Praktikum handleiding verbindingstechniek : T.I.G.-lassen : MIG/MAG-lassen

Praktikum handleiding verbindingstechniek : T.I.G.-lassen :

MIG/MAG-lassen

Citation for published version (APA):

Kneppers, A. J. (1988). Praktikum handleiding verbindingstechniek : T.I.G.-lassen : MIG/MAG-lassen. (TH Eindhoven. Afd. Werktuigbouwkunde, Vakgroep Produktietechnologie : WPB; Vol. WPA0595). Technische Universiteit Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1988

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

T. I.G. - lassen

MIG/MAG lassen

WPA 0595

Inhoud: TIG-lassen MIG/MAG-lassen

Principe biz. 1 blz. 17

Specifieke voordelen _" 1 II ₁₇

Wat is nodig voor _" 2 II ₁₇

Praktijk wenken _" 6 _" 21

Veiligheid " 10 II 10

Tabellen _" 12 _" 27

Oefeningen _" 13 II ₃₀

Principe TIG - lassen

~---~O

:,t "oom bron

t

oe voe.

<3

r'\"li:,\

t<a

i'" 10.41

ihdic21"\ r'lcd~)

qd-:'

be ..

c.hormi.

~~Q~k

__

5_t_v_k ______ -r

______________________ __

INTERNATIONAAL GENORMALISEERDE AANDUIDING: TIG (Tungsten Inert Gas)

Andere benamingen:

0 Argonarc - lassen (AA), procesnaam SMITWELD 0 WIG - lassen (!olfram !nert §..as) Duitsland

0 WAG - lassen (Wolfram Aktiv Gas) Duitsland voor lassen in argon met waterstof, stikstof, CO

2, e.a. 0 TAG - lassen (!ugsten ~ctive §..as) , Engels voor WAG 0 c:rA - lassen (§..as Tuns ten ~rc) , Amerikaans voor TIG

Waarom TIG - lassen?

-lassen met beklede elektrodenlL

J

minder geschikt voor aluminium -autogeen lassen

koper en dun roestvrij staal

Specifieke voordelen

- Geen laspoeders of bekledingsstoffen: dus geen aantasting van las of materiaal

- Geen spatten: dus lage kosten nabewerking, vooraf polijsten van onderdelen mogelijk

Wat is nodig voor TIG - lassen? A. niet afsmeltende elektrode B. gas bescherming

c.

stroombron (transformator of gelijkrichter) regelapparatuur

D. boogstabilisator {in lasmachine} E. H.F. hoog frequentie

A. TIG - elektroden

o

Eisen: - mag niet smelten bij hoge temperatuur (3000 c) aan elektrodepunt - moet kleine elektrische weerstand hebben

- meet de warmte goed geleiden

- mag ook niet gemakkelijk verdampen aan de elektrodepunt Hieraan voldeet aIleen WOLFRAAM

Toevoeging van thorium

- verhoogt de maximum stroom aanzienIijk

- boven 3,2 mm elektrode geen belangrijke stijging van de maximum stroom. Daarom vanaf 4,0 mm opwaarts altijd aIleen zuiver wolfraam

nooit thorium bij wisselstroom

Wolfraam elektroden met thorium,

Voordelen: - hogere stroombelastbaarheid - beter ontsteken van de boog Nadelen - bij lage stroom instabiel

- hogere prijs

- niet geschikt voor wisselstroom (groot wolfraam verlies) - door bloemkoolvorming aan de elektrodepunt verandert

de boog steeds van richting

Aanpunten van wolfraam elektrode (op bandschuur machine)

stromen < 20 A wisselstroom

B. Beschermend gas

Argon - inert (tast het metaal niet aan) gemakkelijk geleidend te maken - daardoor: gemakkelijk starten - vrij lage boogspanning

- vrij lage boogenergie

- vrij kleine inbrandingsdiepte - vrij lage voortloopsnelheid - niet geschikt voor grote dikten

gelijkstroom

Helium - hogere boogspanning dan in argon bij gelijke elektrodediameter, meer warmte beschikbaar

- sterke stroomvariaties bij gebruik van de normale stroombronnen wanneer slechts kleine boogspannings variaties optreden.

Daardoor niet geschikt voor hand lassen.

c.

Een moderne stroombron (voor T.l.G. en elektrode lassen)

I mIn

I

I

I

E. Elektronische Hoog Frequent impulsgenerator, v~~r het "kontaktloos" starten + 1400-1800 V.

H.F. bij gelijkstroom lassen op "start", d.w.z. zodra de stroom loopt, slaat automatisch de B.F. af. Advies instelling 50 kHz.

H.F. bij wisselstroom lassen op "tontinu", d.w.z. dat tijdens het lassen de Ii.F. in blijft staan. Advies instelling 60-70 kHz.

TIG-toortsen

Luchtgekoelde toorts

A

\telit.n d.t'10n

£:

ha k"ldd I"

f

("He

t ~e1..)

