; gi**9ü&TH£EK
$?*ftiJti&GgBOUW
; NOTA 831«*- a p r i l 1974 r Cultuurtechniek en Waterhuishouding WageningenNN31545.0831
fc:. *E E N ONDFRZOEK NAAR DE MOGELIJKHEDEN VAN UITBREIDING •f v
VAN DE CULTUURTECHNISCHE INVENTARISATIE M E T E E N BESCHRIJVING VAN DE PERCEELSSCHEIDINGEN
W. A. Penning s
BÏ3U0"'HrÊX S T A R ! N G G t 2 0 U W
N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e -m i d d e l e n , dus geen officiële p u b l i k a t i e s .
Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op een concluderende d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn o m d a t het o n d e r z o e k nog niet is afgesloten.
Bepaalde n o t a ' s k o m e n niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g
I N H O U D S O P G A V E
biz.
1. INLEIDING 1 2. DE CULTUURTECHNISCHE INVENTARISATIE IN NEDERLAND
2. 1. V o o r g e s c h i e d e n i s 2 2 . 2 . Methode 5 2 . 3 . Kosten 11 2 . 4 . Het a c t u e e l gebruik en de p e r s p e c t i e v e n H 3. DIGITALISERING 3. 1. Algemeen 14 3 . 2 . Methode van d i g i t a l i s e r i n g 15 3. 3 . T o e p a s s i n g s m o g e l i j k h e d e n van d i g i t a l i s e r i n g i n de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e 20 4. HET P R O E F G E B I E D 4. 1. Algemene b e s c h r i j v i n g 24 4. 2. Opname van de a a r d van de p e r c e e l s s c h e i d i n g e n
4 . 3 . V e r w e r k i n g van de gegevens 5. DE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN 53 6. SAMENVATTING 69 BIJLAGEN 1. I n v e n t a r i s a t i e s t a t e n 73 2. B e g r i p p e n l i j s t 81 3. L i t e r a t u u r l i j s t 83 28 40
1 INLEIDING
Nu de l a a t s t e j a r e n de druk van a l l e r l e i a n d e r e dan s t r i k t a g r a r i s c h e belangen op het landelijk gebied s t e e d s g r o t e r w o r d t , n e e m t de behoefte toe aan i n f o r m a t i e s y s t e m e n die z o v e e l m o g e -lijk k e n m e r k e n van de p l a t t e l a n d s s t r u c t u u r b e v a t t e n .
Een van die i n f o r m a t i e s y s t e m e n , dat bovendien r e e d s o p e r a -t i o n e e l i s , i s de c u l -t u u r -t e c h n i s c h e i n v e n -t a r i s a -t i e z o a l s deze op het Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding i s ontwikkeld. Deze i n v e n t a r i s a t i e i s e e n g r o n d g e b r u i k e r s i n v e n t a r i
satie en v e r m e l d t n a a s t een a a n t a l s o c i a a l e c o n o m i s c h e , v e r -k a v e l i n g s t e c h n i s c h e g e g e v e n s . Als i n f o r m a t i e d r a g e r en t e v e n s k l e i n s t e eenheid die volledig wordt b e s c h r e v e n , fungeert de k a v e l . Onder een kavel wordt v e r s t a a n , een a a n e e n g e s l o t e n stuk grond van één g e b r u i k e r geheel omgeven door grond van a n d e r e n . Het t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l i s in het a l g e m e e n k l e i n e r en wordt g e d e f i n i e e r d a l s een stuk grond omgeven door t o p o -g r a f i s c h e -g r e n z e n z o a l s sloten, he-g-gen, houtwallen, e t c . Bij de opzet van het s y s t e e m i s v o o r a l s n o g van een u i t v o e r i g e b e s c h r i j ving p e r t o p o g r a f i s c h p e r c e e l afgezien omdat a n d e r s de v e r -w e r k i n g s s n e l h e i d o n a a n v a a r d b a a r zou t e r u g l o p e n . Bovendien i s de p r i m a i r e doelstelling g e w e e s t , zoveel mogelijk g e g e v e n s te r e g i s t r e r e n betreffende de g r o n d g e b r u i k e r s t o e s t a n d in een g e -bied.
Voor een b e s c h r i j v i n g van de landschappelijke k e n m e r k e n i s de ingang k a v e l a l s g e b r u i k e r s e e n h e i d e c h t e r m i n d e r j u i s t ; het t o p o g r a f i s c h p e r c e e l i s h i e r v o o r b e t e r g e s c h i k t .
G e t r a c h t i s in deze s c r i p t i e een poging te doen, het b e -staande s y s t e e m van c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e uit te
b r e i d e n m e t een g r o t e r aantal gegevens p e r t o p o g r a f i s c h p e r c e e l . Deze u i t b r e i d i n g b e s t a a t hierin, dat p e r t o p o g r a f i s c h p e r c e e l , de a a r d van de g r e n z e n wordt opgenomen. De opname en v e r d e r e v e r w e r k i n g i s v e r r i c h t in een klein proefgebied nabij K e s s e l in
L i m b u r g . De keuze van dit gebiedje i s mede bepaald door het v o o r h a n d e n zijn van een r e c e n t e g e b r u i k e r s k a a r t en een volledige
s t a t i s t i s c h e b e s c h r i j v i n g die r e e d s in het k a d e r van een c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e zijn g e m a a k t , a l s m e d e de o m s t a n d i g heid dat dit gebied in v e r b a n d m e t a n d e r e studies een o n d e r z o e k s -gebied i s .
2 DE CULTUURTECHNISCHE INVENTARISATIE IN NEDERLAND
2 1 V o o r g e s c h i e d e n i s
De behoefte aan een uniforme b e s c h r i j v i n g van de s t r u c t u u r van het p l a t t e l a n d i s r e e d s in de j a r e n vijftig gevoeld door de
C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst bij het opstellen van een v e r a n t w o o r d p r i o r i t e i t e n p r o g r a m m a voor r u i l v e r k a v e l i n g e n . D a a r v o o r i s het i m m e r s noodzakelijk dat de v e r s c h i l l e n d e gebieden, wat hun c u l t u u r t e c h n i s c h e k e n m e r k e n betreft onderling v e r g e l i j k b a a r zijn.
Als e e r s t e poging tot een bedrijfsgewijze b e n a d e r i n g van de s t r u c t u u r van het platteland in N e d e r l a n d i s in 1958 het M e e r -j a r e n p l a n voor Ruilverkaveling en a n d e r e C u l t u u r t e c h n i s c h e Werken v e r s c h e n e n . Een v e r v o l g h i e r o p i s het r a p p o r t van de W e r k g r o e p T o e p a s s i n g Uitwerking Methodiek M e e r j a r e n p l a n , w a a r i n functionele r e l a t i e s t u s s e n s t r u c t u u r k e n m e r k e n en in geld g e w a a r d e e r d e u r e n worden gegeven. Dit r a p p o r t v o r m t tot op heden de b a s i s voor de b e r e k e n i n g van i n v e s t e r i n g s e f f e c t e n v o o r r u i l v e r k a v e l i n g e n .
In de p e r i o d e na het tot stand k o m e n van het M e e r j a r e n -plan i s de methode voor het s y s t e m a t i s c h b e s c h r i j v e n van de g r o n d g e b r u i k e r s s i t u a t i e door het Instituut voor Cultuurtechniek
en Waterhuishouding v e r d e r ontwikkeld. Na e e r s t u n i f o r m i t e i t in b e g r i p p e n en w e r k m e t h o d e n te hebben g e b r a c h t , i s in 1965 een b e s c h r i j v i n g van de Gronings Drenthse Veenkoloniën
(50 000 ha) g e m a a k t (1). Door het g r o o t s c h a l i g e en e e n v o r m i g e k a r a k t e r van het gebied, heeft de v e r w e r k i n g van deze g e g e v e n s nog met de hand p l a a t s g e v o n d e n .
Om de o r g a n i s a t o r i s c h e en financiële a s p e c t e n van een i n v e n t a r i s a t i e op g r o t e s c h a a l en m e t g e a u t o m a t i s e e r d e v e r w e r k i n g van de g e g e v e n s te l e r e n kennen, i s een v i e r t a l , qua v e r -kavelingstype s t e r k v e r s c h i l l e n d e proefgebieden o n d e r z o c h t , te w e t e n . Over schild in Groningen (akkerbouwgebied op k l e i ) , de p o l d e r K r o m m e , Geer en Zijde in Zuid-Holland (veenweidegebied), B a k e l in N o o r d - B r a b a n t (zandgebied) en de W e s t e r k o g g e in
Noord-Holland (tuinbouwvaargebied) ( 2 , 3 , 4 , en 5).
De e r v a r i n g e n h i e r m e e opgedaan ten aanzien van o r g a n i s a t i e , w e r k m e t h o d e , c a p a c i t e i t , k o s t e n en p r e s e n t a t i e van de g e g e v e n s , heeft in 1967 g e r e s u l t e e r d in een op g r o t e s c h a a l t o e p a s b a r e
w e r k w i j z e .
Momenteel i s ongeveer 750 000 van de totale oppervlakte c u l t u u r g r o n d 2 , 2 miljoen h e c t a r e n op deze m a n i e r b e s c h r e v e n . V e r r e w e g de m e e s t e i n v e n t a r i s a t i e s w o r d e n v e r r i c h t in opdracht v a n de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst. Zijn v r o e g e r deze i n v e n t a r i s a t i e s in e e r s t e i n s t a n t i e gebruikt voor het o p s t e l l e n van de u r g e n t i e -volgorde, t h a n s vindt s t e e d s m e e r e e n v e r s c h u i v i n g p l a a t s in de
r i c h t i n g van t o e p a s s i n g in het k a d e r van v o o r b e r e i d i n g en u i t -v o e r i n g -van r u i l -v e r k a -v e l i n g e n .
De g e b r u i k e r s van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e s h e b ben in de loop van de tijd een a a n t a l w e n s e n k e n b a a r g e m a a k t , h e t -geen aanleiding i s g e w e e s t tot een nieuwe opzet van het s y s t e e m . Hierbij i s n a a s t een aantal u i t b r e i d i n g e n van de i n f o r m a t i e v o o r -al aandacht gegeven aan de p r e s e n t a t i e en de toegankelijkheid. Terwille van de v e r g e l i j k b a a r h e i d m e t de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n -v e n t a r i s a t i e 'oude s t i j l ' i s zo-veel mogelijk aansluiting h i e r b i j gezocht met name wat betreft g e h a n t e e r d e b e g r i p p e n , eenheden en d e r g e l i j k e .
