden vroege aardappe-len geteeld en op dezelfde grond van juli tot 'in de winter bloemkool. Verder worden verbouwd artisjokken, worteltjes en snijbloemen. Voor de bloementeelt worden de bollen in Nederland gekocht en bestaan er contracten met Nederlandse bollenkwekers. •
Bedrijfsbezoek
Bezocht werd het' Fays.de Redon waar enkele boerderijen oppervlakkig be-keken zijn. De streek maakte door de slechte verkavelingen de armoedige ge-bouwen een zeer povere indruk. De woontoeatanden zijn in het algemeen slecht. Een hele familie woont en slaapt in één vertrek. Het land wordt hier en daar nog bewerkt met behulp van trekkoeien.
15
-4. Departement Charente (Directeur F. le Turdu) Algemeen
Een strook van het midden van het departement van noord naar zuid heeft veel akkerbouw. Het is een redelijk welvarend gebied. Er worden kalveren ge-mest tot 3 maanden (gewicht 150-200 kilo). Het westen (Cognac en omgeving) is een wijngebied en kent nog geen problemen. Het noordoosten heeft veel vee-teelt. Het is een arme streek en lijkt op Bretagne* Er worden veel limousine-koeien gehouden.
Structuur
De gemiddelde bedrijfsgrootte.in Charente is 20-30 ha en in het algemeen heeft men veel kavels. Speciale maatregelen om de,streek te verbeteren worden
niet genomen. Wel streven S.AoF.E.R. en F.A=3oA 3 A. naar bedrij fsvergroting
maar de betekenis hiervan is gering. Ook van de pensioenen van de F.A.S.A.S.A. wordt weinig gebruik gemaakt. De gemiddelde leeftijd is hoog omdat de jongeren veel wegtrekken,- M et temin is er sprake van overbevolking en is de vraag naar arbeid niet groot. Er is weinig industrie en de industrie die er is, b.v„
flessenfabriek in Cognac is zodanig geautomatiseerd dat daar slechts enkele mensen werken. Aanvankelijk had men gedacht dat het gas van Lacq meer
be-drijvigheid in de streek zou brengen maar dat is tegen gevallen^ het gas gaat naar Parijs, De ouderen hebben praktisch geen landbouwopleiding en de jongeren weinig. Wel is er toenemende belangstelling van de jongeren voor de vier
technische scholen van het departement. Ofschoon er wel behoefte bestaat aan ruilverkaveling is die niet erg belangrijk. De voltooide, onder handen zijnde en geplande ruilverkaveling vormen samen + 20 à 25% van het gebied. De ruil-verkaveling heeft plaats voor bedrijven. In het algemeen heeft men hier per bedrijf slechts één eigenaar. De eigendom-pacht verhouding is er ongeveer 50/5O.
Voorlichting
Van de 2500 bedrijven in het departement zijn er ongeveer 250 lid van het Centre, dus.+_ 1fo, Vier personen verzorgen de voorlichting, een in de om-geving van Cognac, een in het noordwesten en twee in het midden deel. De kosten voor de boer van het lidmaatschap zijn 1,50 frs. per ha en 1 Jfoovan de
bruto-opbrengst minus uitgaven. Dit om ongelijke heffingen voor intensieve en extensieve bedrijven te voorkomen. Programmering wordt wel eens tcegepast voor enkele delen van de streek. Voor de hele streek bestaat geen model. Grond
De grondprijzen in dit gebied liggen rond de 4000 frs. per ha. Kapitaal
De schulden kunnen gemid.deld geschat worden op 500 frs. per ha. Proble-men op financieringsgebied liggen vooral in het noordwesten van het departe-ment en in het zuiden. Zeer grote schulden vindt men alleen bij jonge boeren. De ouderen leven zeer sober om hun schulden te kunnen betalen, de jongeren stellen hogere eisen aan het leven.
16
-Marktorganisâtie_
Ook de groupements des producteurs hebben in dit gebied weinig betekenis. Er bestaat één groupement voor varkens.
