UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)
Geld in Amsterdam. Wisselbank en wisselkoersen, 1650-1725
Dehing, P.
Publication date
2012
Link to publication
Citation for published version (APA):
Dehing, P. (2012). Geld in Amsterdam. Wisselbank en wisselkoersen, 1650-1725.
General rights
It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)
and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open
content license (like Creative Commons).
Disclaimer/Complaints regulations
If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please
let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material
inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter
to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You
will be contacted as soon as possible.
Bijlage 2 Wisselmarktrente, wisselmarktwispelturigheid en inflatie in
Amster-dam en Londen; kosten van levensonderhoud in enkele Europese plaatsen
A Uitkomsten: rente, rentestructuur, wispelturigheid en reële kapitaalopbrengst
Tabel 2.1a Nominale rente in Amsterdam Tabel 2.1b Reële rente in Amsterdam
Zicht Kort Lang Zicht Kort Lang
% % 1590/94 7,7 1590/94 7,80 1595/99 10,0 8,0 1595/99 4,95 2,95 1600/04 10,3 10,0 1600/04 13,8 13,48 1605/09 12,5 7,2 1605/09 9,8 4,50 1610/14 24,7 6,5 8,2 1610/14 27,1 8,85 10,55 1615/19 26,4 6,4 6,2 1615/19 26,3 6,33 6,13 1620/24 13,3 6,1 5,5 1620/24 7,0 -0,18 -0,78 1625/29 12,0 5,9 5,5 1625/29 8,9 2,78 2,38 1630/34 18,5 4,9 5,4 1630/34 21,8 8,16 8,65 1635/39 19,0 4,9 5,7 1635/39 20,0 5,90 6,73 1640/44 15,9 3,8 5,6 1640/44 14,1 1,94 3,78 1645/49 15,7 5,0 5,5 1645/49 12,3 1,55 2,10 1650/54 13,9 4,0 4,9 1650/54 18,6 8,74 9,60 1655/59 10,8 4,7 4,7 1655/59 7,3 1,15 1,15 1660/64 12,2 3,5 4,1 1660/64 14,6 5,94 6,53 1665/69 9,7 3,3 4,3 1665/69 14,9 8,43 9,45 1670/74 6,3 2,8 1670/74 -1,1 -4,62 1675/79 5,8 2,2 1675/79 11,7 8,03 1680/84 5,9 2,6 1680/84 3,6 0,29 1685/89 6,9 3,7 5,0 1685/89 10,4 7,21 8,53 1690/94 8,0 4,9 4,0 1690/94 1,5 -1,55 -2,50 1695/99 7,2 3,5 4,0 1695/99 0,0 -3,73 -3,20 1700/04 9,2 3,7 4,1 1700/04 20,6 15,06 15,50 1705/09 9,2 3,8 4,2 1705/09 -1,6 -6,98 -6,60 1710/14 9,0 4,7 5,0 1710/14 15,6 11,36 11,63 1715/19 7,8 4,2 3,6 1715/19 9,7 6,15 5,53 1720/24 9,1 4,5 3,9 1720/24 11,4 6,79 6,20 1725/29 7,0 6,0 4,0 1725/29 7,4 6,39 4,40 1730/34 3,8 1730/34 4,71 1735/39 4,8 1735/39 3,21 1740/44 3,1 1740/44 5,03 1745/49 7,0 3,1 1745/49 2,8 -1,07 1750/54 3,6 4,7 1750/54 7,14 8,25 1755/59 5,0 6,0 1755/59 3,08 4,08 1760/64 8,0 4,8 8,0
Zicht Kort Lang Zicht Kort Lang % % 1770/74 7,0 4,0 6,0 1775/79 6,0 1780/84 4,5 Gem. 11,2 4,7 5,2 N/ tot 376 1536 139
tabel 2.2a Nominale geld- en wisselmarktrente in Amsterdam Obligaties
in A’dam
Onderhands In deposito
Ingenestelde rente lange wissel A’dam/
Londen Parijs Gem. Tot.
