!
"
# "$
% ! !
&
'
!
& & () * ) + ,) - . / ! ) % " # $ % " 4 & " ' " ( ) * % + , -$ $ ! ' ** ! . $ / ! " 0 / * % / ! 0 / * 1 % # 2 1 % 3 1 1 %% / 3 1 ** 4** % $ / ' - % 0 " 5 / $ ) $ % $ $ " $ # 0 1 "" 6 / 7 ) ) 8 $ * ! # 4 ! 8 ! 2 * 9 ! ! # $ /* . ( % . "
#
5
&
: / $; 85) * < 0 / 0 = >00 ?< @65 > @6? @ $ ; >@$;? ; "" / $; 85) ; "" % 1 : % / < / % 3 1 00 9 1 A B - : >AB:? 1 : % % * / % ; % ** 1 % : * < % / % 0 1 CC * < % ; "" $ 1 % $ 9 %(
*
/ % > 1 ? % > % ? : $ / % % 1 / / D % % % /* : % / 1 / 4 / % * < * < E0 % % 1 0 * $ """ / / $; 85)()(
*
4 1 / F () & ; / % /* % 1 % /* % 1 - , 4 1 / > /% ? / % ' 1 1 : 1 % 1 % $ 1 E% 9 9 6 / 1 7 1 7 % /* % ) ! ! # $ / % / % % /* % / % * %% % % % 1 / ' 1 * % % /* -4 1 % / / % < ,) -/ % / % 1 / % % % % * %% 3 1 / % < 1 E ; / 1 " % / 1 1 5 % * + / % F • $ / > < 1 % / ? • : * % / > 1 ? • ) • $ /+
8 1 1 G ! < 1 % / 1 / % / < 1 H < I % * % / : / 1 < 1 8 1 % % / 5* / 1 % / % / 8 1 % / % / % / 2 "" % % 1% / + 1 / % / 1 % / + % / 1 < * / % / < % /* 1 * *% CC * E 1 1 00 @$;% 1 * 1 1 % % * > 1 / < 9 % % ? / F 0 % 1 # -$ • 4 1 / > 7 ? * " ! • ; / % / 1 % • ( / % / 1 % • ( / % / * • % • • % 7 • ) / • I • I B . - # -$ • % % < 1 % < 1 < % /* • ; / % / 1 % * • ; / % / * • ; / % / 1 % • $ / • ) / & # &$ • % % • ; / % / 1 % • ; / % / 1 % • ; / % / * • $ / • ) /, -
.
/
,)(
-
.
/
6 $ E0 % % 1 0 * $ """ 6 1 % % 1 / % F • $ % J • 3 J • 81 J • 4 J • $ /* 2 / / 1 * % / % % 1 % 5 / 1 % 4 % > ?,)
2
% $ 1 *< % / 1 % 1 % $ 1 % % J • K % 111 % • + 1 % *< / J • 5 % F 4 < 2 A < % 5 • 47 % / • # % / ' % / % % $ % / % % % 1 * < $ 1 % / # A '$@ K %% % < / $ A $ $,),
*
8
$
( C 0 >00 ? 2 K >00 ? @ L > @6? 8 >@$;?0
/
$
( C 0 >00 ? 8 >@$;? K / / >@$;? 2 L $ >@$;? K >00 ? ( K >00 ? L 5 >00 ? A 3 >00 D0(;? $ >00 ? ) % ) >00 ? 2 % ' >00 ? @ : >00 ? 0 ) >00 ? ' ( >00 ? K 6 >00 ? ) K >00 ? K 6 >00 ? L L >00 ? 5 7 $ >00 ? 5 K >00 ? ' 8 >00 ? 8 >0 2?5
@ L > @6? # / > @6? 8 3 >@# 2 ?%
/
$
A 5 >K ? : ($ : 464+ ( / # ..! K ) :5@8K;L8 5 L L $ !! LM ;() : # A 8 ( / % @ #;+#4 A @ / >' / ? ) % 1 . 02 ) 5++5@5+ 2 % 6 % >@ ? ' 1 . 'M 64@ 4+ 2 $ 1 . (6 ) 5++5@5+ ( % 0 $ 1 0K 0;L+5 84( 5 C0 / " @ 6;4(0 @ 4() 2 % 6/ % 0 8 5 1 ! @# +55@ K;L8 ' $ ' 80 );L$485()04@ L ) / 1 . 65 K5('4+:I;34+ $ L C6 ' 1 . # #K4@@ : 6 $ .. ! 4$ I;#:I;34('4 4+ L $ : 1 " !! @ 8;')K4( ( ' / ! ! 4K 85'04+ ; % 0 1 ..! M0 I;#:I;34('4 4+ 1 ( 8 1 ! !! 5) )#$;4(I' 6 % 1 F ') %
$ % 1 * % /* -< % G 3 * % % % 8 % G 1 1 K / / % % $ / / A : $ % 1 9 -GEWAS ONKRUIDEN MENS PARASITAIRE SCHIMMELS FYTOFAGE PLAGEN PREDATOREN STROOISEL EN GEWASRESTEN BODEMLEVEN VERTEERDERS NUTRIENTEN NITRIFICEERDERS VRUCHTWISSELING BEPERKTE-N-VOORZIENING NATUURLIJKE VIJANDEN ANORGANISCHE BEMESTING (N)PK COMPOST FYSISCHE SCHADE GROENBEMESTING THERMISCHE & MECHANISCHEONKRUIDBESTRIJDING VRUCHTWISSELING VERZORGING BODEM STIMULEREND VERSTOREND NATUURLIJKE MIDDELEN (Pyrethrum, Neem etc.)
VERTEERDE DIERLIJKE MEST
ANTAGONISMEN
KLIMAAT
)(
3
!