Rundveehouderij
Van grote lokale betekenis in het noordoosten van het departement is het mesten van vee,, Het normale systeem is dat men op iedere 8 limousine-koeien twee melklimousine-koeien houdt omdat de limousinelimousine-koeien te weinig melk geven
om hun kalveren te mestenc De kalveren worden gemest tot 6 à 8 maanden en
wegen dan ongeveer 350 kg. De koeien kalven af op 21 maanden. Het vlees van 'de limousine-koeien is van zeer goede kwaliteit. In de toekomst zal vlees
naast melk het belangrijkste produkt worden in het departement. De veedicht-heid is ongeveer 1 grootvee-eenveedicht-heid per ha.
Geiten_
Geiten worden vrij veel gehouden in het noordwesten van het departement en in het aangrenzende departement Deux Sèvres. Het zijn vooral oude mensen die de geiten houden in kudden van 10-20 stuks. Vroeger werd veel geitenkaas gemaakt op het bedrijf, tegenwoordig gebeurt dit door de coöperatie. De prijs van geitenmelk is ongeveer 1 fr. dus tweemaal zo hoog als van koemelk. Dat geitemelk geneeskrachtige werking zou hebben achtte de heer Turdu onzin. Konijnenfokkerij van betekenis bestaat in het departement niet. Iedereen heeft 2 of 3 konijnen. Men durft niet tot grote eenheden over te gaan uit
angst voor ziekten. Tuinbouw
Teelt van groente e.d. is ongebruikelijk. Er is ook geen conservenindustrie die de Produkten af kan nemen. Wel vindt men er wat aardbeien en frambozen.
Akkerbouw
Het voornaamste akkerbouwprodukt is mais. De opbrengsten zijn 4000-4500 kg per ha, In het noordwesten van het departement was de opbrengst verleden jaar maar 1500 kg tengevolge van de droogte. De regen is daar zeer ongelijkmatig verdeeld en de grond houdt geen water.
Bedrijfsbezoek
Er werden twee bedrijven bezocht met limousinevee, een zeer extensief bedrijf en een minder extensief bedrijf. Op het eerste bedrijf worden geen melkkoeien gehouden. Het was daar aan de kalveren te zien als de moeder weinig melk had. Het kalf bleef dan achter bij de anderen. Gaan ze eenmaal zelf
vreten dan groeien ze er weer doorheen. Het tweede bedrijf leek beter geor-ganiseerd. De streek maakt een redelijk welvarende indruk.
5. Bass es-Pyrenees (gesproken met M„ Cassedevant) Algemeen^
Het departement bestaat uit twee delen, het Baskenland en het gebied B e a m . De beide gebieden vormen vooral qua bevolking een scherpe tegenstelling en
organisatorisch en bestuurlijk wordt alles zo goed mogelijk verdeeld om geen moeilijkheden te krijgen. De Basken hebben hun eigen taal en zijn zeer tradi-tioneel. De regenval is er goed verdeeld, alleen in juli-augustus is er een
-17-droogteperiode wat voordelig is in verband met toerisme. Het departement
heeft veel veeteelt. In het Baskenland is 70f° weide, in B e a m ^Cffo weide en
50fo mais. Door de gunstige regenval en het goede klimaat ziet de streek tui-ten het hooggebergte er welvarend uit.
Typisch is daar de positie van de vrouw, die vaak beter ontwikkeld is dan de man. De vrouwen werken namelijk, tot hun dertigste jaar ongeveer, in de stad terwijl de mannen op de boerderij blijven. Hoewel de vrouwen in het algemeen sterk op de achtergrond blijven, beheren ze vaak het geld en hebben ze zodoende in feite de touwtjes in handen. Vooral in Baskenland is dit ver-schijnsel sterk. '•
Structuur
De S.CcA.F.R. (Société Centrale d'Aménagement Foncier Rural) 1) is bezig met een structuuronderzoek. Er worden enquêtes bij alle bedrijven gehouden. De formulieren worden ingevuld door enquêteurs en beoordeeld door het centre de gestion en de groupements de productivité ( voorlichtingsgroepen). Op deze wijze worden 3000 bedrijven per jaar bewerkt. De centres de gestion en de
groupements de productivité oordelen of bedrijfsvergroting noodzakelijk is, of men in aanmerking komt voor omscholing enz. De helft van de gevallen wordt toegewezen.
