I'TSTITUUT VOC" TUINBOUWTECHNIEK WAGENINGEN
ARBEIDSKUNDIG ONDERZOEK IN DE SIERTEELT
V e r s l a g v a n e e n s t u d i e r e i s n a a r T\?e s t - D u i t s l a n d , D e n e m a r k e n e n Zweden i n j u n i 19 69 d o o r I r . N . J . v . d . B r o e k e n R . J . v a n D o v e r e n ^ DEN KAAG ' l
2 8 on mi
v BIBLIOTHEK " 5 7 i T y •••>•• P u b l i k a t i e 47 P r i j s ƒ 2 , 5 0 J1^1
uit>?>
^ <?-'M J1 ., INLEIDING
Het verkrijgen van een overzicht van de stand van zaken bij het arbeidskundig onderzoek in de bloementeelt is het hoofd-doel van deze reis geweest. Bezocht zijn:
1. Institut für Gärtnerische Betriebslehre und Marktforschung der technischen Universität Hannover, West-Duitsland. 2. Hamburgische Gartenbau-Versuchsanstalt Fünfhausen,
Hamburg.
3. Gartneres Salgsforenning, Odense, Denemarken.
4. Produktivitetsudvalget for Gartneri og Frugtavl, Kopen-hagen .
5. Sveriges lantbrukshögskolan, Trädgärdsodlinges Driftse-konomia, Alnarp, Zweden.
6. Een tiental snijbloemen- en potplantenbedrij ven in samen-werking met genoemde onderzoekinstellingen of
afzetorgani-satie .
2. INSTITUT FUR GÄRTNERISCHE BETRIEBSLEHRE UND MARKTFORSCHUNG DER TECHNISCHEN UNIVERSITÄT HANNOVER.
Het instituut heeft momenteel 11 medewerkers. Twee houden zich bezig met Marktforschung, het opstellen van verkoopstatis-tieken en verkoopprognoses. Zeven medewerkers zijn betrokken bij problemen rond Betriebswirtschaft, de bedrijfseconomie van het tuinbouwbedrijf, terwijl twee medewerkers meer methode-onderzoek doen in de vorm van Arbeitswirtschaft.
2.1. BETRIEBSWIRTSCHAFT (Dr. W. Rothenburger).
Analoog aan een Deens projekt in de vijftiger jaren is in 1965 en 1966 op 26 bedrijven in Niedersachsen en Hessen een onder-zoekprojekt "Demonstrationsbetriebe" gestart.
2
-In 1967 zijn daar nog 15 bedrijven in Uordrhein - Westfalen en Hamburg bijgekomen. Doel van het onderzoek is het
ver-zamelen van gegevens over kosten arbeid, materiaal produktie-middelen en opbrengsten produkthoeveelheden, financiële opbrengst enz. De betreffende bedrijven hebben zich bereid verklaard een uitvoerige administratie van de arbeid, de produktiemiddelen, opbrengsten e.d. te verzorgen (fig. 1 t/m 7 ) . De betreffende gegevens worden periodiek opgehaald en m.b.v. ponskaarten verwerkt in arbeidsgrafleken per jaar, arbeidsgrafieken per teelt, kostencijfers e.d, (fig. 8
t /m 11).
2 . 1 . 1 .
KEN\TZAHLE:JVERGLEICHEen eerste resultaat van dit onderzoek is de deelnemende bedrijven onderling te vergelijken m.b.v. kengetallen die als gemiddelden bekend zijn. De bedrijfsleider kan dan uitma-ken of hij boven of onder dit gemiddelde uitkomt. Een tamelijk populaire methodiek in VJ.-Duitsland, die echter niet aangeeft waar men verbetering moet zoeken.
2.1.2. DECKUNGSBEITRAGRECHNinn
Volgens de traditionele kostprijsberekening stuit men bij tuin-bouwprodukten vaak op de moeilijkheid juiste verdeelsleutels te vinden om de kosten van bijvoorbeeld duurzame produktie-middelen of bedrijfsleiding te verdelen over de verschillende cultures. Daarnaast vindt men dat de sterk variërende
prijzen van de duurzame produktiemiddelen, bijvoorbeeld kassen en technische uitrusting, een onderlinge vergelijking sterk bemoeilijken. Dit heeft ertoe geleid af te stappen van de
Vollkostenrechnung - de integrale kostprijsberekening - en de Teilkostenrechnung - de partiële kostprijsberekening - te introduceren.
A r b e i t s b e r i c h t Gartenbaubetrieb: »SîtfeKc 0 O a t « • V . -ai K I e r Kartenart K o ï l e n s t e t i e in W o r t e n V « l K t - t , D ^ ' V t ' - L r » Sr»J-»'Mt' M l " -n s t e Z e i t e m h * - W O Î - | on s-ti SÎ4 0J-T e i t = : 3 6 « ° \A\ n » i r n T T ï lB e t n* A r t d e r A r b e i t « . ^ • a fer*.«.u--« HsLrÜii « , l ; , - « a . » ^ ' <\ e ^ v t t - v » — t.u»-**. A b r » ^ v - * « u 1 « S t u n d e bsnr. .J W T ; H-t ê/i <u 5.7 Inst r ? T
a Woche hy ^ Monat 11 1 ? Uahr
Lohngruppen S t ä n d i g e A r b e i t s k r ä f t e I t 1 2 1 3 | u AS 1 5 | l 6 | l 7 | t 8 1 9 1.ï>! ! ! _1 i ' i.S\ ] \ i , , «> "f i ê,o| ' ; . ! : ' 1 1 ' • ' : \>', , : . . '. - '-- ; s ! H ' ; ; ! ] ! : i •' \ ; ; J G 1 ï r t i B e t r 1 i e b s l e h r e i i M »rk / 4 » 5 \ 5 3 - 5 < 0 Î 0 1 0 f o r s N i c h t s t ä n d i g e A r b e i 2 1 V s k r a f t e 22 23|2<i25 26|27l28|29 iwl 1 >X& • t t 1 '1 ! '' 1 'M' ! : r i I " !
! i ! 14 ' ': '
: ! : ! ! M :
" " ; ' ! " ; 'j ' * '. ' ! ' ! ! ! ' ! ! " > i ' M ' ! ; ' I ! 1 ! ' i l i I i i 1 . , i ! " : ' ' ' " ' ; • 1 ' T r: r c h u n g , ^ n n , ; '• / •ns 1 0 a o 1 0 Maschinen A r t F f ö - ï v N r M Std 3.1Fig.2. Controte olieverbruik F i g . 1 . Arbeidsboekhouding per week
Gewächshaussolltemperaturen und ihre Änderungentungehert 2 5 *
0 1 0 2
harten l . o o.-i 03 04 05 06
Bfftriebsnummer 0.A |H»us-Nr.
