u-y
to tatigis ·ssPEN
In het cifaelopen januarinummer
van s&.P stand een artikel van Marso Trappenbura waarin ze zich
cifvraaat
if
we de nieuwe wetsvoor-stellen abortus en euthanasie wel echt zouden moeten will en.Deze maand in de rubriek Pen op
Papier twee reacties en een kart
commentaar van de auteur.
s &..n 4 2ooo
0
p
PAPIER
Geen reden voor
ophef
In de Tweede Kamer wordt op dit moment het wetsvoorstel 'Toet-sing levensbeeindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding' behandeld.
In dit voorstel krijgt de schrifte-lijke wilsverklaring een wetteschrifte-lijke status. Deze wilsverklaring houdt een verzoek in om levensbeeindi-ging in nader omschreven situaties zoals een coma of in geval van de-mentie. De verankering in de wet van de euthanasieverklaring leidt tot grote ophef en mythevorming, niet in de laatste plaats bij ver-pleeghuisartsen die zich vaker ge-confronteerd zien met
euthanasie-verzoeken van dementen maar
ook bij journalisten, wetenschap-pers en parlementariers. Is er zo-veel reden voor ophef of paniek? De NVVE is van mening van niet.
Ons recht kent verschillende
soorten wilsverklaringen. Een
wilsverklaring is de uiting van ie-mands wil, op dit moment of in de toekomst, schriftelijk of monde-ling. In de gezondheidsrechtelijke context wordt onder wilsverkla-ring onder andere verstaan een document dat een patient opstelt op het moment dat hij nog in staat is tot een redelijke waardering van zijn belangen en dat ertoe strekt eventuele beslissingen over medi-sche handelingen en verzorging in de toekomst, wanneer hij niet meer wilsbekwaam is, te
beln-vloeden. Een
euthanasieverkla-ring is een voorbeeld van zo' n schriftelijke wilsverklaring.
Met de euthanasieverklaring worden verschillende doelen na-gestreefd. Wanneer de opsteller wilsonbekwaam is geworden ( als
gevolg van bijvoorbeeld coma of dementie) client de verklaring als
vervanging van een mondeling
verzoek (het is dus geen eis!). De opsteller moet dan duidelijk om-schrijven in welke situaties hij rniddels euthanasie een eind aan zijn Ieven wil. Enkel de omschrij-ving 'wanneer ik dement ben' is onvoldoende. Dementie kent vee! symptomen en is een proces dat
verloopt van beginnende
demen-tie waarin de pademen-tient nog heldere momenten kan kennen, tot een diepe-dementie waarin niets meer tot de clemente doordringt. Een duidelijk omschrijving van de toe-stand die men niet meer levens-waardig vindt is van belang voor het gerealiseerd kunnen krijgen van het euthanasieverzoek.
Een ander doe! van de euthana-sieverklaring is dat daaruit kan blijken dat de stervenswens 'wel-overwogen' was en niet in een op-welling tot stand is gekomen. Het
weloverwogen karakter van het
verzoek is een van de eisen die wordt gesteld aan een zorgvuldig uitgevoerde euthanasie.
Een derde doel van een schrif-telijke verklaring is dat de eutha-naserende arts daarmee kan aan-tonen dat het verzoek vrijwillig was en dat hij heeft gehandeld op uitdrukkelijk verzoek van de pa-tient zelf.
Een vierde doe! is (en de N v v E stimuleert dat steeds) dat er tus-sen patient en zijn arts al in een zo vroeg mogelijk stadium gespro-ken wordt over de wensen van de patient. Hiermee kan de arts in-zicht krijgen in de motieven van de patient waarom deze een bepaalde situatie niet mee wil maken en hoeft hij zich later niet aileen te baseren op de schriftelijke
214
PEN
verklaring. Een verontrustend punt daarbij is wel dat de vrije art-senkeuze van met name mensen die opgenomen worden in een verzorgings- of verpleeghuis steeds meer wordt beperkt. Hier
-door ontstaat de situatie dat de re-latie met hun eigen huisarts die soms vele tientallen jaren bestrijkt in een klap te niet wordt gedaan en dat deze mensen eerst weer een relatie met een nieuwe, hen onbe-kende, arts moeten opbouwen.
Misschien is er bij euthanasiever-zoeken van verpleeghuisbewoners daarom nog wel een taak wegge-legd voor de vroegere huisarts.