Voorlichting_
De organisatie van het centre de gestion is in de Basses-Pyrenéos sterk verweven met allerlei andere landbouwinstellingen. Het centre de gestion hoeft + 350 leden op de 25OOO bedrijven dus ongeveer 1-jàfb. De voorlichting is
samen met een aantal andere landbouwinstellingen georganiseerd en wordt ver-zorgd door 40 voorlichters, in principe één voor iedere canton, maar vaak 1 persoon voor twee cantons. De voorlichting is sterk gespecialiseerd. In een wijncanton zit een gespecialiseerde wijnvoorlichter enz.
Arbeid is in het departement een probleem. Er is een vrij groot tekort aan arbeidskrachten.
Markt organi s at i e
De heer Cassedevant vertelde dat hij eon week voor ons bezoek een
bij-eenkomst voor richtlijnen betroffende de voorlichting bijgewoond had te Parijs waar o.a„ medegedeeld werd dat de vorming van groupements niet gestimuleerd moest worden omdat men bang is dat de groupements zullen leiden tot te een-zijdige specialisatie waardoor de bedrijven op een te smalle basis zouden komen te rusten. Voorgesteld werd daarom de ontwikkeling te temporiseren. Overigens hangen de activiteiten ten aanzien van de vorming van groupements de producteurs sterk af van de Chambres d'Agriculture, die tot op heden vrij zelfstandig hun werkprogramma en hun politiek kunnen bepaleVi voor hun depar-tement. In de toekomst wil men komen tot een uniform beleid voor heal Frankrijk maar voorlopig is daarvan nog geen sprake.
1) Aanvankelijk was dezu instelling een soort 3„A.F.E„E. opgericht door landbouwberoepsorganisaties, Uu hebben ze meer een stimulerende rol op gebied van administratie, financiering en studie.
18
-Rundveehouderij
De rundveehouderij is in het departement "belangrijk. . Een belangrijk voordeel is de korte stalperiode van 90 dagen per jaar. Er wordt wéinig-mengvoeder gevoerd. De kosten ervan zijn +_ 50 frs. per 100 kg. '.Vel voert men veel mais van het eigen bodrijf. De melkproduktie is er nog laag, maar door het gunstige klimaat' en de intensieve voorlichting zijn alle voorwaarden aan-wezig om'deze op te voeren van ongeveer 2000 tot 3500 liter per koe, hetgeen bewezen is door de door ons bezochte boeren.
Akkerbouw
Plot belangrijkste gewas is mais. Ongeveer de helft van de mais wordt verkocht, de andere helft vervoederd aan koeien, varkens en kippen.' Bedrijfsbezoek.
Tsl Morgens werd een'bedrijf bezocht van 20 ha met het volgende bouwplan;
: 8" ha zaadmaia
7 ha 3-jarige kunstweide
verder wat suikerbieten, wijn,, tarwe on haver. De stikstofgift is 125 kg per ha. Vooral op het weiland wordt veel stikstof gestrooid. De melkproduktie bedraagt 4000 liter per koe. De boer werkt samen
met zijn zoon op het bedrijf. De vrouw versorgt do varkens. Er zijn 7 z e u
-gen op het bedrijf met gemiddeld 17 biggen per jaar per zeug. Voor de koeien
wordt K. I. toegepast. Vijf jaar geleden is een nieuwe stal gebouwd met auto-matische drinkwaterbakjes;boven de plaatsen ven de koeien wordt op bordjes het rantsoen van de koe geschreven. Er wordt machinaal gemolken en men
streeft naar zoveel mogelijk wintermeik. Deze brengt 4 à 5 centimes meer op. Door de korte stalperiode is dat rendabel.
's Middags was een bijeenkomst georganiseerd met een veeteeltvocrlich-ter en drie boeren. Twee erven hadden in Leeuwarden een stier gekocht voor inseminatie en daarmee hun veestapel verbeterd. Tussen de boeren bestaat een nauwe samenwerking. Twee ervan hebben samen een extra bedrijf gekocht waar ze hun vee laten-lopen dat ze niet melken. Een van hen had een bedrijf dat
was verpacht en als voorbeeldbedrijf gold. De bedrijfsgebouwen waren modern ingericht met koeling voor d.e melk. Gok de inrichting van de woning voldeed aan hoge eisen. De melk w^rd op het bedrijf van een van de boeren verwerkt tot yoghurt, kaas en flessenmelk en aan restaurants in Pau verkocht. Daarvoor moeten ze een bewijs hebben dat de'veestapels vrij zijn van .Tuberculose
en abortus. Bovendien moet de verwerkingsruimte aan verschillende eisen vol-doen. Een van de drie boeren had kceien in Leeuwarden gekocht, maar ziet
meer in kruisingen dan in zuiver Fries vee. De bezochte bedrijven liggen, volgens de voorlichter weliswaar boven het gemiddelde, maar toch niet voel. Het wordt goed mogelijk geacht dat men enkele jaren dit peil het gemiddelde ia.