Willemijn Cuijpers, Chris Koopmans (LBI)
Alex van den Bos, Wim Voogt, Aat van Winkel (PPO)
& ; "" % / % / 1 % % 1 # % / % > ? ** % % / % % / *% < / * % 9 * : % / 1 % / < *< * * 1 % % / % / * ** % / 1 % < % / % ** )()( * "" / * F • 6 % % % / 1 % , • 6 F , % ** 0 F • I 1 % % % / % / % ** < $ % • ; • 4** , 1 % • # ** * 1 1 % 1 )() / % , % 1 < / "" 9 "" / "" % +< 0 8 $ 9% / ; 1 1 / % """9 "" 1 % /* < 1 6 * * / % F 09 N 09 ** ';+I) 09 * O 1 89 N 89 ** ';+I) 89 * O 1
6 * / 1 % F % +9 : % / 1 * % /* 1 ** < * * 1 % /* > 1 * 1 ? % 9 / 1 % 2. % +9% % . : % / 1 * % % % * F % < 1 < 1 ** % % % / F % % % 1 < * / 4 7 * 1 % < / * 9 " +D D/ % > / ) * < ? % % % / % / % / % PL Q % / 1 * / %% ** > ?< % D+ * * 5 % 9+ O 9+ ** & 45 5* * 1 6 7 + . 7 # -,7$ ! ! PLUS +9 % % *% % * > % / ? PLUS +9 % % *% ** >% / ? PLUS +9 % % 1 > % / ? PLUS +9 % % 7 / % >% / ? & 45 5* * 1 6 7! !
N-totaal komkommer -600 -300 0 300 600 900 1200 C0 C3 F1 F3 N2 N4 Y0 Y2
kg/ha N-beschikbaar komkommer
-600 -300 0 300 600 900 1200 C0 C3 F1 F3 N2 N4 Y0 Y2 kg/ha N-beschikbaar | Paprika 0 200 400 600 800 1.000 B3 C1 D1 D2 D3 E3 G2 N3 Y1 Y3 kg/ha N-totaal | Tomaat 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 B2 C2 E2 E4 F0 F2 G3
kg/ha N-beschikbaar | Tomaat
0 200 400 600 800 B2 C2 E2 E4 F0 F2 G3 kg/ha N-totaal | Paprika 0 200 400 600 800 1.000 B3 C1 D1 D2 D3 E3 G2 N3 Y1 Y3 kg/ha )(), % )(),)( ! ! % / / % / % % 1 > < ? "" 9 "" 9 % % *< * * : % / 1 % < * 1 5 8 ) * % / < / % % / 9 % * /9 * % ; % * % /* % F < ** 4 * % / ** 1 $ / ** % 1 * / / ** % % ; * % /* 1 6 * +9 +9% % > ? 9 )( +9 +9% % < * % /* 1 < /* * / 1 1 % % > % % /* < "" ? 6 * +9 +9% % < * > ? @
overschot P | Tomaat -200 0 200 400 600 800 B2 C2 E2 E4 F0 F2 G3 kg/ha overschot P | Paprika 0 50 100 150 200 250 B3 C1 D1 D2 D3 E3 G2 N3 Y1 Y3 kg/ha overschot P komkommer -200 0 200 400 600 800 C0 C3 F1 F3 N2 N4 Y0 Y2 kg/ha $ / +9 % / % / * * / / > 4 4 % / ? 6 4 % / A" $ / * * % / 4 1 % 1 % % * 1 % 1 1 * ; 1 K % * + % % < / 9 * % #1 > " R"? % % + < / """ % % % 1 / / % % / < 1 CC % /* 4 1 / + % % +< 1 / * >4 $ ? % > ? ) + % % + > % / 2 < R ? +9 % / * < D* % * * $ / 1 +9% % 1 / / / % * 6 1 / 9 " + / % * > ) * < ? : < % < * 9 8 % % / / % ** * * 1 % % % / 095 1 % < % % 1 !" "" * * 1 / < % /* / 1 6 % % / % / % % * * ; 0 % % ; * 09% < 9 ) $ 09 < * % /* < /* * /
overschot K | Tomaat
-1.000 0 1.000 2.000 3.000 4.000 B2 C2 E2 E4 F0 F2 G3 kg/haoverschot K | Paprika
-400 0 400 800 1.200 B3 C1 D1 D2 D3 E3 G2 N3 Y1 Y3 kg/haoverschot K komkommer
-600 -300 0 300 600 900 1.200 C0 C3 F1 F3 N2 N4 Y0 Y2 kg/ha * * >!"" ? * 0 % /* % /* % / * * * 4 / % / 1 S 0 * ** 2 0 ** "9 "S % /* : % / - * * ** % P * * Q< 79 ** 1 % / % % 1 1 > P 7 Q? I < 1 % 0 >% S< * * "S? % * 4 * 1 % % 1 1 ** 09 : 89% 1 < % / % % 8 % * % / 4 1 % % 1 % % % 1 % $ / ** 8 % + 8 % < 9 ), 89 < 4 1 / * * < 4 1 / * % /% 4 1 8 % % % * 9 93 ! )( 1 < 1 1 % % / )() 5 8 ! ; % * % /* % : % / * CC / / % 1 / % % : * < % 3 ! ) * % % /* > +D D/ ? )() ; < $ % / * / , - % / % /* % % /* 5 / * % 5 / F * > * 1 ?< , * ** * / < 9 *% % * % ' % * % / 9 1 *
gewas Gemiddelde mineralenoverschotten en range
(laagste – hoogste overschot) per teelt
+9 +9 + 9 % + 9 % 0 0 8 8
! . . T T ! 7 "T 9 T .
T "T! ! T ! 9 "T !
" 9 T . 9 T " . 9 " T . 9 T!
Code bedrijf Stikstofnalevering
bodem (kg/ha/jr) Code bedrijf Stikstofnalevering bodem (kg/ha/jr) G D O C N Q 132 206 249 266 288 348 Y F L S E B 352 426 440 447 450 458
% scherpblokkige structuurelementen 0-25 cm 0 25 50 75 100 C2 C4 L2 L4 O2 O4 E2 E4 G2 G4 B2 B4 D2 D4 N2 N4 Q2 Q4 S4 Y2 Y4 F2 F4 bedrijven pe rc en ta ge % scherpblokkige structuurelementen 25-50 cm 0 25 50 75 100 C2 C4 L2 L4 O2 O4 E2 E4 G2 G4 B2 B4 D2 D4 N2 N4 Q2 Q4 S2 Y2 Y4 F2 F4 bedrijven pe rc en ta ge )()=
Op de betrokken bedrijven zijn bodemstructuurbepalingen uitgevoerd in 2002 en 2004. Dit is gedaan door het percentage kruimige, afgerondblokkige en scherpblokkige elementen te bepalen in de verschillende bodemlagen. Wanneer er in de bovengrond een aandeel van meer dan 25% scherpblokkige elementen aanwezig is, wordt naar verwachting de beworteling van de gewassen geremd.