% N % N % N % N % N 1590/94 7,70 4 7,70 4 1595/99 8,00 2 8,00 2 1600/04 10,00 1 10,0 1 1605/09 8,40 6 7,00 1 6,12 1 7,17 8 1610/14 6,50 18 6,50 18 1615/19 6,40 20 6,40 20 1620/24 6,60 5 5,60 3 6,10 8 1625/29 5,90 11 5,90 9 5,90 20 1630/34 5,70 28 5,40 18 4,07 1 4,46 20 4,91 67 1635/39 5,50 43 5,30 9 4,46 10 4,24 21 4,88 83 1640/44 4,90 12 4,60 9 4,24 10 1,33 20 3,77 51 1645/49 10,00 1 4,40 46 2,98 26 2,43 47 4,95 120 1650/54 5,10 37 4,30 23 3,13 31 3,63 34 4,04 125 1655/59 4,70 45 4,70 45 1660/64 4,50 43 2,54 10 3,52 53 1665/69 4,00 10 2,80 14 3,05 30 3,28 54 1670/74 4,40 3 2,53 21 1,34 44 2,76 68 1675/79 3,80 2 2,45 6 0,29 57 2,18 65 1680/84 4,80 4 3,50 1 -0,38 9 2,64 14 1685/89 4,40 5 2,96 10 3,68 15 1690/94 4,40 7 5,50 5 4,95 12 1695/99 4,10 6 2,84 1 3,47 7 1700/04 4,10 13 3,21 6 3,66 19 1705/09 4,20 0 3,44 17 3,82 17 1710/14 5,00 39 4,47 67 4,74 106 1715/19 4,70 48 3,75 63 4,23 111 1720/24 3,80 41 5,18 7 10 4,49 58 1725/29 6,40 13 4,50 9 7,07 10 5,99 32
Obligaties in A’dam
Onderhands In deposito
Ingenestelde rente lange wissel A’dam/
Londen Parijs Gem. Tot.
% N % N % N % N % N 1730/34 4,00 1 3,44 25 3,83 25 3,76 51 1735/39 3,90 0 2,87 41 7,65 70 4,81 111 1740/44 3,00 2 2,99 25 3,24 45 3,08 72 1745/49 3,50 1 3,65 20 2,24 41 3,13 62 1750/54 5,00 2 3,20 9 2,58 16 3,59 27 1755/59 5,00 1 5,00 1 1760/64 5,50 2 4,18 2 4,84 4 1765/69 5,40 0 4,64 4 5,02 4 1770/74 4,00 1 4,00 1 Gem. 5,33 5,31 3,74 3,10 4,75 N-totaal 477 118 432 509 1536 -2 0 2 4 6 8 10 12 1590/94 1615/19 1640/44 1665/69 1690/94 1715/19 1740/44 1765/69
Gemiddelde rente In Deposito
Wissel op Londen Wissel op Parijs
Kort zicht obligaties A’dam %
Grafiek 2.2b Nominale geld- en wisselmarktrente in Amsterdam
tabel 2.3 Wisselmarkten Amsterdam en Londen: verschillen in nominale en reële rente en wissel koers-wispelturigheid
Amsterdam Londen Verschil A’dam/ Londen
rente wk wispelt. rente wk wispelt. rente wk wispelt.