Eind 1973 i s een c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e 'nieuwe s t i j l ' g e r e e d k o m e n van het e e r s t e gebied, het t o e k o m s t i g e ruil-v e r k a ruil-v e l i n g sblok K e s s e l in L i m b u r g . In dit blok ook ligt het proefgebiedje voor deze s c r i p t i e .
B e s l o t e n i s m e t ingang van 1 j a n u a r i 1974 alle gebieden volgens het nieuwe s y s t e e m te i n v e n t a r i s e r e n .
2 2 M e t h o d e
De s t r u c t u u r f a c t o r e n van het landelijkgebied kunnen w o r d e n g e s p l i t s t in een aantal s o c i a a l - e c o n o m i s c h e , m e t a l s k l e i n s t e b e s c h r i j v i n g s e e n h e i d h e t bedrijf, en de v e r k a v e l i n g s t e c h n i s c h e m e t a l s k l e i n s t e eenheid die volledig b e s c h r e v e n w o r d t , de k a v e l (fig. 1. ).
SOCIAAL ECONOMISCHE G E G E V E N S VERKAVELINGSTECHNISCHE G E G E V E N S B ] o k
a a n t a l b e d r i j v e n b e r o e p s v e r d e l i n g
g e m . leeftijd b e d r i j f s h o o f d e n b e d r ijf s g r oott eve r d e l i n g b e d r i j f s t y p e v e r d e l i n g m e e w e r k e n d e zoons g e m . e i g e n d o m - p a c h t v e r h o u d i n g t o t a a l a a n t a l S . B . E . a a n t a l g r o n d g e b o n d e n S . B . E . a a n t a l n i e t g r o n d g e b o n d e n S. B . E . g e m . a a n t a l v e r p a c h t e r s p e r b e d r i j f P-2.IJ?-8. J?.® J?-°J: J:J?_ a a n t a l b e d r i j v e n b e r o e p s v e r d e l i n g g e m . leeftijd b e d r i j f s h o o f d e n m e e w e r k e n d e zoons g e m . e i g e n d o m - p a c h t v e r h o u d i n g t o t a a l a a n t a l S. B . E . a a n t a l g r o n d g e b o n d e n S . B . E . a a n t a l n i e t g r o n d g e b o n d e n S. B . E . g e m . a a n t a l v e r p a c h t e r s p e r b e d r i j f BedrjjJ b e r o e p b e d r i j f s h o o f d l e e f t i j d b e d r i j f s h o o f d b e d r i j f s g r o o t t e b e d r i j f s t y p e m e e w e r k e n d e zoons e i g e n d o m - p a c h t v e r h o u d i n g t o t a a l a a n t a l S . B . E . a a n t a l g r o n d g e b o n d e n S. B . E . a a n t a l n i e t g r o n d g e b o n d e n S. B . E . a a n t a l v e r p a c h t e r s . àoiV'Skevn •/•ei*3mppt:' '.'•'..ig} B _ l o k o p p e r v l a k t e t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g c u l t u u r t o e s t a n d a a n t a l b e d r i j v e n b e d r i j f s g r o o t t e v e r d e l i n g b e d r i j f s t y p e v e r d e l i n g t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g ! l i g g i n g b e d r i j v e n t . o . v a a n t a l b e d r i j f s k a v e i : - ; ( a a n t a l k a v e l s o p p e r v l a k t e k a v e l s t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g k a v e l s a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n g e b r u i k b i n n e n e n b u i t e n h e t e i g e n d o r p s b e h o r m x w e r k e l i j k e a f s t a n d p e r w e g k w a l i t e i t s c h i j n b a r e a f s t a n d o n t s l u i t i n g b e d r i j f s g e b o u w e n o n t s l u i t i n g k a v e l s v e r d e l i n g k a v e l s o v e r h e l l i n g k l a a s e n s t e i l r a n d e n a a n t a l d o r p s b e h o r e n s o p p e r v l a k t e t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g c u l t u u r t o e s t a n d a a n t a l b e d r i j v e n t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g b e d r i j v e n l i g g i n g b e d r i j v e n t . o . v . d o r p s k e r n a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s ( v e r s n i p p e r i n g ) a a n t a l k a v e l s o p p e r v l a k t e k a v e l s t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g k a v e l s a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n g e b r u i k b i n n e n e n b u i t e n h e t e i g e n d o r p s b e h o r e n w e r k e l i j k e a f s t a n d p e r w e g k w a l i t e i t s c h i j n b a r e a f s t a n d o n t s l u i t i n g b e d r i j f s g e b o u w e n o n t s l u i t i n g k a v e l s v e r d e l i n g k a v e l s o v e r h e l l i n g k l a s s e n s t e i l r a n d e n 5 i r j Lr i Ü J ? ^3^{~X a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s o p p e r v l a k t e r a n g o r d e % g r a s l a n d p e r b e d r i j f o p h u i s b e d r i j f s k a v e l a a n t a l k a v e l s a a n t a l e n a a r d v a n d e s c h e i d i n g e n t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n weri'.fiiijkfrï 3^-iia.iià. K a v^_j_ -\ iiitaL k a v e l s o p p e r v l a k t e t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g r a n g o r d e d i e p t t . <-<j K u u r t o e s t a n d a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n v o r m w e r k e l i j k e a f s t a n d p e r w e g k w a l i t e i t s c h i j n b a r e a f s t a n d o n t s l u i t i n g s p e c i a l e k e n m e r k e n h e l l i n g s t e i l r a n d e n T _o_p_o_g_£_a_fL?_£.*L_P_5_Ï-5_5L?J . a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n o p p e r v l a k t e v o r m c u l t u u r t o e s t a n d B_e_d_r_i,i_f_ a a n t a l b e d r i j v e n o p p e r v l a k t e t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s ( v e r s n i p p e r i n g ) a a n t a l k a v e l s o p p e r v l a k t e k a v e l s t o p o g r a f i s c h e l i g g i n g k a v e l s c u l t u u r t o e s t a n d l i g g i n g t . o . v . d e d o r p s k e r n b e d r i j f s t y p e a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n w e r k e l i j k e a f s t a n d p e r w e g k w a l i t e i t s c h i j n b a r e a f s t a n d o n t s l u i t i n g b e d r i j f s g e b o u w e n o n t s l u i t i n g k a v e l s f i g . 1 S t r u c t u u r f a c t o r e n van h e t l a n d e l i j k g e b i e d .
Van de t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n w o r d e n tot nog toe s l e c h t s enkele k e n m e r k e n opgenomen, namelijk de r e g e l m a t i g h e i d van de v o r m en c u l t u u r t o e s t a n d . Vanaf het niveau van de kavel vindt dan een samenvoeging p l a a t s tot g r o t e r e eenheden in de volgorde k a v e l b e d r i j f s k a v e l bedrijf d o r p s b e h o r e n blok. Een exacte o m
s c h r i j v i n g van deze b e g r i p p e n en alle a n d e r e bij de c u l t u u r t e c h -n i s c h e i -n v e -n t a r i s a t i e g e h a -n t e e r d e b e g r i p p e -n , zij-n i-n de
Voor-s c h r i f t e n en Mededelingen C u l t u u r t e c h n i Voor-s c h e I n v e n t a r i Voor-s a t i e (VEMCI) n e e r g e l e g d .
De w e r k z a a m h e d e n zijn in vijf fasen te v e r d e l e n , n a m e l i j k : fase 1 V o o r b e r e i d i n g
Deze b e s t a a t uit het m a k e n van b a s i s k a a r t e n door de P r o vinciale D i r e c t i e s van de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst. U i t g a n g s punt i s m e e s t a l een t o p o g r a f i s c h e k a a r t 1:10 000 of in k l e i n -schalige gebieden 1:5 000. Biedt de topografie van het gebied ten a a n z i e n van de g r o n d g e b r u i k e r s t o e s t a n d weinig houvast z o a l s b . v . op de oude bouwlanden, dan kunnen ook k a d a s t r a l e k a a r t e n b r u i k b a a r zijn.
Op deze k a a r t e n w o r d e n aangegeven, het w a t e r j o p e n s t e l s e l en de wegen met de wegkwaliteiten.
fase 2 Opname van het g r o n d g e b r u i k
Door de Stichting tot Uitvoering van L a n d b o u w m a a t r e g e l e n w o r d e n op de b a s i s k a a r t , p e r g e b r u i k e r de door h e m g e b r u i k t e k a v e l s m e t n u m m e r s aangegeven. De opname zelf g e s c h i e d t met behulp van t e r p l a a t s e goed bekende p e r s o n e n . Op een p o n s d o c u -m e n t , het zo geheten b e d r i j f s d o c u -m e n t , w o r d e n de b e d r i j f s g e g e v e n s o v e r g e n o m e n van het L a n d b o u w m e i t e l l i n g s f o r m u l i e r van het
C e n t r a a l B u r e a u van de Statistiek. Op een a n d e r p o n s d o c u m e n t , k a v e l d o c u m e n t , w o r d e n , te beginnen m e t de h u i s k a v e l enkele k a v e l k e n m e r k e n v e r m e l d namelijk het n u m m e r en de ligging i n c o ö r d i n a t e n .
fase 3 Invullen van de p o n s d o c u m e n t e n
Op het k a v e l d o c u m e n t , in de v o r i g e fase v e r m e l d , w o r d e n nu de o v e r i g e k a v e l k e n m e r k e n v e r m e l d . Deze betreffen o n d e r m e e r : de afmetingen, c u l t u u r t o e s t a n d en b i j z o n d e r h e d e n z o a l s de a a r d van de scheidingen in de b e d r i j f s k a v e l s ; v e r d e r gegevens over de s a m e n s t e l l e n d e t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n , afstand tot de
b o e r d e r i j , ontsluiting, pacht en,indien van t o e p a s s i n g , de h e l l i n g . fase 4 P o n s e n van de g e g e v e n s en het m a k e n van afgeleide
k a a r t e n : c o n t r ô l e van de input.