Max. stroom niet meer dan 200 A

Watergekoelde toorts

A£~~u\tdc:>p , kla.rYlt oc:>K- q.lelchooQ

\d!.t

d.l"'nli.

k\I2""~tvk.

I"

~b\n~~~.a kw.<L t : .stro ... n--k~b~\

I..,

• wdiwt' toe.voe" ,1.:.'1h9

,

• "YdtCi!1" d r llDer

.\"'1'"'19

• d'9

on_$\ot'\C\ • scho..~e.\drcu.d toons

:x.::hdk

Praktijk-wenken

Monds tuk LET OP !!!!

Te veel gas sterke werveling, dus inwervelen van lucht dus aantasting van elektrodepunt en smeltbad Te weinig gas

Conclusie

Mondstuk

weinig of geen bescherming>, dus aantasting van elektrodepunt en smeltbad

Overdrijving schaadt ! (zie tabel)

Normale verhouding voor optimale situatie:

d D 1,0 mm - 6,4 mm 1,6 8,0 2,4 9,5 3,2 11 4,0 16 4,8 19 6,3 19 Wolfraamelektroden

V~~r goed starten en lassen:

NB: Wanneer elektrodepunt verder uit mondstuk moet steken dan d, groter mondstukdiameter nemen.

- voor elke toepassing,diameter z6 kiezen dat de toe te passen stroom. ligt in bovenste helft stroomsterktegebied

- elektrodepunt schoon schuren

- elektrode goed in nippel vastklemmen - verontreinigde elektrodepunten afslijpen

- elektrodepunt haaks of kegelvormig (de punt wordt toch bolvormig) - gasnaloop toepassen, di t houdt de elektrodepunt schoon

- elektrodepunt moet vloeibaar worden, in dat geval wordt de boog stabiel

TOeVOegmateriaal (aluminium)

Algemeen: - geen ruwe draad of geknipte stroken - opslagtijd zo kort mogelijk

- altijd punt afknippen v66r het lassen

- hoek tussen draad en plaat klein i.v.m. afwijking van de gasstroom

voorzichtig manipuleren i.v.m. boogafwijking.

Samenstelling: - inprincipe gelijk aan werkstuk

- bij twee verschillende materialen: draad als het hoogst gelegeerde materiaal van de twee nemen - bij laag-gelegeerd aluminium draad iets hoger

gelegeerd nemen

Instelling argonverbruik

De afstelschroef van de reduceerafsluiter is niet nauwkeurig genoeg voor het Kleine argon verbruik.

Daarom nog een veel nauwkeuriger instelling nodig d.m.v. stromings-meter (flowstromings-meter). Principe stromingsmeter C:te-cai i bl"Qe rd Q

bvi-:.

Z(2el- ll"c..hi.

..

dt'~ve\"tje~

Bij verder openen van de stel-schroef wordt meer gas toege-laten, de gasstroom neemt toe en is dan in staat het drijvertje hoger op te drukken.

Zeer nauwkeurig

V~~r juiste instelling argonverbruik raadpleeg tabel.TIG-installatie

aanzetten:

- toortsschakelaar indrukken

- afstelschroef verdraaien (stromingsmeter)

Bij het TIG-lassen is de + kant van de boog het heetst

Daardoor bij gelijk stroom:

0I:,.i~\,,\)~ ________________ ~

'v'

-r---<V

(

~~---~

Inbranding diep, smal ondiep, breed matig diep en breed Reinigende

werking geen zeer geed

alleen in periode dat elektrode + is

Conclusie: Aluminium allen goed en redelijk snel lasbaar met wisselstroom AIle andere materialen met elektrode min

Booglengte

Verschillen in booglengte tijdens het lassen geven verschillen in: - lasuiterlijk, o.a. lasbreedte

- inbrandingsdiepte, gasbescherming Neemt de booglengte af dan wordt: - de las smaller, de inbranding groter

-pool -pool - pool booglengte booglengte + pool ₊ pool

=

stroom bij start H. F.

Het lassen van aluminium

Ter voorkoming van krimpscheuren : - Het werkstuk niet opgespannen lassen

- Oververhitting van het materiaal voorkomen

- Lassen met een zo groot mogelijke voortloopsnelheid

- Bij deze grootte voortloopsnelheid een zo laag mogelijke stoomsterkte als toelaatbaar is

- Het werkstuk niet voorverwarmen en indien dit toch (nog) noodzakelijk is op een temperatuur van 100 - 300

°c

< 400

°c

- Het lassen van lasrupsen met een zo klein mogelijke doorsnede - Wolfram elektrode, toevoegmateriaal en moedermat, zelfde dikte,

tot 4mm

- Ongelegeerde wolfram elektrode gebruiken

- Een zo klein mogelijke booglengte houden (2-4 mm) - Goede bolle doorlassing maken

Het voorkomen van poreusiteit:

- Laskanten bij voorkeur droog voorbewerken

- De wachttijd tussen het hechten en het aflassen zo kort mogelijk houden

- AIle voorgaande laslagen uitslijpen, borstelen, vijlen, frezen of licht ui thakken

- V~~r het lassen de punt van de lasdraad afknippen enschuren met (RVS) spons

- Een zo dik mogelijk toevoeg materiaal gebruiken

Niet lassen in een vochtige ruimte, buiten laswerk in een tent - Een niet te klein wolfram elektrode gebuiken want bij te hoge

stroomsterkte kan deze afsmelten en wolfram insluitsels veroorzaken - Een te grote argon verbruik vermijden i.v.m. turbulente werking - V~~r het starten van de lasboog moet men een aluminium of koper

start plaatje of band gebruiken

Hak, slijk, vijl of frees aIle kraters uit, zie karakteristiek bij moderne stroombron

Conclusie;

Een TIG-lasser moet een vaste hand hebben, omdat anders het lasuiterlijk onregelmatig wordt en grote variaties in inbrandingsdiepte zullen

voorkomen.

TIG-veiligheid

Elektriciteit Water is OW vijand

Daarom in ketels, tanks, e.d.:

- zitten of staan op droge houten vlonder of rubbermat - schoenen met rubberzolen (niet gespijkert)

- geen opgestroopte mouwen - lashandschoenen

- geen ringen, geen polshorloge met metalen band - lasinstallatie met magneet schakelaar

- bij wisselstroom spanningsverlagingsrelais

- geen hulpgereedschap (looplamp, e.d.) voor 220 V

- aIle laskabels, slangenpakketten en andere leidingen goed isoleren - lassen in ketels, apparaten, schepen, e.d. is veel onveiliger,

dan lassen in de werkplaats aan een lastafel omdat

- de lasser is, elektrisch gezien, een deel van het werkstuk - men is eerder bezweet, dus gemakkelijker stroomgeleidend - onveiligste geval

Omdat

Boogstraling

Niet lassen, lasinstallatie weI ingeschakeld

spanning tussen W-elektrode en werkstuk 70-80 Volt wisselstroom en lassend slechts ca. 20 V

gevaren grens Licht bij 42 V wisselstroom

de TIG-boog is feller dan die van beklede elektroden, dus ook meer weerkaatsing door witte muren, plafonds, ramen, gepolijste opp. e.d. Daarom:

- doelmatige lashelm zonder gaten - juiste lasglas (No 11 of 12) - gesloten kleding

- ontijdig ontsteken vermijden - omgeving afschermen

TIG-veiligheid (vervolg) Las dampen

In beperkte ruimten altijd meer blijvende las dampen , o.a. ozone Bovendien: waar steeds argon in de werkruimte wordt geblazen neemt lucht hoeveelheid af.

Daarom: zowel afzuigen als verse lucht toevoeren (zonder tocht om gasbescherming niet te verstoren)

PAS OP voor verzinkte werkstukken en metalen die koperi load, cadium of beryllium bevatten, daarbij ontstaat giftige dampen

Ontvettingsmiddelen

Ontvettingsbaden met chloroteen, trichloorethyleen (tri) en perchloor-ethyleen (per) brengen damp in de werkplaats.

Deze dampen ontleden door boogstraling tot gifgas o.a. "fosgeen" Daarom : - geen ontvettingsbaden in laswerkplaats

- niet lassen in ruimten met ontvettingsbaden - ontvette werkstukken goed naspoelen

Waarschuwing: Ontvetten van aluminium met "tri" kan leiden tot explosie, waarbij zoutzuur ontstaat.

Keuze elektrode-diameter

De keuze van de elektrode-diameter wordt bepaald door de stroomsoort en de stroomsterkte. Hieraan gekoppeld zijn de hoeveelheid beschermgas en de monddiameter.

De onderstaande tabel is hiervoor een leidraad.

Tabel 1 aIle materialen (behalve aluminium)

Elektrode-diameter Stroomsterkte Argonverbru i k Mondstuk

gelijkstroom elektrode aan de minpool

mm inch wolfraam + 2% thorium liters/minuut

I

diameter in mm

I

diameter in inch.

0,5 0.020

-

-

-1,0 0.040 20·100 4·5 6,4·7,8 1,6

.

1/16 70-150 4·6 7,8 2.4 3/32 140-225 5-6 9,5 3,2 1/8 200-275 5·7 9,5·11 3,9 5/32 250-350 7·8 11 4,8 3/16 300-500 8·10 12,7 6,4 1/4 400-650 10·12 16,0

_i

Keuze van elektrodediameter, stroomsterkte, hoeveelheid beschermgas, mondstukdiameter voor het lassen van aluminium.