De boeren en voorlichters spraken hun bewondering uit voor het hoge peil van de Nederlandse produktie en techniek. Onze indruk is dat het verschil
tussen de landbouw, zoals die door hen bedreven wordt en de Nederlandse niot zo erg groot is.
19
6c D e p a r t omont de l ' A i n ( g e s p r o k e n met: Mons. Rencud, Mons.Masure,
l i o n s , G r e l l i o r , Mons, Monsiny) Algemoe n_
Het departement de l'Ain is overwegend een voetcel tgebied,. Ongeveer de helft van de cultuurgrond is weide en van het "bouwland wordt een belangrijk deel gebruikt voor voedergewassen. Opvallend is de sterke positie van de coöperatie hetgeen blijkt uit de marktorganisatie. Vooral tijdens het be-drijfsbezoek kwam dit ook steeds naar voren, Sommige delen van het departe-ment maken een welvarende indruk, maar een deel is zeer na"t (Dombes) en de
opbrengsten zijn daar bijzonder laag. Structuur
De gemiddelde bedrijfsgrootte is 12 ha. In sommige streken van het departcmenent is de gemiddelde bedrijfsgroctte hoger. Op de vlakte in het zuidwesten 31 ha, in de bergen in het oosten 15-20 ha. In dit laatste gebied vocral is de verkaveling slecht. Ruilverkaveling heeft voor nauwelijks 10^o van het departement plaatsgevonden. De betekenis van de P.A.o.A.S.A. is meer van psychologische dan van praktische aard. De bedrijven van 1-5 ha hebben bijna allen bedrijfshocfden van ouder dan 60 jaar. Ongeveer de helft van de
jongeren trekt uit de landbouw weg. Voorlichting
In 1954 vonden de eerste activiteiten plaats met 20 eenvoudige boekhou-dingen. In i960 is het centre in zijn huidige vorm pas opgericht. Men is zich nog aan het oriënteren en wil modellen gaan maken voor de komende 2 jaar
voor iedere produktierichting. Het aantal leden van hot centre is ongeveer 200, zijnde bijna 1^> van het totaalaantal boeren.
Marktorganisatie
De groupements des producteurs zijn in dit gebied sterk, mede doordat de coopérâtiegedaehte in deze streken al sterk verbreid was, De groupement voor kippen werkt ook in de aangrenzende departementen Haute-Savoie, Savoie, Isère en Drôme, In deze departementen zijn meer dan een miljoen leghennen. Hiervan omvat de groupement 500.000 in 1'Ain en 200.000 in de andere departe-menten zod.at meer dan de" helft onder de groupement valt. De coöperatie levert het meel. L'a ast de coöperatie zijn de molenaars verenigd in do LoU.F.AoC. De prijs voor pluimveemeel ligt op 62 frs. per 100 kg. De betaling van de
Produkten geschiedt op basis van kostprijs. De winst wordt later verdeeld in" de vorm van nabetalingen. Over 1962 en 19^3 werd 5 centimes per ei nabetaald, over 1964 slechts 1^- centimes. Hutzelfde systeem wordt gevolgd bij de varkens. Het totaalaantal zeugen in de 5 departementen is 9500, v/aarvan de groupements er ongeveer 1000 stuks omvatten. Van de 180.000 mestvarkens vallen er 21.000 stuks onder de groupements. Voor 1966 is een slachthuis gepland met een ca-paciteit van 1000 varkens por week.
Do_varkenshouderij_heeft zijn betekenis mede te danken aan de kaasproduktie ("Bleu BrosseJ. De wei wordt aan de varkens vorvoeclerd.
Geitenhouderij vindt men alleen in de bergen. Deze richting is niet belangrijk voor het departement. V/el voor het Massif Central, waai- veel geiten zijn.
20
-Koni inen . ,. I J . - I . - J .
- - - - komen hier praktisch niet voor.