De g e g e v e n s van de pon s documenten w o r d e n o v e r g e b r a c h t op p o n s k a a r t e n w a a r n a de c o m p u t e r deze input op een groot a a n t a l punten c o n t r o l e e r t en fouten r a p p o r t e e r t , w a a r n a c o r r e c -t i e volg-t. Even-tuele fou-ten, die nog bij he-t m a k e n van de afgeleide k a a r t e n n a a r v o r e n k o m e n , w o r d e n e v e n e e n s g e c o r r i g e e r d . Via een m u t a t i e p r o g r a m m a o n t s t a a t uiteindelijk de j u i s t e input, die w o r d t g e p r e s e n t e e r d in b o e k v o r m . De g e g e v e n s zijn h i e r i n o p -g e n o m e n p e r b e d r i j f s -g r o e p a l s m e d e in t o t a a l t e l l i n -g e n . Als hoofdb e r o e p s g r o e p e n zijn h i e r hoofdb i j o n d e r s c h e i d e n , l a n d hoofdb o u w e r s en v e e -h o u d e r s , t u i n b o u w e r s , s p e c i a l i s t e n (met n i e t - g r o i i d g e b o n d e n p r o d u c t i e s , exclusief c h a m p i g n o n t e e l t ) en g r o n d g e b r u i k e r s m e t n e v e n b e r o e p landbouwer, v e e h o u d e r , tuinbouwer of s p e c i a l i s t . fase 5 V e r v a a r d i g e n van Outputtabellen en b i j b e h o r e n d e
defini-tieve k a a r t e n
Met b e h u l p van een s p e c i a a l d a a r t o e g e s c h r e v e n c o m p u t e r p r o g r a m m a wordt de g e c o r r i g e e r d e input v e r w e r k t m e t a l s r e
-sultaat :
a. een g e c o m p i l e e r d e input, de z o g e n a a m d e t a b e l B e d r i j f s -gegevens en
b . de output b e s t a a n d e uit e e n 1 4 t a l t a b e l l e n die v o o r n a -melijk i n f o r m a t i e v e r schaffen o v e r het hele g e b i e d . De b e d r i j f s g e g e v e n s w o r d e n e v e n a l s de input, p e r b e r o e p s g r o e p g e p r e s e n t e e r d . In de Outputtabellen zijn consequent voor de b e r o e p s g r o e p l a n d b o u w e r / v e e h o u d e r de r e l e v a n t e g e g e v e n s v e r
m e l d , e v e n e e n s het t o t a a l . Waar nodig i s t e v e n s een o n d e r v e r -ling g e m a a k t n a a r de overige b e r o e p s g r o e p e n .
De i n f o r m a t i e betreft onder a n d e r e : b e d r i j f s g r o o t t e s t r u c t u u r , v e r s n i p p e r i n g , afstand van de grond tot de b e d r i j f s g e b o u w e n , ontsluiting van bedrijfsgebouwen en grond a l s m e d e de e i g e n d o m p a c h t v e r h o u d i n g . Ook de output w o r d t in b o e k v o r m g e p r e
-s e n t e e r d .
N a a s t deze t a b e l l a r i s c h e w e e r g a v e w o r d t een a a n t a l a s p e c t e n k a r t o g r a f i s c h w e e r g e g e v e n . Van de voor deze s c r i p t i e n i e t e s s e n -t i ë l e k a a r -t e n w o r d e n geen afbeeldingen gegeven m a a r alleen k o r -t e aanduidingen van wat ze v o o r s t e l l e n . De k a a r t e n die g e m a a k t w o r d e n z i j n :
- o v e r z i c h t s k a a r t , met de g r e n z e n van het gebied en van de d a a r i n v o o r k o m e n d e d o r p s b e h o r e n s (fig. 2. )
- g e b r u i k e r s k a a r t , geeft p e r g e b r u i k e r w e e r , welke k a v e l s hij i n g e b r u i k heeft. (Als v o o r b e e l d i s h i e r de g e b r u i k e r s -k a a r t van de r u i l v e r -k a v e l i n g W o n s e r a d e e l - N o o r d opgeno-m e n ) , (fig. 3. ) - b o e r d e r i j e n k a a r t , v e r m e l d t p e r bedrijf een a a n t a l g e g e v e n s z o a l s r e g i s t r a t i e n u m m e r , a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s , hoofdbe-r o e p en b e d hoofdbe-r i j f s o p p e hoofdbe-r v l a k t e . - b e d r i j f s k a v e l k a a r t , geeft de v e r s n i p p e r i n g van de b e d r i j v e n w e e r .
- a f s t a n d e n k a a r t , geeft p e r kavel de afstand van grond tot de bedrijfsgebouwen w e e r .
- ont sluiting s k a a r t , geeft p e r k a v e l de afstand van de grond tot de dichtstbijzijnde v e r h a r d e weg w e e r .
- h e l l i n g k a a r t , w o r d t alleen voor hellende gebieden g e m a a k t en v e r m e l d t van i e d e r e kavel de h e l l i n g k l a s s e en - r i c h t i n g . Voor een u i t g e b r e i d e r e b e s c h r i j v i n g van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e 'nieuwe stijl' zij v e r w e z e n n a a r de l i t e r a t u u r o p
•; 1 1 . . K . l..,.iul,.,.|, - I r u i » , rrk ^ Vi .* »V.anilfw^; •# # . r,i;""i..,t. & ' '
* K y" TBCK-I
* * «... i - - : • ' < , v:.i h , k , - I . . . I - I *-,'-.\MI..|il,,ii/.-tT.; < ï H.-rt A* M - ' . i » < . - v" . |., M..„k, , ' '•'"" • ' , • ,• ~ s « • «,. • , A , . W * ^ r •'' •> ' -<• " V » . • ' • ' ' tf-'^fc^ v - * . * • - . •' J - • > ' • * A? \ • ,, • » • • ' • l ' . K * m ~~~^ _4
yZ 3 K o s t e n
Bepalend voor de k o s t e n van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a -r i s a t i e i s n a a s t de g e b i e d s o p p e -r v l a k t e het aantal k a v e l s . De kavel i s i m m e r s de i n f o r m a t i e d r a g e r en k l e i n s t e eenheid die volledig wordt b e s c h r e v e n . Zo i s , van alle tot nu toe g e ï n v e n t a -r i s e e -r d e gebieden b e -r e k e n d , dat de k o s t e n c a . ƒ 24, - p e -r
kavel b e d r a g e n (tarieven mei 1973), bij een gemiddelde k a v e l -g r o o t t e van 3,5 h e c t a r e .
De v e r d e l i n g van deze k o s t e n i s a l s v o l g t : - 40% voor het opnemen van het g r o n d g e b r u i k , - 38% voor het invullen van p o n s d o c u m e n t e n , - 15% voor k a a r t - en fotowerk,
7% voor r e k e n w e r k .
Het i s niet v e r w o n d e r l i j k dat de e e r s t e twee w e r k z a a m h e d e n qua kosten de hoofdmoot v o r m e n , gezien het a r b e i d s i n t e n s i e v e k a r a k t e r .
2 4 A c t u e e l g e b r u i k e n p e r s p e c t i e v e n
Zoals v e r m e l d i s de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst de g r o o t s t e o p d r a c h t g e v e r , In de m e e s t e p r o v i n c i e s i s het syteteem van c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e dan ook een v a s t o n d e r d e e l van het v o o r b e r e i d i n g s p r o g r a m m a van r u i l v e r k a v e l i n g , o n d e r m e e r v o o r de bepaling van de b l o k g r e n s op b a s i s van het g r o n d g e b r u i k , v o o r t o e d e l i n g s o n d e r z o e k , w e g a a n l e g , k a v e l i n r i c h t i n g , b o e r d e r i j -v e r p l a a t s i n g en s a n e r i n g .
Van de 95 gebieden, m e t een totale oppervlakte van c a . 750 000 ha, w a a r een c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e i s v e r -r i c h t , zijn e -r 61 w a a -r i n een -r u i l v e -r k a v e l i n g in v o o -r b e -r e i d i n g dan wel in uitvoering i s . Om een beeld van de v o o r t s c h r i j d i n g van de i n v e n t a r i s a t i e s te krijgen geeft t a b e l 1 de stand van zaken op een d r i e t a l peildata w e e r .
Tabel 1. V o o r t s c h r i j d i n g van de C u l t u u r t e c h n i s c h e Inventa-r i s a t i e N e d e Inventa-r l a n d (oppeInventa-rvlakte in h a ) in de p e Inventa-r i o d e 1-1-1972 tot 1-1-1974 G e r e e d R e g i s t r a t i e In opname Aangevraagd Totaal stand p e r 1 j a n . 1 9 7 2 653 721 7 700 35 770 26 200 723 391 1 j a n . 1973 682 691 12 970 55 100 22 450 773 211 1 j a n . 1974 744 506 26 925 93 000 13 100 877 531
Uit deze t a b e l blijkt dat in 1973 t w e e m a a l zoveel h e c t a r e n zijn g e r e e d g e k o m e n a l s in 1972. Dit i s o n d e r m e e r te v e r k l a r e n uit de v a r i a b e l e grootte van de in behandeling zijnde gebieden.
Vooral g r o t e r e gebieden zijn lang in b e w e r k i n g zodat het u i t eindelijke r e s u l t a a t vaak p a s in een volgend k a l e n d e r j a a r b e
-s c h i k b a a r k o m t .
i
N a a s t de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst, i s e r een t o e n e m e n d e b e l a n g s t e l l i n g van a n d e r e n z o a l s de Rijks P l a n o l o g i s c h e Dienst en de g e m e e n t e n . In het a l g e m e e n i s het bij i e d e r e i n g r e e p in de
s t r u c t u u r van het landelijk gebied d i e n s t i g te kunnen b e s c h i k k e n o v e r een r e c e n t e c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e .
Ook w o r d t het s y s t e e m s t e e d s m e e r t o e g e p a s t bij het w e t e n schappelijk o n d e r z o e k , z o a l s bij de a u t o m a t i s e r i n g van de t o e -deling in r u i l v e r k a v e l i n g e n en a l g e m e e n p r o j e c t o n d e r z o e k . Zo i s in dit k a d e r g e w e r k t aan een p r o j e c t van o n d e r z o e k w a a r i n de b e g r o e i i n g v ó ó r en na r u i l v e r k a v e l i n g i s v e r g e l e k e n (8).
