Boekbespreking

Afzettingen WTKG 15(2), 1994 10

Boekbespreking

Zouten _afgezet in _ondiepe zeebekkens in _{het strenge woestijnklimaat} van het Perm _zijn te

vinden niet ver van Scandinavische zwerfstenen die _gedurende de _{ijstijden zijn aangevoerd.}

Verder _zijn in deze _omgeving ook verschillende locaties _bekend, waar _{warm-gematigde} tot

subtropische

mollusken en andere fossielen te vinden

_zijn.

De diversiteit van de _natuurlijke historie van het _gebied, en de invloed van de

_{geologische geschiedenis}

_op de

bewoningsge-schiedenis en _{landinrichting} komt _goed uit de verf in het _boekje Tn de bodem van Salland

en Twente’. Aan de hand van 10 hoofdstukken worden onderwerpen als de _diepe onder-grond, het Tertiair, het Kwartair, zwerfstenen, vertebraten-fossielen, sporen van menselij-ke _bewoning en _{cultuurlandschappelijke}

_ontwikkeling

_langsgegaan.

_{Gecompleteerd}

met een elfde hoofdstuk waarin een drietal excursies _{zijn opgenomen geeft} het _boekje een zeer

compleet en lezenswaardig overzicht van dit zeer diverse en interessante _onderwerp. De hoofdstukken _{zijn goed geillustreerd} en allerlei _aardige anecdotes en _{achtergronden} worden in kaders

_toegelicht.

Al met al een

_aardig

_boekje voor de liefhebber van natuurlijke histo-rie van Twente-Salland.

Er _zijn ook wel _{enige kanttekeningen} te maken _bij de inhoud van het boek. Zo viel het

_mij

op dat er _geen strikte _scheiding wordt _gemaakt tussen

_beschrijving

van de _geologie en de

interpretatie

ervan. _Enerzijds laat een _boekje van dit formaat het niet toe zich uit te _putten in _{beschrijvingen,} het zou ook de _{lezenswaardigheid} niet ten _goede komen. _Anderszijds

geeft het niet _altijd een _volledig beeld van de _gang van zaken. De _{huidige ijstijden zijn} niet alleen het _gevolg van de

_opheffing

van _{gebergteketens} als de _Himalaya e.a. in het Tertiair (p.54) maar vinden hun _oorsprong ook in het ontstaan van een _{circumpolaire} Antarctische

zeestroming in het _Oligoceen en het daarmee _{gepaard gaande} koelkast effect. Ook _zijn er steeds meer _aanwijzingen dat veranderende _{stromingspatronen} van oceanische watermassa’s

grote effecten hebben _{gehad op}

_{klimaatsschommelingen}

en dus op

_glaciaties.

Elk hoofdstuk heeft _{zijn eigen auteur(s).} Voordeel hiervan is dat

_specialismen

in het algemeen behandeld worden vanuit een _grondige vakkennis en -liefde. _{Nadelig zijn} de

verschillende manieren _waarop diverse auteurs zich binden aan internationaal _geldende codes. Een _goed voorbeeld hiervan is het

_gebruik

van _etagenamen als

_Tongrien,

Langefeldien en _{Kattendijkien,} die internationaal

_gezien

door _stratigrafen niet worden erkend als chronostratigrafische eenheden, naast _etagenamen als _{Rupelien, Chattien,}

Aquitanien, die wel internationaal erkend en _gebruikt worden. Rappol, M. _(red) - In de bodem

van Salland en Twente

Lingua

Terrae _{1993, 267 pp.}

met _bijdragen van P. Gaemers, M. Geluk, L van Huissteden, N. Kerkhoff, S. Kluiving,

E. _Ran, P. _Venema, A. Verlinde en J. van Zuidam.

De _ondergrond van Twente en Salland bestaat uit een _{rijke schakering} van verschillende

afzettingen uit _{uiteenlopende tijden, afgezet} onder zeer wisselende condities. In dit _gebied komen veel van deze _{afzettingen vrijwel} aan de _oppervlakte, en is mede daarom al sinds de