De_pluimyoohouderij is zeer "belangrijk. De maximumgrens voor hot aantal kippen is praktisch van geen "betekenis, wel de minimumgrens welke de coöpe-ratie vaststelt voor de leden„ Dit was 400 stuks, maar wordt verhoogd tot 1000. De legkippen worden niet op het "bedrijf opgefokt maar aangekocht op een leeftijd van 3 à 4 maanden tegen +_ 12 frs. por stuk. De kippenhoudorij "brengt ook een gevaar mee. Op basis van te eenvoudige "berekeningen van de
coöperatie gaat men te'gemakkelijk over tot uitbreiding van de kippcnstapel waardoor eenzijdigheid- optreedt. De kans dat de veredclingsproduktie verlegd zal worden naar de grote graangebieden van het Bassin Parisien acht men
klein, vooral niet indien de prijzen van de veredelingsprodukten zo laag blijven en tot nu toe zijn de prijsontwikkelingen steeds in het voordcel van de granen geweest. Een speciale vorm van pluimveehouderij is het mesten van de zgn.'poulet de Bresse. Het is een speciaal ras mestkuikens. Ze worden in de open lucht gemest en krijgen als voer alleen mais, haver en melkpoeder. De mestduur is 15 weken.
Akkerbouw neemt in het departement een minder belangrijke plaats in. Voor granen is het te nat. Wel vindt men enig graan op' de kalkgronden in het
zuiden.
Tuinbouw wordt gevonden in het uiterste westen van het departement, en in de omgeving van Bourg en Lyon* De betekenis is slechts plaatselijk en naar men verwacht zal er ook geen belangrijke tuinbouw ontstaan. Wel ziet men moge-lijkheden voor kleinfruit« In het zuidoosten van het departement wordt tabak verbouwd.
Bedrijfsbezoek
1, Eerst werd bezocht het bedrijf van M.C. Germain te Beaupont Ain. Het bedrijf was 13,5 ha met het volgende bouwplan;
1,2 ha tarwe (opbr. 3300 kg/ha| prijs frs. 31,50 per 100 kg) 1,0 ha haver ( " 2300 " » 5 " " 23,- " " » ) 0,8 ha gerst ( ". 2200 » " 5 " " 27,50 " " " ) 0,1 ha aardappelen 1,1 ha mais
3.1 ha kunstweide
4 ha blijvend grasland 2.2 ha braak 13,5 ha totaalVeebezetting 7,45 melkkoeien - opbrengst 3400 liter per koe per jaar 4524 jongvee 1 - 2 jaar
3,16 jongvee tot 1 jaar
Op het bedrijf werd poulet de Bresse gemest. Men was bezig een nieuw hok te bouwen voor 1100 kuikens. De kosten van het hok met toebehoren waren 285O frs. De kuikens worden gemest met mais van het eigen bedrijf. Ze krijgen wei en ondormelk om blank vlees te krijgen. Het slachtgewicht ligt op 1800 gr. De voederconversie is zeer hoog en wordt geschat tussen de 4 en 5. De prijs voor het produkt is ook hoog 4,65 frs. per kilo.
21
-2, Hot tweede bedrijf werd bezocht voor de legkippen. Het kippenhok is een
eenheidsgobouw van de L.TJ»DoAoC. Er werden 2000 leghennen in gehouden. De
afschrijving geschiedde door inhouding van 1,4 centime per ei. Bij een nor-male leg is het hok in 9 jaar afbetaald, In het algemeen bestaat een streven naar afschrijving binnen 10 jaar. Een boer die begint met kippen houden kan 16 frs." per hen krediet krijgen om het omlopend kapitaal te dekken. Alles loopt dan over een'rekening bij de bank. De coöperatie verzorgt zelf de opfok. De kippen komen op het bedrijf als ze 4 maanden oud zijn en kosten dan 12 frs. De hokken blijven na het opruimen van de koppel 3 weken leeg in verband met infectie. Het ras: is; Farenne (bruine eieren).