07 08 A.Ù omo = DO) ? ^ d a r H * u s « r ! d , 8 | J a h r 1111121 • K X t*i c1 s •«* o» \r> 0 (£> / I c o r^ 0 œ A o>|o /I 1 »5 U> yï « 3 T o r r^ o 0 1 t a
si
E) O » /t o 1-a> 0 « 3 \A «a c o .4 0 0 0 < a ?i a* n /t — o s S 7 0 C O X. •* A 00 >* i-I
O a» ^ O 3 a t i 5 • ^ « 3 r A * * c o s: O l O i î * o « o c » N* <9 t o c o JE: as HT* o * o •5 s <* c o ^ ao et o « » o F i g . 3 . R e g i s t r a t i e ingestelde k a s t e m p e r a t u u r i i i v i u M iwirtsDcnuinntsrETTslWoch« föptlMowat fJUlJthr
0 A T U H A4W A7 M-K U L I U » B Z W K O S T t M S T VtVK»w F r . i o . t v . W H t H R 0 3 C M . A N Z A H L T Ö P f E . S T C K , B 0 . VOR OEM V E R K A U F • » 5 0 • x o o 8 0 ^ 4 / I 0 0 0(0 1 S 0 . P 5e
1
I I 1 I I I E R W A R T E -TER P R E B J E CWHEIT 0 M PFG. verKautsaufzeichnung Retrieh- SicbKt V E R K A U F T E A N Z A H L T Ö -PFE. STCK . 8 0 =|:|=ls|s - ) 0 0 , o 1 0 0 . 0 1%,0 ^ 0 0 0 , 0 7 5 0 ; 0 * o fx A 2 H ^ 't E R Z I R T E R PREIS J E EINHEIT 0 M i o | * c 0 1 0 A PFfi MV ' i S So «i.T 1 0 .. - i... K U L T U R -N R . 0AA 0AA D&A 0 ^ 0%A 6 E S A M T E R L Ö S O f l %AS 1ö AIS 4 5 0 1 0 9 P F G . - 1 » 0 0 OP 0 0 0 0 » 0 SEnERKUNSEK F i g . 4 . V e r k o o p a d m i n i s t r a t i e?\0\o\i\B»!r*bsnwxT»r Kultur & Ü » f e * _ ^ p - a t - ^ w ^ * ï St«fr-."«t i | | | Arbtét $M-?>-< 4 M VH __._ A - ^ f f W ^ i J U t v . W . r W t - Ü V ^ . i r ; % € E Ï & U » _ J E U - * - - . S«/RB/loAf i*L ii.% üd. »4 _ _ — i j r Jag^sGTbeäsbencht Gärtnerei: n ft >A _ -« • U i,S Î5 ..., .0?) ... " 9 w _ _-ruf 12 M . . . * f n _ , 5,0 W _. ._ -__ » — __ — _ _-Art Mt. i -.... — SW Itf/St . _ — S i
1
iMs, Gtbratch/Matwiai * » / S ( t ó Art Mr. F i g . 5 . A r b e i d s b o e k h o u d i n g p e r a a gFlächenbeanspruchung durch die Kulturen
. 2 , 6 Kirtenirt 11 0 0 A Betriebsnummer \0A Haus-Nr. I L L __. 3 4 5 6 07 08 ^ . 0 1 Z*hlder Htuser 09 10 6 , 9 1 Jihr tl 12 Kultur Kosten- a stelle ,9 — — — ~- ÇS)£N 5>o-=.^oa./| ( M « - t u - V i ^ AS F i g . 6 R g Fliehe » (M 1 5 0 ^ 5 1 ä3i0«4£ 1 Flache m 4f2. ..] OU; ^ 5 d. o. i o 0 0 0 \ i | | Fliehe ste 1 0,^,0 -r1 1 \x i 1 ' 1 I i IC ! i l i i ' • 1 • ! e g i s t r a t i e r u i m t e o -1 : ! ! I r TT l 0 ! Î FUche 0t£> run 5J0;D i ! ' i ' ! • i i i i ! ! ' ! i 1 i i s 5 "5 § ml •1 4 5 ( 0 . i i 3 Fliehe •*1U iota 1 I . , ; •Htolr-* » l « 0
1
! i+OjO , i : . ' ! ' M II4t-
I 1 ex m 1 Fl*cl' S, Of 1 >9J>|; î ; i ' 1J
! T±i T D e h o e f t e 3 r - o i £ 1 |1
4-4-T *ß : 1 ' 1 2 3 ois
«* s et 1 9 T i f ff114
2 2
3 3
4
5
6
7
9'
1 u„ KenrII
of-W o-oi a-o;
p
^2-2
i « i i t3 3
44
6'6
1
w&
ïultor bi». ! lui testait p . ^__2
1 3 !
Il 1-M 1-V1
2^2-2 2
3-p 3-3
i4*4*4*4'
,6*i6'6*6'
8 » - 8 i l f 8 8
3/3
c4*4
Z»7'
a-8'
9
M
i
Kuitur bz«. festtnst. Zeit P ? A Kultur te« Ktstenst ZeitI
" B„H w^iH'i «ta n ii i; ?i i ' k u ;t a n isy
o-o-f QroC;|D«i o*o- a-oi
i-i-w*t-ifh-i-i-i-i-wJ
2-2-2- Z-2i:.7-2-2-2- M \
4*4
a4*|
4*4T
j4
e4*4 4-j 4;4*j
5.5.5, 5 / 5 | p y ^ 5-j 5:5]
7-71
» li is tu n 1:L*6f j6«fi^6 6*:
> 7 l f - 7 7 7
'1 m ilMU^iM inslii ! für Gärtnernd» Bitnetste unä Mariilforsctiusi. a h Urn«!* »MO»
Nui hier anfassen
Karte nicht biegen o d e r knorken.