In de praktijk blijkt dat een eu-thanasieverklaring in geval van wilsonbekwaamheid van de pa-tient op grate problemen stuit. Een eerste bezwaar dat (met name) vanuit de hoek van de ver-pleeghuisartsen wordt aange-voerd is dat de clemente patient zich niet van zijn lijden bewust kan zijn en euthanasie daarmee niet aan de orde is. Vergeten wordt daarmee dat die patient eerder een verklaring opstelde juist om te voorkomen dat hij in deze situatie zou blijven. Voor veel mensen is het aftakelingsproces waarmee de dementie gepaard gaat juist een
Waarom zouden
wij
dit niet willen?
In Socialisme &.Democratie van
janu-ari 2ooo schreef Margo
Trappen-burg een artikel, dat voor een deel gaat over de nieuwe regerings-voorstellen met betrekking tot eu-thanasie. 1
Titel, inleiding en ge-deeltelijk ook de inhoud van het
S &_o 4 2ooo
0
p
PAPIER
verschrikkelijk vooruitzicht en ze willen het eind van hun Ieven niet op deze, in hun ogen, menson-waardige wijze volbrengen. Juist nu verwachten ze de hulp die hen echter onthouden wordt.
Een ander argument om bij wilsonbekwamen geen acht te slaan op een eerder opgestelde eu-thanasieverklaring is dat iemand niet 'in de toekomst kan will en'; je kunt niet nu vast je wil uiten voor een situatie waarin je dat later niet meer zou kunnen. Toch zijn er ge-vallen waarin dit wei wordt geac-cepteerd. In de psychiatrie experi-menteert men met 'zelfbinding': een psychiatrisch patient spreekt nu met zijn behandelaar af dat hij toch behandeld wil worden in be-paalde zich in de toekomst voor-doende situaties (bijvoorbeeld wanneer hij in een psychose raakt) ook al verklaart hij later in die situ-atie geen behandeling te willen. Hij acht zichzelf nu meer in Staat zijn belangen te behartigen dan later en zet zijn toekomstige wil buitenspel. Waarom zou dit dan ook niet mogelijk kunnen zijn bij een euthanasieverklaring?
Een andere reden waarom art-sen nog wel eens af will en zien van euthanasie is de ouderdom van de
artikel suggereren, dat wij met deze voorstellen op de verkeerde weg zijn, die wij niet zouden moe-ten willen. Met deze moe-teneur ben ik het niet eens. Wat mij vooral onge-lukkig maakt is het feit, dat in het artikel op enkele belangrijke pun-ten een verkeerde voorstelling wordt gegeven van de strekking en inhoud van het voorliggende wets-voorstel. Vandaar een reactie.
verklaring. Bij de behandeling van het wetsvoorstel m.b.t. euthana-sie lijkt een meerderheid van de Tweede Kamer de mening toege
-daan dat een wilsverklaring zijn geldigheid niet verliest. Wel zou het raadzaam zijn eens in de zoveel jaar de verklaring opnieuw te be
-kijken en te actualiseren. Een wilsverklaring waarin ie-mand verzoekt om zijn Ieven te beeindigen in geval van een coma of dementie is niet zo'n bedrei-ging als wordt gedacht. Het voor-komt dat de familie samen met de arts nog eens moet gaan praten over wat vader of moeder nu zou hebben gewild. Het is de laatste wens van een mens die zijn Ieven niet op een voor hem niet waar-dige wijze wil einwaar-digen en wie zijn wij dan om deze persoon daarbij niet terwille te zijn. De ontvanger van het verzoek kan het zelfbe-schikkingsrecht van de verzoeker respecteren, en metinachtneming van alle zorgvuldigheidseisen bij
-dragen aan een waardige afsluiting van het Ieven.
R.H.M. DELEEUW
Juridisch medewerker van de Nederlandse Vereni9inB voor Vrijwilliae Euthanasie
De hoofdboodschap van het ar-tikel van Margo Trappenburg is, dat het wetsvoorstel te ver gaat in de richting van zelfbeschikking en dat het medisch-professionele model, dat tot nu toe heeft gegol
-den, verlaten dreigt te worden.
Dit is volgens Trappenburg in de eerste plaats zo omdat het arti-kel, dat omschrijft aan welke zorg-vuldigheidseisen een arts moet