3. Als derde bedrijf werd bezocht het bedrijf van M. Bejoint, hoofd van de groupement de producteurs voor vlees. Het was een vrij groot bedrijf van 66,5 ha waarvan 21,- ha tarwe 10,- ha gerst 14,- ha mais 8,5 ha kunstweide 3,- ha blijvend grasland . 10,- ha vijver
Er lopen 12 Charolais-koeien. De afgelopen winter had hij 25 dieren gemest. Op het bodrijf waren 1000 leghennen maar een nieuwe schuur was in aanbouw voor 4000 hennen voor de produktie van broedeieren. De boer werkte zelf met één arbeider op het bedrijf. Er waren o.a.. een 50 pk. trekker, een
25 pk, trekker en 0.8 maaidorser op het bedrijf . 4. Tenslotte werd een bezoek gebracht aan de coöperatie. Uit het gesprek
bleek- dat de coöperatiegedachto in het gebied zeer sterk is, hetgeen blijkt uit het feit dat meer dan de helft van de leden de ledenvergaderingen bijwoont. 7. Departement Haut-Rh in (gesproken met dhr. Boe-s-ch) '
Algemeen
Het departement is in vijf stukken te verdelen. Het
grond-probleem is dat Haut-Rhin gsen landbouwdepartement is maar een
industriedepartemento Uit vrees voor oorlog is er vroeger langs de Rijn niet veel industrie gevestigd. Sinds de Europagedachte opkomt wordt er in hoog tempo geïndustrialiseerd. Een belang-rijk industriecentrum is Mulhouse. In het z.o. grenst het de-partement aan het industriegebied van Basel terwijl in het z.w. de Peugeotfabrieken liggen. Het aantal landbouwers neemt snel af. De industrialisatie, langs de Rijn gaa:t van zuid naar noord en velen trekken in deze richting mee voor de bouw en voorzieningen. De grond die men achterlaat wordt niet ver-kocht uit vrees voor slechte tijden. Gemeenten die alles in het werk ste 13en om de boeren te behouden zien geen kans hun doel te bereiken.
Structuur
Met de bovenomschreven ontwikkelingen hangt de structurele ontwikkeling uiteraard, nauw samen. Om de landbouw aantrekkelijker te maken is in de eerste
22
-plaats ruilverkaveling nodig. Er is echter te weinig geld voor en veel aan-vragers kunnen niet geholpen worden. Bovendien zou na de ruilverkaveling die
nu loopt nog een ruilverkaveling nodig zijn. De bedrijfsgrootte is gemiddeld 7 ha. In het zuidelijk deel zijn de bedrijven groter. Daar vindt men ook de meest vooruitstrevende 'boeren. In het algemeen is de bevolking oud zodat bin-nen afzienbare tijd een sterke verjonging moet plaatsvinden. De volgende gene-ratie zal nog.6000 boeren tellen maar dan jonge.
In het zuiden vindt een omschakeling plaats van melk naar graan. Dit is funest voor de structuur. De.graanverbouw geeft namelijk niet genoeg werk bij de huidige bedrijfsomvang en dat leidt tot aankopen van grond tegen veel te hoge prijzen. Het opdrijven van de' grondprijzen wordt bovendien in de hand ge-werkt door de industrie. Doot de hoge prijzen is het voor de SoA.F.E.R. niet mogelijk grond aan te kopen bij gebrek aan middelen. De betekenis van S.A.F.E.R.
en F.A„3.A„3.A. is dan ook heel gering. De boeren hebben er ook geen vertrou-wen in waardoor dit werk eveneens bemoeilijkt wordt.
Het wijnbouwgebied, tussen de vlakte en de bergen in heeft tot nu toe geen moeilijkheden gehad. Die gaan nu komen omdat de bedrijven te klein zijn, Voor jonge boeren zijn deze bedrijfjes niet aantrekkelijk en op een levensvatbaar bedrijf kunnen zij zich niet vestigen omdat dat te duur is. Het gebied is afge-bakend voor de kwaliteitswijnen (vins controle) v/aardoor uitbreiding bemoei-lijkt wordt. Een mogelijkheid ligt in de omschakeling naar klein fruit.
