Nieuwe tuinen

(1)

Nee, de groei is er nag echt niet uit: nag steeds ontstaan overal nieuwe heemtuinen. Bij bezoekerscentra en mu sea, in dichtbevolkte buurten in de grote steden, aan de rand van nieuwbouwwijken. De tuinen die wij in dit artikel aan u voor willen stellen zijn nag heel jong.Velen verkeren nag in de droom-, plan- of aanlegfase.

Nieuwe tuinen

Marianne van Lier en Willy Leufgen

Heemtuin Oudemirdum

De eerste nieuwe heerntutn, die we voor willen stellen ligt in Gaasterland, achter het bezoekerscentrum Zuidwest Fries land (geopend in 1991) aan de Brink in Oudemirdum. De bedoeling is cat deze kleine heemtuin (200 m1 een af spiegeling vormt van net landschap in deze streek.

De licht glooiende tuin is aangelegd op basis van keileem met brede schelpenpaden (t.b.v. rolstoelgebruikers) en kent de volgende elementen: een vijver omgeven door keistenen , een moerasje, reguleerbaar vanuit een sloot met 2 overstor ten, een stinzegedeelte, een houtwal op basis van keien en leem en een roggeakkertje.

Ook met de fauna were bewust rekening gehouden: er is een vleermuizentoren opgebouwd, waarin grote gaten zijn uitge spaard , die holenbroeders zeals b.v. uilen aan moeten trek ken. De feitelijke aanleg van de heemtuin were uitgevoerd door een groep IVN-ers in net kader van een cursus heemtui nieren. Twaalf curslsten willen in de toekornst ook het beheer voor hun rekening nemen.

Heemtuin Barneveld

In Barneveld was het eveneens een vrijwilligersgroep van het IVN die, na het behalen van net gidsendiploma in mei 1991 met het ontwikkelen van een heemtuin begon.

Deze heemtuin is gelegen achter kasteel 'De Schattelaer. Op het terrein (ca. 250 m'), grenzend aan het scnartetaerse Bos (90 hal waren reeds enkele waardevolle natuur'elementen' aanwezig : een vrij oude Amerikaanse eik, een beiaarde Pla taan, Salamonszegel, Dalkruid en een drooggevallen vijver. Na net uitdiepen van de vijver is de vrijgekomen grond ge brulkt voor een aarden walletje dat inmiddels beplant is met Meidoorn, Sleedoorn , Gelderse roos. Vogelkers en Vuilboom. Orndat een groot ceei van net terrein overwoekerd was met Kweekgras, Ridderzuring en Groot hoefblad is er in het afge lopen jaar veel tijd gernvesteerd in wieden. Aangezien dit bij de plaatselijke wandelaars weinig spectaculair overkornt werd als 'blikvanger' op een klein gedeelte van net terrein een kleurrijk bloemenmengsel (o.a Klaproos en Korenbloem) uitgezaaid. Van tevoren werd hier ter verschraling de voed selrijke bovenlaag verwijderd en zandbakkenzand toege voegd . De meer op de toekornst gerichte uitzaai en uitplant van b.v. Herfsttijloos, Holwortsl, Vogelmelk, Robertskruid, Sleutelbioem en Wilde hyacint hebben de afgelopen droge zomer redelijk doorstaan. De Winterrogge is vrij goed opge komen en zal in het volgend voorjaar gezelschap krijgen van Boekweit en Vias.

Twee muurtjes, afgekeken van een heemtuin in Arnhem, zor gen voor het nodige relief.

De Watertuin

in

het Arnhemse Spijkerkwartier

Arnhem zeit blijft een opvallend actieve stad op het gebied van natuurrijke tuinen. In het Spijkerkwartier - op een binnen terrein aan de Parkstraat. waar zich voorheen een drukkerij

.' /

,

"

" ,/ '" " , ,; (>

«:

70 " () 0 () Cc.