De t o e p a s s i n g van het s y s t e e m zal e c h t e r nog s t e r k aan w a a r d e kunnen winnen a l s e r een koppeling tot stand kan w o r d e n g e b r a c h t m e t a n d e r e i n v e n t a r i s a t i e s y s t e m e n , z o a l s de e i g e n d o m s i n v e n t a r i s a t i e , de i n v e n t a r i s a t i e van landschappelijke k e n -m e r k e n en de i n v e n t a r i s a t i e van b o d e -m e i g e n s c h a p p e n .
Voor het proefgebied K e s s e l in L i m b u r g i s een koppeling van de g e b r u i k e r s i n v e n t a r i s a t i e en e i g e n d o m s (kade s t r a l e ) - r e g i s t r a t i e n a d e r u i t g e w e r k t . P e r kavel i s h i e r t e v e n s de k a d a s t r a l e t o e s t a n d
(aantal, g e m e e n t e , s e c t i e n u m m e r a l s m e d e het a r t i k e l n u m m e r van de s a m e n s t e l l e n d e k a d a s t r a l e p e r c e l e n ) opgenomen.
De koppeling m e t de i n v e n t a r i s a t i e van landschappelijke k e n -m e r k e n en die van de b o d e -m e i g e n s c h a p p e n zijn t h a n s nog in een e x p e r i m e n t e l e f a s e . G e t r a c h t wordt uiteindelijk te k o m e n tot een i n t e g r a a l b e s c h r i j v i n g s s y s t e e m w a a r i n zowel de g e b r u i k e r s t o e
stand, t e r r e i n i n v e n t a r i s a t i e , e i g e n d o m s t o e s t a n d a l s de i n v e n t a r i s a t i e van b o d e m k e n m e r k e n en e i g e n s c h a p p e n zijn o n d e r g e b r a c h t , en wel zodanig dat elk d e r genoemde i n v e n t a r i s a t i e s y s t e -m e n zelfstandig o p e r a t i o n e e l i s . Het v a s t s t e l l e n van de r e c h t e n , de schattingen en de toedeling bij de p r o c e d u r e van r u i l v e r k a v e ling b i j v o o r b e e l d , zouden dan snel door middel van deze g e a u t o -m a t i s e e r d e s y s t e -m e n kunnen p l a a t s hebben.
De v o o r d e l e n van een bovengenoemd b e s c h r i j v i n g s s y s t e e m kunnen e e r s t volledig tot hun r e c h t komen a l s t e g e l i j k e r t i j d nieuwe m e e t en r e k e n t e c h n i e k e n w o r d e n t o e g e p a s t . In dit v e r
-band kan d i g i t a l i s e r i n g w o r d e n g e n o e m d . Hiermede*4worden
l a n g s e l e c t r o n i s c h e weg de c o ö r d i n a t e n van op k a a r t aangegeven punten b e p a a l d w a a r m e e a l l e r l e i g e g e v e n s kunnen w o r d e n b e r e -kend. Op deze techniek en z'n mogelijkheden z a l in hoofdstuk 3 n a d e r w o r d e n i n g e g a a n .
Gezien het v o o r g a a n d e i s het duidelijk, dat w a a r het gebruik van gegevens van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e f r e q u e n t e r w o r d t , e r h o g e r e e i s e n w o r d e n g e s t e l d aan het u p - t o - d a t e zijn van de g e g e v e n s , m e t a n d e r e woorden de gegevens m o e t e n , liefst op eenvoudige w i j z e , m u t e e r b a a r zijn, teneinde v e r o u d e r i n g te v o o r k o m e n . Voor de oplossing van dit p r o b l e e m valt te denken a a n :
- een p e r i o d i e k e opschoning,
- een opschoning op het t i j d s t i p dat men de gegevens nodig heeft,
Bij een v e r d e r e uitbouw tot een i n t e g r a a l b e s c h r i j v i n g s s y s t e e m , i s de l a a t s t e mogelijkheid het m e e s t w e n s e l i j k . P a s dan ook kan
een w e r k e l i j k e " d a t a - b a s e " voor de l a n d i n r i c h t i n g ontstaan die snel en goed, op i e d e r m o m e n t , a l l e r l e i g e g e v e n s van de p l a t t e -l a n d s s t r u c t u u r kan -l e v e r e n .
3 DIGITALISERING
3 1 P r i n c i p e
D i g i t a l i s e r e n i s , z o a l s e e r d e r v e r m e l d , het langs e l e c t r o n i s c h e weg bepalen van c o ö r d i n a t e n van op k a a r t aangegeven pun -ten. De c o ö r d i n a t e n w o r d e n m e t behulp van een zogeheten d i g i t i z e r
( e l e c t r o n i s c h e c o ö r d i n a t o g r a a f ) in een l o c a a l s t e l s e l b e p a a l d en op ponsband v a s t g e l e g d . Nadat een t r a n s f o r m a t i e n a a r de c o ö r dinaten van het s y s t e e m van de R i j k s d r i e h o e k s m e t i n g i s t o e g e p a s t en een s c h a a l c o r r e c t i e i s b e p a a l d , kunnen uit deze w a a r -n e m i -n g e -n door middel va-n ee-n r e k e -n a u t o m a a t , o -n d e r m e e r de volgende gegevens worden b e r e k e n d en t a b e l l a r i s c h w o r d e n w e e r -gegeven:
- afstanden t u s s e n w i l l e k e u r i g e punten,
- oppervlakten van door deze punten g e v o r m d e polygonen. V e r d e r kunnen bij i n s c h a k e l i n g van een e l e c t r o n i s c h b e s t u u r d e tekentafel a l l e r l e i t h e m a t i s c h e k a a r t e n w o r d e n getekend.
Op het Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding w o r d t nu sinds enige tijd onderzoek gedaan n a a r de mogelijkheden van d i g i t a l i s e r i n g van k a a r t e n voor t o e p a s s i n g in het s y s t e e m van c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e . D a a r n a a s t w o r d t nagegaan of door middel van d i g i t a l i s e r i n g ook landschappelijke e l e m e n t e n kunnen worden v a s t g e l e g d en wel zodanig dat deze g e g e v e n s aan de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e kunnen w o r d e n gekoppeld. De eenheid van b e s c h r i j v i n g i s h i e r b i j het t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l .
3 2 W e r k w i j z e b i j d i g i t a l i s e r i n g
In het k a d e r van deze s c r i p t i e i s u i t s l u i t e n d het d i g i t a l i s e r e n van g r e n z e n van k a v e l s en t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n u i t g e w e r k t h o e wel het opnemen van a n d e r e e l e m e n t e n a l s drinkputten, n u t s l e i -dingen of een eendenkooi en dergelijke op een d e r g e l i j k e wijze kan g e s c h i e d e n . Met p e r c e e l wordt s t e e d s een t o p o g r a f i s c h p e r c e e l bedoeld.
Het b e s c h r i j v e n van de werkwijze bij d i g i t a l i s e r i n g z a l zich niet b e p e r k e n tot het l o u t e r toekennen van c o ö r d i n a t e n aan punten, m a a r ook de p u n t n u m m e r i n g , het r e g i s t r e r e n van c o ö r d i n a t e n en de v e r d e r e v e r w e r k i n g zullen w o r d e n b e s p r o k e n .
E v e n a l s bij de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e i s het uitgangs-punt v e e l a l een goede topografische k a a r t , s c h a a l 1:10 000/af
v e r g r o o t tot 1:5 000, w a a r o p de g e b r u i k e r s - of k a v e l g r e n z e n w o r d e n aangegeven. In het geval dat deze b a s i s k a a r t niet r e c e n t i s , moet w o r d e n nagegaan in h o e v e r r e t e r r e i n k e n m e r k e n z o a l s
sloten, heggen, houtwallen, e t c . zijn v e r a n d e r d . Deze wijzigingen en aanvullingen w o r d e n ingetekend aan de hand van luchtfoto's e v e n t u e e l aangevuld m e t opmetingen in het t e r r e i n . Voor zover m e n niet kan b e s c h i k k e n over een r e c e n t e g e b r u i k e r s k a a r t , wordt v o o r het aangeven van de g e b r u i k e r s g r e n z e n en n u m m e r s d e zelfde w e r k w i j z e gevolgd a l s bij de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e . Uiteindelijk o n t s t a a t een k a a r t w a a r o p alle k a v e l en p e r -c e e l s g r e n z e n staan v e r m e l d . Door p e r kavel of p e r p e r -c e e l deze g r e n z e n te d i g i t a l i s e r e n kan niet a l l e e n de p l a a t s in het s t e l s e l van de R i j k s d r i e h o e k s m e t i n g w o r d e n v a s t g e l e g d , m a a r kunnen ook a n d e r e gegevens z o a l s o p p e r v l a k t e van kavel en p e r c e e l en r a n d l e n g t e n w o r d e n b e r e k e n d . Bovendien kunnen door m i d d e l van e e n t e k e n a u t o m a a t w i l l e k e u r i g e g r e n z e n w o r d e n u i t g e t e k e n d , b . v. g r e n z e n die een b e p a a l d k e n m e r k g e m e e n hebben.
Omdat de kavel en bij v e r d e r e o n d e r v e r d e l i n g het p e r c e e l a l s i n f o r m a t i e d r a g e r van het g e g e v e n b e s t a n d o p t r e e d t , w o r d t een i n d i v i d u n u m m e r toegekend. Daartoe w o r d t het tot nu toe g e b r u i k -te 10-cijferige k a v e l n u m m e r m e t twee c i j f e r s u i t g e b r e i d . De
op-b o u w v a n h e t n u m m e r w o r d t d a n a l s v o l g t : de e e r s t e g r o e p v a n v i e r c i j f e r s g e e f t h e t ge m e e n t e n u m m e r , de t w e e d e g r o e p v a n v i e r c i j f e r s h e t v o l g n u m m e r v a n de g r o n d g e b r u i k e r b i n n e n de g e -m e e n t e ; de v o l g e n d e g r o e p v a n t w e e c i j f e r s g e e f t h e t k a v e l n u -m -m e r p e r g e b r u i k e r t e r w i j l de l a a t s t e t w e e c i j f e r s h e t p e r c e e l s n u m m e r p e r k a v e l a a n g e v e n . Van de op te m e t e n l i j n v o r m i g e e l e m e n t e n op de k a a r t w o r d e n de k n i k p u n t e n m e t e e n d w a r s s t r e e p j e a a n g e g e v e n (fig. 4 . ).