nominaal reëel kort lang nominaal reëel kort lang nominaal reëel kort lang
% 1590/99 7,9 5,7 10,7 1,2 1,4 -2,8 1600/09 8,6 8,9 2,1 10,1 8,8 1,3 0,8 -1,5 0,1 0,8 1610/19 6,5 7,4 1,1 7,5 8,5 0,9 1,0 -1,0 -1,1 0,1 1620/29 6,0 2,2 1,6 9,0 8,8 1,1 1,0 -3,0 -6,6 0,5 1630/39 4,9 6,6 1,7 1,9 6,8 5,3 1,1 1,0 -1,9 1,3 0,6 0,9 1640/49 4,4 2,3 6,6 6,6 11,2 7,9 1,4 1,7 -6,8 -5,6 5,2 4,9 1650/59 4,4 4,8 3,4 3,4 5,4 7,2 0,5 1,5 -1,0 -2,4 2,8 1,9 1660/69 3,4 6,4 2,6 1,3 3,1 5,1 1,1 0,9 0,3 1,3 1,5 0,3 1670/79 2,5 1,9 2,5 2,4 1680/89 3,2 2,7 1,5 1,5 1690/99 4,2 0,9 2,0 6,9 22,1 18,6 0,8 0,5 -17,9 -17,7 1,2 6,4 1700/09 3,7 4,0 1,4 2,7 23,5 24,7 2,4 1,8 -19,8 -20,7 -1,0 0,9 1710/19 4,5 7,9 2,6 2,6 19,1 20,4 2,1 2,5 -14,6 -12,5 0,4 0,1 1720/29 5,2 6,3 1,7 1,5 5,8 4,7 1,4 1,4 -0,5 1,6 0,3 0,0 1730/39 4,3 3,9 1,0 1,0 3,5 5,5 1,1 1,1 0,8 -1,6 -0,1 -0,1 1740/49 3,1 2,2 1,4 1,4 4,3 3,3 1,2 1,2 -1,2 -1,1 0,2 0,2 1750/59 4,3 4,9 4,2 3,2 1,4 1,5 0,1 1,7 1760/69 4,9 4,2 6,0 2,1 2,5 -1,1 4,2 1770/79 4,0 4,4 4,7 4,5 2,5 2,3 -0,7 -0,1 178/89 5,1 2,3 2,3 1790/99 5,6 1,7 1,6
tabel 2.4 Wispelturigheid van de wisselmarktrente in Amsterdam Obligaties
A’dam
Onderhands ‘in deposito’
Rente op lange wissel Gemidelde totaal
Londen Parijs incl. Parijs excl. Parijs
% 1590/94 6,4 6,4 6,4 1595/99 1600/04 1605/09 23,1 23,1 23,1 1610/14 7,1 7,1 7,1 1615/19 5,3 5,3 5,3 1620/24 11,7 2,6 7,1 7,1 1625/29 2,7 2,8 2,8 2,8 1630/34 8,2 4,0 6,1 6,1 1635/39 8,8 1,7 13,6 37,5 15,4 8,0 1640/44 9,8 3,9 43,3 169,3 56,6 19,0 1645/49 3,0 51,5 14,8 23,1 27,3 1650/54 10,5 1,2 21,9 137,2 42,7 11,2 1655/59 15,1 15,1 15,1 1660/64 19,3 19,3 19,3 1665/69 14,5 27,7 21,1 14,5 1670/74 6,7 24,2 10,4 13,8 15,5 1675/79 1,7 1504,6 753,2 1,7 1680/84 26,3 26,3 26,3 1685/89 14,4 14,4 14,4 1690/94 12,9 12,9 12,9 1695/99 8,9 8,9 8,9 1700/04 1,9 1,9 1,9 1705/09 20,8 20,8 20,8 1710/14 14,2 26,7 20,5 20,5 1715/19 9,4 35,4 22,4 22,4 1720/24 9,6 47,2 28,4 28,4 1725/29 7,8 43,4 25,6 25,6 1730/34 28,5 222,2 125,3 28,5 1735/39 21,4 141,3 81,4 21,4 1740/44 22,7 16,3 19,5 22,7 1745/49 29,3 35,1 32,2 29,3 1750/54 1755/59 1760/64 1765/69 35,2 35,2 35,2 1770/74 Gem. 10,9 2,8 28,3 210,6 48,2 16,4
tabel 2.5 Nominale rente, inflatie en reële wisselmarktrente in Amsterdam en Londen
Nominale rente Inflatie Reële rente
A’dam Londen A’dam Londen A’dam Londen
% 1590/99 7,9 10,7 2,2 5,6 1600/09 8,6 10,1 -0,2 1,3 8,8 8,8 1610/19 6,5 7,5 -0,5 -1,0 6,9 8,5 1620/29 6,0 9,0 2,9 0,2 3,1 8,8 1630/39 4,9 6,8 -0,8 1,5 5,7 5,3 1640/49 4,4 11,2 1,7 3,2 2,7 7,9 1650/59 4,4 5,4 0,7 -1,8 3,6 7,2 1660/69 3,4 3,1 -2,9 -1,9 6,3 5,1 1670/79 2,5 0,4 0,6 2,1 1680/89 3,2 0,5 -1,2 2,7 1690/99 4,2 22,1 3,4 3,6 0,9 18,6 1700/09 3,7 23,5 -0,3 -1,1 4,0 24,7 1710/19 4,5 19,1 -2,4 -1,3 6,9 20,4 1720/29 5,2 5,8 -0,5 1,1 5,8 4,7 1730/39 4,3 3,5 0,4 -2,0 3,9 5,5 1740/49 3,1 4,3 -0,6 0,9 3,7 3,3 1750/59 4,3 4,2 0,5 1,0 3,8 3,2 1760/69 4,9 6,0 0,8 4,2 1770/79 4,0 4,7 -0,4 0,2 4,4 4,5 1780/89 5,1 1,4 1790/99 5,6 1,3
