UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)
UvA-DARE (Digital Academic Repository)
Geen gemene maat
Dongen, H.
Publication date
1999
Link to publication
Citation for published version (APA):
Dongen, H. (1999). Geen gemene maat. Damon.
General rights
It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)
and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open
content license (like Creative Commons).
Disclaimer/Complaints regulations
If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please
let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material
inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter
to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You
will be contacted as soon as possible.
Dit boek gaat over 'gebruiksmogelijkheden' van een filosofische vakterm: incommensurabiliteit. Van Dale omschrijft de betekenis daarvan ondermeer met 'geen gemene maat hebbende' - daaraan is de titel ontleend. Het woord komt oorspronkelijk uit de wiskunde, waar het gebruikt wordt voor de onderlinge onmeetbaarheid van de zijde en de diagonaal van een vierkant. In de (wetenschaps)filosofie (Kuhn, Feyerabend) wordt met de term sinds de jaren zestig o.m. geduid op het ontbreken van relevante gemeenschap-pelijke maatstaven en concepten bij het onderling vergelijken van theorieën. Deze stelling heeft felle discussies losgemaakt, waarbij zich twee stromin-gen aftekenen. Testromin-genstanders houden haar voor inconsistent, of menen dat zij de deur opent naar irrationaliteit en relativisme. Door andere filosofen lijkt zij als een vanzelfsprekendheid te worden binnengehaald. Feyerabend is, daartegen agerend, later juist een tegenstander geworden: hij noemde het zelfs 'misdadig' om met incommensurabiliteit het onbegrip tussen verschil-lende culturen te verklaren.
In dit boek wordt onderzocht wat er nu precies bejubeld of verguisd wordt wanneer men over incommensurabiliteit schrijft. Het begrip incommen-surabel wordt vergeleken met andere concepten als 'onmeetbaar', 'onver-gelijkbaar', 'logisch strijdig', 'incompatibel', 'onverenigbaar', 'onvertaal-baar'. Diverse 'weerleggingen' van incommensurabiliteit lijken gebaseerd te zijn op een vertekende weergave van het begrip. Aan de andere kant gaat men in de bijval voor het concept soms op de loop met een aantal gemeen-plaatsen, die op zijn minst genuanceerd zouden moeten worden.
Ofschoon in feite een vraag naar de betekenis van een filosofische term, raakt dit onderzoek aan enkele eeuwenoude filosofische vragen, zoals die naar de invloed van concepten op kennis, en de vraag naar de relatie tussen lichaam en geest. Ook wordt incommensurabiliteit in dit boek in verband gebracht met het onderzoek naar 'paranormale' verschijnselen.
Filosofie heeft op allerlei wijzen te maken met onderzoek van 'criteria ' (in de kennisleer, de ethiek, de ontologie, de esthetica etc). Als al dat onder-zoek uiteindelijk maar om één vraag zou draaien (Het Fundament, De Maat van Alle Dingen), dan betekent incommensurabiliteit het 'failliet' van deze onderneming. Maar niemand hoeft filosofie, op te vatten als een quiz met één juist antwoord. Niet de getallen, de moleculen, de atomen, de elemen-ten, de structuren, de mensen of de Goden zijn de maat van alle dingen: er is geen maat van alle dingen. De wereld is te rijk, te ruim, te open,
diep en grondeloos om uitputtend te worden gewogen. (pI69)
Isbn: 90 5573 059 9