|A-Arbeitsgruppe
J»i u a u n « u » a a. o » » « n a a t
J«MP 196ft «ETOlEB N« 3001 S'EBKE ( A . W E R T G . S C H L E U F - l N S T . 6 A £ R T N . B E T R I E 8 S L E * R E H.NNOVFRI TARELLE 3 HANOARBETTSSTUN0EN IM SESAMTBETRIEB GEGLIEDERT NACH ARBEITSGRUPPEN . WOCHEN •«+
JEDE DRUCKZEILE ENTSPRICHT 01 Ol Ol Ol Ol S T U N D E N * « . »I Ol Ol Ol Ol S T U N O E N * 0 » . « I Ol Ol Ol Ol 5TUN0EN354.2I Ol Ol Ol Ol STUNDEN303.6I Ol Ol Ol Ol STUN0EN2S3.0I Ol Ol Ol Ol STUN0EN202.4I Ol Ol Ol Ol STUN0EN1S1.SI Ol Ol Ol Ol S T U N O E M 0 1 .21 Ol Ol Ol Ol StUNOEN 50.61 Ol O l " OIEE OIEE 0.12 STUNOEN .» • » • • « • • • « • ..NN ...•NN ...«NN NN*»NN NN«»« NNNN*« »•NNNN** NN NN NN NN NN NN NN»««« NN«««« •»NN«« ••NNNN ••NNNN ••NNNN • • • • • • «« * ... • «NN • «NN NNNN NNNN NNNN« * • »« » « NN«« NN«» «NN.« NNNNNNNNNN « » • « • • • » NN« . N N • • » « • • N N * * » « • • • • * . £ £ • • • • « « • • • • • * • « £ £ • • * * • * • • • . • • N N * * * * " « « » * N N « * « » * * « * * * . « * * • • • » • • * * * * E E « « * « « • • « * * * * • • * * • * £ £ ••NNNN** **NNNN««NN**NNNNNN . « « « > « N N « * N N * * « « E £ N N N N « « N N « » N N N N N N « « »«««NN NN*«NN»*»«EE»*NNNN*««NNNNNN«« NNNNNN NN»*NN«»«»E£***«NN»«»»N*»»NN«. NNNNNN • • NN***»EENNE£****NN««EE*»»***« « • . NNNNNN..«. NN«**>EENNEE****NN**EC«***< <««««NNNNNN»»•• ••••••E£NNEEEE******EE***««*NNNN<>**NNNNNN •««••EE**£ENNEEEEEE**EEEE*«CE«<NNNN*»<*NNNNNN •NN*«EE*»EE««EEEEEE*»EEEE»«EE«»NNNN»»««»»NNNN • NN**EEEEEE*«EEE£EE*«EE£EEEEEEENNNN»»«««NNNN ««.•NNNN«»EEE£EE*»EE£EEE«*EEEEEEEEEE«*»*EE*»*»«*NN««»» • « • . N N » « « E E £ E E £ « « E £ E E E E « * E E E E E E E £ E E * * * * E E * * » » * » » » » » » « N N • • N N N N N N . . • • . . N N • • E E E E E E E E • « E E E E E E £ E E E E E £ £ E E £ E • * * * E E • • * * • • » « • • • • NN*»NN*«NN.»**.«NN**EEEEE£EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE***»EE*»EE*»»»««»«»» NN**NN«*««*EENN«««EEE£E£**EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE*»**NNNN.« ...•NNEENN«*EEEEEEE£**EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE£EEEEEE**NNNN»»NN .••..•••••NNEE****EE£E£EE£**'EEEEEEE£EEEEEEEE£EEEEEEEEEEEE£EEEENNNN««NN ..••EE*»***«NNEE*»»»EEEEE£E£«EEE£E£EEEEEEEEEEEEEEEEEEE£EEEEEE££NNNN««NN « • » £ £ * NNEE'^'EEEEEEEE^'EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE"* » • * * * * NN «•NN«« •.NN«» NNNNNNNN NNNNNNNN NN NN NN NN NN «• «* .« • • « « E E E E E E E E E E ^ E E ^ ' E E E E E E ^ E E NNNNEEEEEEEEEE**EEEEEE**EE**E£. NN* . E E E E £ E E E E E E E E E E E E £ E E E E E E * * £ £ E E £ E E E * * « N N " . . «• .EEE£EEEEEEEE£EEEEEEEEEEE»*£EE£EEEE"»»NN**.« NN NN»* .EE****EEEEE£E£EEEEEEEEEE..£EEEEEEE****NN»*....NN N N » . ....*.**.«**.*EE • •NN£EEEEEEEEE»*EEEEEE*i>EE***»<..EE***i'EE**EE**EE»<»'*<>EEEE..EEE£EEEE«EE*»EENN««** *••• •*..*•**££**•«**« EEFEEEEEEEEEEEEEEE..EE***»..EE..<*EE**EE*<EE**»«EEEE..EEEEEEEEEEEE*»EENNNN»* *»EE ...M**..««**««•..«£EEE£E£EEEEEEEEEEE..<*..*i'..EE..**********££..**EEEE..EEEEEEEEEEEE»»E£**NN** **EE *<**E£EEEE£E*»**»***»*»«»*EE .*«..*#EEEEEEEE***»»»»»»»EEEE .**....EEEEEEEE..*•*•••«•££££ .**....*<£E**EE..EE***»NNEEEE .** E E # * E E . .EEEE*»»»EEEE «* . E E M E E . .EEEEEE**EE. . ..**..»"*..EEEEEE*»EE.. .**.,ÈË********EË EEEEEE»«**.. ****..**..** **..EEEE.... ••»•••<***..«•**..••••EEEEEEEEEFEE**££EE..«* EEEE**..**..EE**NNEEFEEEE£EE**E£EE**EEEE..** E E E E " EE****EEEEEEEEEE**EEEE..E£EE..** . . E E " . . . * » * * " E E E E * * £ E E E . . E E E E . . * * * * . . . . ....*• *»******EE****E£..EE**..****.,.. ... .»• ****.**#EE****££..****.,** ....•* **..EE#»"****«'£E.... **..** . ....EE. ....FE. ...Et..**********££..**££**. ,..EE *..**..EE....EE**. ...EC....**••**..**...•**•«. ...EE **....**... . . .EE **....**... .**... . . . * * « * ****. KOCHEN NRs 11 13 15 IT 19 21 23 2 5 27 29 31 33 3S 37 39 »1 * 3 » 5 *7 »9 51 S 3 SPEZIELLE KULTURARBEITEN 100 = .. PFLEGEARBEITEN 200 = < *
ALLGEMEINE ARBEITEN 800 = •• NEBENBETRIEBLICHE ARBEIT 0 = NN AB^AEUHEN 500 = •* KLIMAAUSGLEICH 600 * "
RESTLICHE STUNOEN DER WOCHE . SYMBOL»«»
Fig. 8. De benodigde arbeid per jaar
ERNTEN,M*RKTFERTIGHACH£N 4 0 0 = EE
S T A N O O R T W E C H S E L 3 0 0 = • •
ALLGEMEINE KULTURARBEIT. 7 0 0 » "
JAHR 1966 BETRIEB NR 2001 SIEBKÊ (A.WERTG.SCHLEIFF-INST.GAERTN.BETRIEBSLEHRE HANNOVER»
KOSTENSTELLEN [ N E L K E N INSGESAMT I H A U S R O S E N INSGESAMT TGÊST.SCHN.CHRYSAN.INSGES
' I ?nn i 400
NUMMERN OER KOSTÇNSTELLEN AN8AUFLAECHEN IN QU SPEZIELLE KULTURARBEITEN 100
VERMEHREN H O PFLANZEN U.VERPFLANZEN 120
ARBEITEN AN DER PFLANZE 140
PFLEGEARBEITEN 200 PFLEGE DES STANDORTES 210