Tabel 2

Elektrodediameter Stroomsterkte Argonverbruik Mondstuk

Wisselstroom

-1/4-5116 5/16 3/8 3/8·7/16 7/16 112 5/8

mm inch _{zuiver wolfraam liters/minuut • diameter in mm diameter in rnch .}

0,5 _0.020 .

_-

I

-1,0 0.040 . .

.

I

1,6 1/16 30-70 6 7,8 5/16 2,4 3/32 70-120 7 7,8-9,5 5/16-3/8 3,2 1/8 90-170 8-9 9,5-11 3/8-7/16 3,9 5/32 150-220 9-10 12,7 1/2 4,8 3116 200-300 10-12 16,0 5/8 6.4 1/4 280·400 15 16,0 5/8

TIG-oefening 1

Ontsteking TIG-boog

- installatie verkennen, uitleg en stroom-instelling door instrukteur - op lastafel aluminium plaat 200xSOx3 rom

- lashelm op hoofd opgeklapt - neem toorts in de hand

- breng toorts naar plaat met mondstuk plat

«

c

- draai toorts rechtop tot afstand elektrode tot plaat ca. 3 rom is - lashelm voor gezicht klappen ~

;!J~~

f

:!::

I

- knop van toortsschakelaar indrukken (2 of 4 takt, uitleg instrukteur) - knop na ca. 5 sec. loslaten

- boog verbreekt - toorts wegnemen - helm opklappen

- gehele cyclus herhalen

- enzovoorts tot gehele handeling feilloos verloopt

TIG-oefening 2

Snoeren zonder toevoegmateriaal (lasgegevens zijn ingesteld) - aluminium plaat 200xSOx3 rom (schoonborstelen, R.V.S. borstel) - boog ontsteken aan plaatrand

- als boog stabiel brandt, wachten tot er een gesmolten plek onder de elektrode ontstaat

- toorts regelmatig over de plaat bewegen, zodat de gesmolten plek (smeltbadl meeloopt

- booglengte en voortlooptempo constant houden - toorts tijdens lassen ca. 80 schuin "stekend" - werkstuk nooit met elektrode aanraken

TIG-oefening 3

Snoeren met toevoegmateriaal (lasgegevens zijn ingesteld) - aluminium plaat 200xSOx3 mm (schoonborstelen)

- aluminium toev.oegstaaf ¢ 2,5 mm (schoonmaken met R.V.S. spons) - boog ontsteken op startplaatje

- als boog stabiel brandt, over lopen naar rand werkstuk - boog laten stilstaan aan rand

- als smeltbad iets wegzakt een druppel (metaal) met toevoegstaaf in smeltbad brengen

- LET OP : punt toevoegstaaf nooit uit de gaskegel halen v66r boog is verbroken en gasstroom stopt. Anders oxydeert toevoegstaafpunt.

- beginnen met regelmatig en langzaam voortlopen

- regelmatig een druppel van de toevoegstaaf laten afsmelten - aan het eind van de rups boog verbreken met toortsschakelaar,

niet door weghalen van de toorts

- mondstuk en toevoegstaafpunt boven smeltbad houden tot gasnaloop is gestopt

TIG-oefening 4

Liggende buitenhoeklas zonder toevoegmateriaal

- 2 platen aluminium 200xSOOx3 mm (schoonborstelen kopse kanten) - stel stroom in op 100A, gasverbruik op 8

a

10 l/min.

- W-elektrode 3,2 mm, 3 mm buiten mondstuk 11 mm - aluminium platen vastklemmen volgens tekening - hechtlas aan de kant waar de klem niet zit - klem verwijderen

- beginnen te lassen, andere kant dan hechtlas

TIG-oefening 5

Liggende buitenhoeklas met toevoegmateriaal

- 2 aluminium platen 200x50x3 mm (schoonborstelen) - toevoegstaaf

¢

2,5 mm (schoonmaken)

- hechten als oef. 4

- beginnen met regelmatig en langzaam voortlopen

- regelmatig een druppel van de toevoegstaaf laten afsmelten - aan het eind van de rups boog verbreken met toortsschakelaar,

niet door weghalen van de toorts

- mondstuk en toevoegstaafpunt boven smeltbad houden tot gas loop is gestopt

TIG-oefening 6

Liggende buitenhoeklas met toevoegmateriaal

TIG-oefening 7

Liggende hoeklas

- 2 aluminium platen 200x50x3 rom

- etel stroom in op 140A, gasverbruik op 6 l/min - W-elektrode 3,2 mm, 7 mm buitenmondstuk ¢ 12,5 rom - toevoegstaaf Al 99,5 III 3 mm.

TIG-oefening 8

Staande hoek las

Principe MIG/MAG-lassen

INTERNATIONAAL GENORMALISEERDE AANDUIDING: MIG (Metal Inert Gas)

Andere benamingen:

MAG ~etal ~tive £as, ook wei CO

2 lassen genoemd In de praktijk spreekt men over MIG en MAG of CO

2 lassen, wat nogal verwaring gee ft. Wij houden het op MIG/MAG lassen

Waarom MIG/MAG-lassen?