(ill

.!,

~

9

o a. t; 5 "

L

,-

~ o

-

\

0 ~ .~ .. "

1 0

Heemluin Oudemirdum 1. vijver 2x3 m 2. moeras (2 m doorsnede) 3. loren (ca. 2,5 m hoog) 4. houtwal, opgebouwd met keien en loom 5. stinzegedeelte 6. een denkbaar beekdal mogelijk 7. hoofdpad van loom, verhard met schelpen 8. toegang tot de tuin via een boogvormige pergola 9. sioot met z overstonen 10. ru'ine-achtige omranding van het stin zeqedee'te A = talud of relief aangebracht met leem en zand.

beyond - zijn uitvoerders in opcracnt van de gemeente vorl ge maand begonnen met de aanleg van paden, heuvels en vijvers in de Watertuin. Net ats in de Ecologische tuin (die

zich in dezelfde wijk in de Prins Henddrikstraat bevindt) zijn net ook in deze tuin buurtbewoners die, als het grove werk gedaan is, in het voorjaar van 1993 zullen beginnen met sta peien van puin en net uitzetten van de planten . In de zomer van hetzelfde jaar noopt men ongeveer klaar te zijn met het aanlegwerk. Vanaf dat moment zal de tuin worden onderhou den door buurtbewoners.

Natuurtuin Bottendaal, Nijmegen

Oase-Iezer Andre Hendriks 'ontdekte' deze nieuwe natuur tuin vanuit de trein. Van de zomer werd hier met de realisatie van een tuinptan, gernspireerd op de ecoloqische tuin in het Arnhemse Spijkerkwartier, begonnen: op ca. 1300 m' werd op een van tevoren ommuurd terrein een aarden wal van drie meter hoog opgeworpen, een vijver met moerasgedeelte uit gegraven en werden ingangen, wildroosters en verlichting ge 'installeerd. Een 'Werkgroep Natuurtuin", aangesloten bij het Bewonersoverleg Bottendaal, zal in samenwerking met de gemeente voor de verdere inrichting en het beheer zorg dra gen. Andre is van plan, de ontwikkeling in Bottendaal voor Oase te blijven volgen .

Wijknatuurtuin Admiralenbuurt, Amsterdam

De nieuwe natuurtu in in de Amsterdamse Admiralenbuurt

is

gepland op het terrein van een voormalige kwekerij, gelegen tussen de huizenblokken van een van de meest dichtbevolkte

(2)

wijken van Amsterdam. De natuurlijke successie is inmiddels al een eindje gevorderd. Velen kunnen dit wei waarderen en willen net terrein aileen zo 'structureren', dat naast natuurlijke ontwikkeling ook educate mogelijk wordt. Momenteel onder zoekt een stadsecoloog van Stedelijk Beheer de haalbaar heid van de plannen.

Buurtnatuurtuin Vlinderbuurt, Rotterdam

In de Rotterdamse Vlinderbuurt is de planfase al achter de rug. Het binnenterrein dat hier ter beschikking staat, was sterk verwaarloosd ten gevolge van bouw- en renovatiewerk zaamheden in het blok, Een hoveniersbedrijf heeft inmiddels een deel van het vooral door bewoners van "Het Vlinderhu is" (groepswonen voor ouderen) opgestelde plan uitgevoerd.

Ais aues verder naar wens vertoopt, zal men hier volgend jaar kunnen genieten van een rotstuin op een puinheuvel,

een vijver, een kruidentuin en stapelmuurtjes .

Maar niet aileen in grote steden, ook in kleinere gemeenten zijn bewoners aktief betrokken bij de aanleg en het beheer van natuurrijke, ecoJogisch verantwoorde tuinen.

Heemtuin Wijk bij Duurstede

In Wijk bij Duurstede heeft de Werkgroep Heemtuin van de plaatselijke Natuur- en Milieuvereniging als onderdeeel van het stadspark een heemtuin aangelegd.

Zij bezochten o.a. de heemtuinen in Zaltbommel, Geldermal sen, Nieuwkoop en Amstelveen . Bij de uiteindelijke aanleg namen ze het boek 'Natuurtuinen en -parken" van Ger Londo als leidraad en het landschap in het Rivierengebied ats inspi ratiebron. In net afgelopen jaar (het eerste heemtuinjaar) gaf de akker de heemtuin een kleurig aanzien. Het graan was een beetje te dik gezaaid, maar de akkeronkruiden (o.a.

Klaproos, Korenbloem , Bolderik, Koekruid en Wilde ridder spoor) deden net toch prima, lazen wij in net verenigingsblad .

Natuurpark Varsseveld, Leerdam

Ook in net Rivierengeb ied, maar dan langs de Linge, is de Gemeente t.eerdam van plan een natuurtuin aan te leggen. Het geprojecteerde gebied (ca. 2 hal , een voormalig indus trieterrein , dat als een schiere iland gelegen is in de Linge, grenst aan een nieuwbouwwijk en een reeds bestaand stukje

r-..