BEWAESSERN 220 OUENGEN 230 PFLANZENSCHUTZ 2*0 STANDORTWECHSEL 300 UMSAEUMEN 310 ERNTEN,MARKTFERTIGMACHEN »00 ERNTEN 410 AUFBEREITUNG U.VERSAND 420 A8RAEUMEN 500 ABRAEUMEN 590 KLIMAAUSGLEICH 600 LUEFTEN 610 BELICHTEN U.VERDUNKELN 650 ALLGEMEINE KULTURARBEIT. 700 8EAR8.0FS BLANKEN LANDES 730 ALLGEMEINE ARBEITEN 800 HOFARBFITEN 820 NEBENBETRIEBLICHE ARBEIT 0 NE8ENBETRIEBL.A.F.E.BETR 20 VERMARKTG.O.EIGENEHZEUG. 60 100 " 1*2* OM STUNOEN 1947 * 54 ' 112 1781 250 48 137 19 46 8 8 1433 720 712 193 193 0 0 0 70 70 7 7 0 0 0 IN PROZ. 49.83 1.37 2.87 45.59 6.40 1.24 3.51 .48 1.18 .21 .21 36.67 18.44 18.23 4.93 4.93 0 0 0 1.79 1.79 .17 .17 0 0 0 1360 STUNOEN 352 0 0 352 383 200 25 58 99 0 0 965 418 546 5 5 0 0 0 0 0 1 1 6 1 6 200 QH IN PROZ. 20.57 0 0 20.57 22.37 11.70 1.47 3.41 5.79 0 0 56.34 24.42 31.92 .27 -.27 0 0" 0 0 0 .08 .08 .37 .03 .34 STUNOEN 593 1 234 359 215 31 93 22 69 0 0 525 263 262 87 87 221 fl 221 6 6 0 0 0 0 0 IN PROZ. 36.00PR07. .OSpRÓZ. 14.19PR0Z. 21.76PROZ. 13.06PROZ. 1.86PR0Z. 5.63PR0Z. 1.35PR0Z. 4.22PR0Z. OPROZ. OPROZ. 31.85PROZ. 15.94PRÓÏ.' 15.91PR0Z. 5.31PR0Z. 5.31PRÔ?. 13.40PROZ. .0ÜPRÖ2." 13.39PR0Z. •36PROZ. .36PR0Z. .02PROZ. .02PROZ. OPROZ. OPROZ. OPROZ. SUMME 3908 100 1712 100 1647
TABELLE 3 KO 01 01 01 o: 01 S'UNOEN180.0I 0! 01 01 01 S'"N0EN160.0I 01 01 0! 01 STUNOENI40.0I 01 01 01 01 UNOEN120.0I 01 0! 0! 01 STUNDEN100.0! 01 01 01 01 STUNDEN BO.01 0! Ol Ol Ol STUNDEN 60.01 Ol Ol Ol Ol STUNDEN 40.0! Ol Ol Ol Ol S T U F E N 20.0! 0! Ol Ol ST£ tt Et tt .. .. NR 2001 "STELLE JEDE • • * • *« • • • • • • ** • « •• • • ** •• ... * .... *•.•* .... .... . • • • .... ....EE * • • * . . ••EE.. • • E E . . • • < * . . • • . . . . ... • • . . . . • • . . . . • • . . . . E E . . . . :EFE.... :EEE.... S1EBKE «A.tfERTG. "ELKEN INSGESAMT DRUCKZEILE EE EE EE *< *i ,. EE .. ** .. .. ..EE..EEEE ..EE..EEEE ..**..**** SCMLEIFF-INST.GAFRTN.BETRIEBSLEHRE H 100 ZURECHENBARE H * N O * » S . S T O , • • EE EE EE EE • • * • * • EE •« EE EE »•• EE EE •• EE EE EE EE EE EE EE EE EE EE EE EEEEEE £ £ * • EE EEEEEE EEEE EE EEEEEE EEEE *'EE EEEE** EEEEEE -'EE EEEE** EEEEEE ..EE EE EEEE** EEEEEE EEEE EE .. EEEE** EEEEEE EEEE EE EE EEEE.. EEEEEE«.EEEE EE EE EE EE EE ** EE ••. EE E E . ** E E . .. E E . .. E E . ..EEEE. ..EE**. EE ..EE**. EE ..EE... ** EEEEEE..EE... ** EEEEEE..EE... *<EE ****EE..EE... **££ **<*££..EE... **** .. :E****EE.. EE****EE.. **«***££.. ..****££.. ..**..££... . . ....**..• **... . . . t t . . . . • • > . . • • • • • EE EE EF EE EE EE FF FF «*£E.. EEEEEEEEEEEE ..EE.. EEEEEEEEEEEE ..EE.. EEEEEEEEEEEE . # * . . EEEEEEEEEEEE EEEEEEEEEE EEEEEEEEEE EEEEEEEEEE». A N B A U F L A E C H E » EE EE EE EE EE £E EE EE EE EE EE •» EE EE •• EE EE EE»« ** EE EEEE .. ** EEEE .. ..EE LEEE .. ..EE **EEEEEEEEEEEEEE .. ..EE EE..E££EEEEEEr .. ..EE EE *«..EEEEEEEEEE .. ..EE EE....**..EE..EEEEEE EE..EE..EEEE EE.-..**..EE..EE**EE EE..££..**££ EE »»..EE..EE EE EE..EE EE EE E E . . . EE ...EE EE EE ..EE..EE ..EE..EE ..EE..EE ..**..££ ..<*..££ EE ** ..EE«.£E..EE....EE ..**«•EE..EE....EE ..**••££..EE....EEEE ....EEEE..EE....EEEE ....EEEE..EE....EEEE ....EEEE..<*....**££ ....EE EE ....EE. ....EE 14200« EE •»EE ••EE . • * * E E " . . E E E E EE-...EEEE CE FFF ^ . . EE EEEE E E . . E E . . • **.. t.... E E E E . . . . KOCHEN NR« 1 11 13 15 17 19 23 25 27 29 31 33 35 37 39 *1 43 45 47 49 Sl 53
SPEZIELLE KULTURARBEITEN 100 = .. PFLEGEARBEITEN ALLGEMEINE ARBEITEN 800 = . . NEBENBETRIEBLICHE ARBEIT ABRAEUMEN 500 * .. KLIMAAUSGLEICH
RESTLICHE STUNDEN OER WOCHE . SYMBOL»»«
F i g . 1 0 . Het a a n t a l uren voor a n j e r s
200 * ** ERNTEN,MARKTFERTIGMACHEN 400 * EE O = NN STANOORTWECMSEL 300 « ». 600 « • • ALLGEMEINE KULTURARSFIT. 700 « ••
JAHH 1966 BETRIEB NR 2001 SIEBKE (A.WERTG.SCHLEIFF-INST.6AERTN.BETRIEBSLEHRE HANNOVER)
HANDARBEITSSTUNDEN, MASCHINENSIUNOEN UNO KOSItN OER ARBEITSERLEDIGUNG. GEGLIEDERT NACH KOSTENSTELLEN
KOSTENSTELLE NELKEN INSGESAMT 100 BEZUGSGROESSE 1424 OM HANDARBEIT IN5G.= 3907.6 STD DAVON LEIST.SAIS.KR* 0 STD UND STAEN.AKs 3907.6 STO
HANDARBEIT INSG.= 274.4 STO/100 QM DAVON LEIST.SAIS.KR- 0 STO/100 OK UNO STAEN.AK» 274.4STD/100 QM KOSTEN DER HANOARBEIT=15574.58 OM DAVON SPEZIALKOSTEN* 0 OH FIXE KOSTEN =15574.58 OM KOSTEN OER MAN0AR8EIT* 1093.72 DM/100 OM DAVON SPEZIALKOSTEN* o OM/100 OK FIXE KOSTEN * 1093.720M/100 8M MASCHINENKOSTEN lNSG= 0 D« DAVON SPEZIALKUSIEN = O D " FIXE KOSTEN* 0 DM OM KOSTEN OER ARBEITSERLEDIGUNG INSGES * 15574.58 OM .DAVON SPEZIALKOSTEN - 0 DM .FIXE K*15574'58 OM KOSTEN OE" ARBEITSEBLEDIGUNG INSGES.= 1093.720M/100 OM DAVON SPEZIALKOSTEN = 0OH/100 OM FVXE =093.T«0M/100 OM
KOSTENSTELLE HAUSROSEN INSGESAMT 200 BEZUGSGROESSE 1360 OM HANDARBEIT INS6.= 1712.2 STO OAVON LEIST.SAIS.KR* 0 STO UNO STAEN.AK* 1712.2 STD