De belangrijkste reden om het MIG/MAG-lassen toe te passen is vooral gelegen in een duidelijke verlaging in de totale laskosten

Specifieke voordelen

2

- de mogelijkheid hoge stroomdichtheden toe te passen (150A/mm ) , dit geeft een sterke warmte concentratie in de boog

inbrandingsdiepte kan groot zijn - grote lassnelheden mogelijk - continue draadaanvoer

- makkelijk te automatiseren (robot-lassen)

Wat is nodig voor MIG/MAG-lassen A. stroombron

B. draadaanvoermechanisme

D. gasaanvoersysteem E. hulpapparatuur

F. lastoevoeg-materialen

A. De stroombron

De transformator verlaagt de netspanning tot een geschikte en veilige lasspanning. De wisselspanning wordt daarna door een gelijkrichtbrug gelijkgericht. B. Draadaanvoermechanisme apparatuur. nt~n.

I

~

':

I

I

L.

-

.

I

.J

verbruiksmateriaten.

"-'1

I

Het draadaanvoermechanisme zorgt voor een regelmatig draadaanvoer van de haspel naar het pistool.

Is het draadaanvoermechanisme samen met de stroombron in een kast gebouwd dan spreekt men van een kompakt apparaat.

Het draadaanvoermechanisme kan samen met draadhaspel in een afzonderlijke kast zijn ondergebracht. Voordeel: werkbereik is hiermee vergroot.

C. Laspistool met slangenpakket

In het pistool bevindt zich een kontaktbuis die zorgt voor de stroom-overdracht.

Twee type laspistolen

- gasgekoelde pistolen (ook weI luchtgekoeld genoemd)

- watergekoelde pistolen (slangenpakket met waterslangen erinl

handgreep

schakelaar

slangenpakket

draadgeleider

D. Gastoevoersysteem

Instelling (gas)verbruik (zie TIG-lassen blz. 6)

Bij het MIG/MAG-lassen vinden o.a. de volgende gasssen een toepassing - CO

2 (koolzuurgas) - argon

- argon/co

2 80 + 20 % (in de handel onder de naam protegon) - argon/co

2/o2

Iedere gassoort heeft zijn specifieke toepassing. Opm. Bij de toepassing van CO

2 wordt een verwarmingstoestel tussen de fles en het reduceertoestel geplaatst.

Bij grotere gasafname koelt CO

2 door expansie sterk af en onttrekt hierhij warmte aan de omgeving, hetgeen tot bevriezing van het reduceer-toestel kan lei den.

E. Hulpapparatuur

Koelvloeistofelement: bij toepassing van watergekoelde pistolen wordt een gesloten koelvloeistofsysteem gebruikt, het reservoir en de

leidingen zijn gevuld met koelvloeistof.

F. Lastoevoeg-materiaal

Bij dit lasproces wordt de boog onderhouden tussen het te lassen werkstuk en een continu aangevoerde lasdraad.

Hierdoor een dubbele funktie: stroomoverdracht

lastoevoegmateriaal

Te onderscheiden twee type lasdraden: massieve draad

gevulde draad

metalen omhulling .

.. bekledingspasta'1meestal in poed ervorm.l

Praktijkwenken

Bij het MIG/MAG-lassen onderscheiden we vier boogtypen: - het openboog-Iassen (oak. weI sproeiboog-lassen genoemd) - het half-openboog-lassen

- het kortsluit-boog-lassen - het pulsboog-lassen

Openboog-lassen

Kenmerkt zich door een grote boogenergie en hoge stroom, deze ontstaat in het algemeen bij stoomsterkte boven 200A in combinatie met een boogspanning boven 25v.

Balf-openboog-lassen

Bet half-lassen is een overgangsgebied tussen openboog-en kortsluit-boog-lassopenboog-en. De afsmeltende grovere druppels maken soms kortsluiting met het smeltbad.

Kortsluit-boog-lassen

Bij lagere boogenergie die wordt verkregen door opzettelijk veroor-zaken van boogdoving. De boogdoving ontstaat door het kortsluiten van de lasdraad in het smeltbad. (200 maal per sec.). Tevens een lage stroom en een geringe boogspanning 200A en 2Sv.

boog t ijd. kortsluittijd.

cyclustljd.

Pulsboog-Iassen

Metaal transport vindt aIleen plaats tijdens de stroompulsen.

Gedurende de intervallen tussen de stroompulsen zorgt de basisstroom voor het instandhouden van de boog en voor het voorverwarmen van een nieuwe druppel metaal. Voordeel hoogwaardige kwaliteit geschikt voor dun materiaal en grondnaden.