F i g . 4 . Voorbeeld van h e t aangeven van k n i k p u n t e n i n p e r c e e l s g r e n z e n
De b e p a l i n g v a n h e t a a n t a l k n i k p u n t e n i s e e n a f w e g i n g v a n de
g e w e n s t e n a u w k e u r i g h e i d t e g e n o v e r de h o e v e e l h e i d w e r k . B i n n e n r e d e l i j k e g r e n z e n g e l d t d a t h o e g r o t e r h e t a a n t a l k n i k p u n t e n i s d e s t e n a u w k e u r i g e r de g r e n s l i j n e n w o r d e n v a s t g e l e g d .
In de praktijk blijkt het aantal knikpunten p e r o p p e r v l a k t e e e n heid, benodigd voor het vastleggen van de k a v e l en p e r c e e l s -g r e n z e n , s t e r k te v a r i ë r e n p e r -gebied. Naast de -gewenste nauwk e u r i g h e i d i s dit aantal afhannauwkelijnauwk van de nauwk a v e l r e s p . p e r c e e l s -grootte en van de v o r m . Voor een d r i e t a l qua topografie geheel v e r s c h i l l e n d e gebieden van enkele honderden h e c t a r e n , i s b e r e -kend dat e r gemiddeld 2, 0 punten p e r h e c t a r e nodig zijn o m de k a v e l g r e n z e n te kunnen v a s t l e g g e n . Voor de pe r c e e l s g r e n z e n w o r d t g e r e k e n d op gemiddeld 2 , 5 punt p e r h e c t a r e .
De d i g i t i z e r w a a r v a n het Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding ten behoeve van het onderzoek gebruik kan m a -ken s t a a t opgesteld bij het Geografisch Instituut te U t r e c h t . Het i s een z o g e n a a m d e " H a r o m a t " die rechthoekige c o ö r d i n a t e n l e v e r t (fig-5).
Deze H a r o m a t biedt ook de mogelijkheid d. m. v. het t o e t s e n b o r d t u s s e n de r e g i s t r a t i e van c o ö r d i n a t e n van twee knikpunten t e k s t toe te voegen. Deze t e k s t kan b . v. b e s t a a n uit een k a v e l of p e r
-c e e l s n u m m e r of, al dan niet in -code, een b e s -c h r i j v i n g van de a a r d van de g r e n s t u s s e n twee punten.
De opname zelf g e s c h i e d t door het met de hand i n s t e l l e n van een m e e t m e r k boven een punt op de k a a r t w a a r n a het r e k e n g e -deelte van het a p p a r a a t , op signaal de c o ö r d i n a t e n geeft.
Teneinde de c o ö r d i n a t e n van g e d i g i t a l i s e e r d e knikpunten op een eenvoudige wijze t e r u g te kunnen vinden ten behoeve van de v e r d e r e v e r w e r k i n g , w o r d e n de punten g e n u m m e r d . Deze n u m m e r -ing kan m e n , voorafgaande aan de d i g i t a l i s e r i n g m e t de hand op de k a a r t a a n b r e n g e n . Een a n d e r e mogelijkheid i s , een a u t o m a t i s c h e n u m m e r i n g w a a r b i j de c o m p u t e r de knikpunten na r e g i s t r a t i e van de c o ö r d i n a t e n n u m m e r t .
Een n u m m e r i n g vooraf m e t de hand laat een g r o t e v r i j h e i d van handelen toe voor wat betreft de wijze van n u m m e r e n , i m m e r s de punten w o r d e n eenduidig v a s t g e l e g d . Het nadeel van deze m e -thode i s dat het a a n b r e n g e n van de n u m m e r s op de k a a r t v e e l tijd v r a a g t en dat e r bovendien gemakkelijk v e r g i s s i n g e n kunnen w o r d e n g e m a a k t . Ook v e r g t de b e r e k e n i n g van a l l e r l e i g e g e v e n s p e r kavel of p e r c e e l m e e r tijd doordat de c o m p u t e r s t e e d s de c o ö r d i n a t e n van de opgegeven p u n t n u m m e r s moet zoeken in de c o ö r d i n a t e n -l i j s t .
Wordt een a u t o m a t i s c h e n u m m e r i n g t o e g e p a s t dan m o e t e r een z e k e r e s y s t e m a t i e k in de opnamevolgorde z i t t e n . Kiest men a l s k l e i n s t e b e s c h r i j v i n g s e e n h e i d het p e t c e e l dan i s het van
zelf-s p r e k e n d , de knikpunten p e r p e r c e e l op te n e m e n . De volgorde p e r p e r c e e l wordt nu bepaald door, te beginnen bij het hoofdont-sluitingspunt, in een r e c h t s o m g a a n d e beweging de knikpunten in de g r e n s op te n e m e n . Knikpunten die op m e e r d e r e p e r c e l e n b e t r e k k i n g hebben zullen volgens deze werkwijze m e e r d e r e k e r e n w o r d e n opgenomen en vanwege de i n s t e l o n n a u w k e u r i g h e i d met v e r s c h i l l e n d e c o ö r d i n a t e n w o r d e n g e r e g i s t r e e r d . Dit wordt o p g e vangen door c o ö r d i n a t e n die m i n d e r dan 5 m e t e r van e l k a a r v e r
-schillen a l s de c o ö r d i n a t e n van eenzelfde punt te beschouwen en a l s zodanig door hun gemiddelde w a a r d e te v e r v a n g e n . T e g e l i j k e r tijd worden door de c o m p u t e r de punten doorlopend p e r gebied g e
-n u m m e r d . T e -n s l o t t e o-ntstaat a l s output ee-n l i j s t , w a a r o p a c h t e r de p e r c e e l s n u m m e r s , de n u m m e r s van de knikpunten m e t b i j -b e h o r e n d e c o ö r d i n a t e n staan v e r m e l d en wel, p e r p e r c e e l in een
r e c h t s o m g a a n d e volgorde m e t a l s e e r s t e , en eventueel l a a t s t e punt, het hoofdontsluitingspunt. Op de keuze t u s s e n m a n u a l e en a u t o m a t i s c h e n u m m e r i n g wordt in hoofdstuk 4 nog t e r u g g e k o m e n bij de behandeling van het proefgebied.
Ten aanzien van de n u m m e r s zelf valt te denken aan een doorlopende n u m m e r i n g p e r ruit van de t o p o g r a f i s c h e k a a r t
(100 ha. ). Het n u m m e r b e s t a a t uit negen c i j f e r s w a a r v a n de e e r s t e d r i e de X - c o ö r d i n a a t , de tweede d r i e de Y - c o ö r d i n a a t van het z u i d - w e s t e l i j k e hoekpunt van de ruit in k i l o m e t e r s aangeven. De l a a t s t e g r o e p van d r i e c i j f e r s bepalen het v o l g n u m m e r binnen de ruit. Uitgaande van de v o o r o n d e r s t e l l i n g dat gemiddeld 2 , 5 knikpunt p e r h e c t a r e , met een m a x i m u m van 5 punten p e r h e c t a r e , v e r e i s t i s om de p e r c e e l s v o r m goed te kunnen v a s t l e g g e n , zijn d r i e c i j f e r s voor de l a a t s t e g r o e p dus r u i m voldoende.
De locale c o ö r d i n a t e n die m e t de d i g i t i z e r zijn bepaald w o r d e n g e t r a n s f o r m e e r d n a a r c o ö r d i n a t e n van het s y s t e e m van de
R i j k s d r i e h o e k m e t i n g . Bovendien w o r d t een s c h a a l c o r r e c t i e t o e g e -p a s t vanwege de inwerking van de k a a r t .
De opname van de knikpunten kan w o r d e n g e c o n t r o l e e r d door de k a v e l - of p e r c e e l s g r e n z e n van knikpunt n a a r knikpunt door e e n e l e k t r o n i s c h e tekentafel te l a t e n tekenen en de aldus v e r k r e g e n
k a a r t te v e r g e l i j k e n m e t de o o r s p r o n k e l i j k e , w a a r n a eventuele fouten w o r d e n g e c o r r i g e e r d . E v e n e e n s kan m e t deze k a r t e r i n g w o r d e n nagegaan of e r voldoende knikpunten zijn aangegeven o m de kavel of p e r c e e l s v o r m goed m e t behulp van r e c h t e lijnstukken te kunnen b e s c h r i j v e n . De v e r e i s t e nauwkeurigheid h i e r b i j hangt af van het doel w a a r v o o r m e n d i g i t a l i s e e r t .
Is de d i g i t a l i s e r i n g v e r r i c h t en g e c o n t r o l e e r d dan kan m e t de v e r d e r e v e r w e r k i n g w o r d e n g e s t a r t .
Met s p e c i a l e r e k e n p r o g r a m m a ' s i s het mogelijk uit de c o ö r -dinaten, de oppervlakten en r a n d l e n g t e n van k a v e l s en peBcelen te b e r e k e n e n .