9 ) ) $ "" "" 0 >"S ?< >"9 S ? % >U S ? 9 ) 0 % "9 9 " % / * % /* 1 < /* / > "" "" ? % /* ) "" % 0%
scherp scherp0-25% scherp>25% 2002 2004
0
20
40
60
)()> % / / CC < % , > % < * ? % / I / >% / ) @?< CC % /* >% /* +?< 1 1C / F % 1 < < % 6 / 1 * % / / # < % < / %% 5 % , / 1 < / % 9 9 )= $ % > "" ? < % * / % % , % , < / / * % % / < 1 1 < % , 5 % 1 % , A % , 4 / % 9 9 * Schimmels 0 100 200 300 400 500 600 0 50 100 150 200 250 300 activiteit aantal SY Q B C D F E N G O L Bacteriën 0 500 1.000 1.500 2.000 0 50 100 150 200 activiteit aantal SY Q B C D F E N G O L Amoeben 0 100.000 200.000 300.000 400.000 S Y Q B C D F E N G O L aantal Ciliaten 0 200 400 600 800 1000 S Y Q B C D F E N G O L aantal Flagellaten 0 200.000 400.000 600.000 S Y Q B C D F E N G O L aantal
)()? 88 ' % % % *% ** ** % ; / % $ ** ** - : / < < < / >+ 1 % *? 3 1 % 1 $ / $ 2 % 1 % % * 1 % % % % ** < / >111 % ? I % * / < 1 % 1 % 1 / * V % % V ** * % /< % ' / / F • @ F % / % < 1 1 W +9 *% • ) / F / % % 2' / % / • ' ' F % 5 * W / + $ / + 8 • ( F * 1 W *% 6 , % • 2 % F % / 5* / * , )()@ ; "" $ / 1 % / % % 1< : % % 9( ' / / 1 % $ >111 % ? % % $ / : % / 1 1 - < % - % *% % 9 * ** ' % 1 1 % 5* / 1 * *% ** *1 / % *% < * % / > ? 1 * : / % / 1 )()( 8! ; "" % / 1 % / F CC % /* < % /* % /* 1 % F % < 1 % / % 1 + % 7 * < 1 / 1 # / / * % < / % CC * 1 /
3 ! % * * 1 " D : 1 ! +D < . 0D 8D 1 / % % % " F D % * < D * % / : 1 % * ** 1 9 )> +9 < +9% % < 0 8 % / % / > % / < ? % / % > % / < % 1? 6 * +9 +9% % F % / * 5 % 1 + / 1 % ; - % / 1 "" * < 1 , % % / 1 / * < +9 % % ; / % : * % / * * ; / 0 % < 09 % 1 * * W 09% /1 1 % % 3 1 / 8 1 % 1 < / 1 % % / > ? / % 1 1 / 2 1 % / % / 1 % / % 3 7 * * : 1 / / % % / 1 1 * % % / / 1 1 % 0 N overschot tomaat -400 -200 0 200 400 600 N-totaal N-beschikbaar kg/ha teler richtlijn P overschot tomaat -10 -5 0 5 10 15 20 kg/ha teler richtlijn K overschot tomaat -600 -400 -200 0 200 400 600 kg/ha teler richtlijn
N overschot komkommer 0 200 400 600 800 1.000 1.200 N-totaal N-beschikbaar kg/ha teler richtlijn P overschot komkommer 0 50 100 150 200 kg/ha teler richtlijn K overschot komkommer 0 200 400 600 800 kg/ha teler richtlijn ; 1 < % 1 D 1 % * +D < . 0D !. 8D + F 1 / < 1 * : % / < * 1 * % 1 1 : 1 % " 1 ; % / 1 D < 1 D % % % -% / % / * / +9 % % 1 % /* * F +D $ / % +9% % +9 % 1 : * +9% % 1 "" + ; % / 1 % % +9 6 0 8 1 % * % 1 # % 1 / / / % % 0 8< % 9 )? +9 < +9% % < 0 8 % / % / > % / < ? % / % > % / < % 1? % /
)()(( 8 ! $ $ / % / * W % % % % / 1 % ** % % 1 ** ; / * / ** ** % >% , < CC ? % / % , < 0 ; % , 1 F 1 1 % ** / < 1 < 1 > ? ' 1 % , * 6 % , 1 1 5 " 1 1 # 1 * % 9 1 4 ** ** < * < 0 #1 ** W 9 % / % , < 1 / * ** 4
-)()(
2
• % $ % / % / 1 +9 09 % 1 % / % % / / • # 1 % * / 0 • 1 % / % / * % 1 / • 4 / 1 % % % + / + • ) * ** % 3 1 9 % 9 * • % $ % / ' % / "" S % % ; % / 1 % 1)
3
'
!
) )(A
!!