TOEPASSINGSGEBIEDEN MIG-LASSEN MET MASSIEVE DRAAD

open boog balf-opcn boog konsluitboog pulsboog

Metalen alle uitgezonderd uitgezonderd alle, uitge. koper en kopcr en zonderd koper aluminium aluminium dikker dan .3 mm

Plaatdikten rdatief dik middel dik dun dun endik

Lasstanden horizontaal horizontaaI en aIle standen alle standen hor.-vert.

V ooropening geen iets groat iets

I

NaadvuUing ja ja

_I

oppa~sen

ja

Uiterlijk goed goed geed uitstekend

Procesvariabelen

Procesvariabelen, veelal aangeduid als lasparameters, zijn die las-gegevens die regelbaar of instelbaar zijn, voor het verkrijgen van optimale lasresultaten. Het kiezen en op juiste manier afstellen van de lasparameters is bepalend voor het succesvol toepassen van een lasproces.

Uitgaande van de regelmogelijkheden, kunnen de variabelen in drie groepen worden ingedeeld:

A. hoofd variabelen B. primaire variabelen

c.

secundaire variabelen

(zijn ingesteld op de MIG/MAG installatie) (door de lasser in te stellen)

(onder het lassen)

A. Hoofd variabelen

De hoofd variabelen zijn die welke in grote stappen kunnen worden veranderd, zoals b.v. type lasdIaad, draaddiameter, gassoort.

Deze worden bepaald door type materiaal, de plaatdikte, de laspositie, de gewenste neersmeltsnelheid en de mechanische eigenschappen.

B. Primaire variabelen

Dit zijn boogspanning, draadsnelheid (stroomsterkte) en voortloop-snelheid. Daze bepalen de vorm van de las door het beinvloeden van b.v. inbranding, lasbreedte, lashoogtet boogstabiliteit,

neersmelt-snelheid.

C. Secundaire variabelen

De draaduitsteeklengte en de positie van het mondstuk t.o.v. de las-naad.

kontakt buis.

Dwarshoek.

'\

/

langshoek.

as van de las.

Stand van het pistool in dwarsrichting

B. Primaire variabelen,hoe deze in te stellen

Op de meeste lasmachines is een Volt en Amperemeter aanwezig. Zo niet dan tabel in de lasmachine raadplegen.

Na inschakelen van de lasmachine:

Voltmeter geeft na indrukken knop (bij de voltmeter) een uitslag die de open spanning laat zien. 'De spanning is nu te veranderen

door schakelaars (meestal twee, een grove en een fijne) te verdraaien. LET OP: Tijdens het lassen leest men de lasspanning af.

In tabellen wordt openspanning en lasspanning door elkaar gebruikt. Een vuistregel: Lasspanning is 4 Volt per 100 Ampere lager dan de

openspanning.

Amperemeter: slaat alleen uit tijdens lassen.

De stroom (ampere) is gekoppeld aan de draadaanvoer (regelknop). Deze regelknop is voorzien van een schaalverdeling die niet terug te koppelen is aan zoveel ampere. Men geeft voor beginsituatie

(zonder te lassen, maar met pistoolschakelaar "in") een draadaanvoer uitgedrukt in m/min (zie tabel).

LET OP: er staat nu spanning op de draad.

In de praktijk last men een proeflas en terwijl men last leest en regelt men de amperemeter af door aan de draadaanvoer-regelknop te draaien.

lasrichting smeltbcd.

werkstuk.

Stand van het pistool bij het naar

recnts lassen.(slepend lassen.)

Boog gericnt op net

werkstukmate-riaal - diepe inbranding.

lasr ichting .

..

Stand van net pistool bij het naar

links lassen. (stekend lassen.)

Boog gericht op het smeltbad

-geringe inbrand ing.

Lasgegevens (vuistregels)

Uitsteeklengte (stick-out) met CO

2 gas 6 rom met menggas 10 rom

sproeiboog 15 rom Gasverbruikmeter (flow-meter) CO₂ Menggas Las uiterlijk las te bol las te hoI las te smal las te breed spatten 15 liter/min. 10 liter/min. stotende draad

....

...

....

....

..

...

meet voltage geven minder voltage geven meer voltage geven minder voltage geven minder voltage geven meer voltage geven

balans (juiste instelling) geluid: fijne frequentie

bij kortsluit-boog-lassen Lasspatten: A

=

minder Volt B meer draad

<

te heet A warmte te koud B Stoten: C D minder draad meer Volt te heet C warmte< te koud D

Naadyorm

- Plut-dikte mm 1.0 1,25 I,' 1,75 2,0 2,' 3,0 3,' 4 5 6 Voor-opening mm

o

o 0-0.' 0-1 0.'-1 1-2 1-2 2 1-2 2 2 Gas-yerbruik Ilmin 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 Dra.d· diam. mm 0,8 0,8 0.8 0,8 0.8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0.8 Draad- Open snelheid spanning mlmin V 3,' 4,2 4,8 M M 5.4

',"

'.7

M £',0 V 7,0 £'.0 V 9,0 19 20 20 21 21 21 21 22 22 22 24 22

2'