_vorige

eeuw in trek

_bij

natuurhistorici als Staring. Het heeft daarmee

_feitelijk

een _grote

Afzettingen WTKG _15(2), 1994 11

De _opbouw van het boek is _logisch. Na een korte inleiding over de geschiedenis van de

bestudering van de _natuurlijke historie in het gebied, met _natuurlijk aandacht voor Staring, volgt er een hoofdstuk over de _{diepe ondergrond,} en met name over de _ontwikkeling van het _gebied voor het Tertiair. Hoofdstuk 3 _gaat over het Tertiair en is van de hand van ons

medelid Pieter Gaemers. In dit hoofdstuk worden de verschillende

_{litho-stratigrafische}

eenheden van het Tertiair in chronologische volgorde gekarakteriseerd. Ook wordt

ingegaan op biostratigrafie (met een _{prachtige otolietenzonering),} de invloed van

zeespiegel, klimaats en tectonische _{veranderingen op} de betreffende _afzettingen. Zeer duidelijk wordt ook het _opschuiven van verschillende Tertiaire eenheden in de stuwwallen

omschreven.

Hoofdstuk 4 behandelt het Kwartair: _Ustijdvak. Ook hier worden de verschillende litho-stratigrafische eenheden in _{chronologische volgorde} kort

_{gekarakteriseerd.}

Het _belang van

de astronomische

_cycli

_{(Milankhovich-cycli)}

voor de

_{glaciatie-patronen}

in het Kwartair

wordt _{duidelijk uitgelegd.} Ook is er ruim aandacht voor de _{grote veranderingen} in

sedimentologische samenstelling van de fluviatiele kwartaire eenheden, en de _grote verschillen in _{herkomstgebieden} van het sediment _{(Elbe-Weser/ Rijn).}

In hoofdstuk 5 worden de zwerfstenen van het _gebied beschreven. Zowel _meteorieten,

kristallijne en sedimentaire _gesteenten als fossielen komen aan bod. Plaatselijke fossielen die door de _werking van het _ijs aan het _{oppervlak zijn gekomen} worden buiten

beschouwing gelaten. In hoofdstuk 6 wordt _{geochronologisch} de vertebraten-fauna

geïnventariseerd.

Het oudste fossiel betreft een

_zeeschilpad

uit het Eoceen, en verder komen Tertiaire _{zeezoogdieren} en de Pleistocene _{landzoogdieren} aan bod.

In de hoofdstukken 7 en 8 wordt dieper

_ingegaan

_op de _{landijsbedekking} gedurende het Saalien en de omstandigheden in het

_gebied

_gedurende het Weichselien. Deze hoofdstukken geven een _goed en breed beeld van het _{kwartair-geologisch} onderzoek aan

_afzettingen

uit deze _perioden en de _{interpretaties} die daaraan worden verbonden. Tot slot _{gaat hoofdstuk 9}

over de _sporen van _{menselijke bewoning} en hun relatie met bodem en relief en hoofdstuk 10 over de

_{cultuurlandschappelijke}

_ontwikkeling vanaf de _vroege middeleeuwen. Beide hoofdstukken _leggen

_duidelijke

verbanden tussen de

_inrichting

van het land en de bewo-ningsgeschiedenis van de mens met de _{geologische ondergrond.}

Het boek is _duidelijk van _opbouw en zeer _{lezenswaardig} voor de geintereseerde in dit

onderwerp. Jammer is het dat er in het hoofdstuk over de Tertiaire afzettingen geen goed overzicht is _gegeven van de ouderdom en _{chronostratigrafische plaatsing} van de

verschillende _afzettingen waaruit WTKG-leden _menig fossielen hebben _gepeuterd!

In dezelfde serie is reeds eerder Tn de bodem van Drenthe’ verschenen. Het boek kost in de winkel f 39,50 en is ook _verkrijgbaar door f _35,- over te maken _{op girorekening}

1723729 van _{Lingua Terra, Amsterdam,} onder_vermelding van 'Boek Salland’.