Gewezen i s r e e d s op het belang van een goede n u m m e r i n g van de knikpunten in v e r b a n d met de rekentijd ten behoeve van p e r c e e l s -g e -g e v e n s . Hetzelfde -geldt voor de n u m m e r i n -g van de k a v e l s . Zijn namelijk de c o ö r d i n a t e n r e e d s p e r kavel of p e r c e e l in een l o g i s c h e rondgaande volgorde g e r e g i s t r e e r d dan hoeft de c o m p u t e r niet s t e e d s in de hele lijst van c o ö r d i n a t e n te zoeken. Voor m i n d e r o m -v a n g r i j k e gebieden, z o a l s ook het proefgebiedje bij K e s s e l , wordt e e n t a f e l c o m p u t e r g e b r u i k t . De uitgelijste c o ö r d i n a t e n w o r d e n d a a r t o e p e r p e r c e e l in de j u i s t e volgorde i n g e t i k t , w a a r n a van
de puntenpolygoon, de oppervlakte en r a n d l e n g t e n w o r d e n b e r e k e n d . Ook in dit geval w e r k t een g r o e p e r i n g van de p u n t n u m m e r s p e r
p e r c e e l , z o a l s m e t een a u t o m a t i s c h e n u m m e r i n g , t i j d b e s p a r e n d . Een goede mogelijkheid i s de r e p r o d u k t i e van delen van kavel en p e r c e e l s g r e n z e n in k a a r t v o r m door middel van een t e k e n a u t o -m a a t . Daartoe worden de c o ö r d i n a t e n in een j u i s t e v o l g o r d e aan het a p p a r a a t t o e g e v o e r d w a a r n a m e t ' s t a r t ' - en ' s t o p ' - i n s t r u c t i e s , v a n punt tot punt lijnen w o r d e n g e t r o k k e n . Hebben deze delen van g r e n z e n een b e p a a l d g e m e e n s c h a p p e l i j k k e n m e r k dan s p r e e k t m e n van m o n o t h e m a t i s c h e of ' s i n g l e v a l u e ' k a a r t e n . De t e k e n a u t o m a a t w a a r v a n het Instituut voor Cultuurtechniek en W a t e r h u i s -houding gebruik kan m a k e n , i s de zogenaamde C o r a g r a p h van de T e c h n i s c h e Hogeschool Delft.
Voor een u i t g e b r e i d e r b e s c h r i j v i n g van de werkwijze bij d i -g i t a l i s e r i n -g , nauwkeuri-gheid en mo-gelijkheden , wordt v e r w e z e n n a a r de l i t e r a t u u r o p g a v e n (9) en (10).
3 3 T o e p a s s i n g s m o g e l i j k h e d e n v a n d i g i t a-l i s e r i n g i n d e c u a-l t u u r t e c h n i s c h e
i n v e n t a r i s a t i e
Met behulp van d i g i t a l i s e r e n i s het in b e g i n s e l mogelijk een a a n t a l w e r k z a a m h e d e n van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e t e a u t o m a t i s e r e n . N a a s t het bepalen van de k a v e l o p p e r v l a k t e zijn dit het m e t e n en b e r e k e n e n van de r a n d l e n g t e n , de afstand van de grond tot het bedrijfsgebouw en de o n t s l u i t i n g s a f s t a n d . V e r d e r kan het v e r v a a r d i g e n van een definitieve g e b r u i k e r s k a a r t ,
af-s t a n d e n k a a r t , b o e r d e ri j e n k a a r t , b e d r i j f af-s k a v e l k a a r t en ontaf-sluitingaf-s- ontsluitingsk a a r t s t e r ontsluitingsk vereenvoudigd worden door het gebruiontsluitingsk van een t e ontsluitingsk e n -a u t o m -a -a t .
Een v o o r b e e l d van een g e b r u i k e r s k a a r t m e t n u m m e r i n g geeft fig. 6.
Vooruitlopend op een eventuele p e r c e e l s g e w i j z e c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e , wordt h i e r de g e b r u i k e r s t o e s t a n d w e e r g e g e v e n op b a s i s van de topografische p e r c e l e n . Via de 12cijferige p e r -c e e l s n u m m e r s i s h i e r u i t e -c h t e r ook de g e b r u i k e r s t o e s t a n d op b a s i s van de k a v e l s z o a l s in het b e s t a a n d e s y s t e e m van c u l t u u r -t e c h n i s c h e i n v e n -t a r i s a -t i e af -te l e z e n .
Andere mogelijkheden die nog n a d e r u i t g e w e r k t kunnen w o r d e n zijn :
a. Een v e r d e r e a u t o m a t i s e r i n g van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e , m e t n a m e voor wat b e t r e f t de b e r e k e n i n g van k a v e l en ont sluiting s afstand. Door na het d i g i t a -l i s e r e n t u s s e n de c o ö r d i n a t e n van twee opeenvo-lgende knikpunten een code toe te voegen in het geval dat de g r e n s uit een weg b e s t a a t , i s het mogelijk de k o r t s t e route van de kavel tot het bedrijfsgebouw te b e p a l e n . Zo w o r d t op het ogenblik r e e d s een r e k e n p r o g r a m m a g e t e s t w a a r m e e uit de g e d i g i t a l i s e e r d e en g e c o d e e r d e k a v e l g r e n z e n door de c o m p u t e r het wegennet wordt s a m e n -g e s t e l d en d a a r u i t de kavelafstand b e r e k e n d . Door de c o d e r i n g uit te b r e i d e n m e t de a a r d van de weg z o a l s v e r h a r d , s e m i - v e r h a r d en o n v e r h a r d kan ook de
ont-s l u i t i n g ont-s a f ont-s t a n d a u t o m a t i ont-s c h w o r d e n b e r e k e n d .
b . Het m a k e n van een voorlopig t o e d e l i n g s p l a n op b a s i s van de g e b r u i k e r s s i t u a t i e . Een nieuwe indeling in k a v e l s kan i m m e r s snel w o r d e n d o o r g e r e k e n d .
c. Een u i t b r e i d i n g van de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i -satie m e t t o p o g r a f i s c h e k e n m e r k e n .
Voor de u i t v o e r i n g van r u i l v e r k a v e l i n g e n geeft de t o p o -g r a f i s c h e k a a r t te weini-g en onvoldoende -g e d e t a i l l e e r d e g e g e v e n s zodat een u i t v o e r i g e t e r r e i n k a a r t m o e t w o r d e n
-+'
+
Fig. 6. Door t e k e n a u t o m a a t v e r v a a r d i g d e g e b r u i k e r s k a a r t m e t e e n topo-grafische o n d e r g r o n d
g e m a a k t . Zo vindt m e n op de t o p o g r a f i s c h e k a a r t geen g e g e v e n s o v e r s l o o t - e n wegprofielen, s o o r t e n b e g r o e i i n g a f r a s t e r i n g e n en d e r g e l i j k e , zaken die voor de u i t v o e r -ing van w e r k e n of de c o n s e r v e r i n g van een l a n d s c h a p van groot belang zijn.
Ook voor het l a n d i n r i c h t i n g s b e l e i d i s het noodzakelijk dat m e n weet welke e l e m e n t e n e r p r e c i e s in het l a n d
-schap v o o r k o m e n , p a s dan i s het mogelijk tot een j u i s t e w a a r d e b e p a l i n g van de v e r s c h i l l e n d e g e b r u i k s m o g e l i j k -heden van de grond te k o m e n .
Reeds e e r d e r i s aangeduid dat het mogelijk i s aan c o ö r d i -n a t e -n va-n g e d i g i t a l i s e e r d e pu-nte-n ee-n b e s c h r i j v i -n g toe t e voege-n o v e r de a a r d van de g r e n s t u s s e n twee of m e e r opeenvolgende knikpunten. Waar de a a r d van de g r e n s t u s s e n twee knikpunten v e r a n d e r t , kunnen nog e x t r a punten w o r d e n g e d i g i t a l i s e e r d . Op de wijze van toevoegen van een b e s c h r i j v i n g van de a a r d van de g r e n s , z o a l s in welk s t a d i u m ( r e e d s tijdens het d i g i t a l i s e r e n m e t behulp van het t o e t s e n b o r d van de d i g i t i z e r of na r e g i s t r a t i e ) en in welke v o r m (al of niet in code), wordt n a d e r t e r u g g e k o m e n in de hoofdstukken 4 en 5.
Wanneer p e r b e s c h r i j v i n g s e e n h e i d ook de t o p o g r a f i s c h e k e n m e r k e n w o r d e n opgenomen dan biedt een c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e de volgende p e r s p e c t i e v e n :
1. een a u t o m a t i s c h e b e r e k e n i n g van r a n d en w e n d a k k e r v e r
-l i e z e n , v e r -l i e z e n door schaduwwerking en het s-lootonderhoud. Zijn namelijk e e n m a a l de r e l a t i e s v o r m van de k a v e l s of p e r c e l e n met de r a n d en w e n d a k k e r v e r l i e z e n , ligging en h a b i -t u s van de b e g r o e i i n g m e -t schaduwwerking en sloo-tprofiel m e t slootonderhoud bekend, dan kan in 't k a d e r van een u i t g e b r e i d e r c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e een snelle b e r e -kening van het een en a n d e r p l a a t s v i n d e n .
2. het opzetten van een l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e . Door het kwantitatief bepalen van landschappelijke b a s i s e l e m e n t e n z o a l s b e g r o e i i n g , w a t e r , reliëf e n z o v o o r t s , zal het mogelijk zijn te komen tot een t y p e r i n g van het l a n d s c h a p (11).
3 . een a u t o m a t i s c h e b e r e k e n i n g van de r a n d l e n g t e n van k a v e l s of p e r c e l e n , g e s p l i t s t n a a r de a a r d van de g r e n s en een
w e e r g a v e van deze g r e n z e n in de v o r m van m o n o t h e m a t i s c h e of ' s i n g l e v a l u e ' k a a r t e n . Heeft men bij de veldopname b i j -v o o r b e e l d -van de b e g r o e i i n g onder a n d e r e de hoogte en s o o r t
opgenomen, dan kan m e n v o o r een bepaald gebied door de c o m p u t e r de r a n d l e n g t e n laten b e r e k e n e n w a a r b e g r o e i i n g van een bepaalde s o o r t en m e t een bepaalde lengte v o o r -k o m t . Bovendien -kan men een t e -k e n a u t o m a a t deze randen laten tekenen op een topografische o n d e r g r o n d .
De l a a t s t e mogelijkheid, genoemd onder 3, zal nu in de volgende hoofdstukken v e r d e r w o r d e n u i t g e w e r k t v o o r het proefgebiedje.