· '

~·""

""

~,

-.r

R'7 /

""'"

\!

('l

lrf....

"c,

61

"

~

\/

\

· (

L

,

.

-:-

';:>'),r-'~A.P-~

;"~7

~~

. '

~

0 (/

]

U

,r,

"v

{~~7 g.-. -)

'.

,

,,

¥

~ .

:rhjl:.J1'

)~

...

.•.

.

~ "9

.~

.

c~

~

;

$

~

{

;;;

i

~

;

,,

:;

~

~:"'~'-"

bos. In de planfase werd Slichting Ecoplan (Groningen) inge schakeld. Dit adviesbureau voor natuurontwikkeling presen teerde in november een 'ecologisch inrichting - en beheer

plan'. Ais alles volgens plan verloopt zal de aanleg in het ka der van het werkervaringsproject "Lingegroen" v66r midden 1993 gereed komen, Bij het beheer wordt gedacht aan een vorm van bewonersparticipatie, begrazing en steun van de Gemeentelijke plantsoenendienst.

Natuurtuin Veenendaal

De natuurtuin in Veenendaal is in de vorige winter in grote lij

nen aangelegd. Deze tuin is gelegen aan de rand van de be bouwing in het westelijke deel van de gemeente.

Dit jaar is de Werkgroep Natuurtuin (samengesteld uit leden

van het IVN en 'Groei en Bloel') voorzichtig gestart met de in richting. Met de gemeente zijn goede atspraken gemaak1 over het beheer en net onderhoud. De Werkgroep heeft veel inter matie, advies en steun ontvangen van dhr. H. Heemsbergen (L.U. Wageningen, Adviesgroep Vegetatiebeheer) en dhr. A. Koster (veel tezers waarschijnlijk bekend van o.a. net boek "Natuurtilker Groenbeheer in Nederlandse Gemeenten"), die zelf in Veenendaal woont.

Tot nu toe was de nieuwe natuurtuin niet voor publiek toegan kelijk. Men wilde de natuur de kans geven zich na de aanleg

tase rustig te kunnen ontwikkelen. Een groepje IVN-ers houdt de ontwikkeling van de spontane plantengroei in de gaten, maar daarnaast zijn er ook interessante en passende planten

ge'introduceerd.

Vanaf 1993 zal de tuin waarschijnlijk beperkt opengesteld worden - hoofdzakelijk voor educatieve doeleinden, zeals voor scholen die

aan

veldwerk willen doen.

Natuurtuin in Soest

Ook in de nieuwe natuurtuin in Soest (sines lente 1992), gele gen bij het Milieucentrum 'De Kwekerij" hecht men veel waar de aan educatie. In deze relattet kleine natu urtuin met ken merkende landschapjes uit de streek . stuifduin, bos, akker en heide - kunnen basisschoolleerlingen nu al gebruik maken van de speciaal voor dit doel ontwikkelde tesbrtet "Plant, dier -plaats en taak".

De tuin wordt onderhouden door een medewerker van de Ge meentelijke Plantsoenendienst.

Moerbergtuin IJmuiden

In IJmuiden is bij het Pieter Vermeulenmuseum een tuin

aan

gelegd, die in meerdere opzichten te vergelijken is met de Wijknatuurtuin in Haarlem-Schalkwijk.

Ook hier is voor buurtbewoners de mogelijkhe id geschapen, te tuinieren, in aanraking te komen met de natuur en elkaar te ontmoeten ; een combinatie van een natuurtuin in de gebrui kelijke zln (reliiHrijk gebied met vijver, rnoeras, natte duinpan en bosjes) en een cultuurlijk tuingedeelte met een kas, bijen hoek en verhoogde bloembakken.

De werkzaamheden worden gecoordineerd door een tuinak1i

viteitenbegeleider. De tuin is heel expliciet bedoeld voor: "Aile

wijkbewoners, oud of jong, valide of invalide, werkende of niet

werkende, Nederlander of buitenlander. Voor ieder is er wei iets te doen."

Natuurtuin "Hot ter Saksen", Beveren (B.)

10 km ten westen van Antwerpen zal komend voorjaar een natuurtuin, die de bezoekers op kleine schaal een indruk van de landschappelijke rijkdom van het Land van Waas moet verschaffen, officieel geopend worden. (zie ook bladzijde 169,