tabel 2.6a Kosten van levensonderhoud in Amsterdam, Londen, Parijs, Venetië, Antwerpen, Hamburg, Parijs, Dantzig en Frankfurt
A’dam Lon Ven A’werp Hamb Parijs Dantzig Frankf
1650/54 = 100 1590/99 54,9 71,2 192,1 78,1 69,4 177,7 79,8 88,9 1600/09 59,5 71,7 148,2 66,3 54,4 121,3 65,5 89,6 1610/19 62,6 79,7 130,2 67,1 64,4 136,3 70,0 105,2 1620/29 73,6 77,8 158,9 90,0 116,3 152,1 97,0 152,0 1630/39 83,7 92,9 125,4 99,5 94,5 157,8 82,8 193,0 1640/49 84,7 93,2 124,4 101,6 103,1 149,2 86,4 125,6 1650/59 94,6 96,0 96,9 93,3 99,5 145,2 101,6 91,1 1660/69 93,7 97,6 86,3 90,3 95,3 149,4 87,0 75,2 1670/79 86,7 92,8 99,0 90,8 72,9 129,8 71,5 80,4 1680/89 84,7 87,1 86,1 74,6 63,2 130,0 54,9 87,5 1690/99 99,9 105,7 105,8 103,3 107,7 145,8 89,8 165,7
1650/54 = 100 1700/09 87,8 89,1 104,2 88,1 85,4 113,3 67,4 112,9 1710/19 92,8 100,1 89,4 87,3 96,2 117,7 68,0 57,6 1720/29 87,3 91,8 73,6 74,7 84,9 117,6 56,2 1730/39 85,1 83,5 94,9 70,3 82,2 120,7 62,2 1740/49 91,4 90,4 105,4 89,6 75,0 115,5 66,7 1750/59 92,0 94,8 103,3 82,9 78,0 115,3 67,2 Gem. 83,2 89,1 113,2 85,2 84,8 135,0 74,9 109,6
tabel 2.6b Kosten van levensonderhoud in Londen, Parijs, Venetië, Antwerpen, Hamburg, Parijs, Dantzig en Frankfurt, gecorrigeerd voor wisselkoersen
Lon Ven A’werp Hamb Parijs Dantzig Frankf
1650/54 = 100 1590/99 73,8 75,6 190,3 143,8 1600/09 72,0 130,3 67,0 42,5 125,7 144,2 371,7 1610/19 81,7 124,8 67,5 54,7 106,6 135,8 404,3 1620/29 77,5 143,9 91,1 117,7 120,5 106,6 359,1 1630/39 89,9 127,2 100,4 94,9 138,1 83,6 252,0 1640/49 88,7 127,0 101,4 102,3 144,2 86,4 144,6 1650/59 95,1 96,9 93,3 99,5 145,3 101,6 159,5 1660/69 97,4 84,2 90,2 95,3 150,4 84,4 99,4 1670/79 92,1 99,1 90,4 72,3 129,4 65,8 81,1 1680/89 85,8 86,8 74,0 62,8 128,0 46,1 443,4 1690/99 108,8 105,8 102,5 106,4 160,9 76,3 194,9 1700/09 91,8 102,9 88,8 84,7 139,6 54,7 160,7 1710/19 101,2 95,8 86,6 95,9 158,2 54,0 174,4 1720/29 92,4 81,0 73,5 85,8 220,0 43,9 1730/39 83,8 98,5 69,6 82,4 212,0 47,9 1740/49 91,1 107,6 90,9 75,1 203,4 51,2 1750/59 96,0 105,4 82,3 76,0 205,9 50,4 Gem. 89,4 107,3 84,9 84,3 155,5 83,7 229,9
B Bronnen, gehanteerde begrippen en samenstelling cijfers 2.1 Nominale rentestructuur in Amsterdam, 1590/94-1780/84 Bron
– SAA, Rechterlijk Archief, Register van schepenkennissen (5063), Notarieel Archief, Obligatieleningen en Prijscouranten IISG voor de ingenestelde wisselkoersrente op Londen en Parijs en de rente op deposito-leningen. Zie bijlage 2.2 voor meer details hierover deze twee rentevormen.