L 5 A 3 >00 D0(;? ) )()( A 88 * + * 1 / / 1 ** 1 %% 9 / / % /* : 1 ** * ** %% 1 % 1 % *- % / ** 7 / 1 % 1 % I 1 % / % 9 7 " L "" ; 1 % > ? * 6 * 1 "" / F 9 > " L D"" ? % > !. L D"" ? 2 1 % / % " L "" 1 9 / 1 < % < % 9 > L D"" ? % !! L D"" ? 2 9 1 % " L "" 1 %% 7>1 ? 1 % % "" / # % %% 7 % * 1 # % # ** 1 %% 7> D D"" ? ! " # $ % ! ! " # ! $% % & ' & ! ( % % ! & ' ! ' & ($$ 9 F 9 F 9 $ $K %% 7>"9 "? " N %% < N %% / < / < N %% < / % < N %% < N %% < < < ! N %% S< "S < S ."S 1 < . N %% ""S 1 J " N %% ""S 1 J 1 / 1 J2
) )() B88 ! * ; ** % % ** % < @$;9% * - % , < > % , % 1 / ? > 0 < """ 2 % < "" ? 0 (9 224 F • % < " 9 9 "" > < 9 ? • % < 9 9 "" > < "? • % < < < 9" 9 "" >N ? • % < < < < < < < !< .< "< < .9" 9 "" >N ? • % < < < ".9" 9 "" >N ? $ / * / % 1 1 %% / 1 ** 5 0 (9 224 / 1 -* % - > 5+ ? * 1 F - % < < / < < % > / * ? 5 % < 224% 9 > ? % * < < % < < / < / > -? * % > / / * ? 6 * 1 1 * % G 1 < 1 / / %% % 9 * 1 G F • / * 1 / < • / * %% ; % * * < < 1 1 < 1 / % 1 4 / 1 / ** < 9 1 / ** / / 1 1 ) % 1 9% $ 9 % % , * < 1 0 (9 224 A ! 6 % , / % 1 J " " % ) * / * % 9 < % / -- - > 5? - * * * 1 % 9 >A .? ; A " / % / > ? / 1 % 9 * $ / % , < 1 / % / / % < < < / * / - / < < > A ? : % >% ? / % >% ?< > ? > ? $ / % * / > * ? % / 1 < 7 % * $ / 1 % > J % ? / * * F >A .< " ? • ; 1 • ( * F >A .< " ? • ) * % 9 > % >N+?? • : 1 %% / % 9 1 % G ' 1 F 9 5 / / / % 1 % 1 / • ' / / * • ; < < % • * 1 1 % G • 5 % >5A% ? * 5 % % >5$% ? * % , - < , 9 % >% / % 1 9 7 , ? % 0 / * * * 5 % % 224 0 >A / ?
2 * % / CC 2249 - % / < - * * % G J ) * % ** 9 % J 9 % < / < < % J 6 ** %% * 1 % % 9 %% % < 4 / % > * ** ? 1 % / % 9 4 / / 1 3 1
A ! 0 (9 224 & ' ( $ ) ! ) ! ) ! ) ) ! ) ! ) ! )
-1.0
1.0
-1
.0
1.
0
2 t-1 12 t-1 2 t0 12 t0 2 t1 4 t1 5 t1 12 t1 2 t3 4 t3 5 t3 12 t3 12 t0 1 t2 2 t2 3 t2 4 t2 5 t2 6 t2 7 t2 8 t2 9 t2 10 t2 11 t2 12 t2 12 t0tijd
blanco
org.mest
stomen *
NO3
respirat
N bactDGGE
Melo-sep
ABbiomas
AFbiomas
flagella
amoebae
ciliates
duizendp
miljoenp
loopkeve
bacterie-DGGE
-1.0
1.0
-1
.0
1.
0
2 t1 4 t1 5 t1 12 t1 2 t3 4 t3 5 t3 12 t3 12 t0 12 t0 1 t2 2 t2 3 t24 t2 5 t2 6 t2 7 t2 8 t2 9 t2 10 t2 11 t2 12 t2 2 t-1 12 t-1 12 t0tijd
blanco
org.mest
stomen *
NO3
respiratie
N fungiDGGE
Melo-sep
ABbiomas
AFbiomas
flagella
amoebae
ciliates
duizendp
miljoenp
loopkeve
schimmel-DGGE
A . - % 0 (9 224 -A X %% * >0Y" " ?-1.0 1.0 -1 .0 1. 0 1 t2 2 t2 3 t2 4 t2 5 t2 6 t2 7 t2 8 t2 9 t2 10 t2 11 t212 t2 geitenmest * blanco groengro humuscom natuurco champost stomen * NO3 respiratie * N bactDGGE Melo-sep ABbiomas AFbiomas flagella amoebae ciliates duizendp miljoenp loopkeve
bacterie-DGGE
-1.0
1.0
-1
.0
1.
0
1 t2 2 t2 3 t2 4 t2 5 t2 6 t2 7 t2 8 t29 t2 10 t2 11 t2 12 t2geitenme
blanco
groengro
humuscom
natuurco
champost *
stomen *
NO3
respirat
N fungiDGGE
Melo-sep
ABbiomas
AFbiomas
flagella
amoebae
ciliates
duizendp
miljoenp
loopkeve
schimmel-DGGE
A " - % 0 (9 2249 % / .9 9 "" > ? A X %% * >0Y" " ?-1.0
1.0
-1
.0
1.
0
2 t1 4 t1 5 t1 12 t1 2 t3 4 t3 5 t3 12 t3 2 t2 4 t2 5 t2 12 t2tijd *
NO3
respiratie
beh2
beh4
beh5
beh12
N bact
Melo-sep
ABbiomas
AFbiomas
flagella
amoebae
ciliates
duizendp
miljoenp
loopkeve
bacterie-DGGE
-1.0
1.0
-1
.0
1.
0
2 t1 4 t1 5 t1 12 t1 2 t3 4 t3 5 t3 12 t3 2 t2 4 t2 5 t2 12 t2tijd *
NO3
respirat
beh2
beh4
beh5
beh12 *
N fungiDGGE
Melo-sep
ABbiomas
AFbiomas
flagella
amoebae
ciliates
duizendp
miljoenp
loopkeve
schimmel-DGGE
A - % 0 (9 2249 % < < < 9 9 "" < .9 9 "" .9 9 "" > < ? A X %% * >0Y" " ?) )(), ) ! * + * % 1 %% / < < / % / : ** % >0 ? % / 1 %% / 1 %% / F >' ?< >' ? >'/? 6 1 % % / F >% /* F 2? >% /* F < :< B R? % % / / < 1 / / 1 1 1 < 1 * % /* 1 - 1 / 1 >% /* F ? % % !. 1 %% / "" 6 % /* % * * % * % " 0 9 : / " 9 /* % % * % 1 %% / * CC 3 / > ? % CC / % ** 1 %% / 1 % / 1 9/ 9 >L? 1 4 1 L " L / 8 L 1 1 1 / < * / + 1 / % , G* < / $ / * G* 1 / % , / *1 1 L 1 % / % * % 0 9 1 * % , # / * > ? % < 1 / * % / F 1 < 1 * < 1 %% 7< / % >L ? 1 > / ? 0 9 L % ; / 1 % % ** / % 1 ** % 1 9 *1 * 1 < / ; % < 1 % ** 1 9
• A 1 / >$42;+? * >4;+ ?< 1 < 9 L 1 %% / 1 I A + % / >$42;+? 1 $ / S % / ' S % / ' 5 L 1 $ / % L / 1 / 1 5 * 1 L >4;+ ? % / 7 <.S % / ' 7 S $ / ' '/ 1 * A L 9 L / >$42;+? " % / ' <! % / ' 1 1 L 7 < % / >' ?< "< % / >' ? < % / >'/?