Pistool-stand Stekend Ie lug stekend of trekkend 2e

Ja.,

stekend Voor-openiOl mm 0,'-1,0 Oi5-1.0 1,0 1,0 1,0 0-0,' 0-0,' 0-0,' Gas-vcrbruik I/min 10 10 10 10 10 10 10 10 J . . · · I I I -') Geyulde dr.ad. 7 8 10 >10 2 2 2 2 £ 10 V 16 £ 10 V 16 £ 10 V 16 £ 10 V 201₎ 10 10 10 10

to

16 10 10 1,0 1,0 1,0 1,0 1,61₎ 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 1,0 0,8 0,8 4,4 12,0 4.4 12,0 4.4 12.0 9,6 9,6 5,7 ',7

'.9

6.3 6,6-12,0 ',8 4,0

Tabel Seldt your CO2• yoor menS8Is ±

,%

lagere open spanning en ±

,%

hogere dralldsnelheid.

24 J6 24 )6 24 J6 24

"7-'0

22 22 23 24 22 22 Ie lug IIckendof rrekkend Vullinl trekkend Stekend of trekkend Srekend Srekend Siekend 10 Dread-diam. mm 0,8 0.8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 Draad-snc:lheid m/min 3,7 3,7 3,7 4,4 4,4 6,0

6.'

6,8 6,1 Open-spanning Pistool V stand 22 22 22 22 22 22 23 2} 24 Stckend nur lasset toe Stckend Stekend N --.I

.

Plaat-Naadvorm dikte _{Voor- Gas- Draad- Oraad- Open} mm _{opening verbruik diam_ snelheid spanning}

mm I/min mm mlmin V ---1,0 0 10 0,8 3,7 20 1,25 0-0,5 10 0,8 4,0 21

- -

1,50 0-0,5 10 0,8 4,0 21 1,75 I 10 0,8 4,2 22 2,0 1-1,5 10 0,8 4,5 22 2,5 1,5 10 0,8 4,8 23 3,0 1,5 10 0,8 5,1 23 3,5 2,0 10 0,8 5,1 23 ... ---- .. -

-~6U~

4 2 10 0,8 5,6 23 5 2 10 0,8 6,0 23 6 2 10 0,8 E6,3 24 V 6,3

-,,(1.-

6 10 0,8 . 6,6 22 8 10 0,8 E6,6 22 V.6,6 E6,6 12 2 10 0,8 V 6,6 22 10 0,8 4,2 22 10 0,8 4,2 22 10 0,8 4,5 23 -10 0,8 4,5 23 10 0,8 6,3 24 10 0,8 6,6 24 10 0,8 6,3 24 Tabel geld! voor CO2, voor menggas :t 5 % lagere open spanning en ± 5 % hogere draadsnclhcid.

Voor- Gas- Draad-Pistool- opening verbruik diam_ stand mm I/min mm 0-0,5 10 0,8 0,5-1,0 10 0,8 Trekkend 1-1,5 10 0,8 neergaand 1,5 10 0,8 1,5 10 0,8 2 10 0,8 2 10 0,8 2 10 0,8 Trekkend 2 10 0,8 neergaand 2 10 0,8 Slekend slapelend Trekkend neergaand Trekkend Stekend Trekkend Draad-

Open-snclheid spanning Pistonl-mlmin V sIaml ._----_._---_ ... -._--. --_ .. _.

__

._--3,8 20 3,8 20 4,1 21 Stekend 4,5 22 5,0 22 5,8 23 5,8 23 ._---5,2 23 5,2 23 Slekend E 5,2 23 V 6,4 24 ' , "

.

_{.... '1 / :} 4,8 22 4,8 22 Slekend 5,8 23 5,8 23 6,5 24 Stekend 4,0 22 Stekend .. .', r " . ' t-.; 0:

~---~.

:r

m :;0 3: G')

»

III n a N

....

01

I

DRAAD 1.0

tJ

110 - 220 A

J

DRAAD 12 _ 200 - 320 A J I GEVUlDE DRAAD 1,6

tJ

200- 360 A

_J

GEVUlDE DRAAD 2,4 ~ 350-500 A 1

....

-

N N ~ &.oJ

....

...

_{U'llASSTROOM A}

N

....

en <» 0 U'I 0 U'I U'I

8

U'I ~MPERE METER) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

R= ,.

--+.-~

->--- .

menG

~_a.s

~~~"...

/

;

~~~bi

_CO-Z-

lll1S" ----

-~

~

~

tI

-~

_~

_~

~ Z

_~

_~

~

~

iD o~<-oiD

~

~

~

MINIMUM ~PANNING -oCm»c ;;~~~:r mmmmm

/

'""'

_~

_W~

I

oZzz-t _(,!)DPJ'J.. GEMIDDElDE - - B'J NORMAlE m»G') r--- _{z'TI~<C; -'}

~

_~

WAARDE 1 UITSTEEKlENGTE ~»J>m

I.AAn

r--- c wz •

;

_~

I

",m ,

-tl=

... _r- ~III _{MAXIMUM SPANNING}

m

I

"I

Z

MIG/MAG-oefening 1

LASSEN

eerste snoer instelgegevens volgens tekening

tweede snoer open spanning op stroombron verlagen, booqlengte neemt af derde snoer open spaaning aan stroombron verhogen, booglengte neemt toe Welke verschillen ziet u tussen de snoeren ?