Toelichting
– Zicht = 0-6 maanden; Lang = 2 jaar en langer. Deze indeling in ‘zicht’ en ‘lang’ is gebaseerd op de inde-ling van Homer, History of intrest rates, 493-509. Hetzelfde geldt voor de reeks ‘kort’, die volgens Homer 6 maanden tot 2 jaar betreft.
Cijfers
– N= 2051; geïnterpoleerde data: zicht 1600/04, 1645/49,1680/84, 1705/09, 1765/69; kort 1705/09, 1735/39, 1765/69; lang 1625/29, 1645/49, 1705/09, 1770/74.
2.2 Nominale geldmarktrente in Amsterdam Bron
– Rente op obligaties met een looptijd van 6 maanden tot 2 jaar: SAA Rechterlijk Archief, Register van schepenkennissen (5063), Notarieel Archief, Obligatieleningen.
– Onderhandse ‘in deposito’-leningen of kortetermijnkredieten die de VOC-kamers bij derden opna-men: de Amsterdamse prijscouranten IISG, eerste vermelding op 23.11.1609.
– Ingenestelde rente op lange wissel Amsterdam/Londen en Amsterdam/Parijs: SAA, Notarieel Archief, wisselprotesten en IISG Collectie prijscouranten en wisselkoersbriefjes, zie bijlage 1 ad C Bronnen, vindplaatsen en steekproef.
Toelichting
– Er bestond in Amsterdam niet één reeks cijfers waaruit direct de kortetermijnrente kan worden afge-leid. Er waren meerdere rentes voor verschillende doeleinden, met wisselende looptijden en daarom ook met wisselende hoogtes. Die wisselende hoogtes weerspiegelen een zekere vervuiling van het cij-fer door de wat langere looptijd – in het geval van de obligaties – of de onduidelijke marktcondities – de onderhandse ‘in deposito’-leningen, of – in het geval van een veranderend aanbod van wissels op Londen en Parijs – wisselende marktcondities en dus fluctuerende lange wisselrentes. Die ingestelde wisselrente is overigens vrij exact te determineren op basis van verschil tussen de korte en lange wis-sel. In Amsterdam hadden Londen en Parijs beide noteringen en dus werden in de prijscouranten ook twee wisselkoersen genoteerd: één voor de korte wissel, de wissel met een looptijd van één maand, en één voor de wissel met een looptijd van twee maanden. In de wisselhandel en ook in de prijscouranten werd dit onderscheid in looptijd, en dus de termijn waarbinnen de wissel betaalbaar werd geacht, uit-gedrukt als ‘op uso’ of ‘op 2 uso’. Een 2-uso-wissel had een andere koers dan een 1-uso-wissel en was betaalbaar twee maanden na de datum die in de wissel vermeld stond. Het koersverschil tussen een korte en lange wissel weerspiegelde een ingenestelde rente voor het verschil in looptijd en daarmee ook voor kortetermijnkrediet. Zie voor een exacte berekening van deze rente het voorbeeld hieronder. Cijfers
– N-totaal = 1.536. De reeksen zijn als volgt samengesteld.