Percentage J2 Meloidogyne spp. met Pasteuria-sporen
0 0 0 16 21 29 45 0.6 100 0.5 c* 4.9 c 57 a 13 b 61 a 72 a 94 a 0 20 4 0 60 80 100
-Pp Mh1 Mh2 Mi1 Mi2 Mi3 Mi4 Mj
BEGIN EIND
Aantal Pasteuria-sporen/ J2 Meloidogyne spp.
(exclusief J2 zonder sporen)
5.3 13.8 3.6 9.2 0.14 0 0 0 1.0 d* 2.2 d 1.7 8.1 b 1.6 cd 5.5 bc 41.4 a 20.2 a 0 10 20 30 4 0 50 60
-Pp Mh1 Mh2 Mi1 Mi2 Mi3 Mi4 Mj
Behandeling BEGIN EIND & A 5 >0 ? L >' ?< >' ? >'/? / > ? % " 0 9 D >$42;+? 1 < 5 >4;+ ? X2 / * >0≤"<" ?
A * W L 1 1 < 1 1 L 1 1 I A + % / >$42;+? % / >'/? S L * * % $ / 1 %% / 1 / $ / * L * * / ; 1 / % , % + 1 >4;+ ? 1 % / L * * < S< 1 !S % 1 " >A ? $ / L * * "S >' ? !< S >' ?< 1 / % / 1 A A W L >' ? >'? >'/? > ? % 1 %% 9 / % > " D ? >$42;+? < < 1 >4;+ ? 0 1 2-5 6-1 0 11-20 21-50 51-1 00 -Pp Mj Mh1 Mh2Mi1 Mi2Mi3 Mi4 0 20 40 60 80 100 % J2 Behandeling 0 1 2-5 6-1 0 11-20 21-50 51-1 00 -Pp Mj Mh1 Mh2Mi1 Mi2Mi3 Mi4 0 20 40 60 80 100 % J2 Aantal sporen Behandeling ) * + # % $ , # &
-• * % 1 %% 7 >1 ?< L "" / 1 < / # % K %% 7 I # % % / 1 % >$ ? 1 %% 1 >1 N" ? ; % / >2< :< R ? % * 1 2 % % /* * 4C * / < 1 / 1 1 / 6 1 1 % L D"" 1 % 1 K 1 1 < * % / ** % % K % /* % < % / # % % % /* : >' ? >'/? * % * > / ? % /* B >' ? 1 % * K % * % >% /* 2?< * * ** I % ** $42;+9 % 1 < 1 / % / 1 1 < % / K 4 % / % / % / 1 % /* 1 1 1 1 5 % /* >'/? * % " 9 D * 9 / 1 ; % /* >' ? 1 * * ) + $ 1 %% / 1 1 < % % >0 ? , !. L ' - D "" " 0 >0 ? % $ . , /$ &, $ 0 $ %, & $ 1 2 $ , , , ) 3 3 4 3 4 - - -. / & 0 ++) - -1 - - 2 )5 )5 1. / & 0 - + ) ) ' - - - + - ++ - ) '. / & 0 - - +++ - - ++ 2 3 - - +- +4 - - - + + - - ++2 3. / & 0 - - +- +4 - - - +++ + - - +++ $ - - - +++ - 2 $. / & 0 - - ++ - - ++2 - ++ 2 5 - - - ++2 - 2 5. / & 0 - - ++ - - 2 - ++ 2 ' - - +2 - - - 2 ' . / & 0 4 - + ++) -($' N < ' N '/ N J 0 N L "" $ / % /* % 1 % ,$2 / * F, 0Z"<" ,!0Z"< " 2 / % /* * % % $ % N * % 1 1
• 1 < < 1 / * * % G % 6 * * 1 5 % / : >' ? R>' ? 1 * < / !S 1 % * K % * % /* : >' ? * % F S : 1 1 / * % G * 5 : L 9 * * / 1 %% / * % % 3 % / L 9 % 1 1 ; L % / . S L < L 6 / / 1 % % 9 % / < *1 / / < % - * * / % * 1 %% / % / * 1 $ / *1 / % ** 1 K % * % - < 1 % / % - 6 % / > < "" ? 5 1 ' / 1 1 / $ / : % / 1 %% 9 / % / % L 9 * ** * / 1 %% / 6 ** % / / % L 1 3/ 1 L < 1 / / 8 L 1 1 1 / < * / $ / * 1 / 1 % / *1 1 L 1 % / ** 1 % * % / 1 L 1 % L % / < / * / 6 9 / < ** % ' L 9 9 < 1 " < 7 " < ** % / < % ; " D % % < % / 1 1 1 %% / G* 1 / 1 %
4 / % 1 / / / 5* / % < 7 " D % 1 % ** * / / * / % 2 1 9 % %% * * * ** 1 9 %% % / ** < * % % %% * 1 * 1 < / 1 2
) )()
+
5
* 5 / $ ) >5$)? 1 % 1 %% / % % % % K %% / % CC % * ; 1 / 1 6 / % 1 / / + 1 1 % 1 # 1 / 1 / * 1 < < < % 1 / 1 %% / $ / 1 / 1 1 < %% % $ / / % 1 % / 1 % 4 % ** % % / * 1 > < 1 ** < % % / ? % 1 %% / % % < * / % % / * / % / ' 1 / * 1 1 $ % % 1< / * * % % % 5 1 / % 1 1 1 I % / 1 %% / ' < ' ' / * / % / % L 0 9 " D < 1 F * / 1 %% / V F < F F $ / 1 %% / V F < F / F 2 * ** 1 9* % < % 1 %% / ! 1 % / / % / 1 % % % 1 / 1 % / % " # $ >5$)? / G 00 9526< @ - >' / < .. ? E( 1 5$) % 1 G 1 1 / / % % % % % / % < / "" % 5$)9 % A * 1 5 / $ ) >5$)? % 4 / % 1 5$) / < 1 "" 1 + / 5 2
ABS
Aanvullend • braak • vanggewassen • onkruidbeheersing • organische meststoffen • biologische bestrijding • grondontsmetting Inventarisatie • grondsoort • historie • gewasinspectie • bemonstering • identificatie Preventie • plantmateriaal • water • bedrijfshygiëneB o u w p l a n
• gewaskeuze• ras- & onderstamkeuze • teeltfrequentie • gewasvolgorde A 5 / $ ) >5$)? 0 * / < / / % % 1 / 1 9 / % /* 1 / / * % * % 1 1 %% / ; * % 1 < 1 % $ / < % / 1 1 < %% % 4 9 % 5 F / % % < 1 /
) )
!