HANDARBEIT INSG.* 125.9 STO/100 OM OAVON LEIST.SAIS.KR* 0 STO/100 OM UNO STA£N.AK= 12S.9ST0/100 OM KOSTEN OE* HANOARBEI'* 6824.34 DM DAVON S P E Z I « L K ° S T E N = 0 OM FIXE KUST£N * 6824.34 OM KOSTEN Of.R HANDARBEIT* 501-79 DM/100 OM DAVON SPEZIALKOSTEN» 0 OM/100 OM FI»£ KOSTEN = 501-79DM/100 OM MASCHINENKOSTEN INSG* 0 OM OAVON SPEZIALKOSTEN = 0 DM FIXF KOSTEN* 0 DM OM KOSTEN OER AR8EITSERLEDIGUN5 INSGES * 6824.34 OM .DAVON SPEZIALKOSTEN * 0 DM .FIXE Ks 6824.34 DM KOSTEN OER «R8EITSERLEDIGUNG INSGES.= 501.79DM/100 OM OAVON SPEZIALKOSTEN = OOM/100 OM FIXE =501.790»/100 OM
KOSTENSTELLE GEST.SCHN.CHRYSAN.INSGES 400 BEZUGSGROESSE 537 OM HANDARBEIT INSG.= 16*7.3 STO OAVON LEIST.SAIS.KR* 0 STD UNC STAEN.AK* 1647.3 'STD r HAN0AR8EIT INSG.= 306.8 STO/100 OM OAVON LEIST.SAIS.KR* 0 STO/100 OM UNO STAEN.AK* 306.8STO/100 OH
KOSTEN DER HANDARBEIT» 6565.67 DM DAVON SPEZIALKOSTEN* 0 OM FIXE KOSTEN * 6565.67 0« KOSTEN OER HANDARBEIT* 1222.66 OM/100 OM DAVON SPEZIALKOSTEN; 0 OM/100 OM FIXE KOSTEN = 1222.660M/100 OM
MASCHINENKOSTEN INSG* 0 OM DAVON S^EZIALKOSTEN = 0 DM FIXE KOSTEN* 0 DM «M KOSTEN DE» «RHE1TSERLEDI5UNG INSGES = 6565.67 OM 'OAVON SPEZIALKOSTEN = 0 OM 'FIXE K= 6565.67 OM KOSTEN DER AMBE1TSERLE0IGUNG INSGES.= 1222.66DM/100 QM OAVON SPEZIALKOSTEN = OOM/100 OM FIXE *222.6«DM/100 OM
-3-In deze rekenwijze kent men:
1. Gemeenschappelijke kosten loonkosten vaste
arbeidskrach-ten, aangevuld met berekend loon voor de bedrijfsleiding voor perioden met weinig werk; rente en afschrijving vaste produktiemiddelen;
niet toerekenbare loon- en materiaalkosten;
alle andere niet-toerekenbare kosten.
2. Speciale kosten loonkosten losse arbeid;
loonkosten vaste arbeid in hoogseizoen (overuren); variabele kosten werktuigen; materiaalkosten;
energiekosten ; afzetkosten,
Het verschil tussen opbrengst en speciale kosten noemt men Deckungsbeitrag (fig. 12). Dit bedrag geeft aan met welk be-drag de gemeenschappelijke kosten worden redekt. De gewassen met de grootste Deckungsbeitrag worden als de gunstigste ex-ploitatie-mopelijkheid beschouwd. De Deckungsbeitrag op zich geeft echter geen inzicht in de marge tussen kosten en
op-brengsten. Hiervoor is een volledige nacalculatie noodzakelijk.
2.1.3. KTL-KALKULATIOÏIS-UNTERLAGEN
De vele tijdstudies die bij het werkmethode-onderzoek zijn gemaakt, worden uiteindelijk is samenwerking met het Kura-torium für Landtechnik verwerkt in de genoemde KTL-band. Alle waargenomen handelingen zijn verricht door dezelfde persoon. Deze is in dienst van het instituut. De KTL-band is slechts ge-deeltelijk gereed. Een belangrijk hoofdstuk voor de arbeids-begroting over tijdsduur en momenten waarop arbeid geleverd dient te worden ontbreekt nog.
to-r,
«-OMJ. anrti«-«* I
Arbtifl-NO!* NGI N 0 2 NG3 NG4 NG5 NG5 NG5 HG!" HG3 HG3 HO« HG4 mit übtrwiacender Ernt« im M i n
'Hiia.rnthtxi-CuwjK. e*trirt I - Hujt«-S«nil». Beirut l
HG4 NG4 mit überwiegender
Ernte im April
2.1.4. LITERATUUR -M-1. Dicke, H.A. 2. Dicke, H.A. 3. Vickerman, E. en W. Siliert 4. Vickerman, E. en W. Billert 5. Rothenburger, W. 6. Rothenburger, W. 7. Storck 8. Stoffert, G. en W. Rothenburger en E. Wilking 9. Schleiff, J. Demonstrationsbetriebe in Nordrhein -Westfalen (I)
Rheinische Monatschrift für Gemüse Obst Schnittblumen, Heft nr. 8, 1967 .
Demonstrationsbetriebe in Nordrhein -Westfalen (III)
Rheinische Monatschrift für Gemüse Obst Schnittblumen, Heft nr. 4, 1 968.
Demonstrationsbetriebe V Gemüse, Heft nr. 7, 1967. Demonstrationsbetriebe VI Gemüse, Heft nr. 6, 1968.
Rationalisierung auch im Endver-braucherbetrieb möglich?
TASPO, Schrift nr. 5, 1969.
Beitrag zur Methodik des Arbeitsvoran-schlages für Gemüsekultur unter
besonderen Berücksichtigung der Anbautermine
KTL-3erichte über Landtechnik, nr. 103. Gartenbau, Stuttgart, 1969.
KTL-Kalkulationsunterlagen für Be-triebswirtschaft - Erwerbsgartenbau, Band I, Frankfurt am Main, 1968.
Methodik der betriebswirtschaftlichen Untersuchungen
3. HAMBURGISCHE GARTENBAU-VERSUCHSANSTALT FÜNFHAUSEN (F. Schickedanz).
Het onderzoek is volledig teelttechnisch gericht. De waarde van onderzoek naar organisatie en werkmethoden wordt wel ingezien doch tot nu toe wordt hieraan niet gewerkt. Onderzoeks-onderwerpen :
1. Onderstammen-onderzoek bij rozen.
2. Onderzoek naar het gedrag van nieuwe variëteiten. 3. Bemestingsonderzoek.
4. Proeven ter voorkoming van uitval in Gerbera, teelt in Folienbeutel:
geen verspreiding van schimmelziekten in de grond, betere ruimtebenutting bij de opkweek.
5. Proeven met Elatiorbegonia's en Azalea's ter bevorde-ring van een gelijkmatiger bloei en eventuele
ver-schuiving van het bloeitijdstip. Hulpmiddelen CCC, B-9, klimaatbeheersing.
6. Rustperioden voor rozen. Rust vanaf november tot half maart. In januari snoeien met de heggeschaar, begin maart bij knippen. Hiermede wordt een iets hogere
opbrengst verkregen. Doorstoken wordt niet toegepast.