4 HET P R O E F G E B I E D
4 1 A l g e m e n e b e s c h r i j v i n g
Teneinde het s y s t e e m van c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a tie zo goed mogelijk te doen functioneren i s d a a r t o e enige j a r e n geleden een w e r k g r o e p o p g e r i c h t . Deze zogeheten W e r k -g r o e p C u l t u u r t e c h n i s c h e I n v e n t a r i s a t i e heeft, mede op, b a s i s van een enquête onder de g e b r u i k e r s , voor het r u i l v e r k a v e l i n g s blok K e s s e l in L i m b u r g de z o g e n a a m d e c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n -t a r i sa-tie 'nieuwe s-tijl' u i -t g e w e r k -t . In di-t gebied w o r d -t -t e v e n s o n d e r z o e k gedaan n a a r de mogelijkheden, een koppeling tot stand te b r e n g e n m e t a n d e r e i n v e n t a r i satie s y s t e m e n n a m e l i j k , m e t de i n v e n t a r i s a t i e van de e i g e n d o m s s i t u a t i e , d i e van de l a n d schappelijke k e n m e r k e n en die van de bodemkundige e i g e n s c h a p p e n . In fig. 7 wordt duidelijk g e m a a k t hoe de onderlinge k o p p e lingsmogelijkheden zijn gedacht t u s s e n deze i n v e n t a r i s a t i e s y s t e m e n . In het k a d e r van deze s c r i p t i e wordt alleen aandacht b e -s t e e d aan de koppeling van de c u l t u u r t e c h n i -s c h e i n v e n t a r i -s a t i e m e t de i n v e n t a r i s a t i e van de landschappelijke k e n m e r k e n m e t a l s ingang kavel r e s p e c t i e v e l i j k t o p o g r a f i s c h p e r c e e l .
Cultuurtechnische inventarisatie (grondgebruikers-r e g i s t (grondgebruikers-r a t i e ) basis- g e b r u i k e r s k a a r t gebied dorpsbehoren• bedrijf
beroep bedrijf s -kavel
kavel topografisch p e r c e e l Eigendoms-inventarisatie basis: k a d a s t r a l e boekhouding gebied
i
dorpsbehoren 1 k a d a s t r a l e gemeente leggerartikel kadastraal ,. p e r c e e l i Inventarisatie Lands chappelijke Kenmerken b a s i s : t e r r e i n k a a r t gebiedf
dorpsbehoren -*-r - 1 topografisch | p e r c e e l j Inventarisatie bodemeigenschappen basis: bodemkaart i | -gebied -dorpsbehoren I bodemeenheden ( i grondwatertrappen i i I r-i - koppelingsmogelijkheid -|J ingang van het systeem; kleinste volledig te beschrijven eenheid
Fig. 7. Inventarisatiesystemen en hun onderlinge koppelings-mogelijkheden
De keuze van het gebied K e s s e l a l s studiegebied heeft onder a n d e r e de volgende r e d e n e n : e r i s een r u i l v e r k a v e l i n g i n v o o r b e r e i d i n g w a a r een c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e m o e s t w o r d e n v e r r i c h t , het gebied i s niet al te g r o o t , de a a n -wezigheid van een goede t o p o g r a f i s c h e - en b o d e m k a a r t en grote b e l a n g s t e l l i n g van de zijde van het B u r e a u R u i l v e r k a v e l i n g van het
K a d a s t e r in v e r b a n d m e t de koppelingsmogelijkheid m e t de k a d a s t r a l e r e g i s t r a t i e .
Het studiegebied, w a a r v a n binnenkort het v o o r o n d e r z o e k s -r a p p o -r t uitkomt, wo-rdt in het n o o -r d e n globaal b e g -r e n s d doo-r de bebouwde k o m van B a a r l o , in het oosten en gedeeltelijk in het zuiden door de r i v i e r de Maas en de g r e n s m e t de g e m e e n t e N e e r en in het w e s t e n door de g r e n s m e t de g e m e e n t e Helden. De t o -t a l e oppervlak-te van he-t blok i s 2590 h e c -t a r e n , v e r d e e l d o v e r v i e r d o r p s b e h o r e n s (fig. 2. ). Eén d a a r v a n i s K e s s e l e i k in het zuiden. Binnen dit d o r p s b e h o r e n i s het proefgebied voor deze s c r i p t i e gekozen. Voor een r e p r e s e n t a t i e f beeld i s dit gebiedje gekozen op de overgang van de h o g e r gelegen bouwlandgronden n a a r de l a g e r gelegen gronden die v o o r n a m e l i j k in g r a s l a n d l i g -gen. Deze s c h e i d i n g , die loopt van z u i d - w e s t n a a r n o o r d - o o s t , deelt het proefgebiedje in t w e e , qua oppervlakte o n g e v e e r g e -lijke delen. Van het t o e k o m s t i g e r u i l v e r k a v e l i n g s b l o k K e s s e l i s door de Stiboka, in opdracht van de C u l t u u r t e c h n i s c h e Dienst een b o d e m k a a r t s c h a a l 1:10 000 g e m a a k t . Volgens deze k a a r t komen i n het gebiedje v a a g - en e e r d g r o n d e n v o o r , m e t een bovengrond welke z e e r fijnzandig en s t e r k tot z e e r s t e r k l e m i g i s . De g r o n d e n in h e t z u i d - o o s t e l i j k deel ( g r a s l a n d g e b i e d ) zijn wat h u m e u z e r en w o r d e n door hun l a g e r e ligging door a n d e r e g r o n d w a t e r t r a p p e n g e k e n m e r k t . Komt in het bouwlandgebied de g e -middelde hoogste g r o n d w a t e r s t a n d niet o n d i e p e r dan 80 c m min m a a i v e l d , in het g r a s l a n d g e b i e d komt deze gemiddelde g r o n d -w a t e r s t a n d binnen 40 c e n t i m e t e r min m a a i v e l d v o o r .
Om enig inzicht in de s t r u c t u u r van het gebiedje te v e r k r i j g e n zijn zowel voor het gehele blok a l s voor het d o r p s b e h o r e n K e s s e l e i k enkele k e n g e t a l l e n uit de v e r r i c h t e c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e o v e r g e n o m e n . De gegevens van deze i n -v e n t a r i s a t i e zijn, in geheel nieuwe -v o r m , eind 1973 b e s c h i k b a a r g e k o m e n . Voor het gehele blok g e l d t :
- een t o t a l e lengte aan wegen van 59, 9 m / h a , o n d e r v e r d e e l d in 18, 2m v e r h a r d , 2 3 , 8m s e m i - v e r h a r d e weg en 18, Om
o n v e r h a r d e weg.
de t o t a l e afstand van de grond tot de bedrijfsgebouwen b e -d r a a g t gemi-d-del-d 998 m w a a r v a n 518 m o v e r -de v e r h a r -d e
weg, 273 m over de s e m i v e r h a r d e weg, 63 m over o n v e r -h a r d e weg, l i m o v e r land en 133 m over de k a v e l s zelf, i s af te leggen.
- van het t o t a a l aantal k a v e l s ligt 44% d i r e c t aan de v e r h a r d e weg. Zij m a k e n 5 1 % van de oppervlakte uit.
- van de t o t a l e oppervlakte van 2590 h e c t a r e n b e s t a a t 1/3 uit wegen, w a t e r l o p e n , b o s s e n en a n d e r e dan a g r a r i s c h e be s t e m m i n g e n .
de binnenblokbedrijven hebben 1200 k a v e l s m e t een g e m i d -delde oppervlakte van 1,3 h e c t a r e in g e b r u i k .
- in het blok zijn alle bedrijfstypen v e r t e g e n w o o r d i g d . - 50% van de totale oppervlakte c u l t u u r g r o n d wordt gepacht. Van het d o r p s b e h o r e n K e s s e l e i k kan in het bijzonder w o r d e n v e r m e l d d a t :
h i e r i n 34 b e d r i j v e n v o o r k o m e n m e t een gemiddelde b e -d r i j f s g r o o t t e van 1 4 , 3 h e c t a r e m e t gemi-d-del-d 9,6 k a v e l s p e r bedrijf. Dit l e v e r t een gemiddelde k a v e l g r o o t t e van 1,5 h e c t a r e . Het gemiddelde a a n t a l topografische p e r -c e l e n p e r bedrijf b e d r a a g t 16, 4 m e t een gemiddelde grootte van 1 h e c t a r e p e r p e r c e e l . Slechts 44% van het a a n t a l p e r c e l e n i s r e g e l m a t i g .
- het a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s , a l s m a a t voor de v e r s n i p p e r i n g 8,4 b e d r a a g t . Een b e d r i j f s k a v e l i s gedefinieerd a l s een stuk grond van 1 g e b r u i k e r omgeven door grond van a n d e -r e n . In dit a a n e e n g e s l o t e n stuk g-rond mogen t e -r p l a a t s e
o v e r s c h r i j d b a r e g r e n z e n v o o r k o m e n a l s w e g e n , w a t e r l o pen en s p o o r b a n e n . Indien bedoelde g r e n z e n o v e r s c h r i j d -b a a r zijn i s e r s p r a k e van m e e r d e r e -b e d r i j f s k a v e l s .
- van de totale oppervlakte c u l t u u r g r o n d , 60% bouwland, 39% g r a s l a n d en 1% b o o m g a a r d , b o o m k w e k e r i j of volledig b e -bouwde h u i s k a v e l i s .
- de gewogen gemiddelde w e r k e l i j k e afstand van de grond 1095 m e t e r b e d r a a g t en de gewogen gemiddelde ontsluitings-afstand 400 m e t e r (omgerekend n a a r m e t e r s over land) i s , beide inclusief de halve k a v e l d i e p t e .