In de berggebieden zijn de bedrijven te klein, is de infrastructuur zeer •islecht en missen de bewoners de nodige dynamiek.,
De toekomstmogelijkheden zijn in de bergen heel gering. Er zal veel woeste grond komen,- de bossen zullen verwilderen en er zullen moerassen
ont-staan zodat het gebied ongeschikt zou worden ook voor toerisme. In het 5e plan
wordt dan ook gesteld dat het voorlopig noodzakelijk is de boeren te
onder-houden. In Haut-Rhin moet in 1970 tenminste 7 f o van de bevolking uit boeren
bestaan. Voorlichting_
De organisatie van het centre de gestion is nauw verweven met de Chambre d'Agriculture. De heer Boesch is directeur van het centre en tevens chef van
de Service rural van de Chambre d'Agriculture. Het centre krijgt 6 Of o van zijn
budget van de Chambre d'Agriculture maar is niettemin zelfstandig. Het centre is in 1955 opgericht maar in 1961 begon pas de ontwikkeling. Het heeft nu 325 leden van de 13000 boeren. Van de 325 leden wonen er 200 in het zuiden. Het
gebied is verdeeld in +_ 15 groepen met zelfstandige technici. Het centre heeft zelf 4 krachten. In het zuiden bestaat goede samenwerking met de technici van de groepen.
Samen met de departementen Marne en Ardennes is het centre begonnen met een mechanische boekhouding. Voor de bergboeren.vooral houdt men excursies om hun blik te verruimen. Zo heeft men melkleidingen in Zwitserland bekeken omdat dit systeem ook voor de bergboeren in Haut-Rhin een oplossing zou kunnen geven voor de moeilijkheden bij het melktransport in de winter (veel sneeuw). De Chambre d'Agriculture in Haut-Rhin is belangrijk door zijn ruime budget in verhouding tot de meeste andere departementen. De Chambres zijn enkele jaren geleden in hun budget beperkt. Degenen die toen wat voor lagen in ontwikkeling zijn groot gebleven, en daardoor is de Chambre d'Agriculture van Haut-Rhin de vijfde van Frankrijk*
23
-Grond
De grondprijzen zijn, door de "belangstelling van industriëlen en door de grote agrarische vraag, hoog, nl. rond 10.000 frs, per ha,
Arbeid_
Landarbeiders zijn er praktisch niet meer. De industrie betaalt goed en vraagt veel arbeid. Mijnarbeiders verdienen bijzonder goed (frs. 1600 per rand,) maar de mijnen lopen langzaam af. Veel arbeiders werken in Duitsland (6000) en Basel (1500).
Marktorganisatie
De groupements de producteurs hebben nog geen grote betekenis maar ze
be-ginnen te komen. Voor de afzet van groente, erwten enz. is een conservenfabriek gebouwd. Nauwe samenwerking' van de o.I.C.'A. (Société d'Intérêt Collectif Agricole, soort afzetcoöperatie) met de Chambre d'Agriculture. Een kleine groep bergboeren hebben, om hun afzet te bevorderen, een eigen restaurant ge-sticht. Ook vindt verkoop aan particulieren plaats.
Rundveehouderij • • Veeteelt is meer rendabel dan graan« Wel is een politiek nodig die
reke-ning houdt met het karakter van de afzonderlijke gebiedei.. In het algemeen kan men stellen dat in het departement Haut-Rhin alleen toekomst bestaat voor weidebedrijven van 20-25 ha voor de plaatselijke verzorging.
Varkenshouderij
De produktie van varkensvlees is te gering om in de eigen behoefte te voorzien, In het algemeen worden de varkens gevoederd met voer van het eigen bedrijf. In sommige streken kopen de boeren liever voer omdat het eenvoudiger is, maar de produktie wordt daardoor te duur,
Geiten_
In de bergen worden pogingen ondernomen om geiten te gaan houden voor kaasbereiding.
Kippen
De pluimveehouderij is van geringe betekenis, Men ziet wel mogelijkheden voor eierproduktie, maar niet voor pluimveevlees. Minister Pisani wil de pluim-veevleesproduktie alleen daar hebben waar die vanouds aanwezig is, omdat uitge-breide voorzieningen nodig zijn zoals slachterijen en afzetorganisaties. Tuinbouw
In Haut-Rhin worden bonen, erwten en asperges verbouwd. De laatste rond ,Colmar en in het zuidoosten van het departement. Men vindt daar
kwaliteitsas-perges die 4 frsé per kilo opbrengen terwijl elders de hoogste prijs 1,90 frs.
is. In de bergen zijn pogingen gedaan de boeren te bewegen klein fruit te gaan telen maar dat heeft niet veel uitgehaald. Wel hebben een groep landarbeiders die nog grond in de bergen hadden, gereageerd. Zij hebben zich aaneengesloten voor de afzet en het gaat hun zeer goed.