$ < ) % ) 2 % ' >00 ? & ; "" "" / % % 1% / % % >* ? / ' / / % < % / 1 / 1 % 1 / 1 * / 1 / / / % % / 7 % / % ; "" % K * 1 % / A / % : % % % F 5 I 1 W [ % / "" * 9 $ , ** ** % ** / ** % % < / / /'
B C D
!
/ 1 * % / % / W [ % % 1 W [ 1 % / % % / W [ * % F • 1 < 1 * • < :< * < • % < % /% < < 1 • % < / • % / • W [ / % 1 "" ; "" / %!
6 % / / % % / % 1 F % F 5 $ """ D N D% / "" D N " D% / , """ D N D% / 4 , """ D N D% / A , "" D N " D% / 2 % """ D N D% / : % "" D N " D% / ' 9 % $ 1 * ) I * % / 1 % * 1 % / " + % < 1 " % * 1 * 1 % / "" D!9 @ D 9 * ! * % "" #1 1 1 % / % 6 1 % " % / " 6 1 " / !" % 1 1 % / "\ "S 9 D! ' / 1 % F 5 * / * / $ * / * / O % / / / 7 > D ? 4 / O % / < * A 6 ; < 1 < * / < * 9 < 1 1 < * 1 1 < * < < < < 9-!
7!
8
@$; % * / % /* 4 / * / % % / % $ / / * 1 % < 1 % < / / / 1 ; / 1 % >* ?< / " % / 1 * 1 / % ! / "" 1 % 1 / % > % ? 1 / % A ) % # % K > "" ?(
B C D
!
6 /* % / % / % /* % / / 3 % / 1 / %% % % / / : % / P % Q % % / / % % % % / < 0 % / 1 ** > < < < % ? 1 * < % < % / / 6 -1 / * % * / 1 * • % / / %% CC % • % / / % < 1 CC CC : / 1 * / / • / % / / < 1 1 < % $ / 1 < * / < CC 1 • % / / / 1 9 • 0: * / % / % % / • % / / < % % / % / CC % • 1 % / %% / < - % / / ! • 1 % % • % % / % , % / % • % 1 1 1 % / < 1 1Bestrijding van miljoenpoten en pissebedden
$ / % % % % % / / $ / % % < / % 1 % 1 < % ' % / 1 >1 ? 4 / ** % 1 % / CC % 1 > % ? 7 1 1 < % /
# % 2 % % % >] ? ! " , ! " , ! . " % < 1 < 1 1 / % 1 ' / 1 / / < < * / < >* !? : % / 7 < / CC ** %% >* ? 0 100 200 300 400 500 600 700 800
compost fijn compost fijn +
bijvoeren compost grof compost grof +calcium compost grof +bijvoeren
ge m id de ld a an ta l m ilj oe np ot en /b ak A 2 / % < 1 " / D%
-!
7!
8
% % 1 < 1 @ 1 >* .? 3 1 1 0 % 1 ** ' / 1 * % 1 : / % # % 1 % / 1 ; % 1 7 !" 1 1 / / 1 ** 0 / < 1 / 1 >* "? ' / %% % / 6 1 < % / % >* ? 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 febru ari maar tapril mei juni juli
augu stus septe mber oktob er Tijd (2004) aa nt al / 6 be ke rv al le n gestoomd niet gestoomd duizendpoten A ! 5 / >@ % ? % * ""
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 febru ari maar t
april mei juni juli
augu stus septe mber oktob er Tijd (2004) aa nt al / 6 be ke rv al le n gestoomd niet gestoomd loopkevers A . 5 / > % ? % * "" 1 10 100 1000 10000
miljoenpoten loopkevers duizendpoten
so m v an ja ar va ng st in b ek er va lle n gestoomdongestoomd A " / < % * / * % %
0 200 400 600 800 1000 1200 onbe hand eld geite nmes t groe ngro nd ie rsel humu scom post natuu rcomp ost cham post ja ar va ng st m ilj oe np ot en 0 5 10 15 20 25 30 35 ja ar va ng st lo op ke ve rs e n du iz en dp ot en miljoenpoten
loopkevers & duizendpoten
A / / / > = ? % % * / * % % "" 2 • 4 / % W [ CC 1 / * / 1 * % * / • ** / % / / % CC ** • % 1 / ' / / 1 < / < • ) / ** %% % % / / 1
) ),
$ < ) % ) 2 % ' >00 ? & ; "" % / 1 % 6 1 % 1 * 0 # % 1 ; % 1 % / 1 : % / / % 1 >$ ? % 1 >$ ? >* ? $ / / 1 % / / 4 9 %% 1 $ / $; 85) 9 % / 1 / / A % 1 > ? % 1 > ? 5* / 00 92 % 1 7 1 1 / 1 % : % 1 % 0 % % / 1 % 1 % 1 : % % / / / % / / 1 $ / % % / % / % % % 1 6 * / $; 85) / % % % / 6 * 1 1 % % 9 % 1 % / 4 % : 9; % % 1 % $ / % % / 5 / % % % / 1'
E
1 / % "" % / % /* $< 1 * / 1 1 % 1 >$ ?< / > %-? 5 / 1 1 1 K / < / % /* 1 ** / 1 @ 1 1 ; 1 1 1 1 1 >% ? CC % >& ? 4 % 1 1 % 1 : 1 % 1 / 1 1 % 1 # 1 % 1 / 1 1 1 1 < 1 % 1 zonnebloem * * * * * * rij 87 paprika paprika rood oranje gele mosterd * * * * * * rij 72 paprikagele mosterd lila
* * * * * * rij 58 paars wit tomaat tomaat = ongestoomd = betonpad = lokplanten * = vangplaat A F ) * A F 0 1 > < % ?
.