- d a t e r 6 b e d r i j v e n zijn w a a r v a n de b e d r i j f s g e b o u w e n z i c h i n de d o r p s k e r n v a n K e s s e l e i k b e v i n d e n . U i t v o e r i g e r i n f o r m a t i e o v e r de s t r u c t u u r v a n h e t g e b i e d geeft de C u l t u u r t e c h n i s c h e I n v e n t a r i s a t i e K e s s e l . T e n a a n z i e n v a n h e t p r o e f g e b i e d j e k u n n e n a l s o n d e r d e e l v a n h e t d o r p s b e h o r e n K e s s e l e i k de v o l g e n d e c o n c l u s i e s w o r d e n g e -t r o k k e n : G e z i e n h e t g r o o t a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s p e r g e b r u i k e r , g e -m i d d e l d 8 , 4 k a n g e s t e l d w o r d e n d a t de v e r s n i p p e r i n g e r g g r o o t i s . D e z e v e r s n i p p e r i n g v a n h e t g r o n d g e b r u i k g a a t g e p a a r d m e t e e n d i c h t w e g e n n e t , g e k a r a k t e r i s e e r d d o o r e e n h o o g w e g g e t a l v a n 5 5 , 9 m e t e r w e g p e r h e c t a r e . D o o r h e t l a g e r g e l e g e n g e d e e l t e v a n h e t g e b i e d l o o p t e e n g o e d o n d e r h o u d e n w a t e r l o o p . H i e r o p k o m e n v e l e , m e e s t a l s l e c h t o n d e r h o u d e n g r e p p e l s en s l o o t j e s u i t . 4 2 O p n a m e v a n d e a a r d v a n d e p e r c e e l s -s c h e i d i n g e n In de i n l e i d i n g i s r e e d s v e r m e l d d a t v o o r e e n b e s c h r i j v i n g v a n de l a n d s c h a p p e l i j k e k e n m e r k e n , h e t t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l b e t e r g e s c h i k t i s d a n de k a v e l en dat bij de o p z e t v a n de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e i n e e r s t e i n s t a n t i e v a n e e n p e r -c e e l s g e w i j z e i n v e n t a r i s a t i e i s a f g e z i e n o m d a t d e z e te v e e l tijd (en g e l d ) z o u k o s t e n . G e z i e n e c h t e r de b e l a n g s t e l l i n g v o o r de l a n d s c h a p p e l i j k e k e n m e r k e n en de c o n s e q u e n t i e s d a a r v a n v o o r de a g r a r i s c h e p r o d u k t i e o m s t a n d i g h e d e n w o r d t t h a n s n a d e r s t u d i e v e r r i c h t n a a r e e n i n v e n t a r i s a t i e p e r p e r c e e l . K a v e l s ( g e b r u i k e r s e e n h e d e n ) w o r d e n m e e s t a l b e g r e n s d d o o r t o p o g r a f i s c h e e l e m e n t e n z o a l s s l o t e n , h e g g e n , h o u t w a l l e n , e t c . D e z e e l e m e n t e n k u n n e n ook op de k a v e l s v o o r k o m e n z o d a t de k a v e l s i n é e n of m e e r t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n w o r d e n v e r d e e l d . Z o k a n w o r d e n g e s t e l d dat t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n i n h e t a l g e m e e n k l e i n e r v a n o p p e r v l a k t e z i j n dan k a v e l s . In g e b i e d e n e c h t e r w a a r w e i n i g t o p o g r a f i s c h e e l e m e n t e n v o o r k o m e n en de g e b r u i k e r s e e n
h e d e n b o v e n d i e n k l e i n z i j n , z a l e e n o m g e k e e r d e s i t u a t i e z i c h k u n n e n v o o r d o e n n a m e l i j k dat e e n t o p . p e r c e e l m e e r d e r e k a v e l s o m -v a t . In d a t g e -v a l i s de k a -v e l de k l e i n s t e e e n h e i d en z u l l e n de g r e n z e n v e e l a l g e m a r k e e r d w o r d e n d o o r e e n p l o e g v o o r , p r i k k e l of s c h r i k d r a a d of k a d n s t o r s t e e n . Deze s i t u a t i e k o m t m e n b i j v o o r -b e e l d t e g e n op de oude -b o u w l a n d e n w e l k e i n D r e n t e de n a a m e s d r a g e n , i n O v e r i j s e l en G e l d e r l a n d e n k of e n g en i n s o m m i g e d e l e n v a n N o o r d - B r a b a n t v e l d g r o n d . T o c h z a l i n h e t v e r v o l g de k l e i n s t e e e n h e i d , e e n t o p o g r a f i s c h p e r c e e l w o r d e n g e n o e m d ook i n die g e v a l l e n w a a r d u i d e l i j k e t o p o g r a f i s c h e g r e n z e n o n t b r e k e n . De d e f i n i -t i e v a n e e n -t o p o g r a f i s c h p e r c e e l w o r d -t n u : e e n s -t u k g r o n d o m g e v e n d o o r k a v e l g r e n z e n e n / o f d u i d e l i j k e t o p o g r a f i s c h e g r e n z e n a l s s l o t e n , h e g g e n , h o u t w a l l e n , e t c . D e z e d e f i n i t i e w o r d t m o m e n t e e l ook bij h e t b e s t a a n d e s y s t e e m v a n c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e a a n g e h o u d e n . E e n q u a n t i t a t i e v e b e s c h r i j v i n g v a n de t o p o g r a f i s c h e e l e m e n t e n v a n e e n g e b i e d v e r e i s t e e n i n t e g r a l e i n v e n t a r i s a t i e z o d a t n i e t a l -l e e n de p e r c e -l e n i n a g r a r i s c h , g e b r u i k m a a r ook de p e r c e -l e n v a n p a r t i c u l i e r e n n i e t l a n d b o u w e r s w o r d e n o p g e n o m e n . De b e s c h r i j -v i n g z a l z i c h h i e r b e p e r k e n t o t de a a r d -v a n de p e r c e e l s g r e n z e n . B i j de o p z e t v a n e e n p e r c e e l s g e w i j z e b e s c h r i j v i n g v a n de a a r d v a n de g r e n z e n d o e n z i c h t w e e p r o b l e m e n v o o r n a m e l i j k : 1. Hoe k a n e r s y s t e m a t i e k i n de w e r k w i j z e v a n z o ' n p e r c e e l s -g e w i j z e b e s c h r i j v i n -g w o r d e n -g e b r a c h t ? 2 . Hoe k a n de a a r d v a n de g r e n z e n w o r d e n b e s c h r e v e n ? Wat h e t e e r s t e p u n t b e t r e f t w o r d t , n a a r a n a l o g i e v a n de w e r k w i j z e b i j d i g i t a l i s e r e n , p e r p e r c e e l i n e e n l o g i s c h e r e c h t s -o m g a a n d e b e w e g i n g de a a r d v a n de p e r c e e l s s c h e i d i n g e n -o p g e n -o m e n . Op e e n b a s i s k a a r t w o r d t d a a r t o e t i j d e n s de v e l d o p n a m e p u n t e n a a n g e g e v e n w a a r de a a r d v a n de p e r c e e l s g r e n s d u i d e l i j k v e r a n d e r t w a t b e t r e f t h e t v o o r k o m e n v a n t o p o g r a f i s c h e k e n m e r k e n . H e t d e e l v a n de g r e n s t u s s e n t w e e v a n d e z e p u n t e n w o r d t e e n g r n s v a k g e -n o e m d . V o o r z o ' -n g r e -n s v a k w o r d t e e -n g e m i d d e l d d w a r s p r o f i e l v a n de g r e n s , v o o r t a a n g r e n s p r o f i e l g e h e t e n , b e s c h r e v e n . Dit g e -m i d d e l d e g r e n s p r o f i e l w o r d t g e a c h t v o o r h e t g e h e l e g r e n s v a k t e
g e l d e n . P e r p e r c e e l w o r d t nu i n e e n r e c h t s o m g a a n d e b e w e g i n g t e b e g i n n e n bij h e t h o o f d o n t s l u i t i n g s p u n t v a n a l l e g r e n s v a k k e n h e t g e m i d d e l d e g r e n s p r o f i e l b e s c h r e v e n . V o o r d a t w o r d t u i t e e n g e z e t hoe de a a r d v a n de g r e n z e n w o r d t b e s c h r e v e n m o e t e e r s t w o r d e n n a g e g a a n w a a r u i t die g r e n z e n k u n n e n b e s t a a n . V o o r h e t k a d a s t e r i s e e n g r e n s e e n e x a c t e , l i j n -v o r m i g e s c h e i d i n g t u s s e n e i g e n d o m m e n e n / o f a n d e r e z a k e l i j k e r e c h t e n . De c u l t u u r t e c h n i e k i s t e n a a n z i e n v a n p e r c e e l & g r e n z e n m e e r g e ï n t e r e s s e e r d in w a t v o o r f y s i e k e e l e m e n t e n o p , of in de d i r e k t e n a b i j h e i d v a n de p e r c e e l s g r e n z e n v o o r k o m e n o m d a t d e z e m e d e b e p a l e n d z i j n bij e v e n t u e e l u i t te v o e r e n w e r k e n . E e n s c h e i d i n g a a n t e g e v e n t u s s e n w e l k e t o p o g r a f i s c h e e l e m e n t e n n o g b i j e e n g r e n s b e h o r e n g e z i e n hun l i g g i n g t e n o p z i c h t e v a n de g r e n s l i j n , en w e l k e n i e t m e e r i s i n t h e o r i e m o e i l i j k e r d a n b i j v e l d b e z o e k . De e l e m e n t e n r o n d o m e e n g r e n s l i j n m o e t e n e e n e e n h e i d v o r m e n . Zo z a l e e n b o m e n r i j die m e e r d a n vijf m e t e r u i t de g r e n s l i j n s t a a t i n h e t a l g e m e e n n i e t t o t de t o p o g r a f i s c h e g r e n s w o r d e n g e r e k e n d e n d u s b u i t e n d e z e i n v e n t a r i s a t i e v a l l e n . B i j e e n i n t e g r a l e i n v e n t a r i s a t i e v a n de l a n d s c h a p p e l i j k e ( t o p o g r a f i s c h e ) e l e m e n t e n , w o r d t de b o m e n r i j u i t e r a a r d w e l o p g e n o m e n , h i e r b e p e r k e n we o n s t o t de e l e m e n t e n i n de p e r c e e l s g r e n -z e n . In h e t k a d e r v a n d e z e s c r i p t i e z i j n de v o l g e n d e t o p o g r a f i s c h e e l e m e n t e n o n d e r s c h e i d e n 1. s l o t e n 2 . w e g e n 3 . b e g r o e i i n g 4. s t e i l r a n d e n 5 . g r o n d w a l l e n 6. a f r a s t e r i n g e n 7 . o v e r i g e g r e n z e n z o a l s p l o e g v o r e n e n l i j n e n t u s s e n K. A. D. - s t e n e n . D a m m e n , b r u g g e n , s t u w e n e n a n d e r e k u n s t w e r k e n i n de g r e n z e n z i j n v o o r a l s n o g b u i t e n b e -s c h o u w i n g g e l a t e n . S t e l t m e n z i c h e e n d w a r s p r o f i e l v a n e e n t o p o g r a f i s c h e g r e n s v o o r d a n z a l m e n i n e l k g e v a l één v a n b o v e n s t a a n d e e l e m e n t e n ,