3.1. LITERATUUR
1. Schriftreihe Fünfhausen, 1966, 1968.
4. BEDRIJFSBEZOEKEN IN V.-DUITSLAND
Veelal in overleg met de bezochte onderzoeksinstellingen zijn een aantal bedrijven bezocht die arbeidstechnisch interessant zouden zijn. Daarnaast zijn nog 3 bedrijven bezocht die vanwege hun grootte algemeen bekend zijn.
-6-4.1 . AFZETSYSTEEM
De organisatie van het bedrij fsgebeuren op bloementeeltbe-drijven is nauw verbonden met het afzetsysteem als gevolg van de snelle kwaliteitsteruggang bij transport, dat onver-mijdelijk optreedt. Het Duitse afzetsysteem van snijbloemen en potplanten kent een vijftal kanalen:
1. De Vlochenmarkt, vergelijkbaar met onze straathandel, geconcentreerd tegen het weekeinde. 2. De Grossmarkt, verschillende grote steden stellen grote
hallen beschikbaar waar de detailhandel groente, fruit en bloemen kan kopen. 3. De Veiling, systeem bekend, niet populair in
N-W-Duitsland.
4. Breitfahren, grossieren langs een aantal detaillisten, een groot bedrijf heeft een verzorgings-gebied met een straal van 150 km.
5. Eigen verkoop, vooral in de dorpen; het sortiment
wordt aangevuld door het breitfahren.
De vormen 1 - 4 - 5 hebben een assortimentsverbreding tot ge-volg met alle daaraan verbonden nadelen voor een specialisatie. De afzetkanalen 2 en 3 maken wel een specialisatie mogelijk, doch de praktijk is nog niet zover. Over het algemeen hebben de bedrijven op de Grossmarkt wel hun vaste klanten. Dit
verkoop-systeem bevordert echter de "prijsbewustheid" van de verkoper niet. De grote verkoopcentra Neuss en Straelen zijn
prijs-bepalend. Uitgezonderd de veiling vragen alle verkoopsystemen veel arbeid.
4.2. ARBEIDSORGANISATIE
Een aantal bezochte bedrijven hebben meegedaan in het project "Demonstrationsbetriebe". De hiervoor te maken aantekeningen zijn echter na beëindiging van hun deelname niet op eigen
• 7
-De bovengenoemde afzetorganisatie en de over het algemeen goede financiële resultaten zullen hieraan niet vreemd zijn. Een derde faktor is de gemakkelijk te verkrijgen losse
arbeid. Op geen enkel bedrijf is een arbeidsbegroting of een weekplanning aangetroffen, evenmin als berekende kost-prijzen .
Op twee grote bedrijven wordt wel de geleverde arbeid geregistreerd.
Jungpflanzenbetrieb Neubert-Wandsbek, Hamburg noteert het aantal uren voor een bepaalde cultuur en berekent daaruit
het procentuele bestanddeel van de loonkosten in de opbrengst. Voor de meeste cultures ligt dit rond 30 - 35%; voor
poin-settia's echter 10,6%.
Walter Süptitz, Hamburg-Eidelstedt kent d.m.v. prikklokken een aanwezigheidsadministratie. Dit bijzondere bedrijf met 200 werknemers (veel Grieken, in 3 ploegendiensten van
's morgens 5.00 tot 's avonds 22.00 uur) legt zich toe op
verkoop van jonge planten met een uitstekende service in de vorm van W.S.E.-Mitteilungen. Het wordt op patriarchale wijze ge-leid door vader Süptitz. Zoon Süptitz wil graag een meer cijfer-matige benadering.
De arbeidsvoorziening op de bedrijven vormt geen enkel
pro-bleem. Men kan voldoende losse arbeiders krijgen. De snijbloemen-bedrijven met hun moeilijke arbeidsverdeling maken hiervan dan ook dankbaar gebruik.
4.3. TECHNISCHE UITRUSTING
De kassen op de bezochte bedrijven zijn veelal voorzien van automatische luchting. Er wordt tamelijk veel gehamerd glas gebruikt. Opvallend is de stevige constructie van de kassen. Een gevolg van de vergaande voorschriften van de Baupolizei.
2
Bouwkosten inclusief verwarming à DM 12 5/n vormen geen uit-zondering.
Om deze lasten te omzeilen wordt op de grote bedrijven van Ludolph Beye, Hannover-Döhren en Walter Süptitz veelvuldig van Folienhäuser gebruik ^emaakt. Een eenvoudige opstand met houten onderbouw, overdekt met gaas en folie. De folie
wordt d.m.v. houten latten vastgelegd. De overspanning tussen 2 rijenstaanders is aangepast aan de foliebreedte. Elk jaar
2 wordt de folie vernieuwd. De bouwkosten bedragen DM 12/m .
De materiaalkosten voor vernieuwing van de folie zijn
be-2 be-2 cijferd op DM 0,2 9/m , de arbeidskosten op DM 0,80/m .
Vele potplantenkassen zijn voorzien van natzandtabletten met gietdarmen. Het Volmatic-systeem krijgt weinig lof. Ma verloop van tijd treedt verstopping op.
4.4. WERKTUIGEN
Op het bedrijf van Beye wordt voor het oppotten van chrysanten-stekken (4 per pot) gebruik gemaakt van een eenvoudige
transportband (fig. 13). De aan weerszijden van de band gezeten persoon steekt 2 stekken in de reeds met grond gevulde potten die op de band worden gezet. Aan het eind worden de potten
er met de hand weer afgenomen. Capaciteit +_ 175 potten per uur.
5. PRODUKTIVITETSUDVALGET FOR CARTNERI OG FRUGTAVL, Kopenhagen (Sv. Aa. Kristensen).
In 1956 gesticht m.b.v. Marshall-gelden heeft dit produktivi-teitscentrum ten doel onderzoek te verrichten naar de produkti-viteitsverbetering in de Deense tuinbouw en de resultaten hiervan zo snel mogelijk aan de praktijk door te geven. Destijds is
gestart met het project "Demonstratiebedrij ven", waarvan het reeds vermelde Duitse onderzoek is afgeleid. De resultaten van dit onderzoek hebben vrij traag ingang gevonden. Het is
bijzonder moeilijk gebleken duidelijk aanwijsbare voordelen van organisatie aan de praktijk te "verkopen".
+
<U 4~» V I X> ~ J O» •+-• 1_ O O)co
O
O
O
o
o
o
o
o
o
o
o
CM+
- X <y •*-< m "O _»* Ol -»-» s_ o £ O) O ) -*-» 0) E o» JC o _£J -•-• o» N T -* -*-O CL l _ (U O . C Q) X. 2C O) -«-• Ui •<t • c O) -«-' c o VI >» l _ JC o -(-» o CL l _ O o > T J C O OD • M O Q . Q . O * co O )il
o» T 3 -O» •+•» L . o £ <t> x> -<u -<w £ -*-> c <JJ . X 02 •*•» V) o c ou CM « x» c o XX 0) T 3 Q , O C <W •*-' -•-* O e x a i X J 3 > G! O ) • »•-O c 0) -*-» o ex CU -o - M E a» 0) c -4-• - , •¥> O Q . a> "O c e a* O» •*•> Ut 69.212
-9-Het technisch onderzoek, kassenbouw, klimaatbeheersing,
vochtvoorzieningsapparatuur, belichting e.d., heeft nu duide-lijk voorrang gekregen. De resultaten hiervan zijn gemakke-lijker over te dragen en sorteren daarom meer effect. Het produktiviteitscentrum telt 3 medewerkers, waaraan de heer Kristensen leiding geeft en de op de praktijk gerichte
verslaggeving verzorgt.