– Korte rente op obligaties (6 maanden tot 2 jaar): interpolatie voor Amsterdam:1705/09;1735/39 en 1765/69;
– Onderhandse ‘in deposito’- leningen: rekenkundig maand- en jaargemiddelde van de beschikbare cijfers;
– Ingenestelde rente op lange wissel Amsterdam: gereconstrueerde reeksen op basis van het wisselkoers-verschil tussen de korte lange wissels op Londen en Parijs. De ingenestelde rente is als volgt berekend. Stel, de wisselkoers in Amsterdam voor een korte wissel op Londen – dus met een 1 uso-betalingster-mijn van één maand – bedraagt 37,29. De wisselkoers voor wissel met een wat langere looptijd – na twee maanden of twee uso betaalbaar in Londen – is 37,08. Het verschil tussen beide wisselkoersen weerspiegelt de rente op kortetermijn handelskrediet, wat omgerekend op jaarbasis neerkomt op:
(1 uso wisselkoers Londen/Amsterdam – 2 uso wisselkoers Londen/ Amsterdam) = 2 uso wisselkoers Londen/ Amsterdam
(37,29-37,08)
= x 6 x 100= 3,39 37,08
De rekensom kan ook voor Parijs worden gemaakt. De korte wisselkoers op Londen viel in Amsterdam ho-ger uit dan de lange wisselkoers omdat de binnenlandse rekenmunt in de teller van de wisselkoersnotering was opgenomen. Dat betekende dat er op de wisselmarkt een wisselend bedrag in Hollands geld – schellin-gen en groten Vlaams – voor in vast bedrag in Engels geld – één pond sterling werd betaald. Voor de wissel op Parijs gold hetzelfde: een wisselende hoeveelheid groten Vlaams voor één écu. In Londen en Parijs gold uiteraard het tegenovergestelde: dáár waren de lange wisselkoersen op Amsterdam hoger dan de korte. 2.3 Wisselmarktrente Amsterdam en Londen: verschillen in nominale en reële rente en wisselkoerswispelturigheid
Bron – bijlage 2.2. Toelichting
– de reeks met nominale Amsterdamse rentecijfers is samengesteld cijfer uit vier oorspronkelijke reeksen: 1. obligaties: obligatieleningen 6 maanden -2 jaar, interpolatie 1705/09, 1735/39, 1765/69; bron:
SAA, Notarieel en Rechterlijk Archhief.
2. de ingenestelde rente op de lange wissel Amsterdam/Londen. Deze rente is als volgt berekend: korte wisselkoers A’dam/Londen – lange wisselkoers A’dam/Londen
= x 6 x 100 lange wisselkoers A’dam/Londen
3. de ingenestelde rente A’dam/ Parijs, berekend als:
korte wisselkoers A’dam/Parijs – lange wisselkoers A’dam/Parijs
= x 6 x 100 lange wisselkoers A’dam/ Parijs
4. de ‘in deposito’-notatie in de Amsterdamse prijscouranten, 23.11.1609 eerste keer.