Volgende snoeren:doe als voorgaand maar nu met draadaanvoer (Al

Welke verschillen ziet u nu tussen de snoeren ?

~ Gebruik een kant van de plaat

---~~ ~~ ~ _ . - - ... ""'>'_.c:;;.---=:..:;;;.~:.;..;.:...::::..:. I _~ - . _

----

--

_-

-...

-

'""'-- ...".""""'..",,,.-'

--

_-

-- -

----

-

---

--..,....-

I _ -

--STANO LASPISTOOL LASRICHTING • Gassoort Hoeveelheid (l/min.) protegon 10 Toegepaste instelling: Lasdraad (mm) Gegevens instelling Spanning (V) draadaanvoer(m/min.) 0.8 22 4 Spanning draadaanvoer of in ampere (V) (m/min. ) (Al \

\

MIG/MAG-oefening 2

afmetingen van de plaat 200x50x3 mm

Gassoort prategan Hoeveelheid (l/min.) 10 Lasdraad (mm) Gegevens instellin2: Spanning (V) Draadaanvoer (m/min. ) of in ampere (A) Aantekeningen: 0,8 25 7 Toegepaste instellin2: spanning Draadaanvoer of in ampere (V) (m/min. ) (A)

--

_---

---

..

MIG/MAG-oefening 3

afmetingen van de plaat 200x50x3 mm Gassoort protegon Hoeveelheid (l/min.) 10 Lasdraad (mm) Gegevens instelling: Spanning (V) Draadaanvoer(m/min.) of in ampere (A)

.,/

Aantekeningen: 0,8 25 7,3 Toegepaste instelling: spanning Draadaanvoer of in ampere

•

(V) (m/min. ) (A)

MIG/MAG-oefening 4

afmetingen van de plaat 200xSOx3 mm Gassoort protegon

Hoe vee lheid (l/min.) 10 Lasdraad (mm) 0,8 Gegevens instelling: Spanning (V) Draadaanvoer(m/min.) of in ampere (A) 20 4 VOOROPENING CA. 2 MM Aantekeningen: Toegepaste instelling: spanning (V) Draadaanvoer (m/min.) of in ampere (A) I 3 STELLEN VAN 5

MIG/MAG-oefening 5

afmetingen van de plaat 200x50x2 mm

Gassoort protegon

Iioeveelheid (l/min.) 10

Lasdraad (mm) 0,8

Gegevens instelling: Toes:el2aste instellins::

Spanning (V) 21 spanning (V)

Draadaanvoer (m/min.) 4,2 Draadaanvoer (m/min. )

of in ampere (A) of in ampere (A)

VOOROPENING CA. 1 MM

4 STELLEN VAN 4

MIG/MAG-oefening 6

afmetingen van de plaat 200x50x3 mm

<.!) Z

f-:x:

u 0::: V'l < ...J Aantekeningen:

J

Gassoort protegon Hoeveelheid (lImn.) 10 Lasdraad (mm) 0,8 Gegevens instelling: Spanning (V) 23 Draadaanvoer(m/min.) 7,1 of in ampere (A) Toegepaste instelling: spanning Draadaanvoer of in ampere (V) (m/min. ) (A)

MIG/MAG-oefening 7

afmetingen van de plaat 200x50x3 rom

I

A.;.1utekeningen: Gassoort protegon Hoeveelheid (llmin.) 10 Lasdraad (DID) 0,8 Gegevens instel11ng: Spanning (V) 23 Draadaanvoer(m/min.) 5,1 of in ampere (A) Toegepaste instelling: spanning Draadaanvoer of in ampere (V) (m!min. ) (A) CA. 3 mm

MIG/MAG-oefening 8

afmetingen van de plaat 200xSOx 4 mIn

I

Aantekeningen: Gassoort protegon Hoeveelheid (llmin.) 10 Lasdraad (mm) 0,8 Gegevens instelling: Spanning (V) 20 Draadaanvoer (m/min.) 4 of in ampere (A) Toegepaste instelling: spanning Draadaanvoer of in ampere (V) (m/min. ) (A)

Literatuur

1. Opleiding veer het T.I.G.-lassen,Smitweld. 2. T.I.G.-lasinstruktie,Philips

3. MIG/MAG-lassen , Elementair N.I.L. 4. MIG-lassen in de praktijk , Smitweld 5. LE-MIG Vakopleiding voor Volwassenen