Ander tuinbouwkundig onderzoek door de Dansk landbohojskole, van geringe omvang, en vier proefstations op:
Fyn - Fruit
Jylland - Fruit en boomkwekerij Sjaelland - Glastuinbouw
5.1. LITERATUUR
1. Christensen, Svend Aa., Kalkuleret Tomatrentibilitet. Gartner Tidende, 80 : 52, 1964. 2. Christensen, °vend Aa., Metodik ved overgang til
14-dages-l<ón.
Gartner Tidende 83 : 44, 1967. 3. Christensen, Svend Aa., Skyggemiddler.
Produktivitets Udvalget for Gartneri og Frugtavl, Kopenhagen, 1964.
4. Christensen, Svend Aa., Markvanding.
Produktivitetsudvalget for Gartneri og Frugtavl, Kopenhagen, 1961
6. GARTNERES SALGSFOREMMIMG - GASA - Odense
(A. Lejrskov).
GASA Odense is een coöperatieve afzetorganisatie (1.200 aange-sloten kwekers) voor tuinbouwprodukten met afdelingen voor groente, fruit en bloemen.
-10-De omzet bedraagt +_ 20% van de totale -10-Deense produktiewaarde De omzet van GASA Odense (D. Kr. 141.000.000 in 1968) be-nadert de omzet van GASA-Aarhus en Kopenhagen tezamen. De bloemen dragen voor 60% aan dit resultaat bij, groente en fruit voor 40%.
6.1. ORGANISATIESCHEMA
Groente, fruit en bloemen vormen ieder een afdeling met een 3 mans-bestuur. Van elke sectie zitten twee mensen in het
hoofdbestuur van de GASA ter bepaling van het algemene beleid. Voor de bedrijfsuitvoering beschikken de afdeling bloemen zowel als ^roente en fruit gecombineerd over een bedrijfs-leider .
6.2. VERKOOPSYSTEEM SNIJBLOEMEN EN POTPLA ITEN
Alle aangevoerde snijbloemen worden via de klok verkocht; systeem C.C.V/.S. in eenvoudige uitvoering. Potplanten voor binnenlandse verkoop gaan eveneens via de klok.
Potplanten bestemd voor export worden via agenten in het buitenland of in directe verkoop verhandeld. De aangesloten kwekers kunnen hiertoe ruimte huren in een monsterkas en daar hun produkt etaleren. Net verkoopsysteem met buitenlandse agenten bevalt niet bijzonder. Men denkt over te gaan naar een systeem van directe verkoop.
De binnenlandse omzet van snijbloemen gaat voor 15% naar supermarkten en voor 85% naar bloemenwinkels. GASA Odense beschikt over een speciale "Bukef'-afdeling "Flora Pak", voor de verzorging van supermarkten in Kopenhagen.
Voor het transport beschikt men over elf eigen wagens, gedeel-telijk voorzien van een hydraulische laadklep. De verrolbare container (+_ 1.00 x 0.80 x 2.00 m) heeft zijn intrede gedaan bij het binnenlands transport.
-11-6.3. CENTRAAL SORTEREN VAN SNIJGROEN (PLUMOSUS ASPARAGUS) EN ROZEN
Het snij groen wordt bij aanvoer gewogen. De aangevoerde bos-sen worden losgemaakt, tak voor tak op een rondgaande band gelegd en vervolgens in de te sorteren kwaliteiten door aan de band staande meisjes weer opgenomen en tot een bos van een
willekeurig aantal gevormH. Wordt de bos te groot dan legt
zij deze weg. Nadien worden bossen van een bepaald aantal
gemaakt. Na sorteren en bossen wordt opnieuw gewogen. Hiermede kan de totale uitval bepaald worden. Het tarief wordt berekend naar aanvoergewicht van de partij. Het transport vindt plaats d.m.v. hangmappen aan een ingenieus systeem van
ketting-transporteurs. Ma het sorteren worden de aangevoerde partijen geblokt in diverse kwaliteiten. Het aantal werknemers in de sorteerhal voor het snij groen bedraagt ongeveer 200. De export beloopt D. Kr. 19.000.000.
De technische uitvoering van het centraal rozen sorteren is dezelfde als bij het snijgroen sorteren. De daags tevoren aan-gevoerde rozen worden in doorboorde emmers in verrijdbare bakken met water in de koelcel geplaatst. Op de dag van sor-teren laat men het water uit de bakken - en daarmede ook uit de emmers - weglopen. Over het algemeen is men niet bijzonder te spreken over het centraal sorteren van rozen. Men creëert slechts doorsneekwaliteiten. De kweker met goede kwaliteit ontvangt hiervoor een onvoldoende premie.
Het centraal sorteren van anjers is om deze reden reeds ge-stopt .
7. BEDRIJFSBEZOEKEN IN DENEMARKEN
In totaal zijn vijf potplantenbedrij ven bezocht. Hiervan zagen er vier bijzonder goed verzorgd uit. Automatische luchting is hier een vanzelfsprekendheid, terwijl ook de natzand-tabletten met gietdarmen gemeengoed zijn.
•12-7.1. ARBEIDSORGANISATIE
Op een tweetal bedrijven wordt doelbewust een cijfermatige benadering van het gehele bedrijfsgebeuren nagestreefd: 1. 3 KANTEN og KERNEN, Jörgen Larsen, Lumby, Fyn.
2
8.0 00 m staand glas, 5 ha tulpen, graan. Aantal mede-werkers 23, niet allen in volledige dagtaak. Cultures: Chrysantenstek, Bougainvillea, Saintpaulia.
Van elke verrichte werkzaamheid aan een bepaalde cultuur wordt d.m.v, een arbeidsboekhouding genoteerd het aantal uren en het moment (1H daagse periode) waarop deze arbeid wordt geleverd. De arbeidsboekhouding wordt voorts ge-bruikt om het aantal uren per werknemer vast te stellen voor de loonadministratie. Daarnaast wordt geregistreerd de periode gedurende welke een bepaalde cultuur een bepaalde ruimte in beslag neemt. Op deze wijze hoopt de heer
Larsen een produktieplanning te kunnen opzetten. Voorts worden de kosten van warmte, water en licht e.d.
2 .
door omrekening per m in een kostprijsberekening verwerkt. De verkoopresultaten van het bedrijf worden per 14- daagse periode bijgehouden en voor het gehele personeel grafisch duidelijk gemaakt t.o.v. het voorgaande jaar,
2. PLANKULTUR, Leo Nielsen, Ballerup. Uitsluitend potchrysanten.
Door middel van een arbeidsboekhouding wordt het totaal aantal uren per teelt en de momenten waarop arbeid ge-leverd wordt, geregistreerd. Daarnaast bestaat een administratie van tijdsduur en benodigde ruimte. Direct bij het oppotten worden de potten op eindafstand gezet.
De verkregen gegevens van de diverse partijen v/orden gebruikt in een produktieplanning voor het komende jaar. Op een
planbord van Modulex (een soort Lego) wordt de beschikbare ruimte verdeeld.