# / % / 1 * >4 ? % / 9; < % 1 1 % * 6 % % /* % 6 / 1 % 6 % / P% % / Q / 1 * # / % / * 1 1 , 1 %(
E
$ / 1 1 1 / / 1 1 4 1 ** * % , / %% % / 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Episyrphus balteatus adalia bipunctata A. ervi A. colemani A. aphidimyza A. abdominalis Som van aantal2week
ingezet
0 1 2 3 4 5 6 7 8 1 3 4 10 11 12 13 14 15
Episyrphus balteatus pop chrysoperla
Aphidoletes aphidimyza Aphidius ervi Aphidius colemani Aphelinus abdominalis adalia bipunctata larven adalia bipunctata Som van aantal/m²
week ingezet bedrijf B 0 1 2 3 4 5 6 7 8 6 8 10 11 12 14 15 16 17 19 20 21 22 23 lysiphlebus testaseipes hippodamia conv eigen episyrphus balteatus pop chrysoperla carnea bankerplant aphidoletes aphidimyza aphidius ervi aphidius colemani aphelinus abdominalis adalia bipunctata plaag luis
Som van aantal/ m2
week ingezet bedrijf N $ /* ( * * 1 1 ; 1 CC 1 1 1 4 1 % / * / % $ /* $ % / % / 1 1 4 1 % / ; 1 ** * 3 1 1 1 $ /* + % 1 1 5 < < - % /
1 1 1 1 : 1 % / / < 1 * 1 4 1 * % / $ / % / P% % / Q1 / / % / 1 % % / / < % / < - / / < * 6 1 / / 1 : < 1 1 / % / , 1 % % / / 1 : 1 CC % /* * 9; % / % /* * 1 1 % 1 % 4 1 % /* * * # % *< < / 1 1 % % % * % / 1 / 1 6 1 1 * 1 ; / / / 1 ^ 1 % / 1 / 1 K / / / % 1 / % /* 1 % / / %
2
• 4 ** / 1 < % /* • , , % < 1 % / % % • ) % * # %% % * / % * • % * % 1 / 91 < 1 / % /* % / /) )
@ : 00 2 % 1 A 3 0(; + $ % 1 % $ %% % * 1 / ; % 1 E: - > * )- ? % % < 5 , 4 E: - * / 1 * 4 < / % 4 1 %% / > ' / 2 / < 1 E: - * < % : 1 / "" 1 1 % $ / 1 % * 1 % * E: - %% *1 CC % % % % / "" % • 3 1 / 1 < 6 % /* (/ 31 * ; % % F % < 1 % % / % "" 1 / "" • 5 / / 1 %% / / % < * % CC / % % / % 1 1 % 1 / 1 % * 1 / 1 < 4 / • 6 % % 1 1 % 1 E: - 1 % * / % /* ; * 1 , % * % / 1 % , * K / / 1 % * % 1 1 1 %% • # / $ % / % % * 5 % *< % / < / % * % $ %2 % ( ) ' • # CC 1 / % / *1 / C %% E: -• I / E: - % % * : 1 % 1 V 1C *1 / < % 1 < / % * % 1 E: - < / ) 1 * • 6 1 / 1 1 1 6 1 / J 1 % / 1 %
) )
@ : 0 ) % 00 2 % 1 + # / % / $ "" % 9 % ; % 1 < % 1 4 7 D* > ? / * "" D"" % % / 1 % < < / % / 00 2 % 1 * / 1 < / 2 1 2 0 2 >0 0 * 2 1? 8 < $ , / _2 / $ $ _ 0 1 / 2 1 2 > + 1 / ? * 9 % , 1 / # / * % 7 % % 111 % D E % 1 V / % / < % < % • : % %% 1 / % 1 % / > ? : % /* / % % 1 % * 1 %% 1 $ 9) J • 9 * 1 1 1 E % / % /* 1 / % L 1 % / % /* 1 1 F 1 %% • 1 J > ?F % $ % < < 5 < $ 9) < #3 !< + "" (#< $ $ % • % / 1 %% 1 J % / % / *1 >+ "" (#? % / / 1 • % / % * / 1 1 % * 1 / • 2 $ % 1 % * < R < $ * < ) < : < ' 7* $ 0 1 • $ / % / *% / F % / / % 4 / 1 %% 1 / K / / $ 0 1 ' 7* % / CC % /& • 1 /* $ 0 1 < R < ' 7* < : 9K * $ * % * / • % / * / 1 • : 9K * / 1 % / % 1 % * 1 ' 7* % / CC % /* % / • 1 1 1 , A ' 1 % / , ( " 1 % • $ / % A , % + • % / % / < * * 1 % J % / / 1 % / > ? $ / 1 % % / 1 / / * • I * , % / I % % / / 2 ! • 6 % / 5 ( " 1 K • $ / % % / 1 6 1 / * % * * % / 1 J ) / % / % % / • $ / % 1 % 1 / : % % % * 1 % D* • 2 < % / / < 1 1 1 % % % / % • % % % : / % / % /* 9% ) ' % % / % /* 1 % * > 1 ?< / ** 1 % * % 9% % /
),
2 L $ >@$;? K 6 < ' 8 K >00 ? ),)( * 6 _1 _ / $ < "" < F 5 6 / 7 1 J * $ ; 7 1 % < * % J * 8 % 1 % /% % 5 $ / @$;< 2 L $ 00 + 1 / < K 6 ),) " F 4 * 1 % / F • $ < $ 1 47 * % /*< 2 % < % 1 * I % % ( F ) 6 0 • 2 % 6 % < 6 ; < 8 % < % 1 * < % ' % /% 1 ( F 6 5* 4 < * % % / * % % % % / - 00 + 1 / % % 4 * % 6 / % $ * +) " F : 00 % / % / >% / F *? ),), 5 ) A * 1 % F % < 6 < ) % 6 / % 1 < 5 * 1 / * % 1 K / 1 % / 6 1 > % / ? * 6 9 $ < / 6 9 6 % < : S % / 6 9 $ F " % / 6 9 6 % 5 9 - $ * 12 * 6 / % / $ / 1 $ < " < * * > < <.? S / < S % 6 9 $ : 9 * < / / % < 1 % * * ),) 5 % 1 % 6 % ! 6 6 % ! 6 $ ) $ " XX @) S ! ! # % ( < % 00 % "" * 6 >% ? ) 6 >% ? ) / * Smaak 2004 30 40 50 60 70 80 90