De reeks reële rente in Amsterdam is verkregen door de nominale rente te corrigeren voor de inflatie in Amsterdam. De inflatie is berekend als de procent jaar-op-jaar-mutatie van de kosten van levensonder-houd in Amsterdam. De wisselkoerswispelturigheid komt overeen met de variantie van de reeks, bere-kend als: standaarddeviatie/gemiddelde x 100
De nominale Londense rente is de ingenestelde rente op de lange wissel op Amsterdam. Berekend door: koers lange wissel Londen/A’dam-korte wisselkoers Londen/Adam
= x 6 x 100 korte wisselkoers Londen/Amsterdam
De Londense reële rente is vergelijkbaar met de Amsteram reële rente berekend als: nominale rente minus inflatie. Ook voor de Londense wisselkoerswispelturigheid is de variantie van de wisselkoersen berekend: standaarddeviatie/gemiddelde x 100.
Cijfers – Zie hiervoor.
2.4 Wispelturigheid van de wisselmarktrente in Amsterdam Bron
Toelichting
– Wispelturigheid of ‘volatility’: variatie-coëfficiënt = (standaarddeviatie/gemiddelde x 100) in vijfjaar-lijkse gemiddelden.
Cijfers
– Amsterdam: N = 1.536, zie voor verdere toelichting bijlage 2.2. 2.5 Nominale rente, inflatie en en reële wisselmarktrente in Amsterdam en Londen Bron
– Nominale rente: zie bijlage 2.2 en 2.3.
– Inflatie: procentuele jaar-op-jaar-mutatie in de kosten van levensonderhoud. Voor Amsterdam: data-bestand The prices of the most important consumer soods, voor Londen: Phelps Brown and Hopkins, Perspective, 13-59.
– Reële rente: nominale rente gecorrigeerd voor inflatie. Toelichting
– Zie bijlage 2.2 en 2.3. Cijfers
– Nominale rente: Amsterdam: N=1.536; Londen: N = 11.704, op basis van ingenestelde rente op lange wissel, zie toelichting bijlage 2.2 en 2.3.
2.6a Kosten van levensonderhoud in Amsterdam, Londen, Parijs, Venetië, Antwerpen, Hamburg, Parijs, Dantzig en Frankfurt Bron
– Zie toelichting. Toelichting
– Index kosten van levensonderhoud: voor Amsterdam: The prices, voor Londen: (Phelps Brown and Hop-kins, Perspective, 13-59); voor Parijs: Hauser, Recherches et documents; voor Venetië: gemiddelde index van: 1) Abel, Agrarkrisen, ‘Oberitalien’, 286-287, silverequivalenten, 2) Maddalena, ‘Prezzi Milano’ [gewogen in-dex], 3) Georgelin, Venise au siècle des lumieres, graanprijzen Venetië 1672-1792; voor Antwerpen: Verlinden, Craeybeckx, Scholliers, Dokumenten, volgens de Van der Wee-norm in Van der Wee, Prices and wages, 61; voor Hamburg en Dantzig: Abel, Agrarkrisen, 288, zonder wegingscoëfficiënt; voor Frankfurt gemiddel-de ingemiddel-dex van: 1) Abel, Agrarkrisen, 288 en 2) Sprenger, ‘Preisindizes’, 62, zongemiddel-der wegingscoëfficiënt. Voor Rouen ontbreken gegevens.
Cijfers
– Index op basis van 1650/54 = 100. Voor Amsterdam, Londen, Hamburg en Dantzig geen wegingscoëffi-ciënt. Berekening voor Parijs op basis van wegingscoëfficiënt van Phelps Brown en Hopkins: ‘cereales’, 89-100 (x 2,35); boter, 136-140 (x 1,47) en hout, 149-154 (x 1). Voor Venetië gewogen index evenals voor Antwerpen.
2.6b Kosten van levensonderhoud in Londen, Parijs, Venetië, Antwerpen, Hamburg, Parijs, Dantzig en Frankfurt, gecorrigeerd voor wisselkoersen, 1590/99-1750/59
Bron
Toelichting en cijfers
– Berekening: prijsindex Londen/pond Vlaams (schellingen banco)/pond Sterling-index x 100, bijvoor-beeld voor 1590/99 Londen: 71,2/96,5 x 100 = 73,8. Voor Londen en Parijs is de 1 uso-koers gebruikt; voor Parijs, 1690-1719 = 2 uso. Index 1650/54 = 100.