-13-De gegevens uit de arbeidsboekhouding (prikklokkaarten) worden tevens verwerkt tot normtijden, die gebruikt
worden bij een beloningssysteem gebaseerd op stukloon. Hiertoe staat de inhoud van elke werkzaamheid zeer
duide-lijk omschreven op formulieren die de voorwerkers ge-bruiken bij de organisatie van het werk.
Vroegere ervaringen met een bonussysteem gebaseerd op het totaalresultaat van het bedrijf waren zodanig, dat men dit systeem heeft laten varen. Het personeel voelde zich onvoldoende nauw bij het bedrijf betrokken.
7.2. TECHNISCHE UITRUSTING
Vermeldenswaardig zijn de pneumatisch te openen deuren tussen de verschillende kassen en de schuurruimten op het bedrijf van Sven Nielsen te Allestedt, Fyn. Aan weerszijden van elke deur liggen onder druk gehouden luchtslangen die een pneumatische cilinder, bevestigd aan de deur, commanderen. Bij nadering van de deur met een etagewagen springt deze
open en kan men ongehinderd passeren. Kosten D. Kr. 1.500 -2.000.
Op een bedrijf nabij Kopenhagen wordt het Volmatic-systeem toegepast in een natzandtablet. De druppel-slangetjes steken vanaf de onderzijde in het zand. Een tamelijk dure installatie met alleen een gelijkmatiger vochtverdeling in het zand tot doel. Dit is misschien toch mogelijk wanneer men ziet dat voor Petunia, Ageratum en Salvia, geteeld in 0 9 kunststofpot D. Kr. 2,00 ontvangt!
8. SVERIGES LANT3RUKSN0GSK0LAN, ALNARP, ZWEDEN. ] (Marten Car.
Hans Christensson) TRADGÂRDSODLIMGEM DRIFTSEKONOMIE (Harten Carlsson.
Het instituut in Alnarp is in 1964 opgericht als vestiging van Sveriges Lantbrukshogskolan te Uppsala voor Skane (Zuid-Zweden).
-14-Het houdt zich vooral bezig met het intensief bestuderen van het bedrijfsgebeuren op tuinbouwbedrijven en de mogelijk-heden dit gebeuren zoveel mogelijk te plannen. Zijdelings bestaan contacten met het arbeidskundig onderzoek.
8.1. DRIFTSEKOMOMIE, BEDRIJFSEKONOMIE
Gebrek aan adequate gegevens voor een produktieplanning heeft een samenwerking doen ontstaan met het Sveriges Handel-strädgärdmesteres Forbund - een boekhoudbureau. Een vijftal bedrijven werkt aan dit onderzoek mee.
Met behulp van lineaire programmering en een door Carlsson aangepaste Monte Carlo-techniek wordt een optimaal plan voor een bepaald bedrijf uitgerekend. Opvallend is de vrijwel gelijke uitkomst met beide technieken. Veelvuldig wordt gebruik gemaakt van de d.m.v. teleprocessing te benutten computer
in Uppsala.
8.2. ARBEIDSKUNDIG ONDERZOEK
Het arbeidskundig onderzoek in de Zweedse tuinbouw, uitge-voerd door Trädgärdsodlinges Arbetsmethodik och Teknik, staat onder supervisie van twee werkgevers en een werknemersver-eniging. Het gebruik van de resultaten van dit onderzoek wordt daarmee niet een louter rationele zaak. Het vaststellen van bijvoorbeeld tarieven aan de hand van opgestelde normen is een politieke zaak geworden in de onderhandelingen tussen werkgevers en werknemers.
Opvallend is de zeer grondige verwerking van het tijdstudiemateri-aal. Langs statistische weg wordt geprobeerd de invloed van be-paalde faktoren op de variatie in de waargenomen tijden te
verklaren. Ook hier wordt de computer veel gebruikt, en ander resultaat van arbeidskundig onderzoek is de sorteertafel van anjers (fig. 1 M ) .
c o l _ O) c > o UI 1_ Of c o V) (. <u c o 1_ o o > «•-o
o
w
6 9 . 2 1 38.3. LITERATUUR -15-1. Carlsson, M., B. Hov-mark, en I. Lindgren 2. Lindgren, I. en M. Carlsson 3 . Carlsson, M. 4. Carlsson, M. en S. Nilsson 5. Christensson, H.
Studies of farmplanning problems by a Monte Carlo-method.
Te publiceren in American Jour-nal of Agricultural Economics. Företagsekonomisk planering med Monte Carlo metod.
Erhwervsëkonomisk Tidskrift, 30: 61 - 89, 1966.
Firmplanning with a Monte Carlo-method
I.S.H.S.-congres - Reading 1968. Veckans Affärer, 3 april 1969.
Tidstudier i nejlikodlingar Viola - Trädgärdsvärlden, 4, 6, 7 en 9, 1969.
9. BEDRIJFSBEZOEKEN IN ZWEDE?
Bezocht zijn:
1. Snijbloemenbedrij f FORTUNA, Kvarnby.
. . . 2 .
Vijf vestigingen met 120.000 m staand glas, uitsluitend rozen, anjers en chrysanten, centrale verwerking. Eigen afzet d.m.v. telefonische verkoop tot in Stockholm. Vooral de schuurverwerking is bijzonder interessant. Anjers worden op de reeds genoemde sorteertafels ver-werkt en ingepakt in papier dat de kwaliteit aangeeft d.m.v. een gekleurde band met nummer 1 t/m 4.
Het sorteren van de rozen geschiedt gedeeltelijk mechanisch m.b.v. een sorteermachine naar eigen ontwerp (fig. 1 5 ) .
De gesneden bos rozen wordt, afhankelijk van de bloemkwaliteit en stengelstevigheid in een van de vier vakken gelegd en daar-na m.b.v. een cirkelzaag op de betreffende lengte gesneden.
O) c JZ o D £ m o ui c 0) N O G» O . ü c i_ CL r— O)
i l
69.214
•16-In elke kwaliteit wordt elektronisch tot bossen van 10 geteld, waarna het bakje zich opent en de bos op een
+_ 5 0 cm lager ge Ie.pen transportband valt. Deze vervoert
de bos naar een inpakster. Een elektronisch oog doet de band stoppen indien de inpakster de'bos niet afneemt. Essentieel voor dit werktuig is het feit dat
bloem-kwaliteit, stengelstevigheid en lengte in één kwaliteits-begrip zijn gecombineerd.
2. Potplantenbedrij f Bengt Ahlvin, Helsingborg.
Eén van de onderzoekbedrijven van Carlsson. Het blijkt dat het in werkelijkheid uitgevoerde teeltplan maar weinig verschilt van het d.m.v. lineaire programmering als optimaal berekende.
Interessant is dat het hier gaat om Lorraine begonia, Campanula, Kalanchoë en Caiecolaria. De bedrijfsleider benadrukt echter wel de noodzaak tot improviseren, omdat door allerlei omstandigheden een planning gemakkelijk mislukt.
Een verdere bijzonderheid is dat de afzetorganisatie in Helsingborg, vergelijkbaar met de GASA Odense ca. 1 jaar van te voren een teeltplan vraagt. Hierop kunnen - niet bindende - adviezen tot wijziging worden gegeven indien
het aanbod niet in overeenstemming is met de verwachte
vraag.