13-mei-04 2-jun-04 22-jun-04 12-jul-04 1-aug-04 21-aug-04 10-sep-04 30-sep-04 Datum
S
m
aa
k
4),) - ) • $ / % /* % % 6 % $ 1 ) / 6 9 $ 1 / % 6 9 6 % > $ ? • $ %% 1 ) % 6 > $ ? • 4 / 6 9 $ 6 9 6 % < . / < * % / /* @$;9 1 6 9 $ ) BF ! $ % % 1 % % * 1 % / 1 % _ 1 _ / _ / _ / @ $ ; 1 1 1 1 % # / 1 * > ? %% $ $ / 1 F $ * > ' @ + < 2 ? 8 8 > @ $ ; < % ? ),)= : ) F • 1 H% H% % % / 1 < ** 1 • % /* / % / 6 9 6 % 6 9 $ ) 1 < % 1 ) 1 ** / 6 9 $ _ _ % 6 9 6 % / % $ 6 % 2 % * % /* 7 % 9% % 1 % < 6 9 6 % 1 6 9 $ < ) % / < < % / 5 / 1 1 % % 1 > ? ),)> 8 F • 1 $ / % / / 1 % / 6 % / % / / • > /1 ? / / $ > /1 ? / / 6 % • 6 9 6 % / / / 6 9 $ ) / % < 1 % ; ' @ + 1 % 1 / 1 % / 6 % % % % / $ < * $ 1 % / < 6 % 1 > * ? # * , 1 / % %
A (/ / 1 2) . 4 % 1 < / % % > % / < % $ ? ) % F • ( % / 8 • 4 1 % < % • 8 % 1 * 1 ),)? 2 • ( * 1 % * 1 % / 9 6 9 ) % / • 7 / / $ * _ / / _ _% _ / < % 1 • % / < 1 # < * 1 % % * % 1 • % * / 1 K 1 % • ; % 1 1 < 1 * 1 * 1 % * % % Figuur 5: Verbeek ( 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 10 100 1000 10000 Initiële waarde R at io
)
3
B
' ( 00 2 % 1 ) )( : / % / % 1 ' < / , 1 / % / / F • % % % • % 1 W * • / < 1 % /* 1 / % 2 % 1 00 1 5=A K I % % * )- > ""9;;? 4 > ..? @+6 ; 1 % 1 % % 1 % /* ) ) ' 8 7 + 1 % % / / ' 1 % 1 G * / -- < - / 3 / % / % / % 6 9 / % / ; "" % 1 * ) ), 2 • $ %% % P Q< > ? > / ? • % > ?)
8
) )( % ! : L L >00 ? @ L > @6?*
6 / % ) )()( & 5* / % * 5 / %% CC * 1 1 / < % / / % / 4 / % 2 / % % % % ** % % : P % Q * ) )() 8 6 6 / / , 6 7 % ! 0 9 '- F '- 9 O '- F '- 00 0 - 0 0 *% /* F 2 % 6 % < 6 # 1 / F % 0 F "" ( F 5 >(3? , "" >+ ? 0 F $ < D > " /? # F 1 < # - F 9 5 D F " 6 F ! : F 1 F / ! / "" > ? 1 F *% /* % 0 # % !F # '-$ ) D ;O;; 8 D ;O;; 2 1 > ? S 8 ;; 2 1 > ? 9 '-< < ! < " O '-< < ! <! " !+ $ ; % / '- CC / '- 1 1 CC 1 1 %% K / / %% % % / % 2 0 # '- * * ** * 1 ) ) 2 • % % % /* 7 % 1 / "S J • # % 1 1 / % J • 5* / % /* 1 1 % 1 > 1 1 ?< 1 > 1 ? * - > * ?J • 6 / * * J • 1 % / % /* > "9!"S?J • # '- * * ** * 1
)=
3
2
)=)( * 2 < 1 % % 1 I % / / / F < 1 % % P % % 1Q> """? )=) * ; % > ? $ > ? > ? $ ( # % / 1 1 < < 1 % D : ( )=), + ; / / "" / F ♦ $ /* % < % 9 % / J ♦ $ /* % /* G ♦ $ /* % 1 % J ♦ K K * J ♦ *% /* K J ♦ I % P % Q ♦ % /1 % / > "?J ♦ % /1 % / J ♦ I $ + 1 % * > ?J ♦ I $ ' < 0# """ J ♦ 5 48 @5+ J ♦ $ < /* J ♦ I % 1 $ 1 % J ♦ % /* J ♦ $ / / F 588 / 1 < $ * $ % 3 $ % / 1 / F ; / J 2 % 1 * % 1 > 9 ? $ 1 < % / > " / ? % / % / 1 : $ * F ! % /* 2 1 % 1 % 1 * * % /* % % < % /*: $ % / * 1 < 1 % $ ; * 1 * 7 $ F P $ 1 1 Q * - 1 % $ 6 $ * 1 2 / % % < %% % /* / % 6 % / % /* % < % /* % * % / % / / $ / *1 + % / % $ + 1 % * 3 F P; % / % / + 1 % * * Q 5* / * 1 % / $ < / % ' / $ % $ * % 1 %% * 1 F >4I ? % / * J : % % / * 1 % % * ) % % % * $ $ : > """ 7 ? % $ % / > ? ( % % > 2=A? $ 1 % % 1 6 $ 1 < 1 1 % * % 6 1 % )! ) ) < ) / < + 1 % / / % >+ ? % 1 % / % * / )=) + ! * % !"S 7 # %% # A '$@1 ** * % % 1 ; 7 ** % * % $ / % % / # A 7 $ / % % / 9 1 >6 >442? + ". D. ? - ; % / < % / % % 9 4 %% % / 6 1 : 1 1 4 1
$ 4I 1 + % / 1 % 3 % / / / / / : 1 / % * < 1 % / < / 3 * / < 1 1 4 / '->8 ? 1 / 1 / $ % 1 % % / / )=) 2 $ 1 $ 9 / • + / $ 1 % % 1< * 1 % / / 1 % * / J • $ * % G % /* J • 8 $ / / % < / J • + *1 % % > % ?< * > "S? 1 " "